Wandelingen door de wereld van het Oude Testament
r
Ik zie,
ik zie...
HEIDELBERGER
Prodikbourton zondag 23 april 1967
PRINS OF PRINSES
Heel Nederland zit in spanning.
Maar wij zijn niet zo gek om op zater
dag- of zondagmiddag naar de Lage
Vuursche te rijden, waar men alleen
maar elkaar ziet en gezellig van de
drukte geniet. Wat zijn er toch een
vreemde mensen.
Het voornaamste is, dat alles goed
mag gaan. Daar hebben wij in de ker
ken en persoonlijk voor gebeden.
Waar we wèl erg nieuwsgierig naar
zijn, is de vraag of het een prinses of
een prinsje zal worden.
Daar heeft gelukkig niemand iels
over te zeggen. Er zijn toch nog altijd
een paar dingen, die de Here God bij
ons, voor ons en zonder ons regelt.
Maar als U het mij vraagt ik hoop
op een prinses, ook al krijgt ze bij haar
geboorte veel minder saluutschoten dan
een prins.
(Van discriminatie gesproken!)
Het zou voor ons land zo buitenge
woon belangrijk zijn als de lijn, die bij
regentes Emma, als Koningin-moeder,
begon, door blijft lopen tot in de ge
slachten Emma, Wilhelmina, Juliana,
Beatrix, enz. enz.
Van vrouw tot vrouw.
Want het goede koningschap heeft
voor mij iets vrouwelijks.
Het vraagt intuïtie, vriendelijkheid,
wijsheid, dienst, tact en charme. Alle
maal vrouwelijke eigenschappen.
Niet op de voorgrond treden door
flinkheid, maar op de achtergrond de
situaties beheersen door de stille kracht
van de liefde en het voorbeeld van
trouw en toewijding, zoals de meeste
goede gezinnen geregeerd worden door
de vader, maar ondertussen beheerst
worden door de moeder.
Mijn ervaring is, dat de beste ouder
lingen de mannen zijn, die een goede
huisvrouw van de Here" gekregen heb
ben.
Wij kunnen als Nederlandse volk
niet hoog genoeg de invloed en de ze
gen aanslaan, die Koningin Emma heeft
uitgeoefend op haar omgeving in Den
Haag. Toen is de lijn begonnen, die de
monarchie niet alleen heeft gered, maar
het Koningshuis voorgoed een plaats
heeft gegeven in ons hart.
Moge die lijn worden voortgezet
A. D.
PARADE
Wat is dat toch eigenlijk een bela
chelijke zaak, dat we gewoon zijn plech
tige en feestelijke gelegenheden op te
luisteren met vertoon van militaire
pracht en praal
Ik vind een parade helemaal niet
prachtig. Want ik heb bij mezelf ont
dekt, dat het prettige gevoel dat ik
kreeg bij het zien van uniformen en het
horen dreunen van marcherende voe
ten, op kwam uit mijn heidense oude
mens.
Oorlog is een vreselijke zaak. Dat
moet iedereen, vooral het leger zelf,
heel goed beseffen. En dat soldaatje
spelen en parderen verdoezelt die vre
selijke zaak.
Vroeger vond men oorlog mooi en
heldhaftig. Maar dat was een restant
heidendom.
De Saksers, toen zij (gedwongen)
gedoopt werden in de IJssel, hielden,
terwijl zij ondergedompeld werden, hun
zwaarden boven het hoofd. Die moch
ten niet nat worden of roesten.
Het zwaard bleef droog, ongedoopt.
Dit heeft de geschiedenis van het
Christelijke Europa getypeerd.
Wanneer wij de soldaten met mooie
maar totaal onbruikbare uniformen
opdoffen en het geheel opvrolijken met
militaire marsmuziek, zetten wij de klok
enige eeuwen terug.
Ik meen. dat het Dr. O. Jager was,
die eens heeft geschreven Marcheren
is vloeken met je voeten".
Ik voor mij, zie liever dansen.
Dat is tenminste bijbels A. D.
37. De taal van de graven (1)
In de dagen rondom Pasen horen we
in de Bijbel en in de prediking vaak het
graf noemen. We lezen van een graf,
waarin de Here Jezus gelegd was, van
de steen voor de ingang van het graf.
van het binnengaan in dat graf, en zo
meer. Het ligt dus voor de hand, dat
wij op onze wandelingen een tocht gaan
ondernemen waarbij we iets willen zien
van graf en begrafenis in en rondom
Israël.
Het is merkwaardig, dat de dood van
een van onze medemensen direkt van
ons een antwoord vraagt. Wij moeten
dan wat doen, of we willen of niet. Je
kunt iemand zolang hij leeft links laten
liggen, aan z'n eigen lot overlaten, maar
zodra hij gestorven is, kan dat niet meer.
De levenden moeten dan iets doen. En
ze doen dat dan ook. Wat ze dan pre
cies doen. dat hangt van een aantal fac
toren af. De wijze van behandeling van
de doden verraadt altijd iets van de
gedachten die men heeft over het leven
(of het voortbestaanna de dood
verraadt of men iets van hoop of ver
wachting heeft verraadt ook vaak iets
van de voorstellingen, die men zich van
het hiernamaals maakt. Meestal komt er
ook wel iets in tot uiting van de gevoe
lens, die men gekoesterd heeft met be
trekking tot de overledene. Daarom
werd een koning anders begraven dan
iemand van het gewone volk (Jeremia
26 23); daarom werd zelfs onderscheid
gemaakt tussen het begraven van een
melaatse en van een gezond iemand (2
Kronieken 26 23)
Al deze dingen zijn heel goed te be
grijpen en zullen begrepen worden zo
lang de vraag ,,wat doen we met onze
doden" niet enkel een kwestie van effi
ciency geworden is. Zo bekeek men het
in het oude oosten niet. En ook de plat
vloerse gedachte, dat ,,dood is dood" en
meer niet, was, voorzover wij weten, in
oud-testamentische tijden nog niet be
kend. Het lijkt wel eens of de Prediker
soms die gedachte heeft (3 1921
9 4—6 e.a.), maar dat is toch niet meer
dan schijn (zie b.v. Prediker 12:5, 7,
14). Veel later, in de Grieks-Romeinse
wereld, treffen we op graven opschrif
ten aan als ,,Gij. die dit leest eet,
drink, wees vrolijk en kom hier". Of
..Zolang ik geleefd heb, heb ik graag
gedronken. Drinkt gij die leeft". Of als
dit: ,,Wat er van een mens overblijft
zacht rusten mijn beenderen ik ben
niet meer bezorgd, dat ik honger moet
lijden en jicht heb ik niet meer en geen
achterstallige huishuur gratis heb ik
voorgoed onderdak". Zoals gezegd
dat is later. In de dagen van Israël was
de beschaving zover nog niet voortge
schreden. Daarvan getuigen allerlei wij
zen van begraven in die tijd.
Overigens is het heel moeilijk uit de
wijze van begraven en de gebruiken
daarbij op te maken wat men nu eigen
lijk precies hoopte, verwachtte, geloof
de. Wij moeten met het trekken van
konklusies dan ook voorzichtig zijn.
Wanneer b.v. lijkverbranding werd toe
gepast, dan kan dat zijn (zoals bij pri
mitieve volken wel het geval is) omdat
men bang is van de (geest van) de ge
storvene en men zich van hem zo radi-
kaal mogelijk wil ontdoen het kan ook
zijn dat men (zoals de oude Grieken)
van mening was dat het lichaam een
gevangenis is van de ziel en dat die ziel
pas helemaal vrij is als die gevangenis
volkomen vernietigd is. En ik kan me
voorstellen, dat de voorstanders van
lijkverbranding in onze tijd weer door
heel andere gedachten en motieven ge
dreven worden. Zeker is dat de lijk
verbranding een heel oud gebruik is,
maar in de Bijbel horen we er vrijwel
niet van. Onder Israël was ze niet gang
baar (een vreemde uitzondering treffen
we aan in 1 Samuël 31 12 mogelijk
was hier de reden voor de verbranding
gelegen in de verminkte toestand, waar
in de lichamen van Saul en zijn zonen
zich bevonden): in tegendeel, de Israë
liet hechtte er zeer veel waarde aan dat
zijn lichaam begraven en tegen bescha
diging (b.v. door aas-etende roofdie
ren) beschermd werd. Waarom Dat
is moeilijk te zeggen. Zeker niet van
wege de gedachte, dat de rust van de
ziel afhankelijk was van het voortbe
staan van het lichaam. Dat is een Egyp
tische gedachte, die we in het O.T. niet
aantreffen. Hadden de Israëlieten dit
geloofd, dan zouden ze allicht ook wel
tot balsemen van hun doden zijn over
gegaan, zoals dat in Egypte gebeurde.
We lezen wel van balsemen, nl. van
Jakob en Jozef (Genesis 50 2 en 26),
maar dat waren uitzonderingen, veroor
zaakt door het verblijf in Egypte. Wat
we in 2 Kron. 16:14 vernemen met be
trekking tot koning Asa was geen echt
balsemen in de zin waarin dat in Egyp
te plaats vond en van Joh. 19 40 (de
specerijen bij het lichaam van Jezus)
geldt hetzelfde. Bij het echte balsemen
werden hersenen en ingewanden ver
wijderd en werd het lichaam weken lang
in natron gelegd. Door deze en andere
bewerkingen ontstonden de mummies,
zoals die in de Musea in Egypte (en
elders) te zien zijn. Zo'n mummie werd
in een kist gelegd, die de vorm van het
lichaam had en die zo beschilderd was,
dat hij de overledene voorstelde. Om
deze kist heen ging een tweede kist (in
het geval van koning Toetankamon was
die van goud) en dit geheel werd weer
in een (meestal stenen) kist geplaatst.
Zo'n grote stenen doodkist wordt
meestal ,,sarkofaag" (is vleeseter) ge
noemd.
Zoals gezegd was dit balsemen
(mummificeren) in Israël onbekend. Dit
geldt ook van het leggen van de dode
in een kist. In Israël was dat niet ge
bruikelijk. Genesis 50 26 vormt weer
een uitzondering. Maar daar zijn we
dan ook in Egypte Het is mogelijk, dat
we zo'n sarkofaag aantreffen in Deut.
3:11 (en dan van ijzer); weliswaar
spreekt de nieuwe vertaling van de
.rustbank" van Og, de koning van Ba-
san, maar er zijn ook uitleggers, die hier
aan een sarkofaag denken.
Dat de volken rondom Israël prijs
stelden op rust voor het lichaam na de
dood, blijkt ook uit het opschrift op de
rand van het deksel van de sarkofaag
van Ahiram.
Deze Ahiram was koning van een
Kanaanitische stad, die bekend staat
onder de naam Byblus, maar die in het
oude testament Gebal heet (Ezechiël
27 9 de bewoners. Giblieten, worden
genoemd in Jozua 13 5 en 1 Koningen
5 32). Deze Ahiram is dus niet de Hi
ram die David hielp bij het bouwen van
zijn paleis en Salomo bij het bouwen
van de tempel. De naam is weliswaar
dezelfde, maar de juist genoemde Hiram
was koning van Tyrus en de Ahiram,
waar het ons nu om te doen is, regeerde
in Gebal, dat plm. 100 km noordelijker
aan de kust van de Middellandse Zee
lag. Het bedoelde opschrift luidt aldus
Sarkofaag, die Ittobaal, de zoon van
Ahiram, de koning van Gebal, voor
Ahiram, zijn vader, gemaakt heeft, toen
hij hem voor eeuwig neerlegde (is be
groef).
Wanneer ooit een koning onder de
koningen of een stadhouder onder de
stadhouders of de bevelhebber van een
legerkamp tegen Gebal is opgetrokken
en deze sarkofaag opent, dan zal de
stof van zijn heerschappij verdorren,
zijn koninklijke troon omvergeworpen
worden en de vrede zal wijken van Ge
bal. En wat hem zelf betreft, hij zal uit
geroeid worden." Reeds bij de ingang
van het graf was een waarschuwing
aangebracht voor ieder die de rust van
de gestorvene dreigde te verstoren
,,Pas op Hier beneden bedreigt u on
geluk Zulke opschriften kennen we
uit Israël niet. Wat we wel over graf
en begrafenis in Israël weten, daar ho
pen we de volgende keer nog iets meer
van te zien. J. V.
Als een dominee, trouwens ieder ge
reformeerd kerkmens het woord Hei-
delberger" leest, denkt hij natuurlijk
aan de Heidelberger Catechimus, het
leerboek, dat eeuwen lang de catechisa
ties heeft beheerst en waaruit waar
over naar aanleiding waarvan, in
onze kerken geregeld wordt gepreekt.
CLASSIS MIDDELBURG.
Middelburg (Hofpleinkerk) 9.30 uur Ds. v. Wilgenburg
2.30 uur Ds. Wessel.
5 uur Ds. Wessel.
(Noorderkerk) 10.15 uur Ds. Van Til.
Getuigeniskerk (Adriaen Lauwerijszstraat) 9.30 uur
Ds. Wessel.
5 uur Ds. Van Til.
Plan Zuid Gymnastiekhal bij schoolgebouw)
9 uur Ds. Van Til.
5 uur Ds. Van Wilgenburg.
Gasthuiskerk (Dienst voor belangstellenden) 7.30 u.
Ds. Juch te Kapelle-Biezelinge.
Arnemuiden 10 en 2.30 uur Ds. Oegema.
Domburg 10 uur Ds. Helderman, 2.30 uur Ds. Joosse
te Middelburg.
Gapinge 10 en 2.30 uur Ds. Dondorp.
Grijpskerke (in de Herv. Kerk) 9.15 en 2.30 uur Ds.
Den Hengst.
Koudekerke 9.30 en 2.30 uur Ds. Elshout.
Meliskerke 10 en 2.30 uur Ds. Meijer.
Oostkapelle 10 en 2.30 uur Ds. Steenhuis, cm. pred.
te Ermelo.
Serooskerke 9 uur Ds. De Craene, 7 u. Ds. Lindeboom
te Zwijndrecht.
St. Laurens 10 en 2.30 uur Ds. De Craene.
Souburg 9.30 en 2.30 uur Ds. Meijer.
Veere 10 en 2.30 uur Ds. Streefkerk.
Vlissingen 9.30 en 5 uur Ds. Vruggink te Apeldoorn.
Vrouwenpolder 10 en 2.30 uur Ds. Bosman.
Westkapelle 9.30 uur Ds. Joosse te Middelburg,
2.30 uur Ds. Helderman.
CLASSIS ZEEUWS-VLAANDEREN.
Aardenburg 9.30 uur Ds Noorloos, 3 uur Dhr. Musch.
Axel 10 en 3 uur Ds. Heemskerk.
Breskens 9.30 uur Dhr. Musch, 5 uur Ds. Noorloos.
Hoek 10 en 2.30 uur Ds. Verbeek.
Schoondijke 9.30 en 2.30 uur Ds. De Vries, Hoofddorp
Terneuzen 10.30 en 16.30 uur Ds. Gispen,
19 uur Ds. Gispen, Welkomstdienst in het kerk
gebouw Frans Halslaan.
Oostburg 11 uur Ds. Noorloos te Aardenburg,
5 uur Dhr. Musch te Breskens.
Zaamslag 10 en 3 uur Cand. Davidse te Goes.
Zoutespui 10 en 3 uur Ds. Spoelstra te Boskoop.
CLASSIS GOES.
Baarland 10 en 2.30 uur Ds. Kornet te Vlissingen.
Borssele 9 en 2.30 uur Ds. De Bruijne.
Colijnsplaat (in de Ned. Herv. Kerk) 11 uur Ds.
Krabbe te Hillegom, 5 uur Ds. v. Rheenen (afscheid)
Driewegen 10 en 2.30 uur Ds. v. d. Veen.
Geersdijk 10 en 2.30 uur Ds. Brederveld te Souburg.
Goes (Westerkerk) 10 uur Ds. Jansen.
5 uur Ds. Mintjes te Halfweg.
(Oosterkerk) 9 uur Ds. Mintjes.
5 uur Ds. Jansen.
's-Gravenpolder 10 en 2.30 uur Ds. Eikelboom te
Heinkenszand.
Heinkenszand 10 en 2.30 uur Ds. Lammens, Heemstede
Kamperland 10 en 2.30 uur Ds. Dragt te Tilburg,
Bediening Heilig Avondmaal.
Kapelle 10 en 5 uur Ds. Juch.
Kruiningen 10 en 2.30 uur Ds. Koolstra, Kruiningen.
Lewedorp 9.15 uur Ds. Hoekstra, 2.30 u. Ds v. d. Stoel
(Voorbereiding Heilig Avondmaal).
Nieuwdorp 10.30 uur Ds. De Bruijne te Goes,
2.30 uur Ds. Hoekstra te Lewedorp, Openbare
Belijdenis en Voorber. Heilig Avondmaal.
Weineldinge 10 en 2.30 uur Ds. Kapel te Rhoon.
Wissenkerke 10 uur Ds. Van Rheenen, 2.30 uur Ds.
Krabbe te Hillegom.
Wolphaartsdijk 10 en 2.30 uur Ds. v. d. Berg.
Yerseke 10 en 2.30 uur Ds. Vreugdenhil, Ruinerwold.
CLASSIS THOLEN.
Anna Jacoba Polder 10 uur Ds. Van de Veen te
Roosendaal, 2.30 uur Ds. Torenbeek.
Bergen op Zoom 9.30 en 5 uur Ds. Van de Stoel.
Hoogerheide (Schopendreef 21) 9.45 en 4 uur Ds.
Pontier te Vlissingen.
Krabbendijke 9.30 en 2.30 uur Ds. Bakker te Elburg.
Oud-Vossemeer 10 en 3 u. Cand. Boonstra, Dordrecht
Poortvliet 10 uur Cand. Kleinsma te Weesp, 2.30 uur
Ds. Loosman te Scheveningen.
Rilland-Bath
Tholen 10 uur Ds. Loosman te Scheveningen, 5 uur
Candidaat Kleinsma te Weesp.
CLASSIS ZIERIKZEE.
Brouwershaven 10 en 2.30 uur Ds. Wentsel.
Bruinisse 10 en 5 uur Ds. Nawijn te Zierikzee.
Haamstede 10 uur Ds. Scholing te Scharendijke,
5 uur Ds. Boeyinga te Rijswijk, Openb. belijdenis en
Voorbereiding Heilig Avondmaal.
Nieuwerkerk 10 en 5 uur Ds. Becker.
Oosterland 10 uur Leesdienst, 5 uur Dhr. Jansma.
Scharendijke 10 en 2.30 uur Ds. Scholing.
Zierikzee 10 en 5 uur Ds. Bohlmeijer te Maassluis.
Zonnemaire 10 en 2.30 uur Dhr. Jansma.
2'
