Vijf jaar herverkaveling in Zeeland
DE VERZOENING
832
ZEEUWS LANDBOUWBLAD
CINDS het begin van de herverkavelingswerk-
zaamheden is in totaal f 171 millioen aan cul
tuurtechnisch werk uitgevoerd. Hierin zijn begrepen
de aanleg van wegen, waterlopen, gemalen, kunst
werken, egalisatie, drainage, waterleiding, electri-
citeit, beplanting, bouw van boerderijen, grond
onderzoek, schadevergoedingen, enz.
Niet alle gebieden zijn even ver gevorderd. Zo
is Waarde wat de uitvoering van de werken be
treft gereed, Schouwen-Duiveland is gevorderd tot
90 de Zak van Zuid-Beveland tot 75 en
Tholen tot 60
In Waarde (900 ha) is ook het kadastrale werk
gereed, hetgeen betekent, dat alle grondgebruikers
hun nieuwe kavels in gebruik hebben. In totaal
zijn daar 65 bezwaarschriften tegen de nieuwe toe
deling ingediend. Met 50 reclamanten kon de Her
verkavelingscommissie tot overeenstemming komen;
de resterende 15 gevallen zullen door de Raad van
Beroep worden behandeld. Zodra deze uitspraak
heeft gedaan, kan de acte van toedeling worden
opgemaakt. Deze zal in de loop van 1959 worden
gepasseerd.
In de andere gebieden is het kadastrale werk
nog niet zover. Toch wordt er ook daar naar ge
streefd, na het houden van wenszittingen met de
belanghebbenden, op korte termijn te komen tot
een definitieve toedeling. Deze werd voor een to
tale oppervlakte van 10.000 ha reeds vastgesteld,
bekendgemaakt en door de belanghebbenden in ge
bruik genomen.
Het ontwerpen van de toedeling geschiedt door
het Bureau van Uitvoering in volledig overleg met
de Agrarische Subcommissie en de plaatselijke
schatters.
Bedryfsvergroting
^EER nauw met de toedeling verweven is de
kwestie van de bedrijfsvergroting. De richt
lijnen zijn vastgesteld in de saneringsnota, die in
1955 is vastgesteld door de Herverkavelingscom
missie en goedgekeurd door de Minister van Land
bouw.
Alle landbouwbedrijven, gelegen tussen 2 a 3
en 12 a 15 ha, zijn door de Agrarische Subcommis
sie aan een nauwkeurig onderzoek onderworpen
en getoetst aan de richtlijnen van de saneringsnota.
De beslissing of het bedrijf al of niet voor ver
groting in aanmerking komt, is aan de belangheb
benden persoonlijk medegedeeld. De bezwaarschrif
ten tegen deze beslissing zijn op Schouwen-Dui
veland en Tholen inmiddels behandeld, waarna de
saneringslij sten voor deze gebieden definitief zijn
vastgesteld. Het hangt nu af van de oppervlakte
S.B.L.- en pachtgronden, waarover de Herverkave
lingscommissie beschikt, in hoeverre de op de lijst
voorkomende gegadigden geholpen kunnen worden.
Op Schouwen-Duiveland zijn de mogelijkheden
gunstig, op Tholen is ruim 400 ha te kort, in de
Zak van Zuid-Beveland ongeveer 350 ha. Hierbij
is ook rekening gehouden met de vergroting van
te kleine fruitteeltbedrijven, waarbij dezelfde pro
cedure is gevolgd.
Doordat er tekort aan grond is, zal een aantal
goedgekeurde gegadigden teleurgesteld moeten
worden, hoe pijnlijk dit ook is. Het is beslist niet
de bedoeling (en volgens de saneringsnota ook niet
toegestaan) om wel allen te vergroten, maar dan
tot een kleinere oppervlakte dan de voorgeschreven
omvang van 12 ha voor een akkerbouw- en 15 ha
voor een gemengd bedrijf.
Boerderijenverplaatsing
"TEN van de uitgangspunten van de toedeling is,
dat de gronden van één gebruiker zoveel mo
gelijk worden samengevoegd rondom zijn bedrijfs
gebouwen. Omdat de boerderijen niet regelmatig
over het gebied verspreid staan, kan aan deze
voorwaarde slechts ten dele worden voldaan. De
enige manier om dit doel te benaderen, is het ver
plaatsen van bedrijfsgebouwen uit dichtbebouwde
gebieden (dorpskommen en hun naaste omgeving)
naar dunbevolkte delen. Dit nu is op Schouwen-
Duiveland en op Tholen op vrij grote schaal ge
beurd. Enerzijds was dit mogelijk, doordat de van
oudsher onbewoonde gebieden bewoonbaar zijn ge
maakt door ze te voorzien van een goede waterbe
heersing en een modern wegenstelsel, terwijl de
exploitatie-mogelijkheden van de grond werden
verhoogd door egalisatie en drainage.
De meest opvallende voorbeelden vinden we in
het Prunjegebied op Schouwen-Duiveland en in de
Poortvlietse Weihoek op Tholen. Anderzijds waren
in de rampgebieden talrijke boerderijen verwoest
of zwaar beschadigd; voor de herbouw van deze
bedrijfsgebouwen zijn door de Herverkavelings
commissie nieuwe bouwplaatsen aangewezen, die
reeds waren afgestemd op de toekomstige kavel-
indeling.
Hoewel het verplaatsen van boederijen een kost
bare zaak is, is het aan geen twijfel onderhevig,
dat daardoor het rendement van de herverkave
ling in belangrijke mate wordt verhoogd.
In het jaar 1958 werden er op Schouwen-Duive
land 19 boerderijen gebouwd, op Tholen 13 en in de
Zak van Zuid-Beveland 1. Behalve bij de laatste
was de Rijksbijdrage gebaseerd op de oude normen
van de Wet op de Vervreemding van Landbouw-
TLJET is goed om bij een groot werk, zoals
de herverkaveling Zeeland, waarvan de
uitvoering zich over een aantal jaren uit
strekt, van tijd tot tijd de balans eens op te
maken.
Temeer is daar thans reden toe, omdat de
Herverkavelingscommissie Zeeland 5 jaar be
staat. Op 9 oktober 1953 werd zij door Mi
nister Mansholt geïnstalleerd en aanvaardde
haar moeilijke en verantwoordelijke taak.
Ons land is bijzonder rijk aan commissies.
Er zullen er weinig zijn, die in zo korte tijd
een zo duidelijk stempel hebben gedrukt op
hun werkterrein als de Herverkavelingscom
missie Zeeland. Zij kreeg te beslissen over de
totale reconstructie van een oppervlakte van
rond 37000 ha, dat is ruim 20% van de land
oppervlakte van onze provincie.
gronden. Nu deze normen in december 1957 zijn
verhoogd, zal het aandeel dat de boer in de bouw
kosten moet bijdragen, in de toekomst groter zijn
dan tot nu toe het geval was.
Gemalen
T>E lozing van het overtollige water op zee ge-
beurde in de oude toestand door een aantal
gemalen, terwijl daarnaast nog ruim 11000 ha door
middel van sluizen sueerde.
Vooral deze natuurlijke lozing beantwoordde
niet meer aan de hoge eisen, die de moderne land
bouw aan de peilbeheersing stelt. Vandaar dat
deze vrij lozende gebieden in hun geheel in de
nieuw gestichte bemaling zijn opgenomen, met uit
zondering van 2 hooggelegen poldertjes op Tholen
met een oppervlakte van 390 ha.
Thans loost een oppervlakte van ruim 34000 ha
op zee met behulp van 9 in herverkavelingsverband
gestichte, modern uitgeruste gemalen: 5 op Schou
wen-Duiveland, 2 op Tholen, 1 in de Zak van Zuid-
Beveland en 1 in Waarde.
Het grootste daarvan, het dieselgemaal „Prom-
melsluis" op Schouwen, met een capaciteit van
550-600 m3 per minuut, werd dit jaar in gebruik
genomen. Alle andere gemalen worden electrisch
aangedreven. Vier bestaande zeegemalen voor een
oppervlakte van 3100 ha konden worden gehand
haafd.
Enkele polders liggen zo laag, dat zij ook bij
het nieuwe peil onvoldoende drooglegging zouden
krijgen. Daarom werdén 4 onderbemalingen ge
sticht, resp. in de Prunje, de Poortvlietse Weihoek,
Coudorpe en Baarland, tot een totale oppervlakte
van 3850 ha.
Met het gereedkomen van de gemalen in de her
verkaveling Zeeland is een mijlpaal in de water
staatkundige toestand bereikt. Doordat de nieuwe
bemalingsgebieden, wat hun omvang en begrenzing
betreft, vaak sterk afwijken van de bestaande pol
der- en waterschapsgrenzen, is het bijzonder ver
heugend, dat juist op dit moment de concentratie
van de polders en waterschappen zijn beslag krijgt.
Werkloosheidsbestrijding
"PVE uitvoering van het cultuurtechnische werk
heeft zich in de herverkavelingen steeds ge
kenmerkt door een zeer hoge mechanisatiegraad.
Niet alleen het graven van watergangen, maar ook
het egaliseren en draineren van de percelen pleegt
hier met machines te gebeuren. Hierbij is veel er
varing opgedaan en de resultaten zijn gunstig.
Dank zij deze machinale uitvoering kon het werk
in zo'n hoog tempo worden uitgevoerd en konden
belangrijke besparingen op de kosten worden be
reikt. Uit een oogpunt van herverkavelingsbelang
bestaat er daaraan noch bij de Herverkavelingscom
missie, noch bij de Agrarische Subcommissie be
hoefte aan een terugschakeling van mechanische
uitvoering naar handkracht.
Toch zijn er in ieder van de 3 gebieden één of
meer objecten, waar deze „demechanisatie" wordt
toegepast en waar de uitvoering met schop en krui
wagen geschiedt, zowel in het vorige seizoen als
in het lopende.
De aanleiding hiertoe is de ongunstige arbeids
markt, waardoor vooral in het winterseizoen een
grote arbeidsreserve ontstaat. Wil men deze men
sen niet doelloos over de straat laten lopen, dan
zal men zinvol werk voor hen moeten zoeken en
als zodanig is van oudsher het cultuurtechnische
werk beschouwd.
Vandaar dat in het landelijke beieid de ruil- en
herverkavelingen, voorzover dat mogelijk en ver
antwoord is, dienstbaar gemaakt worden aan de
bestrijding van de werkloosheid.
Zolang de hervcrkavelingswerken in uitvoering
zijn, kan men daar de overtollige arbeidskrachten
opvangen. Dit betekent echter uitstel van executie,
want na afloop van de werken zal dit nu nog enigs
zins versluierde probleem in zijn volle omvang aan
het daglicht treden. Op Schouwen-Duiveland en
Tholen zal een permanent arbeidsoverschot aan
wezig blijken te zijn, mensen, waarvoor geen plaats
meer is in het gemechaniseerde, gemoderniseerde
landbouwbedrijf.
De uitvoering van het cultuurtechnische
werk in Zeeland kenmerkte zich in de her
verkavelingen steeds door een zeer hoge me
chanisatiegraad. In 1958 werd aan buizen
drainage tweemaal de afstand Amsterdam-
Rome gelegd. (Foto C.T.D.)
Misschien dat een minderheid een bestaan kan
vinden op het intensieve kleine bedrijf met grove
tuinbouw en fruitteelt. De meerderheid echter zal
emplooi moeten zoeken buiten de landbouw. Aller-
wege is men gaan inzien dat landbouw en industrie
niet eikaars concurrent, maar eikaars complement
zijn, d.w.z. dat zij elkaar aanvullen. Een snelle in
dustrievestiging van passende bedrijven, geconcen
treerd in enkele centraal gelegen plaatsen van onze
zuiver agrarische gebieden, zal de enige remedie
kunnen zijn om het arbeidsoverschot binnen Zee
land op te vangen.
Het afgelopen en het komende jaar
TN 1958 is een bedrag van rond f30,miljoen in
de herverkaveling Zeeland verwerkt. Bijna de
helft hiervan werd besteed aan de kavelinrichting^
d.w.z. aan egaliseren, draineren, graven van kavel-
sloten en dempen van oude sloten. Dit jaar werd
een oppervlakte van 4600 ha op deze wijze uitge
voerd, terwijl een lengte van 3770 km aan buizen
drainage werd gelegd (dat is een afstand van Am
sterdam naar Rome en terug).
Aan landbouwwegen kwam een lengte van 80
km gereed, terwijl op 180 km reeds eerder aange
legde landbouwwegen een definitieve deklaag werd
aangebracht. Een lengte van 72 km werd van een
wegbeplanting voorzien.
Voor het jaar 1959 is een krediet beschikbaar
gesteld van rond f 24,miljoen. De hoop is ge
rechtvaardigd, dat het tijdschema, dat bij de aan
vang werd opgesteld, gerealiseerd zal worden. Dat
houdt in, dat het cultuurtechnische werk op Schou
wen-Duiveland en in de Zak van Zuid-Beveland
eind 1961 vrijwel gereed zal zijn en in Tholen een
jaar later.
Ir. D. van der Zaken.
„We deden niet meer dan onze plicht," zei dé
buurvrouw; „zoudt u eerste Kerstdag 's avonds niet
met uw gezin hier willen komen om kennis te
maken We vieren elk jaar Kerstfeest, er komen
een paar kinderen en we hebben altijd een kerst
boom."
„Ja," zei Koster, „ik zal het mijn vrouw straks
vragen." Dit deed hij ook, toen hij thuiskwam.
„Hoe is het met Geert," vroeg zijn vrouw daarna.
„Het gaat nogal," zei hij. „Hij wordt daar prima
verzorgd De dokter zei dat hij langzaam vooruit
zal gaan. Hij heeft natuurlijk zijn leeftijd niet mee.
Laat Marie morgen even zeggen, dat we 's avonds
graag komen."
Marie ging en bleef een uurtje praten.
Eerste Kerstdag zat de familie Koster onder 't
gehoor van de oude dominee, die met veel vuur de
Kerstboodschap van de komst der Verlosser bracht.
De organist speelde in de dienst het prachtige lied
„Vrede op aarde"; de gemeente zong het spontaan
mee.
Koster hporde het met gebogen hoofd aan; ja, ntt
was er ook vrede in zijn hart gekomen. Ontroerd
luisterde hij naar het naspel.
's Avonds zongen ze allen samen onder de kerst
boom in de nieuwe molen vele kerstliederen, terwijl
Marie het orgel bespeelde. Het was het mooiste
Kerstfeest dat Koster ooit had gevierd.
De oude molen is niet meer opgebouwd. Er leeft
nu een gelukkig jong gezin in de nieuwe maalin
richting, waarop staat: „Firma Brandt Koster".
