WAT SAMENWERKING VERMAG
Nat. Coöp. Aan- en Verkoopvereniging voor de Landbouw
„CENTRAAL BUREAUG.A., bij verkorting CENTRAAL BUREAU
Wij hebben het genoegen door welwillende medewerking van de Nationale Coöperatieve Raad onze lezers te kunnen
aanbieden een artikelenreeks, waarin onze grote Nederlandse boereninstellingen worden besproken. Van tijd tot tijd
zult U, door dit te lezen, dus zien wat boerensamenwerking vermag.
Kunstmestloodsen in het binnenland.
Foto Steenmeyer.
Ontstaan.
In het laatst van de vorige eeuw, omstreeks de
landbouwcrisis, waren, naar wij bekend mogen
veronderstellen vele coöperatieve aankoopvereni
gingen tot stand gekomen met het doel aan de
leden kunstmest en veevoeder van zo goed moge
lijke kwaliteit tegen billijke prijs te verschaffen
en aan de afhankelijkheid van de leverancier, die
crediet verschafte en de producten als ruilmiddel
aanvaardde, te verbreken.
Deze coöperatieve aankoopverenigingen gevoel
den op haar beurt weer de behoefte zich te ver
enigen. Al was veel bereikt, de plaatselijke vereni
ging bleef even machteloos staan tegenover de
groothandelaren en importeurs als voordien de in
dividuele boer stond tegenover de plaatselijke han
delaar.
Dit gaf de stoot tot de oprichting in 1899 van het
Centraal Bureau, dat oorspronkelijk gevormd werd
door een klein aantal individuele personen, in
principe uit elke provincie één, die alle risico's op
zich namen ten bate van de verenigingen, in wier
belang deze stap gedaan was.
Leden van het Centraal Bureau zijn thans onge
veer 430 aankoop- en/of afzetcoöperaties. Hierbij
spreken wij ook van afzet. Deze werkzaamheid is
in 1938 door een statutenwijziging mogelijk ge
maakt. Uitgangspunt was de stelling, dat hoeveel
de georganiseerde aankoop ook kan bereiken, dit
nooit afdoende kan zijn wanneer de boer bij de af
zet van zijn producten afhankelijk blijft van het
particuliere bedrijf. Het aantal individuele boeren,
dat zelf weer bij de verenigingen-leden van het
Centraal Bureau als lid is aangesloten, bedraagt
rond 80.000.
De verenigingen zijn volkomen zelfstandig. De
verplichtingen, voortvloeiende uit het lidmaatschap
van het Centraal Bureau zijn dan ook weinige en
van niet bezwarende aard. Verplichte afname be
staat niet. Er bestaat dezelfde morele plicht als bij
elke andere aankoopcoöperatie, in de statuten
aldus uitgedrukt, dat men „als regel" moet betrek
ken. De afzet valt hier niet onder.
De aansprakelijkheid in de statuten van het
Centraal Bureau geregeld, is een zeer beperkte, nl.
kan niet te boven gaan 5 van de gemiddelde
jaarafname, gerekend over de laatste vijf jaar. De
reserves van het Centraal Bureau, hoewel beschei
den ten opzichte van de zakelijke omvang, bedra
gen ongeveer 8 millioen gulden.
Bij toetreding wordt geen intreegeld geheven,
tijdens het lidmaatschap geen contributie, bij uit
treding, die te allen tijde mogelijk is, geen uittree-
geld.
Een na afschrijvingen en reservering overblij
vend netto saldo wordt aan de leden terugbetaald.
Om de kans op een negatief saldo zoveel moge
lijk te beperken is een Fonds voor Prijsverschillen
geschapen, dat dient om risico's door marktschom-
melingen op te vangen, zodat deze de werkelijke
bedrijfsresultaten niet beïnvloeden. De bedrijfs
kosten worden gedekt uit een vaste jaarlijkse kos
tenmarge, waarmede de inkoopprijs der artikelen
wordt verhoogd.
De organen van het Centraal Bureau zijn Be
stuur, Raad van Toezicht, Algemene Vergadering,
Centrale Ringvergadering en Commissie van
Advies.
Zakelijke werkzaamheid.
Het Centraal Bureau is voor de aangesloten ver
enigingen de importeur en groothandelaar. Het
heeft zich in de loop der jaren een zeer vooraan
staande plaats weten te verwerven. Er zijn de
volgende negen afdelingen, waarvan de zeven eerst
genoemde de zakelijke afdelingen zijn. 1. Mest
stoffen, 2. Brandstoffen, 3. Voerartikelen, 4.
Zaaizaad en Pootgoed, 5. Bestrijdingsmiddelen, 6.
7. Motorvoertuigen en
Technische Dienst, 9.
Landbouwwerktuigen
motorbrandstoffen. 8.
Juridische Afdeling.
Allereerst de Meststoffen. Deze worden vrijwel
uitsluitend, zonder tussenschakels, direct van bin
nen- of buitenlandse producenten gekocht en de
positie van het Centraal Bureau is belangrijker
dan van welk particulier concern ook.
In Brandstoffen neemt het Centraal Bureau
onder de groothandelaren een voorname plaats in.
Anthraciet, cokes, vet of halfvetkolen en eierbri-
ketten worden geleverd voor de warenhuizen van
de tuinders, voor de kookpot voor het veevoer of
de kunstmoeders voor de kuikens.
De afdeling Voerartikelen valt in verschillende
onderdelen uiteen. Wat betreft de voedergranen
heeft het Centraal Bureau zich in de loop der jaren
weten te ontwikkelen tot verreweg de grootste im
porteur van voedergranen. In de handel in enkel
voudige veekoeken en daaraan verwante voeder-
tuigen berekend hebben er toe geleid, dat ook deze
tak van aankoop ter hand werd genomen. Naast
verlaging van de marges is het doel de zozeer
noodzakelijke normalisatie te bevorderen en hier
door inkrimping van het thans door het groot aan
tal gevoerde merken zeer duur werkende handels
apparaat. Een eigen fabriek voor kleinere land
bouwwerktuigen in Steenwijk, een landbouwsme-
derij daar en in Lochem, een aantal rijdende con-
trölewagens en laatstelijke ook voor melkmachines,
enige depóts en toonzalen verspreid over het land,
hebben dit mogelijk gemaakt.
De naam van de afdeling Motorvoertuigen en
Motorbrandstoffen spreekt voor zichzelf. Naast de
aankoop van deze artikelen staan bemoeiingen van
andere aard. Zo worden technische en economische
adviezen gegeven ten behoeve van de houders van
grotere of kleinere wagenparken.
De Technische Dienst ontwerpt plannen voor de
bouw en inrichting van de bedrijven van de aange
sloten verenigingen, zorgt voor de aankoop van de
materialen en machines en oefent controle uit bij
de aflevering en tijdens de bouw.
Een Juridische Afdeling verzorgt de organisato
rische werkzaamheden en geeft juridische adviezen,
behandelt procedures zowel voor de verenigingen
als voor het Centraal Bureau zelf.
Tot dusverre spraken wij nog niet over een aan
tal bedrijven van andere aard, die alom in de lande
grote bekendheid genieten.
Allereerst het Instituut voor Moderne Veevoe
ding, gehuisvest op „De Schothorst" te Hoogland
bi.i Amersfoort, waar wetenschappelijke en practi-
sche onderzoekingen worden verricht op het gebied
van de veevoeding door deskundigen onder leiding
van Dr. J. Grashuis.
In Hoofddorp is er het Veredelingsbedrijf voor
landbouwgewassen onder leiding van Dr. C. Koop
man, waar nieuwe rassen worden gekweekt, be
staande veredeld om zo hogere opbrengst en gro
tere weerstand tegen plantenziekten te bereiken.
Het Centraal Bureau zou zijn omvangrijke, com
merciële functie, de totaalomzet is 1.150.000 ton
met een waarde van 172 millioen gulden, niet kun
nen uitoefenen, zonder een aantal steunpunten in
den lande, buiten die welke wij speciaal op het
technisch terrein reeds noemden.
De orders voor een bepaalde streek worden in
schepen samengeladen en naar op- en overslag
plaatsen gezonden, die zo dicht mogelijk bij het
verbruiksgebied liggen.
Rijnhaven.
Foto M. C. Meyboom, A'dam.
middelen wordt eveneens een vooraanstaande po
sitie ingenomen.
De afdeling Zaaizaad en Pootgoed is ver uitge
groeid boven het op zichzelf reeds zo belangrijke
werk, dat reeds lang geleden ter hand werd ge
nomen, de voorziening van de Nederlandse markt
met Petküser zaairogge, een ras dat meer dan
90 van het rogge-areaal beslaat. Een groot ge
deelte van het zaaizaad en pootgoed wordt van
leden betrokken en aan andere leden afgeleverd.
Bestrijdingsmiddelen worden in toenemende mate
in de landbouw gebruikt. Zo werd ook deze tak
van werkzaamheid ter hand genomen en met suc
ces. Door goede relaties met producenten en im
porteurs en ook door eigen import wordt een sterke
positie ingenomen.
De klachten uit boerenkringen gehoord over te
hoge marges door de handelaren in landbomvwerk-
In het bovenstaande is zeer in het kort de voor
spoedige ontwikkeling en de krachtige positie van
het Centraal Bureau geschetst.
Het Centraal Bureau heeft op zijn terrein, dat
van de aankoop en afzet gedaan wat der coöpera
tie is, de boer onafhankelijk gemaakt van de par
ticuliere fabrikant en handelaar, hem een hogere
beloning voor zijn prestaties verschaft, zijn ge
zichtskring verruimd, zijn invioed in de samen
leving vergroot. Door de zakelijke zowel als door
de onderzoekingswerkzaamheden is het Centraal
Bureau voorgegaan op de weg naar kwaliteitsver
betering, zowel van benodigdheden als van pro
ducten.
Resultaten, die bereikt zijn door samenwerking
van boeren en tuinders, vrijwillig tot stand ge
komen, op democratische wijze uitgevoerd en zon
der inmenging van de overheid.
