NIEUWE LIJNEN TREKKEN IN OUD LAND
342
Het is een wondermooie Meimorgen als we op bezoek gaan bij de herverkavelingsdienst van het
eiland Schouwen en Duiveland. Het weer is zonnig, doch helaas ook droog, zodat de gerst en
de schaars gezaaide andere gewassen niet willen groeien. De magere gewassen staan nu al weken
lang te verkwijnen door het voortdurende droge, soms zelfs schrale en koude weer, dat we dit jaar
na de inzaai bijna voortdurend hebben gehad.
Vandaar dan ook, dat besloten is de inzaai, behoudens in bijzondere gevallen, na 15 Mei stop te
zetten, daar de opbrengsten van na dien datum gezaaide gewassen wellicht de kosten niet meer
zullen' dekken. Het is een slecht begin voor het herstel van een eiland dat toch al lang zal duren
en veel moeite en geld zal gaan kosten.
Doch het voor de toekomst belangrijkste werk is, dat van de herverkaveling, waarover het hoofd
van het bureau voor Schouwen-Duiveland, Ir. Eelkema, ons het één en ander vertelt. Onder het
vertellen komen we onder de indruk van alle moeilijkheden die men dagelijks tegenkomt bij het veel
omvattende werk, dat uiteindelijk ten doel heeft het eiland mooier en beter te maken. Het is een
gigantisch werk dat alleen in samenwerking tussen wetenschapsmensen en de met de omstandig
heden van een ieder belanghebbende op de hoogte zijnde plaatselijke mensen, tot een goed einde
gebracht kan worden. Vooral omdat herverkaveling steeds een compromis moet zijn tussen de
landbouwkundig meest gewenste toestand en de oude toestand, die toch meestal niet op wille
keurige wijze tot stand gekomen is.
Lan^s de muur staat een enorme -kaart van ±1x3 meter, waarop alle percelen van het eiland
staan aangegeven naar de toestand op 31 Januari 1953. De opdracht luidt: Trek nieuwe lijnen voor
wegen en waterlopen en zorg er voor dat het land zo dicht mogelijk rond de, eventueel verplaatste,
bedrijfsgebouwen komt te liggen. Dit is de uiterst moeilijke opdracht, die veel geduld en toewijding
vraagt van hen die er nu al meer dan een jaar mee bezig zijn.
Het is gemakkelijker in een nieuwe polder rechte lijnen te trekken, omdat daar de mens m feite
nog niet bij betrokken is. Ook op Schouwen-Duiveland moeten zoveel mogelijk rechte lijnen wor
den getrokken. Of laten' we liever zeggen: de bestaande lijnen moeten zoveel mogelijk recht
worden getrokken en zo nodig worden er nieuwe aan toegevoegd. Het is het steeds weer zoeken
naar een middenweg tussen het belang van de enkeling, die zich nogal vaak gebaat denkt bij het
behoud van de oude toestand en het belang van de gemeenschap, die het meeste voordeel heeft bij
een radicale ingreep.
Met de huidige woestenij voor ogen moet men zich realiseren, dat het nemen van snelle beslis
singen wel eens noodzakelijker is, dan het afwegen van alle belangen, wat een onnodige vertra
ging van b°t werk tengevolge zou kunnen hebben.
Het is stil, ais we op zaterdag-
(middag, 8 Mei, een rondgang over lp
het eiland maken. Slechts een klein |f-
gedeelte van de ongeveer 2000 ar- f
(beiders, die voor de herverkaveling
wei :en, zijn nog aan het werk, om-
da „e net weekeinde niet naar huis
gaan. Meer dan op andere dagen
komt men onder de indruk van de
desolate verlatenheid van de opper-
vlakte, die maar hier en daar een
schuchter groen waas vertoont.
De stilte wordt alleen begeleid
door het zachte ritselen van het atfflgt-TffM
zand, dat steeds in beweging blijft
en door de wind wordt afgezet op
plaatsen, waar we het helemaal niet
kunnen gebruiken. Zó waaien sloten
weer vol en vertonen pas schoonge-
maakte akkers weer verraderlijk
lichte plekken. Op de plaatsen waar
het zand, wegens de grote afstanden
of de lage ligging van de percelen,
niet kan worden afgevoerd, is ge-
tracht het met stro zo goed moge-
lijk tegen de wind vast te houden, Z5
totdat het met draglines onderge- |||i j^lpi
spit kan worden. En er is liefst 5
millioen m:$ zand over het land ge- |§|g
bracht. Bij het zien van al dat zand
gaat de mens twijfelen aan zijn
eigen kunnen en de mogelijkheid er
weer wat goeds van te zullen maken.
WEGEN EN WATERLOPEN VORMEN
HET GRONDPATROON.
We rijden verder en komen langs doorzichtige
en bouwvallige schuren, die glanzende trekkers
herbergen, tussen de chaos van balken, planken,
riet en pannen. We rijden over de wegen, die we
dezelfde morgen als rode en gele lijnen getekend
hebben gezien op de kaarten van de herverkave
ling. Bochten worden afgesneden, nieuwe tracées
zijn kenbaar doordat, nu nog schijnbaar doelloos,
P. T. T.-kabels dwars door het land lopen, en wegen
worden verbreed door de wegsloten enige meters
te verleggen.
Vóórdat de plannen van wegen en waterlopen
zijn uitgezet is er heel wat werk verricht. Als op
een kaart van een bepaald gebied alle percelen
zijn ingekleurd, krijgt men een beeld van het aan
tal gebruikers. Dit aantal beïnvloedt de kavel-
Idiepte evenals de drainagemogelijkheden de hoog-
Pasgegraven sloten stuiven weer dicht.
Het overschot van de bekende stelpboerderij.
teverschillen i.v.m. de uit te voeren egalisaties en
de verschillen in grondsoort. Ook de toestand van
de wegen spreekt een woordje mee, terwijl tevens
die van de boerderijen langs de oude wegen een
factor van betekenis is. De waterlopen worden
zoveel mogelijk geprojecteerd tussen de wegen, die
bij voorkeur evenwijdig worden gelegd. Samen
heeft men zo het plan van wegen en waterlopen,
dat uiteindelijk door het college van Gedeputeerde
Staten goedgekeurd moet worden.
Het aantal sloten wordt zoveel mogelijk beperkt,
omdat dit, naast het onderhoud dat er onherroepe
lijk aan verbonden is, ook het land verdeelt in
stukken, die wellicht bij de definitieve toedeling
niet goed passen in het geheel. Een nadeel hier
van is ongetwijfeld, dat er zo meer op de wegsloten
gedraineerd moet worden.
NIET MEER IN DE OUDE TOESTAND
HERSTELD.
Nu doet zich de moeilijkheid voor, dat op vele
plaatsen het herstel van de oude toestand om
althans tijdelijk het land te kunnen ontwateren
en voor gebruik klaar te maken niet alleen veel
werk, doch ook veel kosten met zich mee zou bren
gen.
Terwijl met wat meer tijd en geld direct een
meer definitief resultaat tot stand zou kunnen
komen. Op grond van deze overwegingen is de
Zuidhoek bij Zierikzee en de polder Dreischor
direct definitief aangepakt. Een nieuw ontwate
ringsplan werd voorgelegd aan het polderbestuur,
dat er accoord mee ging, zodat het inmiddels uit
gevoerd kon worden. Oude sloten werden gedicht
en de drainreeksen werden op regelmatige afstan
den dwars door het land gelegd. Ondanks het
droge weer lopen ze nog; ze zijn dus zeker niet
vergeefs gelegd.
De gebruikerskaart van deze gebieden ziet er nu
al weer veel eenvoudiger uit, omdat bij de voor
lopige uitgifte het land zoveel mogelijk bij de be
drijven is gelegd. Uiteraard kan hier van iets defi
nitiefs nog geen sprake zijn, omdat de schattingen
nog plaats moeten vinden en de toedeling aan de
hand van deze gegevens plaats vindt, nadat op de
wens-zittingen de wensen van betrokkenen bekend
zijn geworden. Eerst daarna zullen definitieve
grensscheidingen getrokken kunnen worden.
Bij Dreischor staan door de indijking van het
„Dijkwater" nog heel wat plannen op stapel. De
landwinst van een 100 ha moge dan niet zo groot
zijn, er zullen van de vele poldertjes nog heel wat
dijken afgeschoven kunnen worden, waardoor de
verkaveling verbeterd kan worden.
Ook het gebied tussen de Vierbannenpolder en
de polder Schouwen heeft met de herverkaveling
kennis gemaakt. De Schouwse dijk heeft het eiland
nu in tweeën gedeeld en de vanouds bekende af
watering door deze dijk onmogelijk gemaakt.
Er wordt daarom een breed afwateringskanaal
gegraven, dat in de buurt van Brouwershaven be
gint en bij Zierikzee uitkomt. De aanleg werd
grotendeels uitgevoerd door dijksherstel, daar er
voor de dijken veel grond nodig was.
VOORLOPIGE TOEDELING
VAN DE GROND.
Zo gaan we verder over het eiland, dat geheel
van karakter gaat veranderen. Vooral in de polder
Schouwen en de Vierbannen polder ligt het grote
werk. De polder Schouwen heeft na de vorige
inundatie een geheel nieuw ontwateringsplan op
gesteld en uit laten voeren. Wie de machines nu
aan het werk ziet, zou denken dat
er van dat oude plan niets meer
deugt. Er worden nieuwe water
gangen gegraven, die breder moe
ten zijn dan de oude, die tijdelijk
zijn schoongemaakt om de afwate
ring tijdens de ontziltingsperiode te
ve r gemakkelijken.
Het oude systeem kon niet ge
handhaafd blijven, omdat het ge
maal Schelphoek buiten gedijkt
werd en vele leidingen langs de
wegen niet geh-^dh—frt '—oden
blijven
Het aantrekkelijke van de nieuwe
afwatering is, dat de polder nu aan
de noord- en aan de zuidzijde be
malen kan worden. Aan de zuid
zijde komt een gemaal bij From-
melsluis met een capaciteit van
600 mVmin. Terwijl aan de noord
zijde het gemaal bij den Osse het
zelfde werk, zij het dan in een wat
langzamer tempo, kan "oen met
300 mVmin.
In de Vierbannen heefi men als
speciale moeilijkheid nog altijd te
maken met de grotendeels gereed
gekomen ruilverkaveling, die nu on
der een laag zand weggevaagd is.
Er moest dit voorjaar wat gaan ge
beuren, ondanks het feit, dat een
groot deel van de polder voorlopig
onbruikbaar geworden is een 60
ha in 't geheel in de kreken ver
dwenen terwijl ook de perceels
scheidingen voor een groot gedeelte
verdwenen zijn. De herverkaveling heeft deze pol
der daarom in eigen beheer genomen en deze stuk
ken weer in gebruik gegeven aan vele rechtheb
benden. Op deze manier komt er misschien nog
wat van de oogst terecht, al zijn de verwachtingen
zeker niet hoog gespannen. Toch moet er ook hier
reeds worden gedacht aan de uiteindelijke toe
stand, waarbij de kleine bedrijven, voor zover ze
daarvoor in aanmerking komen, gesaneerd zullen
worden.
HERBOUW OP NIEUWE PLAATSEN.
Bij de sanering speelt niet alleen de bedrijfs-
grootte een rol -doorgaans zal deze moeen lig
gen tussen 2 en 8 ha doch ook de geschiktheid
van de aanvrager. Lijkt alles goed, dan zal betrok
kene graag willen herbouwen wanneer z'n bedrijfs
gebouwen verwoest of zwaar beschadigd zijn. Voor-
Een nieuw afwateringskanaal in de polder
i Schouwen.
