erverkavelingsgebieden
Houdt vrij voor de Landbouwdagen te Kloosterzande op 23 en 24 Juni
yUit de
De opbouw van de Braakmanpolder vordert.
Schouwen-Duiveland hersieli zich.
ZATERDAG 21 MEI 1955.
373
SCHOUWEN-DUIVELAND HEEFT MEER DAN DE ANDERE DELEN VAN ZEELAND HET
EILANDKARAKTER BEWAARD. GE HOEFT DAARVOOR ALLEEN MAAR EENS MET DE
BOOT OVER TE STEKEN EN GE BEDENKT U DE VOLGENDE KEER TERDEGE VOORDAT DE
SPRONG WEER GEWAAGD WORDT.
JUIST ONGEVEER EEN JAAR GELEDEN MAAKTEN WE EEN TOCHT OVER HET EILAND,
ZODAT EEN VERGELIJKING GOED MOGELIJK IS.
Er zit schot in.
Er is in een jaar heel wat gebeurd en al duurt
het nog 4 a 5 jaar vóórdat alles aan kant is, er zit
toch schot in het werk. Er wordt allerwege ge
bouwd, al vormt de hoge prijs, die per m3 betaald
moet worden, nog wel een bezwaar. Hier en daar
langs de weg zijn niet opgebouwde bouwvallen een
herinnering aan de verwoestingen die het water
ruim twee jaar geleden aanrichtte.
Ook de gewassen dragen deze herinnering nog
duidelijk. Werd er het vorig jaar bijna uitsluitend
gerst verbouwd, dit jaar ziet men ook weer vlas,
erwten, bieten en andere gewassen. Maar die ge
wassen onderscheiden zich nog wel van de normale,
vooral, omdat pleksgewijze nogal wat afwijkingen
voor kunnon komen. En heel wat boeren, die een
paar weken geleden gezaaid hebben, lopen hun bie
ten uit de grond te kijken.
Dit jaar kregen verschillende boeren bericht, dat
ze bepaalde percelen met graan in moesten zaaien,
omdat die percelen dit jaar nog aan de beurt zou
den komen Ibij de herverkavelingswerken. Nu vindt
geen enkele boer het erg als hij vlug aan de beurt
is, want dan is het leed ook weer het eerst geleden,
terwijl de opbrengstderving de eerste jaren nog
niet zo groot is als later, wanneer de grond weer
een normaal gewas kan opleveren.
Maar de herverkaveling komt dit jaar in sommi
ge gevallen niet, omdat voor dit jaar geen verdere
verplichtingen kunnen worden aangegaan. Er is
op de begroting een vast bedrag per jaar voor deze
werken uitgetrokken en voor dat bedrag is nu al
aanbesteed. In September zijn de aannemers naar
het zich laat aanzien ongeveer uitgewerkt. De aan
nemers, die veel materiaal op het eiland hebben,
willen graag meer werk heibben, wat vooral tot
uiting komt in de bedragen waarvoor ingeschreven
wordt. Want de laatste inschrijvingen laten zien,
dat de aannemers bereid zijn het werk te doen voor
1020 'beneden de opgemaakte begrotingen.
Terwijl het werk dus goedkoop kan gebeuren en
nog geen volle gewassen vernietigd behoeven te
worden zijn de toegestane credieten helaas op. Het
is goed te begrijpen, dat de boeren, die van onge
duld staan te wachten, totdat hun percelen aan de
beurt zijn, dit standpunt hoewel 'begrotingstech
nisch juist maar moeilijk kunnen waarderen.
Uit nationaal oogpunt 'bekeken is het te betreuren,
dat hier op Schouwen evenals trouwens in ande
re herverkavelingsgebieden noodzakelijk werk
blijft liggen, omdat het geld op is. Boeren, die niet
aan de 'beurt komen, krijgen echter evengoed 2Vs
imaa1 de pachtwaarde uitbetaald.
Wat de enige oplossing is, kan dus zeker niet de
beste genoemd worden en het is te hopen, dat bij
het opstellen van de begroting voor 1956 rekening
gehouden zal worden met de enorme vlucht, die de
mechanisatie van de cultuurtechniek genomen
heeft.
Wat bij het opstellen van de begroting voor 1955
nog een arbeidsprobleem leek, is nu geworden tot
het probleem hoe dit reusachtige machinepark aan
het werk te houden.
Er zijn nog heel wat percelen, die dit jaar nog
niet ingezaaid kunnen worden. In de polder Schou
wen liggen b.v. nog hele stukken op de draglines
te wachten. Vanouds lag in het Zuidelijk deel
het Prunjegebied een weidegebied en wanneer
de zandlaag niet te dik is, wordt deze met de onder
grond vermengd tot een licht te bewerken en
humusrijke grond, die straks waarschijnlijk wel
voor bouwland geschikt zal zijn.
Na dit doorspitten wordt de grond reeds spoedig
gedraineerd om de waterafvoer mogelijk te maken.
Zonder deze bewerking is het land nog niet te ge
bruiken.
Een van de interessantste dingen in de polder
,.De Vier Bannen" is ongetwijfeld de sanering van
de te kleine bedrijven, die in hoofdzaak vanuit de
dorpen naar verder gelegen percelen verplaatst
worden. We zagen op een kaart hoe vanuit Nieu-
werkerk en Ouwerkerk deze bedrijfjes straalsge
wijze wegspatten naar de nieuw toegewezen per
celen, die in de regel uit goede grond bestaan, zodat
voor deze mensen een redelijke bestaansbasis ge
schapen is. Ook in de buurt van Kerkwerve zijn
reeds een aantal saneringsgevaïlen, omdat in die
buurt veel belangstelling voor het vertrek naar de
N. O. P. bestond. De gebruikers zijn nu druk aan
het bouwen geslagen en afhankelijk van de smaak
van de architect verrijzen min of meer geslaagde
bedrijfsgebouwen die gesubsidiëerd worden door de
herverkavelingsdienst. Ook op de grotere -bedrijven
wordt druk gebouwd. De schuren worden ingericht
naar de nieuwste eisen, o.a. met moderne stallen en
aardappelkoelcellen, waardoor deze bedrijven wat
de arbeidsbesparing betreft straks een voorsprong
hebben op andere. Het is ook wel nodig als men
ziet hoe moeilijk het is om aan. arbeidskrachten te
komen. Gelukkig is de toestand wat verbeterd sinds
er een ploeg landarbeiders uit Brabant d-agelijks
heen en weer gebracht wordt.
Zand- en fruittelersproblemen.
Erger met het stuiven is 'het in de buurt van Sir
Jansland en rondom de voormalige gaten van
Schelphoek ert Ouwerkerk. Daar striemt het zand
de bovenstaande gewassen en vult het de sloten.
Het vlas en de erwten op overigens goede per
celen verstikt er onder en de schade zal wel groot
zijn. Er is maar één middel om dit gevaar te keren
en dat ishet zand wegwerken en zo spoedig moge
lijk gaan beplanten. Anders zal dit zand nog lang
schade en kosten met zich brengen.
Van dit beplanten kan men op het eiland overi-
Het uitgiftebeleid is ook reeds ver gevorderd.
Dit jaar zullen weer een 18-tal bedrijven worden
uitgegeven, waarbij de gegadigden uit de her
verkavelingsgebieden de voorrang hebben. Het
zijn overwegend gemengde bedrijven sommige
zelfs voor meer dan de helft uit grasland be
staande en variërend van 2045 ha.
Er werd ons medegedeeld, dat er ongeveer een
20 gegadigden zijn. Gezien de grote consequenties
die een - dergelijke stap met zich meebrengt het
is heel wat anders als een jonge boer een dergelijk
bedrijf kan pachten, dan wanneer een boer uit de
herverkavelingsgebieden zijn oude grond voor die
in de Braakman ruilt betwijfelen we of er wel
voldoende liefhebbers uit de herverkavelingsge
bieden zullen zijn voor de in totaal 12 bedrijven
die voor hen beschikbaar zijn.
Naast de 10 bedrijven die dit jaar worden aan
geboden, zijn er immers nog 2 over van het vorige
jaar, toen wegens gebrek aan gegadigden maar 6
van de 8 bedrijven aan herverkavelingsboeren uit
gegeven konden worden.
Maar hoe het ook zij, het is in ieder geval ook
liet laatste jaar dat boeren uit de herverkavelings
gebieden de kans krijgen naar de Braakmanpolder
te verhuizen.
Als alle 12 bedrijven dit jaar uitgegeven zou
den worden, blijven er nog een zevental over.
Wanneer tenminste het waterreservoir niet in de
Braakman wordt gebouwd. Dit is een heel com
plex problemen, dat, naar het ons voorkomt, niet
dadelijk tot een oplossing zal komen. Maar ook
wanneer dit waterreservoir niet in de Braakman
wordt gemaakt doch in de Dijckmeesterpolder,
zal men er rekening mee hebben te houden, dat
de boeren uit deze polder voor hun grondverlies
compensatie moeten krijgen. Zodat deze 7 be-
gens ook al aardige voorbeelden aantreffen. Daar
voor moet men naar de kop van Schouwen, het
fruitteeltgebied.
Om de getroffen fruittelers tegemoet te komen,
is dit gebied als één der eerste aangepakt. Langs
de wegen prijken de eerste (beplantingen op wal
letjes, die de band met het verleden symboliseren.
Ook windschermen zijn er hier en daar reeds inge
plant, om de jonge boompjes straks al wat bescher
ming tegen de wind te kunnen geven. De drain-
reeksen worden nogal ondiep gelegd, omdat de
grond nogal zandig is en de waterbeweging vanuit
de duinen naar de polder Schouwen dit ook nood
zakelijk maakt.
Op de Hoge Zoom treffen we de heer J. C. Prie-
mis, die dit jaar nog een gedeelte van zijn 5 ha grote
fruitbedrijf hoopt in te steken. Nu zijn de draglines
nog 'bezig op het land, dat bedekt is met de over
blijfselen van knotwilgen, die vroeger het landschap
sierden. De heer Priemis kan, hoe ongeduldig hij
ook is om in te steken, toch een groot verschil met
het vorig jaar constateren. Maar, zo zegt hij, het zal
nog wel even duren vóórdat we appeltjes naar de
veiling kunnen brengen.
Hij krijgt een bedrijf van 100 meter breed en 500
meter lang en zal dit geheel met spillen gaan in
planten. Over de soorten en rassen pleegt hij bin
nenkort overleg met de voorlichtingsdienst, die
deze zaak aan de hand van de bodemgesteldheid het
best kan beoordelen. Zijn bedrijf is één van de meest
langgerekte, die tussen de Hoge en de Lage Zoom
gelegen zijn. Straks zal daar een uiterst modern
fruitgebied ontstaan.
Wanneer men nu over Schouwen rijdt, moet men
zich er op instellen, dat de weg op de meest onver
wachte momenten ophoudt, omdat ze doorsneden
wordt door een nieuw aangelegde watergang of
een weg in aanleg. Maar wat nu nog onbereikbaar
is, zal otraks gelegen zijn aan goede wegen, die
alles, wat vroeger voor weg door moest gaan, in de
schaduw stelt. Ook de waterlopen zijn van een ge
ruststellend formaat en tezamen met de nieuwe ge
malen vormen zij het grondpatroon van de opbouw
van dit eiland.
Eu al duurt liet nog enige jaren, degenen, die
Schouwen in een paar jaar niet gezien hebben, zul
len het niet terugkennen, wanneer het gigantische
werk tenslotte voltooid zal zijn.
B.
drijven in geen geval allen voor de vrije inschrij
vers beschikbaar zullen zijn.
Naast de oppervlakte behuisd land waar ook
nog een oppervlakte van 36 ha voor fruitbedrijven
onder gerekend kan worden zal nog ongeveer
75 ha worden gebruikt om te kleine bedrijven in
de omtrek te saneren tot een redelijke bedrijfs-
grootte.
De gebouwen op de nieuw uit te geven be
drijven zullen binnenkort worden aanbesteed,
terwijl naast de woningen waarschijnlijk ook nog
wel arbeiderswoningen gebouwd zullen worden
om althans één arbeider per bedrijf dicht bij het
bedrijf te kunnen huisvesten.
De 6 bedrijven, die tot nu toe zijn uitgegeven
aan 2 boeren uit Schouwen, 3 uit Zuid-Beveland
en 1 uit Tholen, zijn totaal 180 ha groot.
Dit betekent dat dit jaar nog een flink gedeelte
van de polder door de Staat in eigen beheer wordt
geëxploiteerd.
Zo wordt dit jaar geteeld 417 ha koolzaad, 128
ha wintertarwe, 58 ha rogge, 146 ha zomertarwe,
27 ha blauwmaanzaad, 9 ha suikerbieten, 1-0 ha
zomergerst, 4 ha erwten en 4 ha vlas.
In totaal dus een „bedrijf" van 803 ha, met een
niet erg speculatief bouwplan. De bedoeling van
deze exploitatie is dan ook hoofdzakelijk het zo
voordelig mogelijk exploiteren van de grond in
de periode dat deze nog niet als behuisd land uit
gegeven kan worden.
De gewassen staan er zeer behoorlijk voor, al
is de ongelijkmatigheid van de bodem hier en
daar ook in het gewas nog wel eens terug te
vinden.
Men mag toch wel zeggen, dat de Dienst der
(Zie verder pag. 374, le kolom onderaan J
TJET is in de Braakman buitengewoon snel gegaan. Het cultuurtechnisch werk is vrij-
AAwel gereed, terwijl ook reeds met de drainage van de percelen begonnen is. Overi
gens wordt het 1957 vóórdat ook dit geheel gereed zal zijn.
Met elkaar zal er als alles klaar is een groot bedrag in deze polder geïnvesteerd zijn. Met
bruggen, wegen en aanpassingswerken is dan voor 10,6 millioen gulden uitgegeven, waarvan
slechts 1,3 millioen voor cultuurtechnische weren. Uit de verhouding van deze bedragen kan
men vooral gezien het feit dat de bodemstructuur van deze polder buitengewoon grillig is
wel de voorzichtige conclusie trekken, dat het in cultuurtechnisch opzicht leveren van werk dat
voor 100 af is, voor de Staat nooit een overwegend bezwaar mag zijn.
Bij de bovengenoemde kosten komt dan nog het niet te verwaarlozen bedrag van ruim 2Yz
millioen gulden, dat nodig is voor het optrekken van woonhuizen en gebouwen, de aanleg van
electriciteit e.d.
