geeuwde 3£erkbocle
Vn
m
s
D
1
'L
i'
meióagen
Het lied van de stad
Hoofd-Redacteur: Dr. DONDORP, Gapinge, Telefoon (01189) 4 70
BEVRIJDING
HUIS EN HAARD
OFFICIEEL ORGAAN TEN DIENSTE VAN DE GEREFORMEERDE KERKEN IN ZEELAND
Adres voor opgave advertenties en predikbeurten Littooij Olthoff, Spanjaardstraat 47, Middelburg
Abonnementsprijs
5.r- per halfjaar
bij vooruitbetaling
J
Advertenties
25 cént per mm.
Bij abonnement lager
Losse nummers 15 cent
Drukkers-Uitgevers
Littooij Olthoff
Spanjaardstraat 47
Middelburg, tel. 24 38
Giro no. 4 22 80
Nederland gaat weer gedenken, hoe
het uit de macht van Duitsland werd
bevrijd.
Het is met die herdenking altijd wat
moeilijk, omdat de datum der bevrijding
voor verschillende provincies anders
was. Ieder deel van Nederland heeft
dan ook zo zijn eigen herinneringen.
In Holland betekende de capitulatie
der Duitse troepen de redding van de
hongerdood. Voor velen kwam die red
ding te laat.
Ik had in die hongerwinter iedere
week minstens drie begrafenissen. De
mensen stierven langs de weg van uit
putting op hun zware hongertochten
van Den Haag naar de Noord (o.a.
Wieringermeer, zolang deze polder vol
goede" boeren, niet onder water was
gezet door de Duitsers).
Dat is onze herinnering aan de be
vrijding. We zaten met een huis vol
mensen, zonder eten, zonder verwar
ming en zonder verlichting. Onder de
Voortdurende bedreiging van huis
zoeking en arrestatie.
Onvergetelijk zijn de beelden van
vliegtuigen, die voedsel lieten vallen.
De smaak van Zweeds witte brood. De
intocht der Canadezen. Zo heeft ieder
zijn herinneringen, die hij deelt met zijn
buurt- en stadgenoten.
Maar ook zijn bijzondere herinnerin
gen aan lief en leed, aan uitredding en
rouw in het eigen leven en in het eigen
gezin.
En toen ineens waren we vrij. Op
een vrijdagavond brak de vrede uit.
Wat nu
Hoe moest het nu
Alles werd anders dan we gehoopt
hadden.
Vrijheid is niet alleen een negatief
woord maar ook een positief begrip.
We waren nu van de Duitsers bevrijd,
maar nu moest die vrijheid positief ge
vuld worden.
Tijdens de oorlog was er door velen
onderling overleg gepleegd. Maar dat
overleg vond a.h.w. op eilandjes plaats,
die geen verbinding met elkaar hadden.
Daardoor ontstonden allerlei moeilijk
heden.
Op vele plaatsen had de raad van
verzet de zaken keurig voor elkaar en
kon het onmiddellijk na de capitulatie
der Duitsers het gezag overnemen. De
vroegere gezagsdragers, die, de een
eerder en de ander later, waren onder
gedoken, verschenen weer ten tonele.
Bovendien werd ons van uit het Zuiden
het Militair Gezag op ons dak gestuurd.
In de oorlog was één ding goed
duidelijk: verzet.
In de vrede kwamen er vele dingen,
die niet duidelijk waren.
Kerkelijk, tenminste in de Gerefor
meerde Kerken, heerste er een wan
hopige toestand. Als de mensen uit
gevangenissen en concentratiekampen
weer thuis kwamen, vonden zij een ge
scheurde kerk.
Onvergetelijk blijft mij bij de herin
nering aan het bezoek, dat Ds. H. J.
Jager en ik brachten aan het moderamen
van de synode. Wij zaten voor het
zelfde zaakje en werden als een won
der op bevel van Nelis vrijgelaten. Bij
ons vertrek uit Vught kwam een hele
troep gereformeerden om ons heen
staan; van wie yelen zijn omgekomen.
Zij gaven ons de opdracht namens alle
Haftlinge de synode te smeken te
wachten met de zaak Schilder tot na
de oorlóg. Wij hebben die opdracht
zo spoedig mogelijk uitgevoerd en wer
den vriendelijk ontvangen.
We hebben er niets meer van ge
hoord Later vernamen we, dat men
ons verzoek had verplaatst uit een be
grijpelijk „kampmentaliteit" (d.w.z. neu
rose
Zo zijn er veel meer droeve dingen
geweest, waardoor er schaduwen vielen
over de bevrijding.
In Londen was men bang geweest
voor het Communisme in het verzet.
Wij waren bang voor het fascisme van
de „ordedienst" O.D.
Allerlei mannetjes, die in de oorlog
zichzelf hadden gespaard en voorzichtig
met de Duitsers hadden samengewerkt
en zo inderdaad veel hadden bereikt,
(op materieel gebied, maar ze hebben
de geest van ons volk verzwakt")
kwamen naar voren en voerden een
hoog woord.
Toen zijn velen geëmigreerd. Het
na-oorlogse Nederland viel hun niet
mee. Verzetsmensen stonden niet hoog
aangeschreven. Hoogstens als Curiosi
teit.
Ondertussen zijn we 25 jaar verder.
Ons land wordt nu verdeeld door ex
treem links en extreem rechts.
De tussen groep is nog wel zeer
groot (ook vanwege de lamlendigheid),
maar het ontbreekt aan werkelijk be-
F
1-
f-
V
In de komende dagen zullen wij onze
bevrijding gedenken uit de terreur van
het Nationaal-Socialistische Duitsland.
We zullen dat feit gaan vieren met
grote dankbaarheid.
Het zijn ook dagen, waarop we ge
roepen worden ons te bezinnen op die
vrijheid.
En te denken aan hen, die in onvrij
heid (in welke vorm dan ook) leven.
Er is, helaas, nog heel wat onvrijheid
op de wereld.
En lang niet allen die onvrij zijn,
zitten alleen in de gevangenis.
Een vluchteling is óók onvrij. En een
man of vrouw die lijdt onder rassen
discriminatie eveneens.
HET RAADSEL MENS
Verleden week hebben we met grote
belangstelling en ook met bezorgdheid
naar de drie mannen gekeken, die zich
durfden wagen in de oneindigheid van
de onmetelijke ruimte van het heelal.
Daar in die hoorbare stilte, waar.
alleen het geluid was van een vallende
scherf, waren die drie mensen, (pratend,
denkend, zorgend) als drie stippen,
of zoals de Bijbel zegt, als „stofjes".
Wat ongelooflijk knap, dat mensen
zoiets kunnen bedenken en volbrengen
In spanning leefde de halve wereld
mee. „Zou het lukken Krijgen ze dat
geval weer terug in „de bewoonde
wereld Als er maar geen nog ergere
dingen gebeuren
't Was dan ook met een zucht van
verlichting, dat we de Apollo 13 op
eens op het scherm zagen, en later
de mannen alle drie gezond uit het
grote luik zagen stappen
Wat is de mens geweldig, dat zoiets
mogelijk is
Juist in die dagen las ik het prachtige
boek van Dr. R. H. Bremmer:
„Herman Bavinck en zijn tijdgenoten.
Wie een beetje op de hoogte is van
dat stuk Kerkgeschiedenis der vorige
eeuw, zal genieten van dit boeiend
geschreven boek.
En als je dan nog zoals Dr. Bavinck
van zichzelf zei; „een kind der schei
ding", bent, en als dan ook nog veel
van de personen, die in dit boek voor
komen, niet alleen maar namen, maar
goede vrienden en bekenden uit je
ouderlijk huis zijn, dan is het helemaal
een boek ov stil van te genieten
De mens Bavinck was gekomen aan
het eind van z'n reis.
En op de stille ziekenkamer aan de
Singel in Amsterdam, waar Dr. Bavinck
professor was aan de V.U., zag hij zijn
leven als een film aan zich voorbijgaan.
zielende figuren. Gelukkig zijn die er
evenmin rechts en links. En zo hobbelen
we voort.
Een dings is er, dat allen nu moet
verenigen over de hele lengte en breedte
van ons volk: dat is de verantwoorde
lijkheid voor de vrijheid van anderen.
Daarvoor zullen alle kerken collec
teren. Een andere echt gemeenschappe
lijke zaak zie ik niet, afgedacht van de
kreten en de gemeenplaatsen, waar
onder we bedolven zullen worden.
A.D.
Om van de velen, die door de on
rechtvaardige verdeling van geld en
goed in de wereld al evenzeer onvrij
zijn, maar niet te spreken.
Het is goed deze bitterheid te men
gen met de blijheid en dankbaarheid
om onze herwonnen vrijheid.
Christenen, die vanuit het Evangelie
geleerd hebben te geloven in die ene,
ondeelbare wereld die Gods wereld is,
zullen de onvrijheid van hun broeders
en zusters, waar dan ook, niet met een
schouderophalen mogen afdoen.
We zullen ons moeten afvragen of
wij wellicht medeschuldig zijn aan hun
onvrijheid.
En wat wij kunnen doen om hun on
vrijheid in vrijheid om te zetten.
Zodat ook zij reden hebben om feest
te vieren
De projekten die de Raad van Ker
ken, het Humanistisch Verbond, de
NOVIB, de Nederlandse Jeugdgemeen
schap, Unicef en Unesco aan ons heb
ben voorgelegd, passen volledig in de
gedachte „vijf mei, dat is ook: vrijheid,
voor de ander
Kinderen in Israël en India, vluchte
lingen in Soedan, Vietnam en Mozam
bique zullen ervan profiteren. Slacht
offers van apartheid en andere vormen
van rassendiscriminatie worden gehol
pen. Politieke gevangenen in een groot
aantal landen. Via giro 252424, Am
sterdam. Of via een kerkkollekte, of
een andere inzameling.
Laten we denken aan de ander.
Die ook vrij wil zijn: die ook vrij
moet zijn.
Laten we er iets aan doen
Van de wieg in de pastorie te Hooge-
veen tot aan zijn naderende graf.
Op één van de laatste dagen in de
mooie zomer van 1921 hebben zijn
studenten hem naar het graf gedragen.
Een der voornaamste dingen in zijn
leven was: liefde voor de kerk.
Dat had hij meegekregen van thuis.
Daar was hij bij opgegroeid en dat was
zijn leven.
Over dat alles lag hij na te denken
in de laatste weken voor zijn sterven.
Hij zag zichzelf als schooljongen,
door zijn vader gebracht naar het be
kende internaat Hasselman. De oude
Ds. Bavinck, die erg bescheiden was,
zei tegen de leider van de school,
niet te weten „of Herman wel geschikt
was voor verdere studie". Het antwoord
was: „Geef hem mij maar eens op
proef".
Het bleek mee te vallen
Een lang leven lag er tussen, de be
deesde schooljongen en de stervende,
tot in het buitenland beroemde profes
sor.
Nu ligt hij na te denken over het
raadsel „mens".
„Wat is de mens
Als z'n wijkpredikant, Ds. B. Wie-
lenga hem komt bezoeken en met z'n
bijbel in de hand vraagt: „Wat zal ik
lezen antwoordt hij: „Lees Psalm 8".
„Wat is de mens dat Gij zijner ge
denkt Gij hebt hem bijna goddelijk
gemaakten met heerlijkheid en luister
gekroond. Gij doet hem heersen over
de werken Uwer handen. Alles hebt
Gij onder zijn voeten gelegd".
„Bijna goddelijk".
Maar er is ook een „bijna duivels".
Wat is de mens
Op de lange pelgrimstocht der mens
heid, van uit het verloren Paradijs tot
aan de dag dat de grote Geschied
1. Hier is een stad gebouwd
overal om ons heen
Huizen en bomen en
mensen van licht en steen.
2. Huizen van vrede voor
mensen van vlees en bloed.
Veilig onveilig, zo
leven zij bitterzoet.
3. Overal haast en ver
keer dat geen richting heeft,
wolken lawaai als een
vuur dat geen warmte geeft.
4. Woorden gaan over en
weer, waar de mensen zijn.
Woorden zijn lief en leed
rouw en geboortepijn.
5. Iedereen wil wel een
ander, maar weet niet hoe.
Iedereen gaat zo zijn
weg, wie weet waar naar toe.
6. Mensen gaan twee aan twee,
overvloed en woestijn.
Zoeken een woning en
willen geborgen zijn.
7. Een stad is man en vrouw
opstaan en slapen gaan,
mensen die dagelijks
doodgaan en voortbestaan.
8. Leven is liefde doen,
gaan in het oude spoor:
mensen zijn vader en
zoon, en dat gaat maar door.
9. Leven is overal
tussen fabriek en flat
bloemen en kinderspel
licht op muziek gezet.
10. Is er een stad zonder
dood zonder duisternis,
komt er een stad waar de
zon niet meer nodig is
Huub Oosterhuis
schrijver er een streep onder zal zetten
en zal zeggen: „het is genoeg", zullen
er deze twee soorten mensen zijn.
Bijna goddelijk - bijna duivels. Dat
zal de eeuwen door de geschiedenis be
ïnvloeden.
Mensen, die door dat bijna goddelijke
tot ongelooflijke daden in staat gesteld
worden.
En mensen die door dat duivelse tot
onvoorstelbare helse werktuigen wor
den.
Dat is heel de geschiedenis door zo
geweest. Soms lijkt het, of het duivelse
zal winnen. En nog kijken we met ver
bijstering naar alles wat in de jaren
40-45 is gebeurd
Wij ouderen hebben dat meege
maakt
Nog kunnen we trillen van machte
loze woede als je er over leest of als
je de beelden er van op het t.v. scherm
ziet.
Hoe kan een almachtige God dat
toelaten Wat een barmhartigheid om
ook over die duivelse mensen elke dag
de zon weer te doen opgaan
Wij zouden ze...
Weet u nog de ontroering en de
blijdschap toen het bericht door kwam,
dat de landing in Normandië gelukt
was
6 juni 44
Nog, na meer dan vijf en twintig
jaren, voel je die wonderlijke emotie
in je en die ontroering telkens nog weer,
als we 't Wilhelmus zingen.
Zoiets moet je meegemaakt hebben
om te weten, wat ik bedoel.
Die invasie was nog wel iets anders
dan de terugkomst van de Apollo 13.
Door die invasie werd de wereld ver
anderd. Het kostte duizenden het leven.
Maar 't gaf ons en onze kinderen de
vrijheid terug.
Op de scholen werd in die bevrij
dingsdagen een herinneringsbordje uit
gereikt.
Alle kinderen kregen het mee naar
30 APRIL 1970
23e JAARGANG No. 40
„Ik worstel
en ontkom"
Mj de- weteld
Tot het uiterste der aarde.
Handelingen 1 8b.
Wat ons wel een beetje verwondert bij het lezen van het boek Handelingen,
is dat de discipelen zo ontzettend, hokvast waren. De Heer had ze toch zo
nadrukkelijk er op uit gestuurd.
Trouwens hoevele joden woonden er al niet tot aan het uiterste der aarde
Overal in de hele bekende wereld werden joden aangetroffen. Die waren
toch wel vooral voor hun zaken en eigenbelangen uitgezworven. Overal in
Moorman, een Abessijn. Zij werden vaak met een vaste term aangeduid als
„Godvrezenden"Daarmee werd bedoeld, dat ze het heidendom de rug hadden
„Godvrezenden". Daarmee werd bedoeld, datze het heidendom de rug hadden
toegekeerd, meeleefden met de synagoge en in Israels God geloofden. Het
moet toch niet zo moeilijk zijn geweest voor de discipelen om ,,tot de heidenen
te gaan"
Zij woonden in het heilige land en Jerusalem de heilige stad was voor hun
besef de hoofdstad van het Koninkrijk van God.
Pas door de vervolgingen in het heilige land werden de christenen naar
andere oorden verdreven en gingen de discipelen de wereld in.
Lang werd het als een moeilijk probleem gevoeld, of christenen, die uit het
heidendom waren bekeerd, wel op één lijn stonden met zonen van Abraham die
Jezus van Nazareth als Messias hadden erkend. Hier heeft Paulus aan de jonge
kerken de juiste weg gewezen.
Deze problemen zijn gelukkig voorbij.
De duinen van Haamstede of Zoutelande zijn nu even heilig en even on
heilig als de heuvels van Gallilea.
De Here Jezus is de Heiland der wereld en zijn kerk is een wereldkerk. Je
hebt bij het Evangelie een atlas nodig. De christenen in al die andere landen
zijn waarschijnlijk niet zo precies-gereformeerd als velen in ons land, maar
het zijn wel onze broeders en zusters in de éne Heer. Hoe meer je in aanraking
komt met de schatten van vroomheid en inzicht, die de Here gegeven heeft aan
heel andere mensen, hoe meer we het eigene gaan waarderen maar ook hoe
minder we het gaan absoluteren. Het kan ook anders.
Het uiterste der aarde bleek verder dan de discipelen hebben vermoed.
Voor hen bestond de wereld practisch uit het Romeinse rijk rondom de Middel
landse zee. Daar buiten had je of de afgrond van de grote zee of het onher->
bergzame land der barbaren.
Dat was allemaal erg geheimzinnig. Maar de wereld is nu onderzocht en
in kaart gebracht. En ontdekkingstochten doen we niet meer op aarde maar in
de ruimte van het heelal.
Het Evangelie is ook tot ons hier in Zeeland gekomen. En wij moeten het
nu verder uitdragen naar andere landen. Naar Indonesië, Pakistan, Rwanda en
Zuid-Amerika.
Want zoals de Here Jezus door God gezonden werd, zo worden wij nu ge
zonden om vrede te verkondigen aan hen, die verweg en aan hen die nabij zijn.
Geeft U a.u.b. veel aan de zending.
En bidt veel voor de uitgezondenen.
A.D.