'JRGAAN VAN DE MAATSCHAPPIJ TOT BEVORDERING VAN LANDBOUW EN VEETEELT IN ZEELAND
De Zeeuwsche
No. 812.
Zaterdag 21 Juli 1923
14e jaargang.
INHOÏÏD.
Officiéél Gedeelte.
Ui. Mi. leden MegJLlAeulend der
jaar.
Historisch Overzicht
wctlstrijï SttTÓudrSfSSkSSJfï
hier en daar les. Het was ecu aangename variatie
nm^?.,.?Lch herhalende
Dit Blcui verschijnt iederen Zaterdag. Het wordt in Zeolnnd uitsluitend toegezonden nan lodrth derMaatschappij tot Bevordering van Landbouw «teelt in
AL- orgaan hebben dit Wad aangenomen: Be Provinciale BegeHngg-Commisgic voor de Verecnigiwg tot verbetering van het RundIr
de Coöperatieve Verceniging „Eiland Walcheren"
Bijdragen en Ingezonden Stukken moeten oitcrli.il: Dinsda?.".ve:..' wacht vr'; zijn ingezonden bij de Redactie, adres Landbouwhuis Goes Telef ïrn
tegen verminderd tarief. Inzending aan do Uitgeefster Firmn 'nr
ADVERTENTIEN: van 1—5 regels elke regel meer 20 cent. Regnlnbon
Hoofdredactie: Secretariaat der
Uitgeefster
Inzending aan de Uitgeefster Firma VAN*DE SANDE. vóór Donderdags
Firma van de Sande, Ter Neuzen.
Redacteur: VAN DUE, 2e Secretaris der Vaste medewerkers: STEVENS, Rijks Landbouwconaulent te Goes; Mr. JM,. „,wuu en. HHHSH
ZWAGERMAN. Rijks Zuivelconsulent te Middelburg; BRONS. Dierenarts te Ter Neuzen; JAC. WELLEMAN. Voorzitter'Kring Zuid- Bevel nüd'
.Ie... Dmirinei nln tml incrr iv\m tv> icoin iium* /Ia Pa nlrVncïi in ar, nn>l 4n Tr nrm Uil
ZAAIJ ER, Rechtskundig Adviseur der
te Goes:
70\NEVTJLLE, Secretaris der Provinciale Regelingscommissie voor de Paardenfokkerij ln Zeeland te Axel; VAN ASPEREN VERVENNF, Hoofd nm _c,r 10 Ernhbendijltc.
VAN DER PLASSCHE. Rijks TulnbouwconsuJe.it Heer Abt-kerke. ra- vcnvtwwi:,, hooM-Am. RuTwplu.mveeconsuIcnt te Den
Algemeene vergadering 'van dc Afdeeling
üostburg der Algemccne vergadering
var. de Afdeeling Algenieene leden van den
Kring Zuid-Beveland der Dc
Zeeuwsche l.andbouwmaatschappij 80 jaar
Historisch Overwicht; De strijkgelden blijven:
Het vraagstuk der jachtschappen; Het vroeg
rooien van voor puotgoed bestemde aardappe
len; De bladluizen en de warmte; Aardappelen
voor Denemarken; Verslag over den landbouw
over 1922; Landbouwhuishoudkunde; Allerlei;
Vragenrubriek; Tuinbouw.
Afd. OOSTBURG der
ALGEMEENE VERGADERING
te houden Woensdag 25 Juli 1923. des voor
middags II uur bij Mabesoone
te OOSTBURG.
Agenda:
Opening.
Notulen.
Mededeelingen. Ingekomen stukken.
Bespreking van de in 1924 te houden
Kringtentoonstelling.
Rondvraag. Sluiting.
De Voorzitter LEENHOUTS.
De Secretaris BECUDE HULLU.
ALGEMEENE VERGADERING
op Zaterdag 28 Juli 1923, des namiddags drie
ure (oude tijd), in het lokaal „Eben-HaCzer"
te Nieuwdorp.
Agenda:
Opening. Notulen. Mededeelingen.
Verkiezing van Bestuursleden wegens
periodieke aftreding van de heeren
Verdonk en Slegt.
Slachtverzekering.
Lezing met lichtbeelden door den heer
van Dijk, 2e Secretaris der
Onderwerp: „Aankoop en bereiding
van enkele kunstmeststoffen."
Rondvraag enz.
Namens het Bestuur,
DE ROO. Voorzitter.
SLEGT. Secretaris.
De vergadering is ook toegankelijk voor
met-leden der Af.
(Vervolg).
Ook landbouwcursussen werden hier en daar
opgericht. Tholen zou het eens robeeren te-
Poortvliet. Wolfertsdijk was begonnen onder den
qverigen Slikke, Rilland was nog altijil
bezig.
De te Goes had pl. minus 18 leer
lingen maar ,1e belangstelling in de provincie was
toch te gering. Men oordeelt het daarom wen-
achelük in de commissie van toezicht uit elke
afdeeling der een lid te benoemen en een
bedrag van 60.— beschikbaar te stellen voor de
onkosten dier commissie, een bedrag genomen ui
de 300.die voor diverse landbouwdoeleinden
altijd vanwege de provincie werden vcr.ichnft.
Van dc ei port maatschappij, die ik vroeger
reeds heb genoemd, hoorde men weinig meer,
maar thans werd de aandacht getrokken door de
plannen van den beer Kuuthel uit Ede om
te Vlissingen een cxportslachu-rij te stichten.
Nathan had reeds pogingen gedaan om een ge-
regelden uitvoer van varkens te krijgen en toen
bleek, dat men, wanneer dut gelukte, op Schouwen
gaarne tot de varkensfokkerij zou overgaan; maar
de exportslachterij te Vlissingen zou nog veel
beter zijn, inzonderheid voor het geval, hetgeen
zoo dikwijls gebeurde, dat de grenzen voor uit
voer van ons levend vee gesloten waren.
Men kon dan Immers toch nog het geslacht
uitvoeren. Dc was dun ook zeer ver
heugd, toen in 1898 te Vlissingen het abattoir
was gebouwdwij zullen straks zien hoe men met
den directeur der exportslagerij over verbetering
van ons varkensros handelde.
Ook 'Ie zorg voor do paardenfokkerij ging
voort. Ged. Staten wilden geen subsidie bevorde
ren wanneer er een verbod bleef om afgekeurde
hengsten te gebruiken. Toen echter eindelijk de
Minister geen rijkssubsidie meer wilde verloencn,
wanneer niet flat gebruik werd verboden, logde
men het hoof'! in den schoot.
in de iandbouwkringen was er strijd geween
over du punt, maar de ••dorheid van hen, «li-
het wel meende met de paardenfokkerij, wast toci.
op den duur eveneens voor het verbod geweest.
Het landbouwonderwijs nam regelmatig toe,
/naar het gebrek aan landbouwleeraars was groot.
Daarom stelde de een premie van 25.
op het behalen der landbouwactc en gaf zij haar
bemiddeling om cursussen op te richten, voor op
leiding tol die acte, waaraan in Ter Neuzen
door 43 onderwijzers werd deelgenomen, Geleide
lijk nam het aantal cursussen toe. Slikk-
te Wolphaartsdijk werkte met zeer veel vrucht.
Jeugdige krachten wijdden zich meer en meer
/•an het grootsche werk: de opheffing Van
den Zeeuwschcn landbouw' de Brujjne, Dr
Die, dc Bats, de veeartsen Boogaard en
Louter, en de Dockcro van Clinge, Wol-
fert -van Hoek, Jansen van Roosendaal te
Axel, van Arenthals van Hontenisse traden
op als bestuurders, of als leeraars aan cursussen,
of-als Keurmeesters op de tentoonstellingen. Voor
die la&tmen kocht hel Bestuur een verplaatsbare
tent'tWUA'au Muizen in Den Haag, die zeer goed
yoMftg.
Het ledental nam toe, maar de Voorzitter wii
veel meer hebben. Juni 1897 heette het uit
zijn mond: De boerenbonden vinden in Zeeland
geen steun, een kleine 300 personen traden
slechts toe. De toekomst zou de beminnelijke
optimist beschamen. De tweespalt werd grooter
en de door velen kwalijk begrepen antithese werd
toegepast en aangehangen in zaken waarin dt
eenheid en het samenwerken eisch en plicht ju
voor de welvaart der Maatschappij.
Op dc verkeersmiddelen en -weger, bleef
letten. .By herhaling word de verbind'®-
van Vlissingen met het buitenland toegejuicht
Voordeden moesten daarvan geplukt en een com
missie moest onderzoeken wdk nut de landbouw
zou (rekken of kunnen hebben van het.Vlisrtnijjsr!^
abattoir. \an Ocveren zag blijde de wereld
en wees, in navolging van van Oeveren, op
Australië, hetwelk ook geslacht vee naar Londen
ervoerde. Hij achtte het hoog tijd te zorgen,
dat ons vee altijd naar het buitenland kon, zoo
niet levend, dan geslacht. Vorsterman van Oyen
onderzocht het en rapporteerde (zie almanak
1898over de soort van vleesch die men in Enge
land vorlang<le en adviseerde in verband daar
mede omtrent de vetmesting.
De paardenliefhebbers passisueerden zich hoe
langer hoe meer.
N—Beveland en Schouwen streden over de
plaatsing van Brillont. Cavour van de Kraker
te Zaamslag werd afgekeurd en verwekte geen
gering discours op de markten Ter Neuzen en
AxeL Cavour (dc naam zal er bij sommigen wel
zinnebeeld van zijn geweest) had bokspootcn (of
liever hoeven) en bolspatten, en ofschoon er over
wat een bolspat is volgens Van Weel onder des
kundigen geen verschil bestaat, werd Cavour
toch le plaatsvervanger voor den provincialen
prfjs van ƒ300..Maar hij zou worden herkeurd
om te zien of hij wel in het Stamboek kon
blijven!
Die hengsten! die hengsten!
177 stemmen waren in de afdeelingen uitge
bracht voor het verbod van gebruik van afge
keurde hengsten en 95 er tegen. Het uitvoerend
deel van het Hoofdbestuur had liever vrijheid
gewild evenals Ged. Stuten van Zeeland
maar men moest wijken. Ik zeide het reeds, om
dat ook de Minister het eischte.
Van de hengsten kwam men op de kikkers.
Reeds eerder had men uit Hulst verzocht er op
aan te dringen, dat de kikkers cn padden werden
beschermd. Maar al te groot zou het eindelijk
gemis dezer Zeeuwsche nachtegalen zijn, die aan
het landschap zoo'n wondere bekoring weten te
geven.
Het gevaar voor deze 'lieren werd erger. Naai
de Halles Centrales te Parijs werden in 1897
4640 kilogram kikkcrbillctjcs schoon aan den
haak alleen van het station Hulst verzonden cn
van Januari 1898 tot 18 April reeds 1054 KG
cn dan nog 1000 KG uit Sas van Gent.
De zou bij dc regeoring op dit erge
feit wijzen, want het nut van den kikker werd
algemeen erkend.
Dat was niet met den leerplicht het geval. Deze
werd besproken in verband met den veldarbeid.
Dc wilde leerplicht tot aan het 12c
jaar; achtereenvolgende weken vncantlc te
regelen door het gemeentebestuur in overleg met
den districts-schoolopziener; verplicht herha-
lingsonderwijs tot het 16e jaar. gedurende win-
winteravonden van uur avonds, uren in
de week.
De afdeeling Hulst ging daarmede niet accoord
ri r.chtto een tegenovergesteld verzoek aan do
Staten-Gencrnal, Ook werd het behandeld in de
afdeeling Heinkenszand cn in het dagblad De
Zeeuw. De Zeeuw wns altijd zeer welwillend te
genover de maar bestreed nu haar als-
zoude men politiek er in halen. Men weet hm-
Heen groot deol der politieke rechterzijde tegen don
leerplicht was gekant.
Alhoewel Mr. Hcnneiuin '-en politiek persoon
was en uit meerdere feiten dat ook is af te lol
den, was noch door hem noch door de vergade
ring in dezen aan politiek gedocht. Met. zou dan
•minera grootc verbittering en tweespalt in de
gekregen hebben, die uitsluitend land
bouwbelangen te behartigen heeft. Er was, en
hierin zat het misverstand, niet door de
om Icerpijpht gevraagd, maar om wijziging met
het oog op landbouwbelangen van een wetsont-
weqi .ion leerplicht. Over het beginsel zelve
liet zij zich niet uit.
De vriendschap met De Zeeuw werd er niet
door verstoord en is thans nog van dc best.-.
Tal .an Jaren gingen voorbij, waarin geen
vergadering werd gehouden, of het een of andei
\an de paardenfokkerij was ter tafel. De Voor
zitter dor afdeeling Zeeland van hot was
er menigwerf bij. Het was dc lieer Hombach.
In zjjn grootcn ijver had hjj zich eens in een af
zonderlijk adres gericht tot de Prov. Staten met
een verzoek om subsidie voor dc paardenfokkerij.
Zijn medebestuurders wisten het niet Het Hoofd
bestuur der vond dat verkeerd en oor
deelde, dat voor goeden gang van zaken alles
moet gaan over de Ged. Stoten waren
ook van dat oordeel en verdedigden bij de me
morie van toelichting het Hoofdbestuur en rieden
aan rijkssubsidie te vragen. De veeteelt en zui
velbereiding werd niet vergeten. Er werd aan de
regeering geld gevraagd om een zuivclconsuient
aan te stellen, gelijk enkele provinciën dezen
reeds hadden.
België zat ons anders weer dwars met den vee
handel. Men zon op represaillemaatregelen, maar
achtte deze toch gevaarlijk. Immers Frankrijk
en Engeland lieten ook tijdelijk ons levend vee
niet toe.
Het was ook wel ons eigen schuld. Waarom
toch namen wij in Nederland niet krachtiger
maatregelen tegen de longziekte onder het vee.
België had veel strenger maatregelen en moest
dus wel streng zijn bij den invoer.
De Zeeuwsche veeteelt was ook niet geheel op
de hoogte. In 1S96 deed te Wageningen eind
examen de heer Crocsen. die nadat
hij te Berlijn gestudeerd had, examen
Landbouwkunde deed in de richting van veeteelt
en zuivelbereiding. Deze bood zich aan lot het
houden van voorlezingen, TCohcb"olce„
beval hem aan als een zeer bekwaam man. Hij was
bereid achter elkaar in verschillende afdeelingen
zonder vergoeding te spreken. Zoo kwam de
tegenwoordige Voorzitter van het IC. in
Zeeland.
Een post voor een zuivelconsulent werd op 'Ie
begrooting gebracht. Een instructie werd voor
hem vastgesteld, gezien die van de Geldersche
Landbouw Maatschappij.
Spoedig daarna werd Koert benoemd.
De landbouw' en veeteelt gingen betere tijden
tegemoet. Men had ook het voorrecht aan de
nieuwe afdeeling Landbouw aan het departement
ons eerelid Mr. Sickesz te zien.
Behalve de veeteelt, vergat men ook de var
kensfokkerij niet. De Directeur Cosma van het
Vlissingsch abattoir beval den aanfok van York
shire varkens aan en was bij het invoeren van
fokdieren behulpzaam. De Minister wns weldra
bereid subsidie hiervoor te geven.
Intusschcn vermeerdertien de cursussen in Axel
Oostburg, iJzendijke, Nieuwerkerk. met dc on
derwijzers Bijleveldt, Kooiman. Wale ca. Onze
van Oeveren vond proefvelden wel aardig,
maar men moest een proefhoeve hebben. Herhaal
delijk kwam hij daarop terug en voor iets wat
goed is moet men volgens hem geen moeite en
kosten ontzien. Maar Hanken, die reeds in den
Wilhelminapolder dirigeerde, vond het toch veelte
duur, terwijl bovendien in de onderscheidene doe
len onzer provinie ook weer verschillend werd
geboerd cm de omstandigheden niet overal gelijk
waren.
Op de vergadering van 15 Juni 898 te Tholen,
treffen wij Walter Kakebeeke ook aan. Hij zal
met Grocnewegen uit St. Maartensdijk en
Bout van Ouwerkerk de werktuigen
keuren, terwijl Gernt Luijk aan den gemeen-
schappelijkcn maaitijd zich prepareert voor de
keuring der paarden en repel, die het
rundvee keuren zal met Van Dixhoom uit Axel
over een melkwedstrijd discuseert. Stoutjes-
dijk moppert een beetje, omdat geen ploeg-
wedstrijd er door kreeg. De Voorzitter vond dat
veel te duur. Het lid van Ged. Staten, de heer
Heijse. beloofde te spreken over landbouwcrcdiet
en deed dat een ander jaar in IJzendijke, waar
Van Ocveren weer refereerde over zijn proef
hoeve, die» was als zon, terwijl de proefvelden dc
sterren waren.
De heer Wellcman zon op middelen om nog
meer algemccne aansluiting bij de te
krijgen. Hij wilde, dat de vorschillondc dorps-
reenigingen zich bij haar aansloten. Er moest
ook flinke actie uitgaan van het Bestuur. Van
Ooveron was dat laatste nog al meegevallen, Hij
was, omdat hij ontevreden over een en ander \va
expres afgevaardigd, maar over het Bestuur van
Schouwen bleef bij ontevreden; men werkte daar
niet practisch genoeg naar ziin idéc. Mogelijk
kwam bet dat op elk besluit ecner afdeeling de
goedkeuring van het Hoofdbestuur moeat komen.
Dc-ze afdeelingen moesten zelfstandiger zijn.
Tegenover hot denkbeeld van Wellcman staat
hot Hoofdbestuur ietwat sceptisch. Men vreesde
dat hot voor de ledon dor dorpsvoremgingen te
duur zou worden, tevens loden der to zijn.
Het slechte bezoek op de vergaderingen zou men
in ••.(Vloeiing K'iiiningcn misschien ondervan-
gen als men op vorschillendo plaatsen vergaderde.
Üit hlook echter onjuist te zijn, want ook te
Kruiningcn zelf. waar veel leden wonen, verga
derende kwnmen or zeer weinig op. ITet zou wel
ecnige jaren duren voor dc ideeën van Wolleman
zich bruin braken.
Ik wiis er h:or slechts op. dat reeds in 1898 en
1899 dus nog in
kslanabouwwinter school
vorige eeuw, dc toen op de
goed ondcrio
de paardenfokkerij. Daar
ZVJLtU '2l2U'd' i»»r oud
was dan weer dit. dan
schreven
dat Harrison klaagde
Nu bestond er ook uitzicht, dat men een tuin
bSHST" Z°U krÜgCn' Voor Zeeland Weet!
"-T01 meD d,en l'jd tegemoet, want met
hot eXport van °°ft ,,aal' Engeland zou
het zoo gewenscht z,jn. Vandaar een adres
van sezonden- hetwelk de benoeming
van Is. IsobeJ tot gevolg had.
Het landbouwonderwijs, waarvoor een halve
eeuw gestreden was, nam steeds meer toe. In
begin der eeuw waren er reeds 17 landbouwcur
sussen met 204 leerlingen. Daarbij kwamen dan
de speciale cursussen b.v. van Louter over paar-
dCT^nnis, waarvoor een reglement werd vast-
Geen succes had de Maatschappij bij haar her
haalden aandrang om controle van regoerings-
wegc evenals op de maten en gewicht,op dc
fairbanken. Nog steeds doet de behoeft., aan deze
controle zich gevoelen. Ons kundig Bestuur heeft
deze zaak ook nog eens aangevat, doen tot heden
zonder resultaat.
In 1901 was er te Middelburg een keurtentoon-
stelling, tegelijk met de afdeelingstentoonstei-
ling.
Gerlach van St. Jooslond verwelkomde daar
bet. Ooi,
werd.-n hengsten en merrie/, tentoon
gesteld. Van het rijke program maakte Littooij
drie prachtexemplaren voor dc Koninklijke
Familie. De Koningin was reeds verloofd met
Hertog Hendrik van Mecklenburg, van wien de
Voorzitter het gelukkig vond, dat hij niet alleen
opgaat in dc militaire zaken, maar zich bijzon
der, heeft toegelegd op boschbouw en landbouw.
Het aantal leden bleek met te zijn toege
nomen in het laatste decennium. Het was nog te
gering. Ook hiervoor was onderwijs cn nog eens
onderwijs noodig. De heeft tot 'aak, dat
vakonderwijs algemeen te maken zegt Mr. Henne-
quin, temidden van een bevolking, waarvan .Ie
algemccne verstandelijke ontwikkeling zeker niet
beneden het gewone peil gaat, op eer. zeldzamen
rijken, bij verstandig gebruik nimmer geven
moeden bodem.
„Hier scheidt ons geen godsdienstige of stunts-
kundige meen ine. Hier kunnen wij aam-ongeslo
ten samenwerken".
20 jaar later dacht men er anders over. en zijn
van verschillende zijden, ook onder de Zeeuwsche
landbouwers, deze woorden beschaamd. Met
stalen veerkracht en milde hand heeft Mr. flenne-
quin het landbouwonderwijs bevorderd en inder
daad hij had, daarbij trouw geholpen door den
stoeren werker Van Oven. ongedacht succes.
Het succes van de in de eer-te jaren
dezer eeuw lag ook op velerlei ander gebied en is
De Van Hoeves, de Dekkers, de Van Dixhooms,
de De Feijters in -Axel. de Leenhoutsen. Erasir-as-
-en. Rissecuwen in Cadsand, roet Van Vrede-.burch,
Wagemaker. Dont, Dc Wilde. Stout je.vük op
Tholen. Van Oeveren, Giljaro. Hocke.
Hocko Hoogenboom en de Bolles op Schouwen,
de Polderdiikers op Walcheren. Tazelaar.
Linden. De Regt op N-Beve!ard. Fruijticr. Hom
bach, Van Waesbcrghe. Vogelvanger in Hulst,
en nog zoovel en meer. >:ii slonden nog -ia! mnr
In Axel was langen tjd weinig meeleven
wecst, gelijk de geschiedenis leerde. Thans leefde
hot meer en meer op. De pioniers Moes en
Wolfert Dz., hadden goed werk pi-da.vi. De laat-
.-.te nu was zjn lijil vooruit op gebied tan ge
bruik an land louwwerktuigen b.v„ Axel wiide
keuringsplaats zjjn voor de paarden en toen het
toegestaan was, bleek mr.ar ecr.->t eens hoe daar
een energie op het gebied der fokkei ii '.an het
zware paard verscholen zat. Het had een tele
graafkantoor noodig cn de steunde het
verzoek. .Maar men had ook versterking van
politie noodig en de goede steunde weer.
Men wilde mot kracht vooruit en zich ook in het
buitenland een goeden naam verwerven. Niet
alleen voor zijn paarden en vee. of rjn producten
van ooft en tuinbouw maar ook voor z.in export
van het geslachte. Men vorderde een gestrenge
keuring, opdat eens voor goed een eind zoude
komen aan de knoeierijen, die onzen nfr-t naai
de buitonlandschc markt bedreigden. In l.onden
werden b.v. herhaaldelijk en veel te ;r-s!acnte
varkens afgekeurd.
Met de nieuwe afdeeling Landbouw wrkt men
prettig samen en de heer Lovink, een paar jaar
Diivctour-Genernal zijnde, wordt gaarne in hot
Huis van Nassau te Zlorikr.ee tot ccrclid dei
benoemd. .Ven had al 2425 leden. el
ran opgvwét leven war
1902 na den rijtoer ISO feestgenooten
tien rondom den feostd'sch
Ziorikzoc
zich scha
Langen tüd had de haar Hoofdhestutire-
vcrgndcringen besloten gehouden en toen
meen in '890 de ^fiildelhurgsche Courant ge
vraagd had om vel
