eeuwóe
5Cerkbocle
nformotle
Puntjes op de IJ 1
GEBED
De recreatie in W.-Z. Vlaanderen
WIJ LUIDEN DE ZONDAG IN
Wie gaal er mee naar Breda
Kerk en revolutie
r
G)ud worden en jongen biljoen
23e JAARGANG No. 30
13 FEBRUARI 1969
„Ik worstel
en ontkom"
OFFICIEEL ORGAAN TEN DIENSTE VAN DE GEREFORMEERDE KERK IN ZEELAND
Hoofd-Redacteur Dr. A. DONDORP, Gapinge, Telefoon (0 1189)4 70.
Redactie en medewerkers Ds. B. Wentsel, Brouwershaven J. A. v. Bennekom, Middelburg Dr. A. J. Boom, Vlissingen:
Ds. M. V. J. de Craene, St. Laurens Drs. A. Elshout, Koudekerke
Ds. W. H. Gispen, Terneuzen; Dr. P. C. Kraan, Vlissingen;
Ds. G. S. Oegema, Arnemuiden; Dr. J. H. Becker. Nieuwerkerk;
Drs. M. Beinema, Middelburg; Ds. C. W. de Bruijne, Goes.
Adres voor opgave advertenties en predikbeurten Littooij Olthoff, Spanjaardstraa 47, Middelburg.
Abonnementsprijs
5.per halfjaar
bij vooruitbetaling.
Advertenties
20 cent per mm.
Bij abonnement lager.
Losse nummers 15 cent
Drukkers-Uitgevers
Littooij Olthoff
Spanjaardstraat 47
Middelburg, tel. 24 38
Giro no. 4 22 80
in de ouderdom zullen zij fris
en groen zijn. Psalm 92 15.
Deze spalm begint met: het is goed de Here te loven. Dat is ook goed
voor je gezondheid. Een goed medicijn en een uitstekend tonicum.
Het houd je jong, ook al kun je niet meer zo hard lopen als de jonge mensen.
Er is niets, dat zo oud maakt als zelfbeklag. En van jalouzie en humeurig
heid kun je alle mogelijke kwalen krijgen.
In Gods huis worden Gods beloften zingend verkondigd. Wie daaraan
meedoet, kijkt niet spijtig terug op wat voorbij is maar ziet op de zegeningen
van God, die ons van dag tot dag draagt. Wie op die beloften vertrouwt,
heeft een vergezicht en kijkt met blijdschap naar wat komt.
Op die manier hoeven oude mensen niet te verdorrenmaar zullen ze vrucht
baar zijn: fris en groen.
Jesaja zegt: ,,ze lopen maar worden niet moede, zij wandelen maar worden
niet mat" (40 31).
Geplant in de voorhoven van onze God, groeien de rechtvaardigen. Want
de gemeenschap met de Here Jezus is beste grond.
leest datzelfde ook in Joh. 15.
Daar zegt de Here Jezus: ,,wie in mij blijft, draagt veel vrucht".
Dit is het enig afdoende middel tegen de ouderdom. Heel wat beter dan
de schoonheidsmiddelen, die de reclame aanbiedt.
Prof. Geesink heb ik eens gehoord over de kunst om oud te worden en
jong te blijven. Hij noemde en besprak drie dingen: humor, studie en gebed.
Maar de meeste van deze drie is het gebed.
A. D.
vinger Tets beetpakt en het zo ver
mogelijk van zich afhoudend—, met
grote aversie draagt.
Er was wel een grote aversie maar de
Here Jezus heeft niettemin onze schuld
volledig op zich genomen. Want God
gaf hem die schuld. Hij is tot zonde
gemaakt; tot „één brok zonde".
Daarom kan ons zielslijden en zelfs
het martelende zelfverwijt, niet verge
leken worden met het zielslijden van
onze Heiland. Het feit, dat hij persoon
lijk geen enkele zonde had bedreven,
deed niets af van het voelen van de
zware straf. Want die straf was Gods
toorn.
Juist die persoonlijke zondeloosheid
maakte van de Here Jezus het gemis
van Gods liefde zo ontzettend. Want
hij dorstte naar God meer dan een
hinde, die naar waterbeken smacht.
Niemand heeft zo waarachtig als hij
gezegd; „God heb ik lief". Daarom was
het door Gold verlaten worden voor
hem zo vreselijk erg.
We mogen niet zeggen: de Here
Jezus had zichzelf niets te verwijten en
dus weet hij van die ellende van ons
niets af, en kan hij ons dus niet ver
troosten. Want hij had integendeel zich
alles te verwijten, omdat God hem alles
verweet.
God is meerder dan ons hart!
En omdat de Here Jezus de zonde
zo heeft gedragen en de schuld per
soonlijk op zich heeft genomen, mogen
wij ook in onze helse benauwheden
vertroost wezen. Wij worden door God
nimmermeer verlaten en mogen ook
in ons bitterste zelfverwijt verzekerd
zijn van een volkomen verzoening.
Want wij kunnen iets nooit ongedaan
maken, maar God wel. Hij die uit het
niets dingen tot werkelijkheid kan roe
pen kan ook dingen tot niets maken,
vernietigen. Het tegenovergestelde van
„Scheppen".
De Here Jezus heeft helse benauwd
heden gedragen en kan medelijden heb
ben met onze zwakheden en wil ons
door zijn nabijheid ook hierin vertroos
ten. Hoe dikwijls heeft hij niet gewor
steld in de uiterste benauwdheid. Het
begon al onmiddelijk na de doop, toen
hij in de woestijn door de duivel werd
verzocht.
40 dagen en nachten lang heeft de
duivel hem bang gemaakt van Gods
toorn.
Dat herhaalde zich telkens weer. U
moet er eens opletten, hoe dikwijls de
Here Jezus de eenzaamheid zocht om
te bidden, d.w.z. te vechten tegen de
verzoekingen. Als de dicipelen van
Johannes de doper hem het bericht
brengen van diens afschuwelijke dood.
Vóór hij zich opmaakt om uit een be
trekkelijke veiligheid naar Bethanië,
naar Lazarus te gaan, zijn kruis tege
moet. In Gethsemane tenslotte. Dat alles
heeft hij geleden, opdat wij geloven
zouden, dat onze zonden vergeven d.i.
weggedaan zijn. En als God ons ver
geeft dat is zijn genade meerder dan ons
ongenadige hart
Zelfs Paulus mocht vergeten wat
„achter" hem lag.
A. D.
Llw stem heeft ons geroepen, God
uw woord heeft ons gemaakt.
Gij hebt ons bij elkaar gekregen
zo maar mensen
wij mogen nieuwe mensen zijri
een nieuw begin van hoop en vrede
in deze wijde en nerveuze wereld,
en in uw dwaasheid
hebt Gij uw naam in onze mond
uw werk in onze handen gelegd.
wij heten 1uw kerk, een volk onderweg
wij hebben geschiedenis, een lang
verleden
van duisternis en licht.
Wij bidden U: open voor ons
een nieuwe toekomst, roep ons weg
uit al die rijkdom, al die zekerheden
waarin wij veilig en gevangen zijn.
Maak ons liever arm en onveilig
ontheemd en vrijom weer opnieuw
uw evangelie te verstaan
uw zoon te volgen.
Uit: Bid om vrede, Huub Oosterhuis.
Een van de ergste dingen in ons
leven is het zelfverwijt, dat maar niet
zwijgen kan. Ook bij verkregen verge
ving van God en van mensen en ook
als we werkelijk geprobeerd hebben
alles weer goed te maken, blijft het
zelfverwijt je kwellen.
Want het verleden is onherroepe
lijk, van goedmaken is eigenlijk geen
sprake. Want gebeurt blijft gebeurt.
Dit zelfverwijt kan soms zó vreselijk
worden, dat het een helse kwelling lijkt.
Nu weten we, dat de Here Jezus
in al onze verzoekingen mede ver
zocht is geweest en dat hij de straf op
onze zonden en de helse kwellingen
vóór ons gedragen heeft.
Maar heeft hij, die zonder zonde
was, ook het zelfverwijt gekend?
Staat hij ook hierin wel vlak naast
ons? Of is deze benauwdheid hem on
bekend gebleven?
Maar heeft hij dan wel het ergste
geleden, dat er geleden kan worden?
Want zelfverwijt is het ergste van het
ergste. Dat is om krankzinnig te worden!
Nee, ik geloof toch niet, dat zelf
verwijt het ergste is. Gods verwijt is
erger! Veel dieper dan wij ooit ons
zelf iets kunnen verwijten, verwijt God
ons onze zonden.
Zijn critiek is veel en veel scherper
dan onze eigen critiek en zelfveroor
deling. En juist dit goddelijk verwijt
heeft de Here Jezus gedragen. Hij
heeft het zich aangetrokken.
God heeft hem onze zonden ver
weten en daaronder heeft hij zich ge
bogen. Want als we zeggen, dat de
Here Jezus onze zonden heeft gedragen,
betekent dat niet, dat hij die gedragen
heeft zoals iemand tussen duim en
VI
Verder begonnen wij met „Woord-
eucharistie" diensten op verschillende
campings, waarbij wij gewoon in onze
vakantiepakjes 'verschenen als de
gasten. De eucharistie werd bediend
als bij ons het Heilig Avondmaal, zon
der de offergedachte onzerzijds. De
predikant sprak over de bijbehorende
Schriftlezing. Ik moet u zeggen, dit gaf
zo'n ontstellende toeloop op Zondag
avond en zaterdagavond, dat wij de
mensen niet konden bergen.
Onder de bezoekers waren vele
Belgen, Fransen, Duitsers /en natuur
lijk Nederlanders, jong en oud. Er ont
stonden gesprekken over biecht, boet,
berouw, zonde, preek, functie kerk in
de samenlevingsvorm als hier. Velen
zeiden nooit meer naar de kerk te
gaan maar het zo op deze wijze te
willen meemaken en dat ze de kerk
nog nooit zó tegenwoordig gezien
hadden. Merkwaardig ook jongeren
zaten in gewone huizen en gebouwen.
Zelfs de Directies van bedrijven
hadden zo'n toeloop niet verwacht en
kwamen dit zelf meemaken. Er ontston
den gesprekskringen. Onze jongeren ge
tuigden op hun wijze met élan en en
thousiasme over allerlei vraagstukken
van het alledaagse leven vanuit het
Evangelie. Zelfs gewoon langs het
strand ontstonden de gesprekken wan
neer wij onder de mensen werden op
gemerkt. Het eigenaardige was dat de
samenlevingsvorm van de camping het
een begrip gingen vinden dat de kerk
er was zonder spot. Ze wisten het via
de kinderen, via een muziekanr, via
georganiseerde spelen op het strand en
in het dorp.
wordt vervolgd
Toen de vrije Zaterdag op komst
was, zei een dominee tegen een ouder
ling: „daar zal het kerkbezoek door
toenemen".
Hij blijkt helaas geen geliik te hebben
gehad met zijn profetie. Hij ging van
de veronderstelling uit, dat de ont
spanning, die tot nog toe op Zondag
gezocht werd, naar de Zaterdag zou
worden verplaatst, zodat de Zondag
geheel beschikbaar zou zijn voor de
kerk en voor het gezin.
Het tegendeel was waar. De mensen
hadden nu in plaats van één, twee vrije
dagen en de vrijetijdsbesteding werd
een overheidstaak.
Het gevolg is, dat degenen, die hef
zich kunnen permitteren vrijdagsavonds
op stap gaan en een lang weekend „uit"
zijn. Dat uit betekent vaak ook uit de
kerk.
U moet niet denken dat dit ge
schreven wordt uit jaloezie door een
dominee, die geen enkele vrije dag heeft:
geen zaterdag en geen zondag. Niemand
vindt het vreemd, dat een dominee 7
dagen achter elkaar „volgeboekt" is..
Gelukkig zit het te komen dat kerken
hun dominees een vrij weekend per
maand bieden.
Waar ik altijd groot bezwaar tegen,
heb gehad is de gewoonte om allerlei
feesten en gezelligheden op de zater
dagavond te zetten, omdat je toch op
zondag uitslapen kunt.
Als men onder uitslapen verstaat dat
men blijft liggen tot een uur of acht -
negen - nou jaMaar hoe vaak
wordt de zondagmorgendienst in de
kerk verzuimd of slaperig bijgewoond:
slecht geschoren - vlug ontbeten enz.
Ik herinner me eens een uitnodiging;
te hebben aangenomen om aan een diner
aan te zitten van een jubilerend echt
paar in de gemeente. Op zaterdagavond.
Het dessert werd om elf uur geserveerd
en de koffie tegen twaalf uur.
Maar de volgende morgen was er
niemand van het gezelschap in de kerk..
Ik heb me toen voorgenomen voortaan
voor de eer te bedanken.
De laatste tijd is de goede gewoonte
ontstaan vergaderingen en feesten c,p
de vrijdagavond te beleggen. Dat g?mt
dan niet ten koste van de kerk.
De zaterdagavond hoort eigenlij.'k al
bij de zondag. Ik bedoel dat niet wet
tisch, zoals men dat deed in de d agen
van Voetius. Maar zoals je dat vr oeger
wel zag, dat de zondagsrust zich reeds
over de dorpen legde.
Bij de Joden begon en begint nog
altijd de Sabbath op de vrijdagavond
en duurt tot de zaterdagavond.
De zondag daarentegen duurt -
misschien in verband met de opstanding
van de Here Jezus in de vroege morgen
- van 's morgens tot 's avonds.
Ik weet uit mijn kindertijd van men
sen, die hun bezoek op zondaciavond
uitstrekten tot 12 uur. Dan was de rust
dag voorbij en konden ze op weg naar
huis de laatste tram pakken.
Dat is natuurlijk onzin.
Maar aan de andere kant vind ik ook
verkeerd om de zaterdagavond zo door
te brengen alsof er geen zondag en geen
kerk bestaat.
Vroeger was er op de zaterdaaavond
een radioprogramma van de K.R.O., dat
ons bijzonder boeide. Het droeg als titel:
„Wij luiden de zondag in". Er werd
een prachtige plaat muziek gedraaid,
gevolgd door een kort woord.
Wij zijn jaren lang gewoon geweest
daarnaar te luisteren.
De muziek was het prachtige „Ave
verum corpus" (gelukkig muziek zonder
woorden en dat was het sein om de
week te beëindigen. Het hele gezin,
voorzover het thuis was, kwam in de
huiskamer.
En wie niet meer thuis was, deed net
eender. Hij of zij zetten op een bepaald
moment ook de radio aan en dacht aan
thuis. Zo luisterden we samen naar de
zelfde muziek en luidden de zondag in.
Het zou overweging verdienen om
ons meer rekenschap te geven van de
manier waarop we de zaterdagavond
doorbrengen. Daarbij moeten we ons
dan afvragen: is dit de beste manier
om ons voor te bereiden op het feest
van Christus' overwinning
A. D.
nieuw periodiek over cultuur
en samenleving
Na het eigen huis, in september j.l.
betrokken, heeft de Stichting Christe
lijk Cultureel Studiecentrum nu ook een
eigen blad. In fleurig oranje omslag is
zojuist het eerste nummer van INFOR
MATIE verschenen.
Door middel van deze uitgave wil het
Christelijk Cultureel Studiecentrum het
contact met de vele geïnteresseerden in
tensiveren, maar bovenal een bijdrage
leveren aan de bezinning in christelijke
kring over de uitdaging, die in de
moderne cultuur tot ons komt.
Het C.C.S. is een nog jonge stich
ting, maar heeft in de enkele jaren van
zijn bestaan al veel activiteit ontplooid.
O.a. worden conferenties, bezoeken aan
kunstenaars, studiedagen, contactbijeen
komsten voor kunstenaars, een toneel
cursus, weekends voor scholen en expo
sities georganiseerd.
Het eerste nummer van INFOR
MATIE vertelt over deze activiteiten
en over de motieven en doelstelling van
het C.C.S., dat een centrum wil zijn,
van waaruit bezinning, steun en stimu
lans worden gegeven op het gebied van
•cultuur en kunst.
Het blad, dat ten geleide van minis
ter Klompé kreeg, bevat verder een
serie artikelen die het thema „Kunst en
samenleving" vanuit verschillende ge
zichtshoeken belichten. De typogra
fische verzorging is van Henk Krijger.
Wie door middel van INFOR
MATIE wil meedenken over de ont
wikkelingen en vragen m.b.t. cultuur en
samenleving, kan zich als abonnee laten
inschrijven bij het Christelijk Cultureel
Studiecentrum, Geestbrugweg 42, Rijs
wijk Z.H. De abonnementsprijs is f5.—
per jaar (4 nummers).
Geïnteresseerden kunnen desgewenst
•een gratis proefnummer vragen.
De gereformeerde vrouwenbond
hoopt in ons land drie studie dagen te
honden, en wel op: 13 februarie te
Breda, Hotel Cosmopolite, Stationsplein
4; 20 februari te Leiden, Stadsgehoor
zaal, Breestraat 60; 27 februari te
Zwolle, Odeon, Blijmarkt 25.
Het onderwerp voor deze dagen is:
Veranderende moraal. Sprekers zijn de
predikant dr. B. Rietveld te Den Haag
•en de arts C. A. van Walraven te Over-
veen. Aanvang 's morgens half elf in
alle drie plaatsen. Ook niet-leden zijn
welkom. Kaarten te bestellen op giro
nummer 515473 van „De Gereformeerde
Vrouwenbond", Steynlaan 8 te Baarn,
a 3,25 per persoon. Eventueel ver
krijgbaar aan de zaal.
Van een kleindochter van Dr. Kuy-
per kreeg ik een interessante reactie op
wat ik schreef over de spelling van de
naam K.
Moet het met een y met of zonder-
puntjes er op
Heeft de ambtenaar van de burger
lijke stand in Maassluis zich indertijd
vergist Of heeft K. de schrijfwijze van
zijn naam later expres veranderd En
waarom dan wel
Ik qeef toe: het is weinig belangrijk.
Ofschoon een doctorandus er een stel
ling aan gewaagd heeft bij zijn promotie
(Dr. Lammens).
Voor wie er belang in stelt: het is
mij tenslotte gebleken, dat beide schrijf
wijzen voortdurend naast elkaar voor
kwamen. Typerend is de uitgave van
het werk „De Vleeschwording des
Woords" (Wormsen 1887). Buiten op
de band staat in gouden letters Kuyper
met een ij maar op de binnenpagina
staat Kuyper met een igrec.
Aan deze onbelangrijke zaak dank
ik het. dat ik dit boek nog eens gelezen
heb. Denkend aan de discussies van
vandaag (Rothuyzen, van Ruler) zette
ik het ene uitroepteken na het andere
aan de rand.
Breedsprakig natuurlijk, ja, maar wat
wilt U Dat zijn er vandaag meer
deren.
A. D.
De combinatie van deze twee woor
den doet ons denken aan water en
vuur. Wie verder van Groen van Prin-
sterer weinig of niets weet, kent toch
zijn uitspraak: „tegen de revolutie het
Evangelie".
De meeste gereformeerde christenen
zijn in politiek opzicht anti-revolutionair.
Het woord revolutie heeft dan ook
een vieze klank. We denken aan
Robespière in Frankrijk en aan Lenin
in Rusland.
Daarom verbaast u zich over de titel,
die hier boven staat. Die is ontleend
aan een zeer interessant boek, dat uit
gegeven werd door de firma Bosch en
Keuning te Baarn: „Kerk en revolutie".
Een bloemlezing uit de voorstudies voor
het congres van de Wereldraad van
Kerken over „Kerk en Maatschappij".
Aan iedereen, die een beetje van
studeren houdt, kan ik dit boek harte
lijk aanbevelen.
Het meest heeft mij geboeid het op
stel van Richard Shaull (U.S.A.) „re
volutionaire verandering in theologisch
perspectief".
Natuurlijk kan men het woord „revo
lutie" in een meer of in een minder ge
welddadige betekenis opvatten. Som
migen gebruiken het in de zin van „in
grijpend". Maar daarmee is de punt
van deze quaestie nog niet afgebroken.
Ik zelf ben zeer gezagsgetrouw op
gevoed. In de crisisdagen van 1918 liep
ik met een bord, waarop stond: geen
revolutie, maar evolutie. En in novem
ber '18 was ik lid van de Delftse bur
gerwacht en kreeg ik een geweer in
handen.
Als de klok begon te luiden (sirenes
waren er nog niet) moesten we ons ver
zamelen op de Rotterdamseweg (de
oude om de bootwerkers uit Rotter
dam tegen te houden, als ze zouden
proberen op te rukken naar Den Haag.
Blijkbaar hebben ook wij ons toen
een beetje vergist in de machtsverhou
dingen.
Ik heb toen met een bajonet op het
geweer geoefend op strozakken om te
leren, hoe je je wapen moest draaien,
om het zo min mogelijk vies, uit een
mensenbuik terug te trekken.
Dat gebeurde onder bekwame mili
taire leiding.
Gelukkig heb ik (15-jarige barrel)
daar geen complexen van over ge
houden. Een kinderziel kan blijkbaar
veel hebben.
