r
Uit de Gemeenten
Predikbeurten zondag 19 november 1967
Dreigende wolken
punten. „En als ik deze drie gedachten
nader zal hebben ontvouwd, hoop ik met
een woord van toepassing overeenkom
stig de aard dezer stof voor dit morgen-,
middag-, avonduur te besluiten."
Spoedig werd in kerkelijk Nederland
bekend, welk een begaafd predikant de
kerk van Nieuwdorp bezat. Als U ker
kelijke bladen uit de jaren rond de
eeuwwisseling nasnuffelt zult U gewaar
worden hoeveel beroepen op hem wer
den uitgebracht. Maar hij bedankte
steeds.
Men fluisterde in Zeeland dat de
pastor van Nieuwdorp de aangewezen
opvolger was van Ds. A. Littooij te
Middelburg A, als deze eerlang met
emeritaat zou gaan. Toch scheen het,
dat deze vermoedens onjuist waren,
want tegen aller verwachting in nam
hij in 1906 het beroep naar Breda aan.
Als echter in 1908 Ds. A. Littooij
zijn werk in Middelburg neerlegt, is het
toch de eerste, die beroepen wordt, Ds.
J. H. Donner te Breda. Geen wonder.
Heel Middelburg Gereformeerde Kerk
A achtte hem bijzonder hoog. Eens ver
vulde hij een avonddienst in de Gast-
huiskerk. De kerk stroomde reeds lang
voor het aanvangsuur vol. Enige jonge
lui hadden zich zelfs een plaats ver
overd op de bedekking van de achter-
gallerij op het eind van de kerk. Tot de
voorlezer W. A. de Rijke verscheen om
zijn werk te doen, maar met duidelijke
stem gebood, dat deze plaatsen om het
gevaar moeten worden ontruimd. Wat
dan ook geschiedde.
Men moest met een staanplaats ge
noegen nemen. Welke staanplaats bij
de tussenzang werd omgewisseld voor
voor een bereidwillig afgestane zit
plaats.
MaarDs. Donner bedankte voor
dit beroep. We zullen maar niet in bij
zonderheden treden, welke factoren bij
dit bedanken een rol hebben gespeeld.
Hij heeft ze later niet verzwegen.
Doch er was nog iets anders gebeurd,
waardoor Ds. Donner voor Zeeland een
man van grote betekenis zou worden.
In 1904 was voornamelijk op zijn ini
tiatief opgericht de Vereniging, welke
nu de naam draagt van Vereniging tot
Christelijke verzorging van Geestes- en
Zenuwzieken in Zeeland" en waarvan
het in 1909 geopende Psychiatrisch
ziekenhuis „Vrederust" te Bergen op
Zoom uitgaat.
Ds. Donner was de bezielende voor
zitter van het Bestuur. Hij bracht de
voorbeeldig goed functionerende samen
werking van diverse kerkgemeenschap
pen tot stand.
Ds. Donner werd in 1909 emeritus
predikant van Breda en nam de geeste
lijke verzorging van deze inrichting op
zich.
Juist door deze dubbele functie heeft
hij in Zeeland grote bekendheid, maar
ook hartelijke sympathie verwormen.
Op vele plaatsen heeft hij de belangen
van dit werk in brede kring gepropa
geerd. Als geestelijk verzorger is hij
voor velen een echte pastor geweest.
De cursussen voor het verplegend per
soneel, voor wat betreft de godsdien
stige vakken, waren colleges, waaraan
nu nog met grote waardering wordt te
ruggedacht.
Echter het geestelijk-verzorger zijn
was overeenkomstig zijn bedoeling
slechts tijdelijk van aard. In 1912 werd
een full-time predikant voor dit werk
benoemd en Ds. Donner trad terug, om
zich als voorzitter van het bestuur blij
vend verdienstelijk te maken. Zo werd
hij reizend predikant, want geen zondag
ging voorbij zonder preken.
Doch de Synode van de Gerefor
meerde Kerken vond deze figuur in het
kerkelijk leven toch niet helemaal in
overeenstemming met de beginselen van
het Gereformeerd Kerkrecht. Maar geen
nood. Breda was weer vakant en in
1920 werd Ds. Donner voor de tweede
maal hun predikant.
Hij bleef als voorzitter van het Be
stuur voor deze Zeeuwse Inrichting de
stuwende kracht. Bijzonder hartelijk
werkte hij samen met Ds. N. M. de Ligt,
Ned. Herv. Predikant te Middelburg,
die 2e voorzitter was. Er bestond tussen
deze beide predikanten, die toch zo veel
van karakter verschilden een hartelijke
samenwerking.
Op dinsdag 6 december 1927 was Ds.
Donner voor zijn wekelijks bezoek op
„Vrederust" toen het bericht door
kwam, dat Ds. De Ligt was overleden.
Dit bericht greep hem zeer aan.
Zaterdag 10 december 1927 werd Ds.
De Ligt op de begraafplaats te Middel
burg ter aarde besteld.
De laatste spreker aan het graf was
Ds. Donner. Hij besloot zijn toespraak
met het Schriftwoord uit 1 Joh. 5:12:
„Die de Zoon heeft, heeft het leven".
Per rijtuig keerde men van de be
graafplaats naar het sterfhuis terug. In
het laatste rijtuig zaten Ds. Donner en
Ds. A. de Voogd, Ned. Herv. Predi
kant te 's-Heer Arendskerke, 2e voor
zitter van „Kinderzorg", waarvan Ds/
De Ligt voorzitter was.
Toen het rijtuig het station Middel
burg voorbij reed, schoof Ds. Donner
het gordijntje een weinig op zij en zeide:
„Wij zijn bij het station". Het waren
zijn laatste woorden. Hij viel in de ar
men van Ds. De Voogd en blies de
laatste adem uit.
Groot was alom de ontroering toen
dit overlijdensbericht door kwam.
Onder grote belangstelling werd Ds.
Donner op 14 december 1927 van uit
de kerk op „Vrederust", waar een
rouwdienst werd gehouden, begraven,
op de begraafplaats van „Vrederust".
Een eenvoudig gedenkteken werd op
zijn graf geplaatst, waarin ook de bo
vengenoemde tekst werd gebeiteld. La
ter is ook Mevrouw Donner daar be
graven. Zij hadden geen kinderen.
Ds. Donner heeft voor velen in Zee
land met rijke zegen mogen arbeiden.
J.J. BOON.
,,U hebt in het zendingsblad gelezen het
artikelIndonesia, het nieuwe doelwit van
de christenheid. Hierin werden kerken en
zending gezien als ,,'n sluipende bedreiging
voor het Indonesische volk".
De Islam heeft jarenlang moeten toezien,
hoe onder de Pantja-Sila de rode vloedgolf
op kwam zetten. De communistische pro
paganda nam hand over hand toe. Op po
litiek gebied werden de Islamitische par
tijen veelal schaakmat gezet, zo niet ver
boden.
Machteloos stonden de Muslim tegen
deze wassende stroom. Vele posten in het
land werden door communisten bezet en
met stijgende zorg merkten zij, dat de com
munisten feller tegen de Islam zich keer
den. Zij wisten wat in een communistisch
land hun godsdienst te wachten stond.
Dan volgt de communistische coup en
de mislukking daarvan. De Islam ziet dan
zijn kansen schoon en verbreekt met een
slag de boeien waarin hij jarenlang zich
geboeid heeft gevoeld. De explosie was
verschrikkelijk. De slachting van de tien
duizenden communisten was hun reactie
op al de opgekropte haat en ressentimen
ten.
Allah had hun immers steeds de over
winning verzekerd op al hun vijanden en
Hij faalt niet. „Waarlijk Allahs garanties
vallen nooit verkeerd uit. Alle garanties,
vanwaar ook afkomstig en hoe sterk ook
kunnen falen, behalve de garanties van
Allah, de Almachtige." De mislukte coup
was hun het bewijs, dat Allah met hen is
en dat voortaan de banier van de Islam
weer ontplooid zal worden boven Indone
sia.
Op weg naar de herovering van de oude
bolwerken ontmoet de Islam het christen
dom. Het evangelie heeft na de coup in
brede kring gehoor gevonden en de Islam
heeft met ontzetting ontdekt, dat vele dui
zenden het evangelie stelden boven de
Koran.
Dat heeft in de Islam een sterke reactie
wakker geroepen, die zich nu keert tegen
het christendom. Fel is de toon in de pers.
De Islam verdraagt het eenvoudig niet
langer dat andere machten zich tegen hem
keren. Overgevoelig geworden na alle
frustaties in de tijd voor de mislukte coup,
weigert de Islam pertinent om zich grenzen
gesteld te zien. Tot in de verste dessa's
ging hij al over tot de aanval. Niet-gelovi-
gen worden onder pressie gebracht. Men
wil de mensen onder dwang naar de mos
kee brengen. Op Zuid-Sulawesi trekken
groepen Islamitische jongeren het binnen
land in om de bevolking weer tot de Islam
te bekeren. Ook op Java spelen deze zelfde
dingen.
Alleen, men laat zich niet meer zo ge-
ipakkelijk dwingen. In het zelfstandige In
donesia was vrijheid van godsdienst een
groot goed. Bij het zien van dit optreden
van de Islam vragen velen zich af, of gods
dienst en dwang zich met elkaar .verdragen.
'n Nieuwe vloedgolf komt op van hen,
die onder die druk vandaan de vrijheid
zoeken en daarom aan het evangelie de
voorkeur geven boven de leringen van de
Islam.
Ook hierop moest wel reactie komen.
De Islam kan dit niet over zijn kant laten
gaan. De rode vloedgolf is op het laatste
moment gestuit. Nu een andere opkomt,
weet de Islam maar één antwoord. Op
nieuw worden de massa's gemobiliseerd.
Het artikel in het zendingsblad was niet
eens het felste. Nog onlangs werden in een
Islamitische courant in de stad Djocjakarta
echt niet de meest fel-Islamitische
stad de christenen gewaarschuwd niet
verder op te rukken, want dat de Islam
de eerste vloedgolf, de rode, in bloed had
gesmoord en ook andere machten wel aan
durfde.
Tot een uitbarsting kwam het in Makas
sar. Daar was in een persartikel een felle
aanval gedaan op een christen-godsdienst
onderwijzer, die de Islam had durven be
ledigen. Dat was blijkbaar de vonk in het
kruitvat. Groepen opgewonden Islamieten
vielen overal in de stad de kerken aan.
20 van de 24 christelijke kerken vielen ten
prooi aan deze haatuitbarsting. Ook het
huis van de studenten-predikant ds. Schip
per moest het ontgelden. Gelukkig warén
de bewoners niet thuis. De beweging richt
te zich overigens niet tegen personen.
Slechts een van de jongens van een chinese
dominee werd gewond. Verder 'zijn geen
slachtoffers gevallen.
Ook de kapel van de theologische hoge
school moest het ontgelden. Vanuit hun
studeerkamer moesten dr. en mevrouw
Honig het aanzien, hoe 's nachts om 1 uur
heel de kapel werd vernield. In een half
uur tijd was het gebeurd. Toen kwam de
politie en verjoeg de bende. Maatregelen
zijn nu getroffen om herhaling te voor
komen.
Gelukkig schijnt men in de Islamitische
kring ook geschrokken te zijn van deze
uitbarsting. De preek uit de centrale mos
kee in Makassar had de volgende vrijdag
tot tekst„Allah heeft geen welgevallen
in de mens, die vernieling aanricht".
'k Weet wel niet waar deze tekst in de
Koran te vinden is, maar de tendens is
duidelijk.
Het is nog niet bekend of dit alles tot
Makassar is gebleven. Het is een bijzon
dere adat in Indonesia, dat deze kringen
van de ene stad naar de andere overslaan.
Verwacht moet worden, dat kerken en
zending een zware tijd tegemoet gaan in
Indonesia. De dreiging is dichterbij geko
men en de tegenstander zal niet aflaten.
Veel zal afhangen van de maatregelen, die
de regering durft nemen.
In het zelfstandige Indonesia werd de
godsdienstvrijheid in de grondwet gewaar
borgd en gehandhaafd. De vraag is of de
Islam het zover zal kunnen brengen, dat
hij de regering in handen krijgt. Dan be
staat het grote gevaar, dat Indonesia echt
een Islamitisch land zal worden, waarbin
nen de godsdienstvrijheid een schone droom
blijft.
Intussen gaan onze gedachten uit naar
onze broeders en zusters daarginds, die
midden in de spanningen moeten leven en
werken. De jonge christenen daar worden
direct wel op de proef gesteld. Wie nu
voor Jezus kiest, weet wie hij tegenover
zich zal vinden.
'k Denk ook even aan hen, die klaar
staan om uit te gaan of zich nog op uit
zending voorbereiden, onze zendingsarbei
ders in opleiding. Toen Jezus de laatste
opdracht gaf, heeft Hij geweten in welke
wereld de Zijnen uitzond, als schapen on
der wolven. Niet het minst daarom voegde
Hij aan dit bevel Zijn blijvende belofte
toe „Zie, Ik ben met U alle dagen
Wij moeten maar veel Hem vragen om
al Zijn kinderen in Indonesia de troost van
Zijn nabijheid te doen ervaren om zo trouw
aan het werk te blijven, gehoorzaam aan
de blijvende opdracht.
J. van der Linden."
Nieuwerkerk.
1Dankdag-collecteEen nagekomen
gift van 100,bracht het bedrag voor
de Kerk op 2032,61. Verblijdend
2. Ziekenwe blijven hen, die in het
ziekenhuis vertoeven én die thuis zijn, aan
de Here opdragen heel ze toch, o God,
genees hen toch. Smeekgebed en dankge
bed zijn telkens op hun plaats. Maddij
Steketee (uit Bruinisse) mocht weer thuis
komen. En Wilma Talenv. d. Panne kon
ook weer naar eigen home terugkeren.
3. Jongensclub: jongens van 812 jaar,
de club wordt weer hervatTwee leiders
zijn er Koos Overbeeke en Wim van der
Male willen het doen. Maak er dan een
fijn clubje vaneerst de bijbel open
schets, of bespreking, of vertelling, en
CLASSIS MIDDELBURG.
Middelburg (Hofpleinkcrk) 9.30 uur Ds. Richel te
Heemstede.
2.30 uur Ds. Van Til.
5 uur Ds. Van Til.
(OOSTKERK) 9 uur Ds. Dondorp te Gapinge.
Getuigeniskerk (Adriaen Lauwereijszstraat) 9.30 uur
Ds. Van Til.
5 uur Ds. Wessel.
Plan Zuid Gymnastiekhal bij schoolgebouw)
9 uur Ds. Wessel.
5 uur Ds. Richel.
Arnemuiden 10 en 2.30 uur Ds. Kornet te Vlissingen.
Domburg 10 uur Ds. Van der Bom, Vlootprcdikant,
2.30 uur Ds. Oegema te Arnemuiden.
Gapinge 10.15 en 2.30 uur Ds. Dondorp.
Griipskerke 10 en 2.30 uur Ds. v. Wouwe, Serooskerke
Koudekerke 9.30 en 2.30 u. Ds. De Craenc, St. Laurens
Meliskerke 10 en 2.30 uur Ds. Bosmaji, Vrouwenpolder
Oostkapelle 10 en 2.30 uur Ds. Hartholt.
Serooskerke 10 en 2.30 uur Ds. Streefkerk te Veere.
St. Laurens 10 en 2.30 uur Ds. Meijer te Meliskerke.
Souburg 10 en 2.30 uur Ds. Meijer.
Veere 10 en 2.30 uur Ds. Den Hengst te Grijpskerke.
Vlissingen 9.30 uur Ds. Bavinck te Haren,
5 uur Ds. Groeneveld.
Vrouwenpolder 10 en 2.30 u. Ds. Elshout, Koudekerke
Westkapelle 10 uur Ds. Oegema te Arnemuiden,
2.30 uur Ds. Van der Bom, Vlootpredikant.
CLASSIS ZEEUWS-VLAANDEREN.
Aardenburg 10 uur Ds. Paksy, 3 uur Ds. Noorloos.
Axel 11 uur Ds. Berger te Terneuzen,
5 uur Ds. Heemskerk.
Breskens 9.30 en 5 uur Ds. Musch.
Hoek 10 en 2.30 uur Ds. Dragt te Tilburg.
Sas van Gent
Schoondijke 10 en 2.30 uur Ds. Brederveld te Souburg.
Terneuzen 10 en 4.30 uur Ds. Gispen.
(Mozarthof) 9.30 en 19 uur Welkomdienst) Ds.
Berger.
Woensdag 22 nov. 19.30 uur Ds. Berger, Dankuur.
Oostburg 10 uur Ds. Noorloos, 3 uur Ds. Paksy.
Zaamslag 10 en 3 uur Ds. Zwaan.
Zoutespui 10 en 3 uur Ds. Heemskerk te Axel.
CLASSIS GOES.
Baarland 10.30 en 2.30 uur Ds. Moolenaar te Breda.
Borssele 10 en 2.30 uur Ds. v. d. Berge.
Colijnsplaat 10 en 2.30 uur Ds. Blokland.
Driewegen 10 en 2.30 uur Ds. v. d. Veen.
Geersdijk 10 uur Ds. Groeneveld te Vlissingen,
4.30 uur Ds. Meijer te Meliskerke.
Goes (Westerkerk) 10 uur Ds. Heuzeveldt.
5 uur Ds. Jansen.
(Oosterkerk) 9 uur Ds. Jansen.
5 uur Ds. Heuzeveldt.
's-Grav.enpolder 10 en 2.30 uur Ds. Jansen te Goes.
Heinkenszand 10 en 2.30 uur Ds. Eikelboom.
Kamperland 10 en 2.30 uur Ds. Steunenberg, Rotterdam
Kapelle 10 en 14.30 uur Ds. Juch.
Kruiningen 10 en 2.30 uur D^. v. d. Molen.
Lewedorp 9.15 uur Ds. Pontier, 2.30 u. Ds. Heuzeveldt
Nieuwdorp 10 en 2.30 uur Ds. Kramer.
Wemeldinge 10 en 2.30 uur Ds. Noordhof.
Wissenkerke 10 en 2.30 uur Ds. Slingenberg te Goes.
Wolphaartsdijk 10 en 2.30 uur Ds. Van Wilgenburg
te Middelburg.
Yerseke 10 en 2.30 uur Ds. Koolstra te Roosendaal.
CLASSIS THOLEN.
Anna Jacoba Polder 10 en 2.30 uur Ds. Torenbeek.
Bergen op Zoom 10 en 5 uur Ds. v. d. Stoel.
Halsteren
Hoogerheide (Schapendreef 21) 9.45 en 3.30 uur Ds.
v. d. Hauw te Roosendaal.
Krabbendijke 10 en 2.30 uur Ds. Winter te Den Haag
Oud-Vossemeer
Poortvliet 10 en 2.30 uur Dhr. Noorloos, Geldermalsen
Rilland-Bath
Tholen 10 en 5 uur Ds. Van Halsema te Gorinchem.
CLASSIS ZIERIKZEE.
Brouwershaven 10 en 2.30 uur Ds. Wentsel.
Bruinisse 10 en 3 uur Ds. De Keur te Scheveningen.
Haamstede 10 en 5 uur Cand. De Bruyn, Amsterdam
Nieuwerkerk 10 en 5 uur Ds. Becker.
Oosterland 10 uur Lcesdienst, 3 uur
Scharendijke 10 en 2.30 uur Ds. Scholing.
Zierikzee 10 en 5 uur Ds. Nawijn.
Zonnemaire 10 en 2.30 uur Dhr. Jansma.
