Koejemans
Naamplaten
Littoolj lOlthoff
KWALITEIT
SERVICE
BAAYENS UW OPTICIEN!
r
wenskaarten
BOEKHANDEL
FANOY
Uw PARAPLU komt van BIJOU, Lange Delft 44, Tel. 3172, Middelburg
LJansedeJonge
Geboortekaartjes
HEBT U
ZO NIET
ZO JA
LITTOOIJ OLTHOFF
LITTOOIJ OLTHOFF
VISITEKAARTJES
LITT00IJ 0LTH0FF
Komt U eens kijken
Heren- en Jongenskleding
VOOR
NAAR
KWEKERIJ M. H. DEKKER
Specialiteit
v*.
haarden en kachels
voor kolen, olie,
gas.
B. MIDAVAINE
begrafenissen
I. N. VERHULST
HISTOR
VERVEN
ALTIJD
GOED
een bezoeking. Hij wordt gedwongen
van de vruchten van zijn geloof te to
nen. Kan hij dat doen zonder dat ze in
zijn hand verschrompelen. Wankelt hij
zo niet op de rand van het Farizeïsme
Een moeilijke vraag lijkt mij. Ik denk
bijv. aan de gelijkenis van Mattheüs 25
over het laatste oordeel. Daar zeggen
de schapen Wanneer hebben wij u te
drinken gegeven en in de gevangenis
bezocht
Daar zit iets van een evangelische on
schuld in die het huisbezoek nooit mag
proberen op te lossen. Als je het op de
jongste dag nog niet kunt weten, mag
je het dan nu al zeker weten Aan de
andere kant is het duidelijk, dat er in
het huisbezoek een geestelijke kern zit.
Wij komen niet om over koetjes en
kalfjes te praten, ook niet om oude
koeien eindeloos uit de sloot te halen.
Wij komen om samen het levende
Woord te horen. Er moet in dat ge
sprek altijd iets objectiefs zitten Wij
mogen niet te persoonlijk worden. Dat
leidt tot geestelijke onkuisheid of op
schepperij. Maar er moet in dat gesprek
ook iets persoonlijks zitten Wij kun
nen ook te objectief en te algemeen blij
ven. Dan praten wij over een historisch
geloof, dat uit niets anders bestaat dan
een aantal algemene waarheden en dog
matische zekerheden.
Misschien bereik je het meeste samen
met een thema, zoals wij dat nu 2 keer
hebben gehad. De eerste keer (1964)
ging het over de Gemeente als lichaam
van Christus", de tweede maal over de
„Lezing van het Woord" (1965). Dit
jaar ontbrak het thema en dat heeft
zich wel gewroken, vind ik zelf. Een
thema verenigt n.l. het algemene en het
persoonlijke. Je kunt bijv. niet spreken
over het lezen van de bijbel zonder bij
de vraag aan te komen Hoe lees ik
zelf de bijbel en wat doe ik er mee.
Voor sommige mensen is het huisbe
zoek niet meer dan een klachtenboek.
Een avondje vrijblijvend kritiseren. Zij
houden zich de grote aanklacht van het
evangelie tegen hun eigen leven van het
lijf met alle mogelijke kleine klachten.
De kerkeraad is er voor om deze bittere
pil dan maar te vergulden of te slikken.
Dat betekent natuurlijk niet dat er op
een huisbezoek geen ruimte voor kritiek
zou zijn. Kritiek naar beide kanten dan.
Want echte opbouwende liefde-volle
kritiek is altijd eerst door de smeltkroes
van de zelfkritiek heengegaan. Je mag
nooit oordelen om jezelf vrij te pleiten.
Wie echt oordeelt, gaat daarmee tege
lijk zelf onder het oordeel van Jezus
staan. Hij stelt zichzelf niet buiten
schot. Anders wordt zijn oordeel een
boemerang. Het komt met dezelfde
kracht waarmee hij het naar de ander
geworpen heeft op zijn eigen hoofd te
rug. Kritiek is een wapen dat zich, zo
zegt Jezus, altijd in de eerste plaats te
gen onszelf keert.
Dat geldt natuurlijk niet alleen voor
de gemeente, maar ook voor de kerke
raad. Het mes snijdt hier aan twee kan
ten.
Wat mij weer is opgevallen, is dat
de meeste kritiek te laat komt. Ze is in
het vat verzuurd. Wie kritiek heeft,
moet niet rustig afwachten tot het zijn
beurt is voor het huisbezoek, om ze dan
als gal te spuien. Hij moet er direct mee
komen. Dan valt er nog over te praten.
Of er dan zoveel kritiek was Nee
Dat is een van de meest opvallende
trekken van het huisbezoek van dit jaar.
En wij zijn daar natuurlijk wel gelukkig
mee. Maar geen kritiek kan ook bete
kenen de dood in de pot. Wij zitten
tenslotte ook verlegen om goede, stimu
lerende ideeën. Vragen en opmerkin
gen. De kerkeraad kan het echt niet
alleen. Ze wil het trouwens ook niet
alleen. Nog sterker ze mag het niet
eens.
(Ds. Eikelboom
in het kerkelijk mededelingenblad
van Heinkenszand.)
Carry van BruggenDe Verlatene. Een
roman uit het Joodse leven. Uitge
geven door Em. Querido als Sala
mander-pocket, Amsterdam 1966.
In Carry van Bruggen'o roman ,,De
Verlatene" is het niet alleen de oude Sa
muel Lehren, die door zijn kinderen ver
laten wordtook de door hem beleden
orthodoxe Joodse godsdienst laten zij los.
De verstandelijk zeer begaafde Daan
breekt met de „slaafse sleur" en de „ver
schrompelde vormen" van het geloof van
zijn vaderen, maar vindt buiten zijn oude
milieu geen blijvende aansluiting, geïso
leerd als hij wordt door zijn eerzucht „die
hem dreef tot buitensporige studie, met
geen ander doel dan zich eenmaal te dóën
gelden, dan de anderen, de hoogmoedigen,
de geringschattcnden, de spottenden een
maal door daden te doen weten, zó zeker
en fel, dat geen ontkennen zou baten, dat
hij, de Jood, hun aller meerdere was, en
ze allemaal met die meerderheid neer te
slaan" (196). Zijn oudere, meer met beide
benen op de grond staande broer Josef
past zich, als hij gehuwd is met een vrij
zinnig Joods meisje, geleidelijk aan bij de
familie van zijn vrouw en ook voor hem
wordt de breuk met zijn vader definitief
als hij zijn jonggeboren zoon niet laat be
snijden.
De jongste dochter Esther uitzonder
lijk als Daan, maar op andere wijze
wordt van kindsbeen af verteerd door het
verlangen bij de „andereen" te horen, de
niet-Joden, de rijken cn voornamen, om te
kunnen „verachten en vertrappen op haar
beurt". Ze loopt als jong meisje van zeven
tien weg met een oudere, al afgeleefde,
maar wel rijke man. Haar vader betreurt
haar als een dode, door, volgens voor
schrift, zeven dagen op de grond te zitten.
Roosje tenslotte, weer meer gewoon als
Josef, blijft lange jaren haar oude vader
verzorgen, tot ze, vervuld van een late
idylle met een jonge, niet-Joodse fabrikant,
zich te laat herinnert dat ze met haar va
der Seideravond, de vooravond van het
grote feest, Pesach (Pasen), had moeten
vieren. Als de oude man in zijn eenzaam
heid de viering begonnen is, wordt hij ge
troffen door een hartaanval.
De karakters en gebeurtenissen zijn vaak
in te schrille kleuren geschilderd en de
samenhang van het verhaal is wel wat los
jes. Toch geeft Carry van Bruggen (1881-
1932) in deze roman waarvan de eerste
druk in 1909 verscheen een boeiend en
sfeervol beeld van het Joodse leven in
Nederland rond 1900 en van de reacties
van buitenstaanders en ingewijden daarop.
Enerzijds het onbereneerde, gevoelsmatige
antisemitisme - dat sterker was dan we
nu willen weten en anderzijds, binnen
het Jodendom, de vervreemding van de
oude orthodoxie.
Bij dat laatste verschijnsel was de schrijf
ster zeer wezenlijk betrokken. Zowel" zij
zelf als haar broer, de dichter Jacob Israël
de Haan, hebben gebroken met het geloof
van hun vader, de gazzan (godsdienst
onderwijzer) Izak de Haan. Haar beschrij
ving van deze vervreemding is, vooral bij
Daan, dan ook tegelijkertijd een zelfrecht
vaardiging met alle voor- en nadelen van
dien„Alles, het verhevene en het vul
gaire, het zinloze zo goed als het zinvolle,
alles tezamen was het bijeengeklickt tot
een plompe en bezwaarlijke vormendienst,
die iedereen slaafs volgde of listig te ont
duiken zocht" (117).
Het onbezield raken van oude vormen
en formuleringen is een gevaar dat elke
orthodoxie kent. Ook daarom lean het voor
christelijke lezers verrijkend zijn dit boek
te lezen en te overdenken.
Hoe aktuecl overigens het hoofdthema
in „De Verlatene" voor het Joodse volk
nog is, leert een citaat uit een artikel over
het huidige Israël„Twee voor ieder volk
onontbeerlijke groepen keren zich steeds
meer van het jodendom af de jeugd en de
intelligentsia. De steeds afnemende belang
stelling komt tot uiting in het tanende le
ven van joodse verenigingen, de lege club
lokalen en de nauwelijks door jongeren
bezochte synagogen. Nog steeds wordt de
jeugd toegesproken op dezelfde wijze als
hun grootouders en ouders". (Trouw, 19
juli 1967.)
M. BEINEMA.
Er is vreugde in ons huis, want in
ons wiegje ligt een Godsgeschenk
door de geboorte van
FRANK AARNOUD.
J. B. BIJLEVELD.
M. M. BIJLEVELD—
OVEREEM.
ROBERT.
MARJOLEIN.
MONIQUE.
Middelburg, 25 augustus 1967.
Lange Delft 19.
Heden is in volle vrede ont
slapen, onze innig geliefde
zorgzame man, vader en
schoonvader
CORNELIS DEKKER Lzn.,
op de leeftijd van 70 jaar.
Maar Ik heb voor U gebeden,
dat Uw geloof niet ophoude.
Luc. 22:32.
J. DEKKER—KOOLE.
A. L. HUIJSMAN—
DEKKER.
A. HUIJSMAN.
Koudekerkc, 24 augustus 1967
Middelburgsestraat 7.
De teraardebestelling heeft
plaats gehad op maandag 28
augustus op de begraafplaats
te Koudekerke.
Wegens ziekte liever geen
bezoek.
OOK VOOR U
AUTORIJSCHOOL P. WATTEL
Lange Noordstraat 44
Telefoon 41 18, Middelburg.
Erkend en gediplomeerd
F.N.O.P. INSTRUCTEUR
Abonneert U
op de Zeeuwse Kerkbode
nodig
Ga dan naar
Drukkerij
Spanjaardstraat 47
Middelburg
Telef. (01180) 24 38
deze week onze speciale kinderetalage
gezien
dan nodigen wij U uit binnen onze omvang
rijke jongenscollectie te bekijken.
dan bent U er van overtuigd, dat KOEJE-
MANS een prachtige sortering heeft.
Wij staan U met raad en daad terzijde.
LANGE DELFT 19, MIDDELBURG.
„ONDER DE KLOK"
P.S. Meer keus in bétere jongenskleding.
Een grote collectie exclusieve
vindt U bij
NIEUWE BURG 26—28
MIDDELBURG
Spanjaardstraat, Middelburg.
Langevleleslnge! 34-38, Middelburg - Tel. (01180) 52 53
Voor een exclusieve plant
Voor een bloemengroet
Voor steeds verse snijbloemen
en bloemwerk voor elke gelegenheid
Voor Uw sier-, moes- ol groentetuin
UW SUPERMARKT VOOR BLOEMEN EN PLANTEN
LANGE VORSTSTRAAT 106, GOES, TELEFOON 2159
MOGEN WIJ DE ADVERTEN
TIES, DIE U IN ANDERE
BLADEN WILT PLAATSEN,
VOOR U DOORGEVEN?
HET KOST U NIETS MEER
EN MET EENMAAL SCHRIJ
VEN IS U VAN ALLES AF.
AD VERTEN TIE-BUREAU
Spanjaardstraat, Middelburg.
Drukkers sinds 1894
Grote sortering
LANGEVIELE 62
MIDDELBURG.
ERKEND GASFITTER
M 'burg Langcviele 65
AdRfGB°tG®ist 9n Jo
ZEEUWSE KERKBODE
Voor alle werkzaamheden
betreffende
kunt U zich wenden tot
p.a. Singelstraat 15
Gereformeerd Jeugdgebouw
Middelburg
Tel. (0 1180) 38 02 en 33 12.
DROGISTERIJ
Lange Noordstraat 70
(hoek Hofplein), Middelburg,
Telefoon 24 19
TE KOOP GEVRAAGD: nette
gebruikte meubelen, ook antiek enz.
VAN HALEN, Gravenstraat 94,
Telefoon 39 76, Middelburg.
de nieuwste soorten.
LITTOOIJ 6 OLTHOFF
Spanjaardstraat, Middelburg
