398
TREKPAARDFÖKKERIJ
op Tholen en Sint
ZEEUWS LANDBOUWBLAD
"PERIODIEK optredende combinaties van hengsten-
houder heeft Tholen altijd gekend. Veelal
waren de deelhebbers zelf fokkers, die met een eigen
fokprodukt of door aankoop in combinatie met
anderen, in de eerste plaats hun eigen fokstal poog
den te verbeteren, van welk streven dan tevens de
andere fokkers konden profiteren. Zo exploiteerde
de heer Jac. Fr. Brooijmans destijds de hengsten
Lion K. 1824 en Louis K. 1621. In combinatie met
Gebr. van Tilbeurgh waren het b.v. Han K. 1721 en
Mayeur van 't Kerkje K. 1548. De laatste fokte lang
niet onverdienstelijk. Benevens een aantal goede
fokmerriën gaf hij o.m. bij gebr. van Tilbeurgh
Mayeur van de Boschhoeve. Brooymans, van Til
beurgh en Gebr. Stoutjesdijk exploiteerden de
Clairon de la Lys-zoon Sidney K. 1801.
Van meer dan gewone betekenis was Artist K.
1455, d. Frans K. 714. In gezamenlijke exploitatie
bij de heren E. J. Kosten en Gebr. Stoutjesdijk, liet
deze Vader veel goeds na. Frits van de Bosch
hoeve en Silvius K. 1661 herinneren hieraan. De
heer E. J. Kosten, soms ook wel samen met zijn
broer L. J. Kosten, exploiteerde meerdere hengsten.
Fils de Moustiquaire K. 1072, Primera van Firma
K. 1726 (met Stoutjesdijk), Prins K. 2075, Bruno
K. 2219 en Leopold van Cathalijnhof K. 2189 zijn
voorbeelden hiervan. Adriaan van Tholen en Karei
van Tholen waren fokprodukten van Stoutjesdijk.
De na de laatste oorlog optredende motorisatie
in de landbouw, heeft als overal elders zijn stempel
op de fokkerij gedrukt. Niet, zoals wel eens wordt
beweerd, in ongunstige zin. Er werd natuurlijk
een aantal paarden overbodig, doch anderzijds had
de geleidelijke sanering van de trekpaardfokkerij
ook zijn goede zijden. De particuliere hengsten -
houderij verdween met de oprichting van de Coöp.
H.V. „Eiland Tholen", in 1947.
Het exploiteren van een waarlijk
goede fokhengst, was de basis waar
op deze vereniging in zee ging. De
heer Jac. Fr. Brooijmans was de ani
mator, krachtig gesteund door de
Secretaris, J. L. M. Geluk. Hun eer
ste aankoop, Ideaal van de Kleij-
kamp K. 2244, een kleinzoon van de
destijds befaamde Paul van Lunters-
hoek K. 1716, bleek geen gelukkige
greep. Hoewel ook van Moederszijde
van zeer goede afstamming, gaf
Ideal niet de gewenste resultaten bij
zijn vrouwelijke partners. Zelf wat
groot en iets aan de smalle kant,
bleek hij niet te passen op de Thoolse
merrieën. Gelukkiger was men met
Nico van Stegeshof K. 2277 (d. Nico
van Melo K. 1795).
Deze bracht de fokkerij op Tho
len op aanmerkelijk hoger niveau.
Een groot aantal typische en ruim
gebouwde dochters liet hij na, waar
van verscheidene aan deze tentoon
stelling luister zullen bijzetten
Thans is in exploitatie de Limburgse
Kampioen van Zeeuwse origine.
Senator d'Airice K. 2348 (d. Nico van
Beek K. 2130), die o.m. zijn jongste
fokprodukten zal laten zien.
Door verbreiding der stamboekgedachte kon het
aantal georganiseerde fokkers vrijwel constant
blijven. Een aantal viel door de motorisatie van
de landbouw af; nieuwe traden weer toe in stam-
boekverband. Door de instelling van het Hulp
boek (keuring en registratie van niet-stamboek
merriën) werd de mogelijkheid geschapen alle
veulens in het Stamboek in te schrijven, waarvan
reeds een ruim gebruik
werd gemaakt. De hiervoor
in aanmerking komende
merriën worden thans aan
huis op de bedrijven ge
keurd. zodat ieder die ten
merrie laat dekken, vrij ge
makkelijk stamboekfokker
kan worden.
Geruisloos zijn we hier
bij afgedwaald naar de
merriehouderij, dus de fok
kerij zelve. De stamboek-
fokkers zijn uit de aard der
zaak allen lid van de Af
deling Zeeland van de Ko
ninklijke Vereniging „Het
Nederlandsche Trekpaard".
Daarnaast is een groot aan
tal regionaal verenigd in de
Bond ban Trekpaardenfok
kers „Eiland Tholen", on
der wiens auspiciën Fok-
dagen etc. worden georga
niseerd, de laatste jaren in
samenwerking met de Af
deling Zeeland van de
K. V. N. T. Deze fokdagen
genieten een goede reputa
tie. Ook buiten de provin
cie nemen de fokkers indi
vidueel deel aan fokdagen, tentoonstellingen etc.
Zo ontbreken de vertegenwoordigers van Stal
„Bleyendaal" (Brooijmans) en „Buitenzorg" (Van
Gorsel) nimmer te Zevenbergen. De eerste fokstal
neemt ook steeds met groot succes deel aan de
„Nationale" in Den Bosch.
Het sportieve element ontbreekt al evenmin in
de Thoolse fokkerij. Aan concoursen voor aange
spannen landbouwwagens namen zowel M. A.
Geuze („De Wouter") als Brooijmans met veel succes
deel. Zo was ook stal Bleyendaal vertegenwoor
digd op de Nationale Landbouw-expositie te Utrecht
in 1957.
De stalnamen-handelsmerken „de Peukepolder"
(Stoutjesdijk), „Bosch-hoeve" (v. Tilbeurgh), „Bui
tenzorg" (v. Gorsel), „Bleyendaal" (Brooijmans),
„Karnemelksput" (Geluk), „de Weele" (Geluk) en
nog vele anderen, geven blijk van een zekere mate
van fokkers-bewustzijn.
Voor nieuwe ideeën staan de Thoolse fokkers
altijd op de bres. Toen het vorig jaar voor het eerst
op grote schaal de mogelijkheid werd geschapen,
de merriën aan trekproeven te onderwerpen, ter
verkrijging van een zgn. „gebruikswaarde-certifi
caat", namen verschillende merriën hieraan met
groot succes deel. Alle, tot dusverre onderzochte
merriën behaalden het A-certificaat. Vanwege de
tegenwoordige vraag naar goede gebruikspaarden
een waardevol document en tevens recht gevend op
een jaarlijkse toeslag op de behaalde premie op de
premiekeuring van f 30,
TN SINT PHILIPSLAND, de kleinste partner van
de feestvierende Z.L.M.-kring, is de fokkerij op
totaal andere leest geschoeid. Van ouds-her was
er de fokkerij meer een elite-fokkerij. Het vrijwel
ontbreken van specifiek klein-bedrijf was vooral
vóór de oorlog oorzaak, dat iedere fokker min of
meer tevens groot-fokker was. Van een particuliere
hengstenhouderij is ons niets bekend. Grote be
kendheid had destijds evenwel de Coöp. „St. Philips-
land", die met veel vrucht een aantal prominente
Vaderpaarden rendabel wist te exploiteren. Cecar
Senateur d'Amice K 2348, de Limburgse kampioen van
Zeeuwse originedie thans in exploitatie is van de Coöp.
Heng stenvereniging Eiland Tholen".
K. 576 (d. Brillant de Herze K. 283) was een der
eersten. Marnix de Wilson K. 1306 en Carlo K. 1527
(d. Mayeur de Gaesbeek K. 1225) werden gevolgd
door de befaamde vererver Clairon de la Lys K. 1488.
Een aantal voor dekking goedgekeurde hengsten
en een nog groter aantal premiemerriën, waaronder
verscheidene nationaal hoog bekroond, was zijn
erfenis. De fokstallen „Henriëttehoeve" (J. A.
Stols, Alg. Voorz. K.V.N.T.), „Vredenburg" (C. H. A.
Stols) etc. kregen een bekende klank in de fokkers
wereld. Na Clairon kwam de Zeeuwse Kampioen
Dragon d'Hondzocht K. 1637, gevolgd door Cantor
K. 1854. De na-oorlogse tijd en de hieop gevolgde
watersnood, stimuleerde de mechanisatie dermate,
dat de fokkerskring hier kleiner werd en de heng
stenhouderij met een aantal Westbrabantse fokkers
gestalte vond in de Coöp. H.V. „Samen Sterk", te
Dinteloord. De beide Belgische imports Azur II de
Knokke en Elegant de Feluy, werden de partners
voor de nog steeds aanwezige kern van trekpaard-
merriën in „Flipland".
Blikten we in dit artikel geruime tijd in het
verleden, voor wat het heden betreft, kunnen we
een ieder slechts een bezoek aanbevelen aan
Scherpenisse. Voor de toekomst zijn we al even
min bang, zo lang er nog steeds zo'n groot aantal
boeren daadwerkelijk met grote liefde en op econo
misch verantwoorde wijze de trekpaardfokkerij be
oefent.
We twijfelen er dan ook niet aan, dat, als op de
vrijdag van de Z.L.M.-tentoonstelling de rijtoer is
beëindigd en de Algemeen Voorzitter der Z.L.M.,
Ir. Geuze (zelf actief trekpaardenfokker) met zijn
gevolg de middagdemonstraties van de levende have
in ogenschouw neemt, hieraan het Trekpaard een
ruim en gewaardeerd aandeel zal leveren.
P. J. LAKO.
In actie! Jet v. Bleyendaal en Juliana van de
Stal van de heer A. L. C. Brooymans, die de
tweede prijs behaalde op het concours hippique
te Utrecht in 1957.
GAARNE voldoen wij aan het verzoek, in kort
bestek enige regels te wijden aan de trek
paardfokkerij in het gewest, waar dit jaar de jaar
lijkse tentoonstelling der Z.L.M. wordt gehouden.
Wij doen dit met des te meer genoegen, omdat ook
deze keer het trekpaard weer acte de précence zal
geven op de vrijdag van het 3-daagse Z.L.M.-feest.
Zoals te doen gebruikelijk, slaan we bij derge
lijke gelegenheden graag een blik in het verleden,
staan een wijle stil bij het heden en houden ver
volgens het oog gericht op de toekomst.
Een blik slaande in oude archieven en afgaande
op eigen herinneringen zien we, dat de stamboek
fokkerij van het trekpaard reeds lang gemeengoed
is op Tholen. Ook zien we dan, dat vanaf de op
richting der nationale vereniging thans de Kon.
Ver. „Het Nederlandsche Trekpaard" de zaken
der trekpaardfokkerij op Tholen op een goede leest
werden geschoeid. Niet vreemd daaraan is onge
twijfeld het feit, dat b.v. de Ere-Voorzitter dezer
vereniging, Jhr. J. van Vredenburch, jarenlang in
Tholen heeft gewoond. Brengt het noemen van
namen altijd bepaalde consequenties met zich mee,
toch lijkt het mij in historisch verband gezien goed,
de vele verdiensten te memoreren van de heer
G. J. de Wilde te St. Maartensdijk, die als bestuur
der, als jurylid en als fokker gedurende een lange
periode zijn krachten heeft gegeven voor de be
langen der trekpaardfokkerij in zijn gewest.
Hoewel iedereen het er niet mee eens zal zijn
wat nu belangrijker is, de hengstenhouderij of de
merriehouderij (men vergeve ons de vergelijking
met de kip en het ei) geven we aan de hengsten
houderij de voorkeur om dit artikel te vervolgen.
Hengstenhouders van professie heeft Tholen
maar weinig gekend. De heer C. G. Polderman
was hiervan wel één der oudste en dezê heeft dan
ook gedurende een periode van ca. 40 jaren tal
loze merriën met zijn hengsten bediend. Tussen
zijn eerste hengst Jan de Fiston A 186 en Nico van
fïegelsom K. 2334 (d. Nico van Melo K. 1795) ligt
een heel fokkersleven besloten. In de pédigrees
van heel oude fokmerriën kunnen we in vroegere
generaties derhalve nog de namen tegenkomen van
b.v. Ingersol de Laboureur K. 870 (d. Laboureur
d'Isaac K. 310), Baldad K. 1428 (d. Frans K. 714),
Leon K. 1494 (via Joubert K. 747, kleinzoon van
Suivant de Mordicus K. 413), Patriot van Spui
K. 1682 (d. Herseur II de Cognebeau K. 1430) etc.
De Zandhoeve te Poortvliet, het bedrijf van de Algemeen
Voorzitter der Z. L. M. ir. M. A. Geuze. Een beeld dat velen
bekend en vertrouwd is.
