De Centrale Volksbank.!
PUROL
FRIS0
BAAI
No. 3423
Vrijdag 1 Februari 1929
43ste Jaargang
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
fierste Blad.
Builenl. Overzicht
VERSCHIJNT elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
POSTREKENING No. 52419.
liil de R.-K. Staatsparty.
Pijnlijke
Kloven
Zeeuwsch-Vlaanisclio
Waterleiding-Maatschappij.
Advartaeran
doei
varkoopan.
Dit nummer bestaat uit
TWEE BLADEN.
Het program der R.-K. Staatspartij.
Ingezonden Mededeeling.
verzacht en geneest
men met
Kantteekeningen van den
Raad van Commissarissen.
Ingezonden Mededeeling.
De Burgeroorlog ia Afghanistan.
Revolutiepoging in Spanje.
DE ZEEUWSCHE
Bureaux van Redactie en Administratie
OOSTKADE 218, SAS-VAN-CENT
Telefoon 15 Telegramadres: Koerier
Abonnementsprijs 1.50 per 3 maanden
of 5.25 per jaar, bij vooruitbetaling
Advertentien 20 cent per.regel, bij contract lager vV
ZEER KOOPKRACHTIGE
LEZERSKRING
ITSTEKEND QESCHIK
VOOR PUBLICITEI
Een andere zeer belangrijke instelling van
het R.-K. Werkliedenverbond is de Centrale
Volksbank. Toen zij in 1920 werd opgericht
werd wel eens de opmerking gemaakt, dat zij
geen hooge vlucht zou nemen. De meeste
arbeiders konden immers niet sparen, en de
weinigen, die het wél konden en deden,
maakten gebruik van de Rijkspostspaarbank
of andere instellingen van zeer goeden naam.
Hierin zouden zij meer vertrouwen stellen dan
in eene nieuwe bank, al werd deze ook door
de eigen arbeidersorganisatie tot stand gebracht.
Een andere opmerking was deze, dat de
arbeiders, die willen sparen, het geheim hier
van liever aan ambtenaren en hoogstaande
personen van anderen stand toevertrouwen
dan aan mede-arbeiders of eigen leiders.
En ten slotte was er nog het bezwaar, dat
de nieuwe Volksbank slechts 3 percent rente
zou uitkeeren. terwijl andere instellingen van
dien aard 3l/t of 4 percent betaalden.
Aan tegenstand en moeilijkheden dus geen
gebrek.
En intusschen was ook de tijd van de ver
meende hoogconjunctuur in ons Nederlandsch
bedrijfsleven verstreken. De loonen daalden
snel en het aantal werkloozen nam voortdu
rend toe.
Welnu, al die moeilijkheden werden over
wonnen. De zwartkijkers kregen volmaakt
ongelijk. In weinige jaren werden duizenden
nieuwe spaarders onder de arbeiders aange
worven plaatselijke spaarkassen sloten aan
bij onze Volksbank en de gelijksoortige in
stellingen, die zich door den algemeenen
hoogen rentestandaard van de wijs lieten
brengen, moesten de voorzichtige financieele
politiek van de nieuwe instelling volgen.
Zeven jaren later, dus in 1927, waren reeds
meer dan 11000 spaarboekjes uitgegeven of
schoon de Centrale Volksbank helaasnog
niet Centraal* js en slechts werken kan voor
de drie bisdommen Breda, Haarlem en 's-Her-
togenbosch. Limburg en Utrecht hebben eigen
instellingen. Iu het bisdom Breda waren in
omloop 1953 spaarbankboekjes, in dat van
Haarlem 3344 en in dat van 's-Bosch 5691,
terwijl op het hoofdkantoor nog 68 boekjes
woren uitgegeven.
Het gebruik dat van de instelling werd ge
maakt, blijkt nog uit de volgende cijfers.
In 1927 werd ingelegd een bedrag van
f !»357»209»90 en terugbetaald f 1,162,800,92
zoodat de vermeerdering van het spaarbank
tegoed toenam met f 194,408,98 en einde 1927
f 1.567,003,84 bedroeg. Aan rente werd bij
geschreven een bedrag van f46,298,75.
Over 1928 zijn deze cijfers nog veel
gunstiger. Het tegoed heeft reeds de twee
millioen overschreden.
Ziedaar onder de moenlijke omstandigheden
van veel werkloosheid en. verlaging van loonen
een zeer schitterend resialtaat, vooral als men
bedenkt, dat de ingelegde gelden vooral van
nieuwe spaarders moeten komen.
De beteekenis hiervan en de beteekenis van
de spaarzaamheid in :>t algemeen, zoowel voor
de arbeiders persoonlijk als voor den arbeiders
stand in zijn geheel, zullen wij nader uiteen
zetten. H.
Versohenen is de c ffioieele, definitieve tekst van
het program 1929 der R -K Staatsnartq.
Het is verkrijgbaar voor de R.-K. Kiesver-
eenigingen bq het Partqsecretariaat, ad 3 oents
per exemplaar, tegen vooruitbetaling. De prijs
voor partioaiieren is 5 cen's per exemplaar, te
bestellen bq Tenlings' Uitgevers Maatschappij te
'sflertogenboscb, eveneens tegen vooruitbetaling.
(9)
In afwaohting van een 5 Februari te houden
bespreking van den Raad van Commissarissen met
de pers en van de 14 Februari te honden aandeel-
hoadersvergaderiDg, is thans aan de pers toege
zonden het 28 September jl. vastgestelde en 17
November nitgebraohte rapport vun de Commissie
van Onderzoek inzake bovengenoemde Mq
benevens eenige kantteekeningen van den Raad
van Commissarissen op de oonolnsies van dat
rapport.
Deze Commissie van onderzoek werd, zooals
men zioh herinneren zal, door den Raad van
Commissarissen ingesteld naar aanleiding van de
veelzijdige kritiek op de aanhangige plannen. Het
was een commissie van 36 leden, onder voor
zitterschap van den heer J. C. van Niftrik Jr.
te Vlissingen, thans te Dordt. Secretaris was dr.
J. G Ramaker, gem.-secretaris van Breskens.
Het omvangrijke rapport behandelt achtereen
volgens: de waterwinplaatsde verplichte aan
sluiting; het waterverbruik en de capaciteit; de
tarieven voor huishoudelijk en niet-hnishondelqk
verbrnik; de begrooting en rentabiliteit, en 'fc
Bestuur der Maatschappij.
In de bijlagen zijn opgegeven vier rapporten
van het Rijksbnreaa voor Drinkwatervoorziening
betreffende waterwinplaats. waterbetrekking nit
België, rentabiliteit, en betreffende de opmerkingen
van den heer A. Th 't Gilde te Axel.
Tenslotte vat de commissie het resultaat van
haar arbeid in de volgende conolnsiën samen
1 Door haar toetreding hebben 20 gemeenten
in Zeeuwsch-Vlaanderen het eoonomisch en
hygiënisch nut eener waterleiding erkend
2 De waterwinplaats te St Jansteen geeft
geen aanleiding tot ongernstheid en verdient aan-
bevelirg boven andere oplossingen.
3 Uit wettelijk oogpunt kunnen tegen de z g.
verplichte aansloiting geen bezwaren aangevoerd
worden zq dient om practische (vooral finantieele)
redenen aanvaard te worden.
4 Eeu laag tarief, zooals de Commissie voor
stelt, komt aan de bezwaren tegen de „verplichte
aansluiting" grootendeelB tegemoet.
Gewanscht is een nauwkeurige en scherpe
omschrijving der gevallen, waarin men op grond
der hoeveelheid en hoedanigheid van het water
waar men over beschikt, niet tot aansluiting
verplicht zal zqn.
6 „Verplichte aansluiting" is niet zonder belang
voor de volksgezondheid
7 De ramingen van het waterverbruik die het
Rapport 1923 geeft, zqn niet overdreveD, mits
met betrekking tot den loop der bevolking een
wqsiging aangebraoht worde, zooals in 't Aan
vallend Rapport is' geschied.
8 De mogelijkheid om toe te tredaD, bljjve
voor alle gemeenten in Zeeawsoh-Vlaanderen open.
Het is gewenacht dat het Rijk en/of de Provincie
Zeeland als voorschot het kapitaal verstrekken,
noodig om de buizen en andere onderdeelen der
technisohe inriohting waarvan de capaciteit prae-
tisch niet door bijplaatsing vgp eenheden op te
voeren is, reeds bq den bouw van het bedryf van
zoodanige afmetingen te maken, dat in de toekomst
geheel Zeenwsch-Vlaanderen van leidingwater
voorzien zal kunnen worden.
9 Het tarief-systeem zq duidelijk en sluite bq
de toepassing twijfel uit.
10 Een kamertarief verdient aanbeveling.
11 Het tarief mag de draagkracht der bevolking
niet te boven gaan, noch meer bedragen dan
elders onder overeenkomstige omstandigheden.
12 Een tarief voor huishoudelijk verbrnik,
volgens de door de Commissie aanvaarde beginselen
en varieerende van f7 tot f 52 voldoet ruim
schoots aan hooger genoemde eischen.
18 De vroeger voorgestelde tarieven voor niet-
huishondeljjk verbruik kunnen aanvaard worden.
14 De kostelooze aaLslniticg worde voor het
huishoudelijk verbrnik, tot den onder overeen
komstige voorwaarden als landbouw en de nijverheid
uitgebreid.
15 Het bedrqf worde in alle opzichten sober
opgezet.
16 Op de posten „Dienstwoningen" eD „Bureau'
kan in overleg met het Rijksbnreaa, wordeD
bezuinigd.
17 Electrische drijfkracht worde toegepast.
18 De rentabiliteit van het bedrqf is, ook als
de door de Commissie voorgestelde tarieven
toegepast worden, verzekerd.
19 Het waterleidingbedrijf zal geenerlei be-
laatingverhooging noodzakelijk maken, noch eenig
anderen nadeeligen invloed op de financiën der
toegetreden gemeenten uitoefenen.
20 De leidende personen die aan de totstand
koming der Waterleiding-Maatsohappq gearbeid
hebben, verdienen nit dien hoofde, alle hnlde.
21 De Raad van Commissarissen en het
Dagelqksoh Bestaar der Maatschappij dienen
kleiner en minder eenzijdig samengesteld te zqn
(In het betriffend hoofdstak wordt gesproken
van 9 commissarissen in plaats van 15, en een
dagelijks bestnnr van 3 inplaats van 5 personen,
waarbij dan de oommissie denkt aan 2 personen
nit de dagelijksche bestoren van gemeente, 2
indnatrieelen, 1 landbouwer, 1 middenstander, 1
hygiënist).
22 Om dit te bereiken, is het gewensoht, dat
alle Commissarissen hnn mandaat ter beschikking
stellen.
23 Van handelingen van bestuurszijde gepleegd
het benadeelen der Vennootschap beoogende, is
niets gebleken.
24 De wqze van verkiezing van den Raad van
Commissarissen heeft tót gerechtvaardigde oritiek
aanleiding gegeven.
25 Te betreuren zijn onvoorzichtigheden van
leden van het Beetanr der Maatschappij die even
als onbillijke beoordeelingen door het pnbliek, de
zaak der waterleiding ernstig gesohaad hebben.
26 Dit Rapport worde gepnblioeerd.
In het sohrqven door den Raad van Commis
sarissen gericht tot de algemeene vergadering van
aandeelhouders wordt nog eens in 't licht gesteld
hoeveel moeitevolle arbeid en kosten tevergeefs
gedaan zqn doordat de werkzaamheden door mis
verstand en oppositie moesten worden geschorst.
De Raad doet nn echter een ernstig beroep op
de aandeelhouders, op de raden der gemeenten
en op de pers.
Over 't algemeen kan de R van C. zich met
inbond en oonolnsies van het commissie-rapport
vereenigen. Maar een enkele kantteekening mag
h. i. niet achterwege blijven.
Conol 1 en 2 De R van C stelt in andere
woorden dan de Commissie van O deed, het nog
eens in het licht, dat de waterwinplaats een vol
doende hoeveelheid water b 1 q v e n d waarborgt
voor de bevolking zooals die over 30 jaar in Z -
VI. geschat wordt aanwezig te zqn.
Conol. 8—8: Er wordt op gewezen dat de
vanwege den Raad van Toez aan de gemeenten
toegezonden ontwerp-wqzigingen in de bouw- en
woningverordeDingen, reeds tegemoet komen aan
de bezwaren der oommissie tegen het rapport '28
betreffende de verpliohte aansluiting. Deze mildere
bepalingen zqn een uitvloeisel van een samen
werking met de inspectie voor de volksgezondheid
en het Rijksbureau van Drinkwatervoorziening.
Met de Commissie in de R v C van oordeel dat
een beleidvolle oordeelkundige toepassing geen
moeilijkheden van beteekenis zal opleveren.
Conol. 914 De Raad v. C. is van oordeel
dat de tarieven zallen moeten worden geregeld
in den geest van het rapport.
Conol. 1518 De Raad deelt de meening van
de Commissie dat het bedrqf sober moet worden
opgevat.
Conol. 20—25De Raad deelt niet de
meening van de Commissie dat de Raden van
Commissarissen nn van Toezioht kleiner en anders
moeten zqn samengesteld. Er wordt aan herinnerd
dat in de oonstitaeerende vergadering tegenover
'n voorstel van den voorzitter om mot 9 commis
sarissen te volstaan, de overgroote meerderheid
besloot tot 15 oommissarissen. De Raad kan nit
deferentie voor de algemeene vergadering geen
ander voorstel doen. Bovendien meent de Raad
dat voor goede samenwerking men de noodige
personen uit de drie deelan van Zeeuwsch-Vl.
bijeen moet hebben het land van Hnlst, dat van
Axel en dat van Cadzand
En voor den Raad van Toezicht zon een
college van 3 personen veel te klein zqn.
De R v O brengt in herinnering zqn toezegging
om een voorstel te doen ter vermeerdering van
het ledental tot 7 teneinde nit de gemeente Ter
Neuzen ook een lid te kannen kiezen.
Ook de opmerkingen der Commissie omtrent
de samenstelling van den Raad van Commis
sarissen wordt door den Raad niet gedeeld. Het
gaat niet aan voor het bestnnr eener dergelijke
Maatschappij een geheel willekeurige klasse- rf
standindeeiing te maken.
Het komt er in 't algemeen op aan die personeo
te kiezen welke men het best in staat acht de
vennootschap te bestaren, of om oontroleerend
op te treden.
30-35 40-5Ccf.
per /2 poncL
Daarbjj zal van zelf op aller belang gelet
moeten word«n. en op het feit dat het in dr
eerste plaats een taak dar gemeenten is. Be
bestnnr kan niet vergeleken worden met een'
vertegenwoordigend lichaam als bqv. een ge
meenteraad ig Elders is ook niet naar de meening
van C v O gehandeld.
Oordeelt echter de alg. aandeelhoudersver
gadering dat haar vorige besluiten onjuist zqn
geweest, ea is zq met de C van O van meening,
dat, om kleinere en anders samengestelde Raden
te krijgen, de Commissarissen hun mandaten ter
beschikking moeten stellen, dan zal die Raad v
C onmiddellijk vergaderen en zich beraden wat
hq in zqn gsheel sal doen dan wel wat individueel
zqn door de Aandeelh. vergadering wettig gekozen
leden zallen doen.
Nn Ineyatoella van het tooneel in Afghanistan
is verdwenen, zqn er toch nog e8n drietal troon
pretendenten. Daar is op de eerste plaats de Pers
Habiboeliah, zoon van een waterdrager, bende
leider, die zioh van de hoofdstad Kaboel heeft
meester gemaakt en zqn standaard op het koninklijk
paleis heeft geheschen.
Dan is er de oad-gouverneur van Kaboel, Ali
Aohmed Khan, die meent, dat hq. waar er zooveel
liefhebbers zijn, ook wel een kaasje kan wagen.
En ten slotte staat ook de afgetreden koning
Amanoellah weer in het veld Voor zoover men
uit de weinig betrouwbare en nog minder
oontroleerbare berichten kan oordeelen, staat
Amanoellah er het beste voor. De meeste stammen
schijnen hem trouw te zqn en zoodra de lente in
het land komt en krijgsverrichtingen mogelijk
worden, zoo het nog slechts een kwestie zqn van
heel korten tqd dat zqn concurrenten het veld
hebben te mimen. Intusschen voorzien de inge
wijden blijkbaar nog een feilen burgerstrjjd.
Immers, de Europeanen in Kaboel verlaten gelei
delijk het land; slechts de Rassen, wetend dat
het in troebel water goed visschen is, maken nog
geen aanstalten om heen te gaan.
In Spanje heeft Maandag een kortstondige
revolutiepoging plaats gehad. In de verschillende
garnizoensplaatsen zon een opstand moeten uit
breken, maar sleohts in Cierdat Real, ten zniden
van Madrid gelegen, is het zoover gekomen. Daar
maakte een artillerieregiment zich van den toestand
meester, bezette de kruisonnten der wegen en
zette het spoorwegverkeer naar de stad stop.
Intusschen kan Primo de Rivera meedeelen, dat
de opstand ai reeds was onderdrukt en de orde
hersteld. Do oorzaak der muiterij moet gelegen
zijn in het feit, dat de artillerie-officieren, die uit
de hoogste maatschappelijke kringen afkomstig
zqn en steeds een uitzonderlijke positie hebben
ingenomen, een paar jear geleden hnn privilegies,
waaronder vooral dit, dat bevordering alleen
volgeDS anciënniteit zou plaats hebben, moesten
prjjs geven en ondanks herhaald aandringen, niet
tevreden zqn gesteld. Intusschen verheugt SpaDje
zich onder de milde dictatuur van Primo de
Rivera in toenemenden bloeihq heeft de bevol
king op zqn hand, zoodat het is te hopen, dat het
laDd van avonturen, waarvan weinig goeds is te
verwachten, moge verschoond blijven.
