betekenis van enkele macro- en micro-elementen
voor het dier
De
De sportontmoeting Schoondijke-Goes
KONINKLIJKE VERENIGING
HET NEDERLANDSCHE TREKPAARD
ZATERDAG 14 MAART 1959
201
¥V /tna niininiap van 7 fulininrl 1 nnnion
door dr. J. TESINK
Directeur Gezondheidsdienst voor Dieren
in Zeeland
O" ET is cms, naar aanleiding: van ons onderzoek
4*- van de relatie B, P. D. gebleken, dat er een be-
i) toef te bestaat aan een (korte) beschouwing om
trent de betekenis van (enkele) macro- en micro
elementen voor het dier en de gewenste hoeveel
heid daarvan in het rantsoen en de bodem.
De micro-elementen welke beschreven worden
zijn calcium kalk en verder aangeduid als Ca)
en fosfor (verder aangeduid als P),
De micro-elementen welke beschreven worden
zijn koper (verder aangeduid als Cu), cobalt (ver
der aangeduid als Co) en mangaan (verder aan
geduid als Mn).
Bij het samenstellen van de beschouwing werd
onder meer gebruik gemaakt van gegevens en
cijfers welke voorkomen in publicaties van o.a.
Bakker, Boogaert, Deijs, Frens, v. d. Grift, de
Groot, Kemp, Koetsveld, Kruijt, Lehr, Nieman,
Rol vink, Seekles, Tacken, Van Vliet. Tevens werd
er een aantal gegevens en cijfers uit eigen onder
zoeken in verwerkt
KALK EN FOSFOR.
D EIDE elementen maken meer dan 70 van de
asbestanddelen van een dier uit; ongeveer
lYs van het lichaam bestaat uit kalk (Ca), voor
fosfor (P) is dit percentage 1.
Het in het lichaam aanwezige kalk en fosfor
treffen we voor respectievelijk 99 en 80 aan
in het skelet en het gebit- Verder vinden we in het
skelet en het gebit o.a, nog de volgende elemen
ten: magnesium, koper, mangaan, fluoor silicium,
In het bloed van normale zoogdieren komt onge
veer 10 mg Ca voor 10 mg per 100 gram
bloed)
Het Ca (d.w.z. de Ca-ionen concentratie) is van
grote betekenis voor de beenvorming, zuur-base
evenwicht, C1 permaebiliteit, bloedstolling, be
vruchting en tenslotte zijn de Ca-ionen van invloed
op de prikkelbaarheid van zenuwen en spieren.
Onder de invloed van hormonen kan Ca aan het
skelet worden onttrokken, dit gebeurt wanneer aan
het lichaam meer Ca wordt onttrokken dan er
wordt opgenomen. De opname van Ca vanuit de
ïiaarm wordt door Vit. D sterk bevorderd, in min
dere mate die van het fosfor.
Fosfor komt, behalve in het skelet en het gebit,
voor in bloed en wel bij niet drachtige gezonde
koeien in een hoeveelheid van 6,6 mg opmer
kelijk is dat deze hoeveelheid bij stieren en ossen
lager ligt n.l. tot 5 mg (bedoeld wordt het
anorg(anische) P in het serum). Verder komt P
voor in eiwitten, zoals b.v. nucleoproteïnen, speelt
het een voorname rol bij de vet- en koolhydraat
stofwisseling en bevordert fret de functies van de
eierstokken. Bij melkziekte (Paresis puerperalis)
is het anorg P gehalte van het serum gedaald tot
gemiddeld 2,3 mg terwijl bij kopziekte de daling
meestal minder uitgesproken is (soms sterk tot
1,5 mg een enkele maal vrijwel niet), gemid
deld wordt wel 34 mg aangegeven.
Bij varkens wordt als normaal beschouwd om
streeks 8 mg bij paarden 2,6 mg bij geiten
5 6 mg bij schapen 7 mg
Indien de Ca- en P-stofwisseling om een of
andere reden niet normaal yerloopt, gaan er min
of meer ernstige stoornissen optreden, bekend zijn
vooral de skeletafwijkingen zoals Engelse ziekte
e,cl. en afwijkingen in gang en stand.
Bij een absoluut of relatief P tekort zien we o.a.
koehakkigheid optreden waarbij de hak en de
onderbenen achter de loodlijn uit de zitbeensknob-
bel komen. Bij een absoluut of relatief P overschot
staan de dieren o.a. onder zich: sabelbenige stand,
TAE oorzaak van een onjuiste Ca- en P-stof wisse-
üng kan gebaseerd zijn op een verkeerde samen,
stelling van het rantsoen. Bij de samenstelling van
het rantsoen moet men dan ook met het volgende
rekening houden:
a. Het ca-gehalte moet volgens sommigen 0,7—
0,8 van de droge stof uitmaken, voor P geven
zij aan 0,5 Anderen achten 0,60,7 Ca en
0,35—0,40 P voldoende, speciaal voor volwas
sen dieren.
b. De Ca/P verhouding moet goed liggen n.l. 1,5:
als onderste grens wordt aangegeven 1,3; als
bovenste 2,5.
G. De zuurvormende bestanddelen (zwavel, fosfor
en chloor) mogen de base vormende bestand
delen (natrium, kalium, magnesium en kalk)
niet te veel overtreffen daar anders te veel Ca
aan het lichaam wordt onttrokken.
Granen en zaden geven een zuuroverschot, hak-
vruchten (aardappelen, bieten, rapen, knollen wor
telen) een base overschot (veel kalium).
Een en ander is vooral van belang bij do
varkensvoeding, daar immers deze rant
soenen voor een groot deel uit meel bestaan, waar
in de Ca/P verhouding vrfrwe! steeds te nauw is.
Gaan varkens op een dergelijk dieet stijf worden
in gang en stand, dan .sorteert toediening van fos-
fforzure kalk geen enkel effect, geslibd krijt daaren
tegen wel, vooral ook wanneer de vit, B voorzie
ning in orde is (zie eerder)
wij een artikel op over het Bodem-, Plant
en Dierenonderzoek in Zeeland. De Zeeuwse
B. P. D.-commissie maakt een onderdeel uit
van het Provinciaal Onderzoekcentrum voor
de Landbouw in Zeeland. In deze commissie
hebben zitting de heren: M. Stejjn, voorzitter;
K. A. van Langeraad, vice-voorzitter; dr. J.
Tesink, secretaris; dr. ir. C. YV. C. van
Beekom; Js. Haak; ir. J. Haenen en ir. W. L.
Harmsen, leden; ir. Y. Bakker, ir. F. Declie-
ring en L. P. de Vries, adviseurs. De secre
taris van deze commissie, dr. J. Tesink,
schreef, speciaal voor het Zeeuws Land bouw -
biad een beschouwing over de betekenis van
enkele macro- en micro-elementen voor het
dier.
Bevat een rantsoen te weinig P, dan kan men
dinatriumfosfaat verstrekken; wil men zowel Ca
als P toedienen, dan verdient het a'anbeveling ont-
lijmd beendermeel te verstrekken, óf een combi
natie van geslibd krijt en fosforzure voederkalk.
Van de zojuist genoemde stoffen bedraagt het Ca
en P gehalte, uitdrukt in
Ca P
Ontlijmd beendermeel 31,9 13,6
geslibd krijt 38,9
dinatrium fosfaat - 9
Het verdient aanbeveling niet direkt een maxi
male dosis aan geslibd krijt voor te schrijven, daar
te veel zoutzuur ineens gebonden wordt, beter is
het lichaam er aan te gewennen door een geleide
lijk stijgende dosis te geven tot de gewenste hoogte
is bereikt.
Organische zuren die met het voedsel worden
opgenomen, worden tot koolzuur en water omge
zet of gebruikt bij de afzetting van vet; oxaalzuur
daarentegen wordt uitgescheiden nadat Ca er aan
werd gebonden.
Bietenblad, dat veel oxaalzuur bevat (2,5 in
de droge stof) onttrekt daarom veel Ca aan het
lichaam (100 gr oxaalzuur bindt 44,5 gr Ca).
Eiwitrijke rantsoenen zullen bij vertering een
overmaat aan zuren doen vrijkomen zoals zwavel
zuur en fosforzuur. Deze zuren zullen Ca binden.
Als het rantsoen te weinig Ga bevat, wordt uit
het skelet Ca gemobiliseerd met als gevolg stijve
dieren (varkens!).
Volledigheidshalve zij vermeld dat, wanneer ge
durende een lange tijd magnesiumrijk voedsel
wordt verstrekt, dit beenvervormingen zou geven
doordat er zich onoplosbare fosfaten gaan vormen
in de darm. Magnesiumrijke voedingsmiddelen zijn
b.v. tarwe, grint en zemelen. Ook wordt aange
geven dat een te laag fosforgehalte in het rant
soen in vele gevallen de beperkende factor voor de
melkproduktie is (niet meer dan 12 liter melk per
dier per dag).
AFDELING ZEELAND.
WANNEER men zich interesseert voor de boer
derij en al wat daarmee samenhangt, dan ia
het een genot om bij gunstig weer de Zeeuwse
polderwegen te doorkruisen. Vooral is het een
lust voor het oog een span paarden de ploeg door
de bouwgrond te zien trekken. Een schouwspel,
dat steeds boeit. En wat is het een mooi gezicht
de merries met haar veulens in de wei te zien.
Wel is de Zeeuwse paardenstapel van geringer
omvang geworden; de stallen met 4, 6 en meer
werkpaarden, ze zijn er niet veel meer. Maar op
vele grote bedrijven wordt zo niet geheel
dan toch nog gedeeltelijk met paarden gewerkt,
terwijl op de middelgrote en kleine bedrijven het
paard vaak de enige en meest voordelige trek
kracht is.
Wanneer men zo rond kijkt, dan valt het op,
dat men als regel werkpaarden ziet van het type
trekpaard, waarvan onze Koninklijke Vereniging
de fokkerij al 45 jaar nastreeft. Door dit doelbe
wuste foksysteem is het Nederlandse zware trek
paard geworden wat het nu is, zeer gunstig be
kend tot ver buiten onze landsgrenzen.
Wat echter óók opvalt, is, dat er zovele beste
werkpaarden van het gewenste type op de middel-
'grote en kleine bedrijven buiten het Stamboek-
verband zijn gebleven. Waarom? Het is voor de
boer, die paardentrekkracht heeft, toch zijn eigen
belang met in het Stamboek geregistreerde paar
den te werken? Immers, in de meeste gevallen
zal hij tevens fokker zijn. Wanneer hij een in het
Keurstamboek of Hulpboek opgenomen merrie
heeft, wordt het veulen daarvan kosteloos in het
Stamboek geregistreerd. Elke fokker weet, dat,
wanneer de gelegenheid tot verkopen komt, de
koper steeds als eerste vraag zal stellen of liet
veulen of paard geregistreerd is. Dit geeft immers
een hogere waarde aan het paard en het wordt
daardoor veel gemakkelijker verkocht, als regel
tegen een prijs, die de kosten, verbonden aan het
lidmaatschap enz., gemakkelijk overtreft.
Men hoort wel eens: „Wat betekent de paarden
handel nog en wat heeft een paard nog voor waar
de?" Maar weet men wel, dat op het laatst van
het vorig jaar alleen uit Zeeland ver over de hon
derd 18-maanders tegen goede prijzen naar andere
provincies zijn verkocht? En zegt het wellicht iets,
dat in een modern gebied als de Noord-Oostpolder
de paardenfokkerij in Stamboek verband steeds
groeiende is?
Daarom, bij deze de opwekking voor de buiten
Stamboekverband staande fokkers, ten spoedigste
opgaaf te doen van de merries, die men voor het
Hulpboek wenst te laten keuren. Even een brief
kaart aan de Koninklijke Vereniging „Het Neder-
landsche Trekpaard", Koninginnegracht 43, Den
Haag, telefoon 01700112561, en de Hoofdinspec
teur komt uw merrie(s) op uw bedrijf keuren-
Hij is al met dit keuringswerk begonnen, dus spoe
dige opgave is nodig.
De Secretaris der Afdeling Zeeland,
J. J. CAPPON.
BEGUNSTIGD door prachtig weer vond op donderdag 26 februari j.l. weer de traditionele
sportontmoeting plaats tussen de R.M.L.S.en van Schoondijke en Goes. Ditmaal vond de ont
moeting plaats te Schoondijke, waar op het gemeentelijk sportterrein een sportieve kamp werd
gestreden.
's Morgens waren verschillende athletieknummers aan de beurt, n.l. 100 m hardlopen, ver
springen, hoogspringen, kogelslingeren en een veldloop, 's Middags werd er gevoetbald en was
er touwtrekken.
Waren vorig jaar de leerlingen uit Schoondijke de sterksten, dit jaar bleken de leerlingen uit
Goes in staat volledig revanche te nemen. Op bijna alle nummers wisten zij de eerste prijs te
behalen. De door de Z. L. M. beschikbaar gestelde wisselbeker werd aan Goes uitgereikt door
de lieer M. de Bruyne, de kringvoorzitter der Z. L. M. in W. Z.-Vlaander en, waarbij liij tevens
de winnaars feliciteerde en de hoop uitsprak dat dergelijke ontmoetingen in de toekomst
mogen blijven plaats vinden. Hierna reikte de heer Ir. J. Versteeg, Direkteur der R. M. L. S.
van Goes, de persoonlijke prijzen uit. Tevens sprak hij woorden van dank tot de ontvangende
school voor de goede organisatie en de prettige dag, die in een sportieve sfeer was verlopen.
Ook hij hoopte dat de school uit Goes volgend jaar de gewonnen beker weer zou kunnen ver
dedigen.
Tot slot van deze zeer geslaagde dag richtte de heer Ir. J. Roest zich tot de bezoekers waarbij
hij zijn felicitaties voor hun prachtige overwinning overbracht, Tevens sprak hij een woord
van dank tot de schenkers der prijzen o.a. de verenigingen van Oud-Leerlingen uit Goes en
Schoondijke.
De uitslagen waren als volgt:
100 m hardlopen: 1. Ten Klooster (Goes), 2. H. B. v. d. Zande (Goes), 3. R. van 't Westeinde
(Scshoondijke)
Hoogspringen: 1, C. M. Wisse (Goes); 2. K. Dekker (Schoondijke) en H. B. v. d. Zande
(Goes).
Verspringen: 1. Lindenbergh (Goes) en H. B. v. d. Zande (Goes); 2. A. van Cadzand
(Schoondijke); 3. R. van 't Westeinde (Schoondijke).
Kogelslingeren: 1. M. P. van 't Westeinde (Goes)2. A. P. Boonman (Goes)3. K. Dekker
(Schoondijke) en H. van Westen (Goes).
Veldloop: 1. A. van Cadzand (Schoondijke); 2. A. de Grote (Schoondijke); 3, D. Scheele
(Schoondijke).
Gemiddelde beste dagprestatie geleverd door:
1. H. B. van de Zande (Goes)2. H. van Westen (Goes); 3. D. Scheele (Schoondijke); 4. A.
Lindenbergh (Goes); 5. A. van Cadzand (Schoondijke); 6. R. van 't Westeinde (Schoondijke)
en Ten Klooster (Goes).
Voetballen: Schoondijke IIGoes II 12. Schoondijke IGoes I 011.
Touwtrekken: SchoondijkeGoes 13.
Gemiddelde prestatie per leerling: Goes 469 punten; Schoondijke 466 punten.
