ONDERHOUD EN REINIGING
(ii) VAN DRAINAGES
D
643
J J. BUTIJN
ZATERDAG 4 OKTOBER 1958
f Door
en
J. AARTSEN J
C CHREVEN wij vorige week over de controle
die regelmatig moet plaatsvinden, thans willen
wij nader ingaan op het doorsteken van de drai
nage.
Voor dit doorsteken wordt tegenwoordig een
lange plastic slang uit één stuk gebruikt. Deze
heeft een lengte van ongeveer 200 meter. De dia
meter van deze slang is bijna 2 centimeters.
Op het uiteinde Ls een kegelvormige punt beves
tigd waaraan een scharnierend klepje is gemon
teerd. Dit klepje ligt bij het inbrengen van de
slang plat. By het uittrekken neemt het echter een
vertikaie stand aan en schraapt daardoor het be
zinksel mee uit de buis. Op enkele meters naar
achteren monteert men soms meerdere van deze
klepjes tussen de slang. (Zie fig. 1.)
HONDE KEGtL
PQOHST EK EN
V OOtt N L> 8 M A A L
.L?iL
JA EZE methode
kan worden
toegepast voor een
eerste controle
van een nieuwe
drainage. enige
jaren na het leg
gen. Er bevindt
zich dan meestal
nog slechts wei
nig slib in de buis.
Met dit apparaat
is dit er nog goed
uit te halen.
Maar ook wanneer ijzerafzetting in de buizen
optreedt is deze methode zeer aan te bevelen.
De punt maakt men dan wel als een open korf-
vormige spiraal. De ijzerafzetting bevindt zich
meestal in de eerste 50 a 60 meter van de drain-
buis en men kan veelal volstaan door voorlopig
deze lengte door te steken. De afzetting komt nu
los en de verstopping is voorlopig opgeheven.
Met nadruk wordt in dit geval gesteld „voorlo
pig" want het is gebleken dat, zodra weer lucht en
dus zuurstof in de buis kan toetreden, na enige tijd
weer neerslag van ijzer ontstaat.
Dergelijke reeksen moeten dus voortdurend on
der cootróle blijven en in het begin elk najaar
worden doorgestoken.
Na 3 tot 5 jaar is dit echter niet meer nodig
want dan blijkt de ijzerafzetting achterwege te
blijven.
Voor' het reinigen van reeksen waarin zich klei
achtig materiaal heeft afgezet wordt een ander
soort kegel op de slang bevestigd. Deze heeft in de
lengte 3 ribbels die tot één punt uitlopen. Hiermede
kan flink kracht worden gezet en bij het inbren
gen kan een gedeelte van de afgezette klei, tussen
de ribbels door, ontwijken naar achteren..
Vóór de kegel kan daardoor geen prop ontstaan
waardoor de zaak vastloopt. (Zie fig. 2.)
punT ner i oiBBei.fr
IMARMMMMSL-ÊML
FtG 1
"Wf ANNEER ach soms zand in de buizen heeft
afgezet wordt weer de open kegel gebruikt,
voorzien van een spiraal. Door deze spiraal wordt
het zand losgewoeld en ontwijkt achterwaarts als
loopzand. Door steeds een niet te grote lengte aan
te pakken en de slang geregeld terug te halen
spoelt het zand door het uitstromende drainwater
in de buis naar de uitmonding (Zie figuur 3.)
Mahg
»£±U>
OPEN PülHT
Bij deze methode kan het voorkomen dat zich
ergens een verstopping in de reeks bevindt waar
door de kegel vastloopt.
Door draaien en porren moet nu getracht wor
den door de verstopping heen te steken. Lukt dit
echter niet, dan zal ter plaatse een verstopping
aanwezig zijn en moet de slang uit d§ reeks wor
den getrokken. Alvorens dit echter te doen wordt
op de plaats waar de slang uit de eind buis komt
een touwtje om de slang gebonden.
Hierna wordt de slang op het land boven de
drainreeks uitgelegd, het touwtje boven de uit
monding gehouden en men kan de juiste plaats
van de verstopping gemakkelijk opsporen.
Op deze plaats wordt dan een gat gegraven en de
storing kan hersteld worden. Men dient altijd eni
ge nieuwe buizen bij de hand te hebben om kapotte
buizen te kunnen vervangen.
Vervolgens wordt de slang opnieuw in de buis
gebracht en doorgedrukt tot tegen de stopbuis.
Bij het terugtrekken gaat het klepje openstaan
en neemt het vuil mee naar de uitmonding. Zit er
veel afzetting in de reeks dan moet de slang enige
keren telkens een eindje verder worden ingebracht
en teruggetrokken, daar anders het gevaar bestaat
dat zich een zodanige prop vuil vóór het klepje
verzamelt dat de slang niet meer te trekken is.
De mate van voortgang moet daarom geheel
worden aangepast aan de hoeveelheid losgewoeld
slib of zand.
"V" ANZELFSPREKEND zijn deze methodes van
reinigen alleen toe te passen wanneer de bui
zen water geven, dus in de natte winterperiode.
Door de slang aan beide einden van een punt te
voorzien kan deze bij het terugtrekken gelijktijdig
in de. naastgelegen reeks worden ingebracht waar
door het tempo aanmerkelijk kan worden ver
hoogd.
Blijken de buizen echter zó vol te zitten dat rei
nigen met het doorsteekapparaat niet meer moge
lijk is dan moet een andere methode worden toe
gepast. De reekseft moeten dan worden doorge
spoeld met water, hetgeen meer ingewikkeld is.
HET DOORSPUITEN VAN DE DRAINAGE.
T N tegenstelling met het doorsteken van de
drains, hetwelk alleen met succes kan worden
uitgevoerd als de buizen water geven, kan het door
spuiten ook gedurende de droge zomermaanden
geschieden als er tenminste nog enig water in de
sloot staat om de pomp te voeden.
Het doorspuitapparaat bestaat uit een hogedruk-
pompje, gemonteerd op een wagentje met lucht
banden. Het pompje kan een druk geven tot 15 at
mosfeer en wordt aangedreven door een kleine mo
tor van ongeveer 3 P.K.
Aan het pompje is een slang bevestigd om het
water uit de sloot od te zuigen. Aan de andere zijde
is een buigzaam verloopstuk aangebracht van dikke
gummislang. Hieraan is de spuitslang verbonden
met op het einde de spuitkop.
Deze spuitslang bestaat veelal uit het gee1-wit ge
kleurde polyethyleen. Dit materiaal wil bii koud
weer wel eens wat bros worden en gemakkelijk af
breken, doordat er soms nogal eens kracht gezet
moet worden. De laatste tijd wordt daarom wel ge
bruik gemaakt van de zwart gekleurde z.g.n. Dra-
katyleen-slang. Deze is duurder maar soepeler, kan
op een kleinere haspel worden opgerold en breekt
niet bij koud weer.
Aan het einde van deze slang is een holle kegel
vormige stalen punt bevestigd met een gat in de
punt. Opzij van de kegel bevinden zich voorts rog
enkele schuin achter- en voorwaarts gerichte
spuitgaten.
Door middel van de zuigslang wordt nu water
uit de sloot opgepompt. De spuitslang wordt in de
drain ombracht waardoor het water onder een druk
van 6a 8 atmosfeer in de slang wordt geperst.
Door de gaten in de spuitkop worden een aantal
krachtige waterstralen in alle richtingen tegen de
binnenwand van de drainbuizen gespoten. Daar
door komt het afgezette zand of slib los en spoelt
met het spuitwater mee naar de uitmonding van
de drainreeks.
Door ervaring moet geleerd worden met welke
druk het water ingespoten moet worden.
Er zijn ook dergelijke spuitkoppen geprobeerd
welke het water bij het inbrengen van de slang in
de buis alleen naar voren spuiten en bij het terug
trekken alleen naar achteren. Het resultaat blijkt
echter hetzelfde te ziin waardoor het niet nodig is
een dergelijke ingewikkelde spuitkop te monteren.
Bevindt zich veel oud en vast slib in de buis en is
de spuitslang doorgestoten tot aan de inmiddels
opgegraven scopbuis, dan wordt aan d.e punt dik
wijls een enigszins buigzame schijf van rubber of
canvas bevestigd waarvan de doorsnede gelijk is
aan de binnendiameter van de buizen. Deze s-dvüf
schraapt achtergebleven slibresten van de buis-
wand welke door het water dan weggespoeld wor
den. Al naar de reeks meer of minder vol zit moet
het inbrengen van de slang in langzamer of vlug-'
ge** tempo geschieden.
Zit er veel zand in de buis en wordt de slang te
snel ingebracht, dan is de kans groot dat het los*
gespoelde zand, alvorens de uitmonding te berei
ken, zich onderweg weer gaat afzetten? De slang
loopt dan muurvast.
Te langzaam inbrengen van de slang kan daar
entegen bij een zandige ondergrond het gevaar op
leveren dat het krachtig ingespoten water door de
stootvoegen dringt en er holten buiten de buizen
ontstaan. Uiteraard kunnen verzakkingen van de
buizen het gevolg zijn.
Ook is gebleken dat door te veel water inspui
ten en de slang te langzaam te bewegen buiten de
buizen loopzand kan worden gevormd. Het is dan
ook van groot belang dat de buizen tijdens het
leggen flink van turfstrooisel zij« voorzien.
[J ET doorspuiten van de drainage is een zaak die
men niet aan de eerste de beste leek kan toe
vertrouwen. Bindende regelen zijn niet te geven
maar een zekere ervaring is beslist noodzakelijk.
Temeer daar gemaakte fouten niet direkt aan het
licht komen en men pas veel later de nadelen
ondervindt.
De man die de slang inbrengt moet als het
ware aan de slang voelen wat zich aan de uitmon
ding van zijn doorspuitapparaat afspeelt. Hij is het
die aangeeft of de drwk, dus de hoeveelheid water,
moet worden opgevoerd of verlaagd, of de slang
meer of minder vlug moet worden ingebracht, enz.
Tevens moet hij zorgen dat het zand geen kans
krijgt om zich onderweg weer af te zetten, waar
door de slang vastloopt.
Door goed behandelde buizen enkele maanden
na het schoonspuiten op te graven kan gecon
stateerd worden dat de buizen prachtig schoon
gebleven waren.
Het schoonspuiten van propvolle buizen is nage
noeg ondoenbaar.
'T1 HEORETISCH gesteld is het zó, dat het nog
A mogelijk is als er nog voldoende ruimte is om
de slang door te laten. Dit komt er dus op neer,
dat in de buizen van 5 cm doorsnede niet meer dan
2\li a 3 cm bezinksel mag voorkomen.
In het algemeen verdient het aanbeveling het
doorspuiten te bepalen tot die reeksen, die niet
het doorsteekapparaat niet meer te reinigen zijn.
Het doorspuiten toch is belangrijk duurder en
moet wel worden aangemerkt als een middel waar
mede uitsluitend vakmensen mogen omgaan.
De laatste tijd duiken op vele plaatsen mensen
op, die zich een doorspuitapparaat hebben aange
schaft en de boeren hun diensten komen aanbie
den. Men betrachte hiermede de nodige voorzich
tigheid en informere eerst goed of zij over de
nodige kennis en ervaring beschikken.
DE KOSTEN VAN HET REINIGEN.
EZE zijn van zoveel factoren afhankelijk, dat
het niet mogelijk is hiervan vaste bedragen
op te geven. Het hangt er van af of er veel of
weinig bezinksel in des reeksen voorkomt, of er
veel of weinig kapotte of verzakte buizen gerepa
reerd moeten worden. Zand geeft soms grotere
moeilijkheden dan slib enz. Ook is het van belang
of flinke complexen bijeen bewerkt kunnen wor
den, zodat men niet met de arbeiders en het mate
riaal telkens grote afstanden moet afleggen voor
een geringe hoeveelheid werk.
In principe is het onjuist dergelijke werkzaam
heden tegen een vast bedrag aan te besteden.
Daarvoor is het teveel een vertrouwenswerk. Het
moet niet zo zijn, dat men gedwongen wordt met
geweld de slang door de buizen te scheuren om
maar beneden een gestelde prijs te komen, tenein
de voldoende te kunnen verdienen.
Beter is het daarom om met een betrouwbare
aannemer of instantie, die dit werk meer bij de
hand heeft gehad, te gaan praten en een prijs per
uur af te spreken. Hierin dient dan het arbeids
loon plus sociale kosten, huur of afschrijving pomp
en siangenmateriaal en winst te zijn gecalculeerd.
Wanneer de mate van verstopping dan mee blijkt
te vallen, worden de kosten per meter lager, en
valt het tegen, dan heeft men niet het gevaar, dat
men tot elke prijs ten koste van het werk tracht
toch aan zijn trekken te komen.
Men kan nu eenmaal niet verder dan een meter
in de drain kijken om te zien wat er gebeurd is.
Voor het werken op deze wijze kan als richtlijn
gelden, dat het doorsteken met het doorsteekappa
raat, inclusief het verrichten van kleinere repara
ties, van 4 tot 10 cent per meter drain kan kosten.
Bij grotere reparaties wordt dit uiteraard duurder
en kan het opiopen tot 15 cent per meter.
Het doorspuiten is aanmerkelijk duurder. Al
naar de omstandigheden bleken de kosten hiervan,
inclusief reparaties, te liggen tussen de 10 en 20
cent per meter en in enkeie zeer moeilijke geval
len nog hoger.
Bovenstaande cijfers zijn ontleend aan een na
calculatie over meer dan een miljoen meter door
steken en ruim drie honderdduizend meter door-
spuiten,
SLOTBESCHOUWING.
Het vorenstaande kan als volgt worden samen
gevat:
9 Controleer regelmatig uw drainage met behulp
van de boorgaten-methode.
9 Blijkt een reeks niet te voldoen, dan voor de
eerste keer laten onderzoeken, reinigen of her
stellen door vakmensen met het doorsteek
apparaat.
Is de storing niet op te heffen met het door
steekapparaat, laat de drain dan door vakmen
sen behandelen met het doorspuitapparaat.
Is de reeks in orde gemaakt en biïjkt later,
dat toch weer versiibbing dreigt op to treilen,
steekt de recks dan zeif door met het door-
steekapparaat. De kans, dat er iets fout zal
gaan, is nu gering, daar de verontreiniging
nog in een beginstadium verkeert en men er
practised zeker van kan zijn, -lat geen kapotte
of verzakte buizen aanwezig kunnen zjjn.
9 l>it is het belangrijkste Wacht nooit tot uw
drainage niet meer functioneert. Reinigen
is dan praktisch uitgesloten.
Opgraven, uitkloppen en herleggen kost bijna
•vcnveel als een nieuwe drainage. Bovendien
hebben de gewassen voordien dan reeds een
hele tijd te lyden gehad aan een overlast van
water.
