Kritisch kommentaartje
Raar, maar waar
Uit de Gemeenten
Prodikfo&urten zoudag 13 augustus 1367
c^Danóende czApev\
r~
onwaarschijnlijk jeugdig uit zag. Ter
nauwernood volwassen.
De man in het debat stelde deze
vraag „Ik kan met de beste wil van de
wereld van dat stukkie brood dat mijn
rantsoen is, niet meer dan vijf sneedjes
snijden. En nou moet dat domineetje
daar maar eens vertellen of hij er met
zijn geloof soms meer van snijden kan".
,,Dat kan ik zeker", zei Ds. Wiersin-
ga. ,,Ik snij er wel tien van. Maar U
moet niet vergeten, dat ik niet zo'n
grote bek heb als U." A. D.
Nog niet zo lang geleden preekte in
onze kerk een dominee, laten we hem
maar dominee D. noemen. Dominee D.
had zo al eens geïnformeerd naar de
zitplaatsen van de kerkgangers en be
sloot de kerk van voren af te beginnen
te vullen. De kerkeraad was het met
deze mening van de dominee helemaal
niet eens en raadde de dominee dan ook
aan om de mensen maar rustig op hun
plaatsen te laten zitten. Als dominee
wilde hij toch wel het laatste woord
hebben en besloot de discussie met de
opmerking „Leer hen om naar voren
te komen, dat moet kunnen, je kunt wel
een aap leren dansen". Hierna begon
de dienst. Na de dienst werd er door
een van de ouderlingen gedankt. Na het
danken zei de dominee „Brs., wisten
jullie, dat ik wel eens in een kerk kom,
waar de ouderlingen niet danken na de
dienst Eén van de ouderlingen maakt
de opmerking „Dat begrijp ik nu niet
dominee, dat ze dat niet voor U doen.
Dat kunt U ze toch wel leren U kunt
zelfs wel een aap leren dansen
Achter dit onderwerp werd een punt
gezet, doordat er geen commentaar
meer kwam.
Gereformeerde dominees zijn soms
rare mensen. Yoko.
Ik ken toevallig die Ds. D. ook de
kerk, die te groot was en waar de kerk
gangers hier en daar verspreid zaten.
En ik ken ook de gemeente, waar voor
en na de diensten niet in de consistorie
kamer wordt gebeden en gedankt.
Niet om het laatste woord te hebben,
wil ik enig commentaar leveren op het
stukje van Yoko (waar ken ik die naam
toch van Soms van een stripverhaal
voor de jeugd?)
Wat de achtergrond is van het ver
spreid willen zitten in de kerk, is niet
doorzichtig wel wat de motivering is
van het nalaten van het gebed in de
consitoriekamer.
Wat de bedoeling is en wat.de mis
bruiken zijn van dit consistoriegebed
mag - na alles wat daar in het ouder
lingenblad in de loop der jaren over
geschreven is wel bekend worden
geacht.
Minder bekend is echter, hoe dit ge
bruik is ontstaan. Het dankt zijn oor
sprong uit de tijd der Hagepreken en
der clandestiene samenkomsten der ge
meente. In de begintijd der reformatie
ging men in Zeeland wel met schepen
de Schelde op en hield op een moeilijk
toegankelijke plaats kerkdienst. Gevaar
voor verstoring door de overheden was
altijd aanwezig. Ergere dingen nog kon
den de gevolgen zijn. Daarom werd er
voor de dienst gebeden om en er na
gedankt voor een ongestoord samenzijn.
Me dunkt, dat men in de tijd na de
afscheiding in de vorige eeuw de zin
van deze gebeden weer goed heeft be
grepen, toen de bij Koninklijk besluit
verboden diensten, menig keer door de
huzaren werden uiteen gejaagd. Van
daar de naam „Gereformeerde Kerk
onder-het-Kruis".
Ik denk ook aan de kerkdiensten, die
we in het concentratiekamp in Vught
in het geheim hielden en aan de schuil
kerk, die in Heemstede voor onderdui
kers werd georganiseerd, op een plaats
die alleen aan ingewijden bekend was.
Onvergetelijk zijn voor mij die diensten
in een pyamafabriek gedurende de hon
gerwinter, toen de diaken blokjes hout
collecteerden voor de kachel op de vol
gende zondag.
Het consistoriegebed had in die tijd
zin. Het was geen gewoonte, maar een
iedere keer weer diep gevoelde behoef
te. Meer dan tegenwoordig, nu we het
als kerken beter getroffen hebben met
hen „die in hoogheid zijn gezeten".
A. D.
Niemand behoeft bang te zijn dat
wat hier volgt een stevige polemiek met
de een of ander zijn zal. Wel wil ik
enkele aanvullingen of korrekties geven
op hetgeen anderen dezer dagen schre
ven. Ik denk dan allereerst aan hetgeen
ik vond in „In de rechte straat" van de
hand van de bekende ds. Hegger (de
Here trooste hem en zijn vrouw bij het
tijdens de vacantie zo plotselinge ster
ven van hun jongste dochtertje). Ds.
Hegger vertelt ons „een vreemde erva
ring", zoals hij het noemt, met een ko
peren kruis. Hij schrijft o.a. „Toen ik
nog in Denderleeuw predikant was,
kocht ik in Brugge een klein kruis van
gedreven koper.
Ik was onder de indruk gekomen van
verschillende predikanten, die meenden
dat het kruis als symbool thuis hoorde
op de studeerkamer.
Bezoekers uit het roomse land zouden
het kunnen zien als een herkenningste
ken van het algemene christelijke ge
loof. Ds. Hegger vertelt dan verder, dat
hij eerst geen last had van dit kruis,
dat rustig aan de wand hing, in zijn
soberheid een mooie versiering van de
studeerkamer. Langzamerhand echter
werd hij er onrustig onder als hij er
naar keek zó onrustig, dat hij naar de
oorzaak van zijn onrust zocht. Hij vond
deze in zijn vroegere beeldenverering.
Deze, zo zag hij het achteraf, bracht
hem in aanraking met een wereld van
demonen heiligen, d.w.z. gestorven
mensen. Ds. Hegger wil niet zeggen
dat deze verering op zich zelf satanisch
is, maar er is een wereld van angst, van
misvorming van het religieus gevoel,
van geestelijke onreinheid. Dat koperen
kruis, zo de eertijds roomse leraar, was
voor mij dus blijkbaar een associatie
een verbindingsmiddel voor het on
derbewustzijn) met mijn vroegere ang
sten en onzekerheden.
Toen ik dit merkwaardige en m.i. zo
eerlijke en begrijpelijke stukje van ds.
Hegger las, kwam me een verhaal in
gedachten dat prof. Bavinck, toen nog
predikant op Java, meermalen vertelde.
Ook hij sprak van een vreemde erva
ring, maar dan niet van hemzelf, doch
van zijn ouderlingen, die blijkbaar het
zelfde beleefden als hetgeen ds. H. ver
telt. Ds. Bavinck was namelijk een groot
bewonderaar van het z.g. Javaanse Wa
jangspel Javaans toneel met gama-
lan). Hierin speelt Ardjoena de rol van
Verlosser. Toen dit spel eens op de
kerkeraad ter sprake kwam en ds. Ba
vinck de cultuurwaarde van de Javaan
se traditie prees, kwamen enkele ouder
lingen met hun tegenwerpingen. Zij
hadden niet het minste bezwaar, dat ds.
naar deze voorstellingen ging kijken.
Hem toch zou het geen kwaad doen
hij kon het hebben, zij echter beslist
niet. Zij vreesden weer in de ban van
het verleden te geraken. Ze hadden nu
angst voor de misleidende verlossers-
figuur, die hen als christenen uiteraard
niets deed. Men werd het toen goed
eens, dat Javaanse christenen zulke
voorstellingen niet moesten bijwonen,
maar dat ds. gerust zijn gang kon gaan.
Hier is, dunkt me, eenzelfde ver
schijnsel als het door ds. Hegger be
leefde. Op zichzelf behoeft dat Wa
jangspel niet als satanisch gesignaleerd
te worden, ofschoon het met de wereld
der demonen verband houdt.
De vreemde ervaring is dus niet zo
vreemd, maar zielkundig te verklaren
uit beider verleden een waaraan beiden
dankbaar zijn ontkomen de één uit de
roomse de ander uit de heidense tra
ditie.
Een tweede kritische noot wilde ik
plaatsen bij een mededeling die ds.
Ringnalda geeft in een beschouwing
over het Amsterdamse kerkelijke verle
den betreffende de lange duur van de
vroegere kerkdiensten die wel twee vol
le uren moesten duren. Dr. B. Wielen-
ga brak als eerste met deze gang van
zaken. Nu kan ik hier ook over mee
spreken en merk dan op hoe en ik
vond dit als jong persoon zo eigenaar
dig de twee uur juist nooit gehaald
werden, 't Werd altijd kwart voor
twaalf.
'k Heb er in mijn eentje meermalen
om gelachen, dat je altijd net vóór
twaalven buiten was. Nu lag dit niet
alleen aan het lange preken vergeet
vooral niet het z.g. lange gebed. Er wa
ren dominees, die zeker twintig minuten
nodig hadden om daar klaar mee te ko
men. Als kind al vond ik het verschrik
kelijk en viel soms in slaap, hetgeen me
een lichamelijke tuchting van mijn vader
thuis dan bezorgde.
De eerste die met deze lange geschie
denis brak was m.i. niet genoemde dr.
B. Wielenga, maar prof. dr. Van Gel
deren, de oude testamenticus van de
V.U. Hij zei om half twaalf Amen.
Er hing toen nog een klok in de Plan-
tagekerk, zodat de controle van de tijd
gemakkelijk was.
„Nou", zeiden de mensen, „nou, d.i.
nu een professor. Hij weet zeker niets
meer. 't Is de moeite niet waard om je
schoenen er voor te verslijten."
Zo, d.i. dit en nu nog even dit als
derde noot
Het woord „zalig", „woordeke" zou
je met de Catechismus moeten schrij
ven. In de Realencyclopedie lees ik, dat
het terug gaat op het Gotische sêls, dat
goed, deugdelijk betekent. In het Angel
saksisch is het „sal" met een „e" er
boven heil in oud-Noords sala
(óók met e), middelhoog-Duits saelde
geluk. Zoals gewoonlijk verschillen
de autoriteiten dus-ook hier bij hun ver
klaringen. Misschien mag ik tenslotte
het hooggeleerde gezelschap, hetwelk
dr. A. D. in de kerkbode ten tonele
voerde van de Woltjers, de Korfkers en
A. D. zelf, als begeleiding een stelletje
Amsterdamse jongens voorstellen.
Als we in de jaren omstreeks 1900
een dronken man op straat zagen slin
geren, hadden we daar ondeugend
genoeg schik in. Op zijn Amsterdams
riepen we dan achter hem aan lopend
hè, kaik, die fent is salig. We bedoel
den dan, dat hij te veel op had dus te
vol was met drank.
Hoe het nu ligt laat ik in het midden.
Door stemming is 't niet uit te maken.
Maar zalig worden, ja, daar moet ons
hart op uit zijn en dat vooral en voorop
tot Gods eer.
Brouwershaven B. WENTSEL.
Vlissingen.
Ds. G. J. Ponticr, Gcrcf. predikant te
Vlissingen verhuist 29 augustus naar
Koudekerlcseweg 76.
Zoutespui.
In verband met het overlijden van br.
J. J. Ruytenburg is door de kerkeraad be
noemd tot boekhouder br. G. v. d. Berg,
Spui D 20, post Terncuzen.
Namens de kerkeraad,
P. J. van Fraeijenhove.
Poortvliet.
De aktie „Abonnéwerving voor de
Zeeuwse Kerkbode" is in onze gemeente
een volledig succes geworden, op een en
keling na, komt de kerkbode nu in ieder
gezin van onze gemeente.
Mocht een evenredig succes worden ge
boekt in geheel Zeeland, dan zal mede
hierdoor de Zeeuwse Kerkbode in staat
worden gesteld zijn taak als „Kerkbode"
voor het Gereformeerd volksdeel van Zee
land, te blijven vervullen.
De vergadering van de kerken in de
Classis Zierikzee zal D.V. worden gehou
den op woensdag 13 september 1967 te
Zierikzee, 18.30 uur.
Stukken voor het agendum te zenden aan
de cerst-ondcrgetekende vóór 9 september
1967.
Namens de samenroepende kerk
van Oosterland,
J. L. Edelschaap, praeses.
A. J. Rotte, scriba.
KORT VERSLAG van de vergadering
van de Classis Zeeuws-Vlaanderen op
2 mei 1967 te Schoondijke.
1. Opening door ds. Verbeek namens
de samenroepende kerk van Hoek.
2. De credeiitiebrievcn worden nagezien
door de afgevaardigden van Zoutespui.
CLASSIS MIDDELBURG.
Middelburg (Hofpleinkerk) 9.30 uur Ds. Joosse.
2.30 uur Ds. Van Til.
5 uur Ds. Van Til.
(Noorderkerk) 10.15 uur Ds. Wessel.
Getuigeniskerk (Adriacn Lauwerijszstraat) 9.30 uur
Ds. Van Til.
5 uur Ds. Wessel.
Plan Zuid Gymnastickhal bij schoolgebouw)
9 uur Ds. Wessel.
5 uur Ds. Joosse.
Arnemuiden 10 uur 2.30 uur Ds. Juch te Kapclle.
Domburg 10 uur Ds. Helderman, 7 uur Ds. Leene te
Barendrecht.
Gapinge 10 en 2.30 uur Ds. Dondorp.
Grijpskerke 10 en 2.30 uur Ds. Den Hengst.
Koudekerke 9.30 en 7 uur Ds. Ytsma te Veenendaal.
Meliskerke 10 en 7 uur Ds. Meijer.
Oostkapelle 8.45 uur Ds. Dondorp, 10.30 uur Ds.
Oegema (bevestiging van Ds. Hartholt), 7 uur
Intrede Ds. Hartholt.
Serooskerke 10 en 2.30 uur Ds. Heuzevcldt te Goes.
St. Laurens 10 en 2.30 uur Ds. De Craene.
Souburg 9.30 en 2.30 uur Ds. Meijer.
Veere 10 en 7 uur Ds. Streefkerk.
Vlissingen 9 en 10.45 uur Ds. Groeneveld, 7 uur Ds.
Kornet.
Vrouwenpolder 9, 10.30 en 7 uur Ds. Goslinga te
Amsterdam.
Westkapelle 9.30 uur Ds. Leene te Barendrecht.
2.30 uur Ds. Helderman.
CLASSIS ZEEUWS-VLAANDEREN.
Aardenburg 10 uur (in de Ncd. Hervormde Kerk)
Ds. Noorloos, 3 uur (in de Geref. Kerk) Dhr. Musch
Axel 10 en 5 uur Ds. Heemskerk.
Breskens 9.30 uur Dhr. Musch, 7 uur Ds. Noorloos.
Hoek 10 en 2.30 uur Dhr. Noorloos te Geldermalsen.
Sas van Gent 10.30 uur Ds. Stern (Ned. H. Kerk).
Schoondijke 9.30 en 2.30 uur Ds. Van Vliet te Baarn
Terneuzen 10 en 4.30 uur Ds. Berger.
Oostburg 11 uur Ds. Noorloos te Aardenburg, 5 uur
Dhr. Musch te Breskens.
Zaamslag 10 en 3 uur Ds. Zwaan.
Zoutespui 10 en 3 uur Ds. Spoelstra te Boskoop.
CLASSIS GOES.
Baarland 10 en 2.30 uur dienst.
Borssele 10 en 2.30 uur Ds. Bakker, Kiclwindeweer.
Colijnsplaat (in de Ned. Herv. Kerk) 9.30 uur Ds.
Kornet te Vlissingen (gezamenlijke dienst), 5 uur
Ds. Heuzeveldt te Goes.
Driewegen 10 uur dienst, 2.30 uur Ds. Heuzeveldt.
Geersdijk 11 uur Ds. Kornet te Vlissingen, 4.30 uur
Ds. Meijer te Meliskerke.
Goes (Wcsterkerk) 10 uur Ds. De Bruijne.
5 uur Ds. Jansen.
(Oosterkerk) 9 uur Ds. Jansen.
5 uur Ds. De Bruijne.
's-Gravenpolder 10.30 en 2.30 uur Ds. Groenenberg
te Den Haag.
Heinkenszand 10 en 2.30 uur Ds. Eikelboom.
Kamperland 10 en 2.30 uur Ds. Nawijn te Zierikzee.
Kapelle 10 en 5 uur ,Ds. Juch.
Kruiningen 10 en 2.30 uur Ds. Slingenberg te Goes.
Lewedorp 9.15 en 5 uur Ds. Hoekstra (Afscheid).
Nieuwdorp 9.30 en 2.30 uur Ds. Kramer.
Wemeldinge 10 uur Leesdienst, 2.30 uur Ds. v. d. Stoel
te Bergen op Zoom.
Wissenkerke 11 uur Ds. Kramer te Nieuwdorp,
5 uur Ds. Helderman te Domburg.
Wolphaartsdijk 10 en 2.30 uur Ds. v. d. Berg.
Yerselce 9 uur Ds. Ponticr te Vlissingen, 2.30 uur Ds.
Meijer te Meliskerke.
CLASSIS THOLEN.
Anna Jacoba Polder 10 en 2.30 uur Ds. Torenbeek.
Bergen op Zoom 10 en 5 uur Ds. Dragt te Tilburg.
Halsteren 5 uur Ds. v. d. Stoel te Bergen op Zoom.
Hoogerheide (Schapendrcef 21) 9.45 en 3.30 uur Ds.
v. d. Stoel te Bergen op Zoom.
Krabbendijke 9.30 en 2.30 uur Ds. Richel, Heemstede,
Bed. H. Av. en Dankzegging.
Oud-Vossemeer geen opgave ontvangen.
Poortvliet 10 uur Leesdienst, 2.30 uur Ds. v. Wilgen
burg te Middelburg.
Rilland-Bath 10.30 en 2.30 uur Ds. Pontier, Vlissingen
Tholen 10 en 5 uur Ds. Van Wilgenburg, Middelburg
('s morgens bevestiging ouderling).
CLASSIS ZIERIKZEE.
Brouwershaven 10 en 2.30 uur Ds. Wentsel.
Bruinisse geen opgave ontvangen.
Haamstede 9, 10.30 en 7 uur Ds. v. d. Linde, Rijnsburg
Nieuwerkerk
Oosterland 10 uur Leesdienst, 6.30 uur Ds. Nawijn.
Rcnesse 7 uur Ds. Eikelboom te Heinkenszand.
Scharendijke 9, 10.30 en 7 uur Ds. Scholing.
Zierikzee 10.30 en 6.30 uur Ds. Kamper te Zoctermeer
Zonnemaire
