r
Ik zie, ik zie...
Vrede en Welvaart
Predskbeerteo zondssg 8 oktober 1967
HONGERWINTER
Bij het zien van de prachtig gespeelde
film, die gemaakt is naar aanleiding
van het beroemde boek van Galsworthy
„The Forsyte Sage" kwamen bij ons
onweerstaanbaar beelden uit het verle
den in herinnering. Stel U voor een
vrijwel donkere kamer. Een klein pitje
op tafel, dat een beetje licht geeft. Een
stompje kaars op een fles of een sput
terende, aan en uit ploffende carbied-
lamp van amateuristisch maaksel. Ver
spreid in de kamer zo'n tien tot twaalf
mensen. De eigen bijna-volwassen kin
deren, een jodin, onderduikers, twee
door de spoorwegstaking bij ons ge
strande familieleden uit Zeeland. Soms
ook nog buren. Allemaal hadden we
jassen aan, want de kachel was na
dat het eten (koek van tulpenbollen
meel, gemengd met suikerbietenschraap
sel) gekookt was, uitgegaan. Want de
enige brandstof die er was, bestond uit
hout, dat uit bossen en parken was ge
kapt (gekaapt).
Er werd niets gezegd. Allen zaten
urenlang haast roerloos.
We luisterden.
Eén zat er aan tafel bij het lichtpuntje
en las voor uit de Forsyte Sage.
In ons gezin zijn de figuren uit deze
roman net zo populair als die uit de
Camera Obscura en tal van gezegden
hebben wij er uit overgenomen.
In Zeeland heeft men de verschrik
kingen van de oorlog en van het water
aan den lijve gevoeld. Maar in Holland
wij woonden toen in Heemstede op de
rand van Haarlem heeft de honger
winter, diepe groeven gebijteld in onze
herinnering.
Bij het zien van de speelfilm gingen
onze gedachten terug naar die wonder
lijke winter vol verschrikkingen en vol
zegeningen.
ARMOEDE
Maar ik moest ook denken aan de
grote familieroman van Annie Boudier-
Bakker „De klop op de deur". Heel
andere figuren en vooral een heel an
der milieu, maar sterk gelijkend van op
zet.
Ook de uitgebreide familie Craets
beleeft op haar manier het einde van
de vorige eeuw en het begin van een
nieuwe tijd.
Onwillekeurig vergelijk je de Forsy
te's met de Craetsen. En Londen met
Amsterdam.
Maar wat deze boeken verbindt is de
ontstellende armoede van mensen, die
leven buiten de lichtkring van het Evan
gelie van Gods genade. Ze moeten het
doen met de krachten van de traditie
en van de beschaving. Maar op critieke
momenten laten die je in de steek. Men
verbergt dan het menselijk tekort achter
schijnheilig fatsoen of trekt zich terug
in een weemoedige berusting.
Eén van Boudier-Bakkers vele ro
mans heeft tot titel „Armoede". Dat is
niet bedoeld als maatschappelijk leed,
want haar romans spelen zich voor het
grootste gedeelte af in goed gesitueerde
families, de zgn. „betere" kringen (bah,
wat een afschuwelijke hoogmoedige
aanduiding Het is bedoeld als inner
lijke armoede en als geestelijke leegte.
Eigenlijk hadden al de romans van
Boudier-Bakker „armoede" kunnen he
ten.
Levend geloof, bijbel of kerk komen
er niet aan te pas. Maar in zoverre zijn
deze echt-Engelse en echt-Nederlandse
romans toch christelijk, omdat ze eerlijk
zijn.
Je ziet de waarachtigheid van het
Evangelie als op het negatief van een
foto. Je leest het tussen de regels door.
Een enkele keer worden het met even
zovele woorden gezegd.
In de „Klop op de deur" is ergens
een passage, dat de oude heer Craets
op de pont over het Y bij Amsterdam
staat te praten met zijn dochters. Het
gesprek gaat als volgt ik haal het
uit het hoofd aan „U en moeder
hebben ons werkelijk alles gegeven. Al
les, wat U had. En tochmoet er
iets meer zijn".
„Hoe bedoel je Godsdienst of zo
Ik zou niet weten."
„Nee, dat niet, of misschien toch..."
VRIJE TIJDSBES TEDING
Jammer, dat de mensen tegenwoordig
geen tijd of liever geen rust meer heb
ben om zulke dikke boeken te lezen,
als de „De klop op de deur" of „De
Forsyte Sage" (met vervolg delen).
Ik dacht, dat de vorige generatie, die
deze boeken, verslond, toch ook niet be
paald zwom in de vrije tijd.
Eigenaardig hoe in je herinnering
vaak bepaalde perioden vast haken aan
bepaalde boeken, die je toen gelezen
hebt. Zo zal de zomer van '67 in mijn
herinnering blijven als de tijd, waarin
ik „The Source" van James Michener
gelezen heb. Meer dan 1000 bladzijden,
maar boeiend van de eerste tot de laat
ste. Een prachtboek
Vindt U het ook zo gezellig als de
T.V. eens een avond zulke snertpro-
gramma's heeft, dat het de moeite niet
waard is een knop om te draaien
Kassie-kijken is niet de enige vrije
tijdsbesteding A. D.
(vervolg van pagina 2)
denering Vindt hier geen vermorali
sering achteraf plaats van een
verhouding, die eerst schijnbaar
is erkend en goedgepraat
4. In de kerk heeft niet de natuur,
maar het gebod het laatste woord. Wij
zouden niet weten, wat de natuur was,
als wij het gebod niet hadden. Flet ge
bod is een voortdurende oproep tot het
natuurlijke leven van de goede schep
ping.
In de bijbel staat de homofilie heel
erg laag genoteerd. Paulus spreekt er
in Romeinen over als een cultische uit
spatting in dienst van vreemde, onechte
goden. Het gaat daar over een verdrin
gen van het beeld van de ware, levende
God. De waarheid gaat kopje onder in
de ongerechtigheid. Trouwens ook in
het scheppingsverhaal heeft het beeld
van God alles te maken met de goede
verhouding tussen man en vrouw. Alles
staat of valt daarmee.
Die verhouding is nog zonder meer
niet hetzelfde als getrouwd zijn. Hij
valt niet samen met een huwelijk. De
ongetrouwden lopen niet rond met een
incompleet beeld van God. Het zijn
geen voortijdig beschadigde beelddra
gers. Want ook het ongetrouwd zijn
speelt zich in allerlei vormen af
in de relatie man-vrouw. Hij of zij kan
daar niet uit weg lopen. Ik dacht, dat
dit onontkoombare bijbelse structuren
waren, die wij niet kunnen wegpraten.
In het N.T.S. programma van dins
dag 12 september zei de bekende
I.K.O.R. predikant Ds. Klamer„Het
gaat er niet om of je homo-sexueel of
hetero-sexueel bent, het gaat er om of
je mens bent. Jezus nam de mensen zo
als ze waren hij stelde geen voorwaar
den, hij vroeg niet van hen, dat zij eerst
van natuur verwisselden. Hij at met
tollenaars en zondaren".
Afgezien nog van de voor homofielen
toch wel zeer kwetsende vergelijking
met tollenaren en zondaren, is dit het
punt niet. Inderdaad neemt Jezus de
mensen zoals ze zijn maar laat Hij ze
ook zo? Wat is er bijvoorbeeld met
Zacheüs gebeurd En wat betekent het
bijbelse woord bekering dat met iedere
ontmoeting met Jezus samen valt Het
wordt in één adem genoemd met het
Koninkrijk, met heil, met nieuwe aarde
en nieuwe intermenselijke verhoudingen.
5. Een moeilijk probleem blijft het
dan toch maar, die homofilie. Zo moei
lijk, dat ik er niet over geschreven zou
hebben, als dat programma er niet was
geweest. Een dergelijke uitzending
vraagt in al zijn rustige objectieve een
zijdigheid om een weerwoord.
„Wat kun je er aan doen als je zo
bent
Ben je geroepen om je leven lang
gefrustiëerd te worden Je zelf op te
sluiten in belevingen, die niet over
draagbaar, niet mededeelbaar zijn Dat
klinkt erg griezelig. Wat voor recht
heeft iemand of iets of de kerk om
iemand te verbieden te zijn, zoals hij of
zij is Bovendien, wat doet de oor
sprong er toe als de gewoonte tot een
tweede natuur geworden is, die zich niet
langer de wet laat opleggen
Dat zijn klemmende vragen. Het is
in ieder geval verboden om elkaar als
mens homo-sexueel of hetero-sexu
eel niet serieus te nemen, om elkaar
niet als gelijkwaardig en gelijkberech
tigd te beschouwen. Maar neem je
iemand echt serieus, als je hem alleen
maar neemt zoals hij zelf denkt, dat hij
is Gaat een bijbels woord als „roe
ping" niet ver boven een dergelijke ver
onderstelde en voor een deel gereali
seerde natuuraanleg uit Worden wij
door God en Jezus niet telkens aange
sproken op wat wij nog niet zijn Mis
schien klinkt dit erg stichtelijk te ge
makkelijk gezegd door iemand die het
probleem zelf niet aan den lijve onder
vonden heeft.
Ik zou het ook anders kunnen zeggen:
Hebben wij het huwelijk niet te veel
verabsoluteerd als het hoogste geluk,
de enige echte menselijke bestaans
wijze Het huwelijk is inderdaad veel,
heel veel zelfs, maar niet alles In de
opstanding huwen zij niet en worden zij
niet ten huwelijk gegeven. Het huwelijk
heeft niet de vanzelfsprekendheid van
's werelds beloop en van de stem van
het bloed. Het is een charisma, een niet
vanzelfsprekende genadegave. En er
bestaat ook een charisma voor de onge
huwde staat. Alle discussies over het
coelibaat mogen ons dat niet doen ver
geten. Niet iedereen is in de wieg ge
legd om te trouwen.
Een versexualiseerde samenleving
drijft hen, die zich niet geroepen weten
tot het huwelijk al gauw in de hoek van
een anders gestructureerde sexualiteit.
Sex is tenslotte een statussymbool aan
het worden. Je moet er aan mee doen,
hoe dan ook. Anders tel je niet langer
mee. Ieder mens is door zijn geboorte
verplicht deze ervaring te ondergaan.
Hier schrijft de natuur ons de weg voor.
Is dat waar Er zal in de kerk beter,
dieper, hardnekkiger moeten worden
nagedacht over de betekenis van het
coelibaat. Niet als een van buiten op
gelegde en aan een bepaalde geestelijke
stand gekoppelde verordening, maar als
een van binnen ontstaan en gegroeid
zelfbesef. Een roeping, die ons in be
slag neemt met alle vezels van ons be
staan.
Tenslotte betekent mens zijn echt
niets meer dan dat je je zelf bent, uit
je leven haalt, wat er in zit, voortbouwt
op voor de hand liggende mogelijkhe
den. Of moeten wij ook onder het kruis
door Prof. Rothuizen heeft eens ge
zegd, dat er in het christen-zijn een ge
zond stuk frustratie zit. Een christen
heeft als het goed is een tik voor het
kruis te pakken, die een beetje op een
tic kan lijken.
Leven is niet maar doen, wat je hart
je ingeeft. Integendeel. Leven kan ook
zijn dat juist niet doen. Het „uitleven"
en het „eeuwige leven" staan sinds
Goede Vrijdag op een gespannen voet
met elkaar. Tenslotte is sex ook niet
alles. Gelukkig dat er meer is.
H. EIKELBOOM.
Wij herdenken van vieren is geen
sprake dit jaar de oktoberrevolutie
in Rusland.
Het was in 1917 dat het radeloze en
redeloze Russische volk in opstand
kwam tegen de uitbuiting door groot
grondeigenaars, adel en andere bezit
ters. Sindsdien heerst in Rusland het
communisme, als sociaal-oeconomisch
systeem. Maar naarmate de welvaart er
toeneemt, gaan de scherpe kanten van
het communisme er af. Daardoor is de
mogelijkheid van co-existentie gekomen
en de hoop de koude oorlog tussen
Oost en West te kunnen beëindigen.
Van weerskanten wordt er geroepen
om dialoog.
Omdat in 1917 het kerkelijk Chris
tendom in Rusland solidair was met de
bezittende klasse en de bestaande toe
standen zegende, keerde de revolutie
zich ook tegen de kerk, die onlosmake
lijk van het kapitalisme was.
Het .communisme is daardoor van
huis uit anti-godsdienstig, atheïstisch.
Hoewel dat huis van herkomst niet Rus
sisch was, maar Duits. De grote profeet
CLASSIS MIDDELBURG.
Middelburg (Hofpleinkerk) 9.30 u. Ds. v. Wilgenburg,
Voorbereiding Heilig Avondmaal.
2.30 uur Ds. Wessel.
5 uur geen dienst.
OOSTKERK) 9 uur Ds. Van Til, Bed. H. Av.,
17 uur Ds. Van Til, Dankzegging.
Getuigeniskerk (Adriaen Lauwereijszstraat) 9.30 uur
Ds. Wessel, Voorbereiding Heilig Avondmaal.
5 uur Ds. Van Wilgenburg.
Plan Zuid Gymnastiekhal bij schoolgebouw)
9 uur Ds. Dondorp, Bed. H. Av.
5 uur Ds. Dondorp, Bed. H. Av. en Dankzegging.
Arnemuiden 10 en 2.30 uur Ds. Oegema.
Domburg 9.30 en 2.30 uur Ds. Den Hengst, Grijpskerke
Gapinge 10.15 en 2.30 uur Ds. Dondorp.
Grijpskerke 10.45 uur Ds. Den Hengst, 7 uur Ds. Joosse
te Middelburg.
Koudekerke 9.30 en 2.30 uur Ds. Elshout, Bed. H. Av.
en Dankzegging.
Meliskerke 9.30 en 2.30 uur Ds. Meijer, Bed. H. Av.
en Dankzegging.
Oostkapelle 9.15 en 2.15 uur Ds. Zelle te Leeuwarden
Serooskerke 10 en 2.30 uur Ds. Van Wouwe.
St. Laurens 10 en 7 uur Ds. De Craene.
Souburg 10 en 2.30 uur Ds. Meijer, Bed. H. Av. en
Dankzegging.
Veere 10 en 2.30 uur Ds. Streefkerk.
Vlissingen 9.30 en 6.30 uur Ds. Groeneveld,
Bed. H. Av. en Dankzegging.
Vrouwenpolder 10 en 2.30 uur Ds. Bosman.
Westkapelle 9.30 en 2.30 uur Ds. Helderman,
Bed. H. Av. en Dankzegging.
CLASSIS ZEEUWS-VLAANDEREN.
Aardenburg 10 uur Ds. Noorloos, 3 uur Ds. Vos te
Gent.
Axel 10 en 5 uur Ds. Heemskerk, Bed. H. Av. en
Dankzegging.
Breskens 9.30 en 5 uur Ds. Musch, Bed. H. Av.
Hoek 10 en 2.30 uur Ds. Verbeek, Bed. H. Av.
Sas van Gent 10.30 uur Ds. Stern (N. H. Kerk).
Sehoondijke 10 en 2.30 uur Ds. Brederveld, Souburg,
Bed. H. Av. en Dankzegging.
Terneuzen 10 en 4.30 uur Ds. Gispen, Bed. H. Av. en
Dankzegging.
(Mozarthof) 9.30 uur Ds. Berger, Bed. H. Av.
Oostburg 10 en 3 uur Ds. Paksy, Bed. H. Av.
Zaamslag 10 en 3 uur Ds. Zwaan.
Zoutespui 10 en 3 uur Ds. Joosse te Middelburg.
CLASSIS GOES.
Baarland 10 en 2.30 uur Ds. Warnink te Slikkerveer.
Borssele 10 en 2.30 uur Ds. v. d. Veen, Bed. H. Av.
Colijnsplaat 11 uur Ds. Kramer te Nieuwdorp,
4 uur Ds. Noordhof te Wemeldinge.
Driewegen 10 uur dienst, 2.30 uur Ds. Heuzeveldt.
Geersdijk 11 en 4 uur Ds. Zelle te Leeuwarden.
Goes (Westerkerk) 10 uur Ds. Heuzeveldt,
5 uur Ds. Jansen.
(Oosterkerk) 9 uur Ds. Jansen.
5 uur Ds. Heuzeveldt.
's-Gravenpolder 10 en 2.30 uur Ds. Hartholt te
Oostkapelle.
Heinkenszand 10 uur Ds. Eikelboom,
2.30 uur Ds. v. d. Berg te Wolphaartsdijk.
Kamperland geen opgave ontvangen.
Kapelle 9 en 10.30 uur Ds. Juch, Bed. H. Av., 17 uur
Ds. Juch, Dankzegging H. Av.
Kruiningen 10 en 2.30 uur Ds. v. d. Molen, Bed. H. Av.
Lewedorp 9 en 2.30 uur Ds. De Bruijne, Bed. H. Av.
Nieuwdorp 10 en 2.30 uur Ds. Kramer.
Wemeldinge 10 en 3 uur Ds. Noordhof, Bed. H. Av.
Wissenkerke 10 en 2.30 uur Ds. Brunsting te Baarn.
Wolphaartsdijk 10 uur Ds. v. d. Berg, 2.30 uur Ds.
Eikelboom.
Yerseke 10 en 2.30 uur Ds. Koolstra te Roosendaal.
CLASSIS THOLEN.
Anna Jaeoba Polder 10 en 2.30 uur Ds. Torenbeek.
Bergen op Zoom 10 en 17 uur Ds. v. d. Stoel,
Bediening Heilig Avondmaal.
Halsteren 5 uur
Hoogerheide (Schapendrcef 21) 10 en 15.30 uur Ds.
Slingenberg te Goes, Voorber. H. Avondmaal.
Krabbendijke 9.30 en 2.30 uur Cand. Vollmuller te
Vianen, Voorber. H. Avondmaal.
Oud-Vossemeer 10 en 3 uur Ds. Krabbe te Den Haag
Poortvliet 10 en 2.30 uur Cand. Dronkert te Leiden.
Rilland-Bath 10 en 2.30 uur Ds. Voorber. H. Av.
Tholen 10 en 5 uur Ds. Vrolijk te Rotterdam,
Bediening Heilig Avondmaal en Dankzegging.
CLASSIS ZIERIKZEE.
Brouwershaven 10 en 2.30 u. Ds. Wentsel, Bed. H. Av..
Bruinisse 10 en 5 uur Ds. Bohlmeijer, Bed. H. Av. en
Dankzegging.
Haamstede 10 en 5 uur Ds. Homans te Eindhoven.
Nieuwerkerk 10 en 5 uur Ds. Becker, Bed. H. Av. en
Dankzegging.
Oosterland 10 uur Leesdienst, 6 uur Ds. Wentsel te
Brouwershaven.
Scharendijke 9.30 en 2.30 uur Ds. Scholing.
Zierikzee 10 en 6.30 uur Ds. Nawijn.
Zonnemaire 10 en 2.30 uur Dhr. Jansma.
S3B
