1951
cÏÏZelfi op Sïuiê-cBevelanó
PRODUCTIE, AFZET EN PRIJSVORMING
VAN DE
1223
1893 ,,'t Hart" te Wemeldinge. Tijdens de laat
ste wereldoorlog belangrijk uitgebreid. Bestaat
nog.
1894 „Dg Adelaar" te 's-Heer Arendskerke, pl.m.
1910 opgeheven.
1894 Kruiningen, boterfabriek. In 1898 opge
heven.
1912 Kruiningen, kaasfabriek. Na enige jaren
opgeheven.
derg
2,5 mill. Kg
moet komen ten laste van de boer of wel van, boer
en slijter belde.
RECTIFICATIES
Wintertelling
DOOR C. ZWAGERMAN.
Zuid-Beveland een mooi en interessant landbouw,
gebied. In geen der districten van Zeeland treft
men een zo gevarieerd agrarisch bedrijf aan. Er
zijn de grote akkerbouwbedrijven (ongeveer 100
boven 50 ha), waar de prachtigste akkerbouw
gewassen vertellen van zorg, vakkennis en vrucht
bare grond. Men treft er een gebied met wel
varende kleine bedrijven aan, met grove tuinbouw,
waar uien en wijnpeëen tot een gespecialiseerde
cultuur tot in de perfectie zijn geworden.. In deze
gebieden is een stukje weiland een uitzondering.
Er zijn de prachtige boomgaarden, met een zeer
hoogstaande fruitcultuur, die tijdens de bloei vele
delen van Zuid-Beveland tot een lustoord maken.
En dan hebben wij tenslotte nog de weidegebieden
van de Poel en de Ierseksemoer. Hier is het bouw
land schaars en is het rund een van de voornaam
ste inkomstenbronnen.
In „de zak" waar zelfs een kenner van het land
nog kan verdwalen, ademen enige romantische
kreken en prachtige oude boerderijen met veel hout
gewas, een landelijke schoonheid, die vol beko
ring is.
Niet in de polders, maar hier treft men groene
boomgaarden en vveilandpercelen aan, waar het
grazende rundvee bijdraagt tot een aantrekkelijke
stoffering van het landschappelijk beeld.
Van dé cultuurgrond op Zuid-Beveland bestaat
ruim 20 uit weiland en groene dijken. Dit komt
vnl.voor in West-Zuid-Beveland. Ten Oosten van
het kanaal ziet men, behalve in de Moer, weinig
weiland.
Op Zuid-Beveland werden in Dec. 1950 geteld:
Veehouders Melkkoeien Andere
runderen
O Z.-Beveland 353 1412 3313
W. Z.-Bevelend 870 3347 8891
Samen
4759
12204
Er waren 1077 melkveehouders, waarvan 142
met 1 koe, 172 met 2 koeien, 147 met 3 koeien en
616 met 4 en meer koeien.
Per melkveehouder gemiddeld 4,4 koe. Op de
bedrijven met meer dan 3 koeien gemiddeld 6,2
koe. Voor deze bedrijven is de geldelijke opbrengst
van de melk een belangrijke factor. De verhou
ding melkkoeien tot ander vee is als 1 2,62. Vee-
opkweek en vee-aankoop en -afzet zijn ook hier nog
zeer belangrijk. Gemiddeld treft men per bedrijf
nog 14 a 15 runderen aan. Veel boeren hebben
weiland 'vér van huis in Poel of Moer en brengen
daar jóng- en mest vee.
De jaarlijkse melkproductie in dit gebied be
draagt 18 millioen kg. Ook hier kwamen in de
loop der jaren een 5-tal zuivelfabrieken tot stand.
Hiervan zijn er 4, na een betrekkelijk kort bestaan,
weer verdwenen. Te weinig grondstof, te duur
transport en ook wel 'n volkomen verkeerde opzet.
Goes, melkpoederfabriek. Na enige jaren op
geheven.
Voor ongeveer 15 jaar bad fabriekmatige ver
werking van de melk in dit gebied weinig te be
tekenen. Een belangrijk deel der melk ging in con
sumptie. Ze werd verkocht aan het publiek door
de veehouders zelf en gedeeltelijk door vakslijters,
die de melk van boeren betrokken. De rest van de
melk bleef op de boerderij voor gezin en arbeiders,
voor 't vee en werd verder tot boter bewerkt.
Geleidelijk kwamen ook hier de bezwaren van
de boterbereiding op de boerderij en kwam daar
voor levering aan fabrieken in de plaats.
Tijdens de laatste oorlog werd de capaciteit van
de oorspronkelijk zeer kleine coöperatieve fabriek
te Wemeldinge belangrijk uitgebreid. Ook de fa
brieken „Koena" te Vlissingen en „Vacca" te Oud.
Gastel ontwikkelden zich vooral na de oorlog tot
belangrijke afnemers.
Hierna volgen de gegevens die een beeld geven
van de tegenwoordige toestand. Jaarlijkse melk
productie 18 mill, kg, waarvan 14 mill, kg op 600
bedrijven met meer dan 4 koeien. De fabrieks-
melkdichtheid bedraagt 230 kg per ha cultuur,
grond. De tegenwoordige bestemming van deze
melk is als volgt:
Op de boerderijen blijft voor
zelfverzorging gezinnen en arbeb
b. vee en boterbereiding 1,6 mill, kg
c. naar de coöp. fabriek te Wemel
dinge 2,0 mill, kg
d. naar 2 part. fabrieken te Oud-
Gastel en Vlissingen 7,0 mill, kg
e. aan consumenten direct voor vee
houders met vergunning, of via
vakslijters 5.9 mill, kg
Totaal 19.0 mill, kg
Het totale gebruik van consumptiemelk der bur.
gers bedraagt 8,9 millioen liter. Van deze melk
passeert dus 3 mill. kg. of 33,5 de fabrieken.
In de vorm van flessenmelk (uit Walcheren) en
aanvullingsmelk (uit Brabant) wordt van de con
sumptiemelk ongeveer 1 mill, kg ingevoerd.
Hoe zit het nu met de prijsvorming van de 14,4
mill, kg melk die de boerderijen verlaat en welke
ongewenste verschijnselen zijn er.
Allereerst zien wij hetzelfde verschijnsel als
elders in Zeeland. Steeds meer melk gaat via de
fabrieken naar de consumenten. Voor ongeveer
15 jaar ging alle melk direct van de boer of via de
slijter naar de consument. Nu nog maar 2/3 deel.
De^ toenemende vraag naar flessenmelkproducten
is één factor. Door gebrek aan melkpersoneel ver
dwenen meer en meer de melkkoeien van de gro
tere akkerbouwbedrijven. Maar niet minder zijn
maatregelen van diverse instanties hiervan oor.
zaak. Door prijsbeheersing van de Overheid zijn
veehouders met consumptiemelkbedrijf niet meer
vrij, de consumentenprijs zó te stellen, dat melk
veehouderij met de akkerbouw kan concurreren.
Doordat het B. Z. voor fabrieksmelk en boerenmelk
gelijke winstmarges vaststelde, worden steeds
meer boerenleveranciers door slijters opgezegd.
Tenslotte wordt door het intrekken van vergun
ningen voor melk verkoop door boeren en het stel-
len van zware technische, en exameneisen, de vee-
houder-consumptiemelkverkoper uitgeschakeld en
afgeschrikt.
Zo verdwijnen in akkerbouwend Zeeland de
steunpilaren voor een economische en harmonische
ccnsumptiemelkvoorziening meer en meer. Waar
vroeger geen melktekorten waren, treden die nu
op. Gevolg van alles: zeer kostbare aanvullingen
van elders en veel te hoge onkosten op de con
sumptiemelkvoorziening. Enige cijfers mogen dit
nog verduidelijken.
Zuïd-Beveland 1938 1950
Vakslijters 70 61
Boerenslijters 156 63
Huisverkopende boeren 123 35
Burenplicht 19 9
Leveranciers aan slijt. 346 230
WoIfaar(sd. Krabbend. Rilland
1938 1950 1938 1950 1938 1950
Vakslijters 4 5 4 3
Boerslijters 9 2 5 2 7 4
Huisverkopende
boeren 10 4 7 2 3
Burenplicht 3 3 2 1 l
Gemiddelde melkprijzen, berekend door de ge
middelde prijzen van 13 perioden op te tellen en
door 13 te delen (is dus niet het werkelijk jaar
gemiddelde).
1950 1951 tot 1 Sept.
Fabrieken gemiddeld 19,85 ct. 18,56 ct.
Boeren aan slijters 21,29 ct. 21,40 ct.
Boerenvergunn.houders
winstmarge 25,54 ct. 25,80 ct.
Uit deze cijfers moge blijken dat eigen melkver.
koop door de veehouder, met het oog op de finan
ciële resultaten, in akkerbouwstreken de melkvee
houderij helpt in stand te houden. Het is in deze
streken een onmisbare factor voor een economische
consumptiemelkvoorziening. Ook de leveranciers
aan slijters krijgen nog een prijs, die de melkerij
aanmoedigt. Het is onverantwoord in ons verarmd
land, deze bronnen van consumptiemelkvoorzie
ning, door allerlei maatregelen van instanties droog
te leggen. Niettemin gebeurt het, en schynt noch
protest van deskundigen, noch van Zeeuwse orga
nisaties hier te helpen.
En nu de consumptiemelk die over de fabrieken
gaat. Op de iboerenmelk, die direct in consumptie
gaat komen geen onkosten. Op de melk die via
de slijter van de boer in consumptie gaat, bedra
gen deze onkosten (ophalen) gemiddeld pl.m. 114
cent. Dit wordt door het B. Z. aan de slijters extra
vergoed. Gaat de consumptiemelk over een fa
briek, dsn stjjgen de extra kosten (ophalen, bewer.
ken, afleveren) op Zuid-Beveland tot minimaal ift
cent en maximaal 5 ft k 6 cent. Deze extra last
In streken met eeti zeer dunne melkveebezetting
en een verspreide bevolking, moet men zo min mo
gelijk consumptiemelk over de sporadische fabrie»
ken leiden.
Tot slot willen we nog de vraag bespreken in
hoeverre het mogelijk is, via organisatie van de
melkveehouders, op afzet en prijsvorming een in
vloed ten gunste uit te oefenen.
Op Walcheren heeft een prachtige organisatie, in
het verband der Melkfederatie, sedert 1933 opmer.
kelijke resultaten bereikt voor een economische
consumptiemelkvoorziening, overmelkverwerking
en gunstige boerenprijs voor de melk. Men zou
deze samenwerking niet gaarne meer willen mis
sen.
Sedert 1948 op Tholen en sedert 1949 op Schou
wen en Duiveland zijn door de veehouders z.g.
melkafzetorganisaties gesticht. Daarbij zijn bijna
alle veehouders (eigen melkver kopers, leveranciers
aan slijters en leveranciers aan fabrieken) aange
sloten. De besturen regelen de melkverkoop van
alle aangeslotenen. De omzet bedroeg in 1950 op
Tholen 2,02 mill, kg en op Schouwen 5,7 mill, kg
melk. Ook de veehouders hier zouden deze vorm
van samenwerking niet gaarne meer willen mis
sen.
Met medewerking van alle standsorganisaties
zal deze winter worden getracht ook op Zuid-Beve
land een melkafzet-organisatie tot stand te bren
gen.
Voor het lidmaatschap komen in aanmerking
Zelf slijtende veehouders; leveranciers aan
slijters en leveranciers aan fabrieken voor zover
ze geen coöperatie-leden zijn.
Door ondertekening van een contract verbindt
men zich de verkoop van de melk in handen te
geven van het zelf gekozen bestuur. Nadrukkelijk
wordt opgemerkt, dat men elk jaar éénmaal, zon.
der kosten en zonder moeite, zijn verbintenis kan
beëindigen. Verder dat men geen enkele finan
ciële verantwoordelijkheid draagt.
Het bestuur treedt op voor de belangen van de
zelfslijtende veehouders door, zolang de Overheid
de consumptiemelkprijzen regelt, goede prijsrege
lingen te bevorderen. Later, bij vrije prijsvorming,
door uniforme prijsregeling. Verder door de afzet
van de overmelk.
De band die er was tussen leveranciers en slijters
wordt bestendigd. Het bestuur bevordert goede
verhoudingen tussen deze partijen en zorgt voor
verkoop van overmelk en economische aanvulling
van tekorten. Op Tholen en Schouwen blijkt dat
ook de slijters zeer bij zo'n organisatie gebaat zijn.
De voornaamste taak is echter de verkoop van
de pl.m. 9 mill, kg melk die naar fabrieken gaat.
Nu hebben de boeren op de prijsvorming en de ver-
koopsvoorwaarden daarvan niet de minste invloed.
Op Tholen, Schouwen en ook in Z.-Holland-Utrecht,
waar ongeveer 12.000 boeren een melkafzetorgani-
satie hebben gesticht, is gebleken hoe succesvol
en zonder risico, deze samenwerking is.
Vanzelfsprekend krijgen de veehouders van be
langhebbende zijde en zelfs van enkele veehouders,
de dringende raad hier niet in te stappen. Men
zegt dan dat hun belangen, zonder zo'n organisatie,
volkomen veilig zijn. Men suggereert dat er veel
risico's in zitten of dat de band slijter-boer zal wor.
den verbroken.
De allerbeste weg om zich beter te oriënteren is
voor de veehouders op Zuid-Beveland eens te pra
ten met de veehouders op Tholen en Schouwen.
Daar heeft men enige jaren ervaring.
Op elk dorp worden vertegenwoordigers van de
deelnemers aangewezen die tenslotte een bestuur
benoemen. De suggestie dat men bij de melkver.
koop het bedrijf dat nu de meeste melk betrekt
zal uitschakelen, is lal te dwaas.
Een soliede fabriek die een goede prijs en goede
voorwaarden kan aanbieden heeft de meeste kans.
Daar staat het bestuur, dat door de deelnemers
wordt aangewezen, wel borg voor.
Bezoekt deze winter de vergaderingen waar deze
organisatievorm wordt toegelicht. Leg voordien
Uw oor niet te luisteren naar bestrijders en zwart-
makers van deze organisatievorm.
van het artikel Productie, afzet en prijsvorming
voor de melk in Zeeuws-Vlaanderen.
In dit artikel zijn tot onze spijt enige hinder
lijke fouten geslopen.
Kolom 2 Regel 43 van onder 1930 moet zijn 1950.
Kolom 3 Regel 27 van boven 1.445 moet zijn 1.465.
Kolom 3 Regel 28 van boven 4.51 moet zijn 6.51.
Kolom 3 Regel 54 van boven 10.8 moet zijn 10.5.
Kolom 3 Regel 69 van boven minder moet zijn
meer.
De Provinciaal Voedselcommissaris voor Zee
land te Goes vestigt de aandacht op de registratie-
kaart, die volledig ingevuld en ondertekend, uiter
lijk 7 December 1951 weer ten kantore van de
P.B.H. moet zijn.
Wie thans verzuimt de kaart in te leveren, zal
verstoken blijven van veevoeder .»n is bovendien
strafbaar,
