^Cerkbode
WAAROM (deö zondagó) NAAR DE KERK
Liturgische vragen rond
de Avondmaalsviering
HET GEZANG VAN DE ZONDAG
Mijn Ouderling
OFFICIEEL ORGAAN TEN DIENSTE VAN DE GEREFORMEERDE KERKEN IN ZEELAND
Redactie Ds. W. H. Gispen, Terneuzen Ds. B. Wentsel, Brouwershaven Ds. G. van Wilgenburg, Middelburg.
Correspondentie-adresLittooij 6 Olthoff, Spanjaardstraat 47, Middelburg.
Medewerkers J. A. van Bennekom, Middelburg Dr. A. J. Boom, Vlissingen Ds. M. V. J. de Craene, St. Laurens
Drs. A. Elshout, Koudekerke Ds. W. Kats, Goes Ds. A. G. Kornet, Vlissingen
,ik worstel Dr. P. C. Kraan, Vlissingen Ds. G. S. Oegema, Arnemuiden Ds. D. Ringnalda, Middelburg
en ontkom-' Drs. J. Vlaardingerbroek, Ermelo.
20e JAARGANG No. 2
9 JULI 1965
Abonnementsprijs
3,50 per .halfjaar
bij vooruitbetaling
Advertenties
15 cent per mm.
Bij abonnement lager
Losse nummers 15 cent
Drukkers-Uitgevers
Littooij Olthoff
Spanjaardstraat 47
Middelburg, tel. 24 38
Giro no. 4 22 80
Onlangs kwam ik, toevallig zo men
wil, in een kring van gereformeerde
ouderlingen terecht, die als werkgroep
van een ouderlingen-conferentie onder
andere onderwerpen ook kwam te spre
ken over de kerkgang.
't Ging toén vooral over de z.g. „on
cers", dat zijn zij die één kerkgang per
zondag voldoende vinden. Een paar
ouderlingen zaten daar wel wat mee.
Vanzelf deden ze hun best om dezulken
van antwoord te dienen, maar erg over
tuigend bleek hun betoog niet, want de
oncers bleven hun practijk voortzetten.
De broeders zaten er te meer mee, om
dat ze met toch wel ernstige kerkleden
te doen hadden naar ze meenden. Men
kwam er in het onderlinge gesprek niet
helemaal uit, ook al wegens tijdnood.
Als énige predikant in de groep en
bovendien gast zijnde, heb ik me zolang
mogelijk stil gehouden. Luisteren maar;
daar leer je, vooral als dominé, veel,
heel veel van. Tenslotte meende ik toch
iets te moeten zeggen en deed dit vra
genderwijze och ja, waarom zou je
eigenlijk naar de kerk gaan En indien
al, waarom tweemaal per zondag Één
maal kan zo stevige kost opleveren, dat
je er een hele week genoeg aan hebt.
Ik vroeg verderwaarom zou men
niet^eens in de veertien dagen of eens
per maand gaan We zijn toch allen
profeten, priesters en koningen
En wie geregeld elke dag thuis zijn
bijbel leest, nu die krijgt toch spijs in
overvloed. Je wilt dan zo af en toe nog
wel eens een dominé horen, ofschoon
deze je toch ook weer niet zo veel
nieuws weet te vertellen. De kerkgang
kan nuttig zijn, maar nodig is iets an
ders.
Sommige broeders die niet aanstonds
door hadden dat ik het ironisch bedoel
de, waren uiterst verbaasd. Ik vestigde
er toen de aandacht op, dat men niet
moest twisten of discussieeren over één-
of tweemaal gaan, maar de vraag aan
de orde moest stellen waarom men toch
wel naar de kerk gaat Waarom doe
je dat eigenlijk Staat dat in de Bijbel
dat het moet
Zeker, men kan als tekst noemen
Paulus' vermaning de eigen onderlinge
bijeenkomst niet na te laten. Men kan
We hebben in dit blad al verschil
lende malen stilgestaan bij de princi
piële visie, die we volgens de Schrift op
het Heilig Avondmaal behoren te heb
ben. Daarbij is nogal eens met nadruk
de twee-eenheid: Woordbediening -
Avondmaalsviering naar voren ge
bracht. Het is duidelijk geworden, dat
volgens de opvatting van vele andere
en nieuwe uitleggers de Schrift in die
richting wijst en de historie van de
eerste eeuwen en van de Reformatie
onderstreept dit.
Nu zijn' er ook vele praktische vra
gen aangaande de Avondmaalsviering.
Enkele daarvan bereikten mij onlangs,
met het verzoek daarover nog eens in
onze Zeeuwse Kerkbode te willen
schrijven.
Ik noem allereerst de kwestie rond
het aantal „tafels". Algemeen was het
vroe'ger de gewoonte, dat de Avond
maalsgangers hun banken verlieten om
aan te gaan zitten aan de tafel voorin
het kerkgebouw. Telkens vindt dan
verwisseling plaats, en vier of zes
„tafels" (avondmaalsvieringen in groe
pen) zijn dan soms noodzakelijk. Tel
kens moet bij brood en wijn weer de
formule worden uitgesproken. Nadelen
van deze methode zijn:
1. Het herhalen van de formule ver
zwakt de bijzondere betekenis er
van.
op de practijk der eerste christenen wij
zen die van huis tot huis dagelijks brood
braken. Op Paulus' optreden op de sab
batten in de synogage eerst, en bij de
heidenen daarna.
Op heel de kerkelijke historie en tra
ditie van eeuwen. Maar daar kun je
ook al weer wat tegen inbrengen al is
het niet steekhoudend. Men kan b.v.
opmerken, dat dit alles nodig was toen
het christendom, toen de kerk het ter
rein op joden- en heidendom moest ver
overen. Toen moesten er krachtcentra
zijn van welke uit de heilswaarheid in
de wereld verbreid moest worden. Maar
het christendom heeft nu al eeuwen
lang zijn gelaat vertoond de kerk heeft
geschiedenis gemaakt, zodat we weten
wat de kerk wil.
Daar is de geloofsbelijdenismeer
dan één zelfs. Er zijn geschriften te
over, zodat wie wat van de kerk wil
weten ruimschoots terecht kan.
Je hebt je Bijbel als de bron je Ca
techismus als toelichting. Dogmatiek
kun je tegenwoordig zelfs uit pockets
leren. Men kan thuis volkomen op de
hoogte komen. Dus blijft de vraag
waarom naar de kerk
Om deze vraag gaat het m.i. en niet
zozeer eerst om het aantal keren, 't Is
een vraag van groot belang vooral om
dat men wel beweert dat er onder de
z.g. buitenkerkelijke mensen echte ge
lovigen worden gevonden.
En met de kerkmensen is het ook
vaak niet alles. Men zegt soms als ik
niet naar de kerk ga is 't geen zondag
voor me. Accoord maar wat zegt U
op de vraag waarom des zondags naar
de kerk
U moet deze vraag natuurlijk breed
nemen, zodat er gevraagd wordt: waar
om deze Woord- en Sacramentsdien
sten in acht moeten worden genomen
Nu zou ik hier, geachte lezers, even
als in die werkgroep, in de bantwoor-
ding willen blijven steken om li te vra
gen geeft U hier mij eens antwoord
op. Ik wacht dan met mijn eigen visie
tot ik uw antwoord heb ontvangen, li
behoeft me vanzelf niet naar de Cate
chismus te verwijzen, want die ken ik.
In afwachting,
Brouwershaven B. WENTSEL.
2. De concentratie van de gemeente
als geheel wordt steeds minder.
3. Het aanzitten in groepen maakt
scheiding, terwijl het Avondmaal de
eenheid wil symboliseren en demon
streren.
4. Soms heeft het heen en weer lopen
een wat rommelig karakter.
5. De dienst duurt bij een groot aantal
tafels veel te lang.
Als voordeel van de oude methode
moet worden genoemd het meer be
wust komen en toetreden tot de tafel.
Het wordt een duidelijke daad. Tevens
zit men (als groep althans) samen aan
één tafel, zodat in dit opzicht het maal
tijdkarakter behouden blijft.
Tegenwoordig doet men het in som
mige kerken ook wel anders. Behalve
de tafel voor in de kerk is een gedeelte
van het kerkgebouw gereserveerd voor
de Avondmaalsgangers, die daar direkt
aan het begin van de dienst al plaats
nemen. Bij de Avondmaalsviering
nemen dan de kerkeraadsleden aan de
tafel plaats, één maal wordt bij brood
en wijn de formule uitgesproken en
daarna vindt de nuttiging plaats. Brood
en wijn worden dan ook in de kerk
uitgedeeld. Onlangs maakte ik het nog
eens ergens mee, dat het brood al werd
rondgebracht vóór het uitspreken van
de formule. Ieder had op een gegeven
ogenblik zijn eigen stukje avondmaals
brood, en direct nadat de formule werd
uitgesproken, aten allen gemeenschap
pelijk.
Deze methode heeft enkele bezwaren:
1. Het tafelkarakter gaat verloren.
(Hoewel bij de eerste wijze van
Avondmaalsviering er ook vaak
enkele banken worden bijgenomen.)
2. Het toetreden tot de tafel vervalt.
(Hoewel het plaatsnemen in het
Avondmaalsgedeelte ook een duide
lijke daad is.)
3. Waar moeten de kleine kinderen
blijven (Gewoonlijk bij hun ouders
zitten
4. Is toezicht nog mogelijk op die
genen, die communiceren (Wel
licht nog beter, omdat de „wacht-
ouderlingen" langer tijd hebben
voor observatie.)
5. Niet elk kerkgebouw laat een ge
schikte indeling toe. (Zou men in
de praktijk eens aan een grondige
voorstudie moeten onderwerpen.)
Voordelen van deze wijze van vieren
zijn:
1. De duidelijke éénheid van hen, die
het Avondmaal meevieren.
2. De formule wordt niet verzwakt
door eentonige herhaling.
3. Grotere concentratie is mogelijk.
4. De dienst krijgt een rustiger karak
ter.
5. Duurt wellicht korter.
6. Ook voor de prediking kan iets
meer tijd vrijkomen.
7. De plechtigheid, de wijding wordt
verhoogd.
Er zijn dus aan beide methoden
voor- en nadelen verbonden. Mijn per
soonlijke mening is, dat de tweede
methode, als het kerkgebouw deze
mogelijk maakt, de voorkeur verdient,
ondanks enkele (genoemde) bezwaren
er aan verbonden.
Een lezer van ons blad legt me ver
volgens deze vraag voor: Als de
„wacht-ouderlingen" behulpzaam zijn
bij het toerichten van de tafel, moeten
zij dan deze handelingen verrichten
met de rug naar de gemeente toe, of
met het gezicht naar de gemeente ge
keerd Hiefóver het volgende: Over
het algemeen worden de voorbereiden
de werkzaamheden door diakenen ver
richt, vanuit de historie van de liturgie
begrijpelijk. Dit terzijde, want dit was
feitelijk de vraag niet. Het is meestal
de gewoonte, dat bij het klaarmaken
van de tafel de ambtsdragers dit doen
met het gezicht naar de gemeente toe.
Zo weinig mogelijk zullen ze met de
rug naar de gemeente toe moeten staan,
zuiver vanuit het motief: de gemeente
moet kunnen zien, wat er gebeurd en
hoe alles voor het feest van het Avond
maal gereed wordt gemaakt. Nog een
kleinigheid: Als (bij de eerste methode)
er een „tafel" ten einde is, zullen be
halve de predikant ook de wacht-
ouderlingen op moeten staan, en zo
(staande) de Avondmaalsgangers laten
vertrekken. Men blijft toch ook thuis
niet zitten als gasten vertrekken
Een andere vraag, die deze lezer mij
stelt is deze: Als op de Voorbereidings
zondag het eerste gedeelte van het
Avondmaalsformulier wordt gelezen,
moet dit dan nog herhaald worden op
de Avondmaalszondag zelf Welnu,
het is met de formulieren een wat
moeilijke zaak, omdat ze veelal leerstel
lig en niet liturgisch zijn opgesteld.
Feitelijk moesten ze in hun geheel ver
vangen worden door de oude bestand
delen van een Avondmaalsliturgie (zo
als: her sursum corda (de harten om
hoog), eucharistisch dankgebed, inzet
tingswoorden, anamnese (wij gedenken
epiclese (gebed om de H. Geest)
met het Onze Vader, formule, com
munie, dankgebed.
Zo ver is 't in normale Avondmaals
diensten bij ons nog niet. De Synode
gaf wel enige vrijheid voor extra
diensten (zie de Acta van de Synode
van Groningen).
Zondag 11 juli: gezang 108
Deze melodie van de componist
Bastiaans, zoals al diens melodieën ge
kenmerkt door vele noten van één tel,
is overbekend en zeer geliefd gewor
den. De enige vergissing die men nog
al eens hoort maken, is dat men aan het
eind van elke regel een lange noot
maakt en daarna vaak nog een rust.
Dan wordt zulk een melodie toch echt
een „hijgend" geval waar een natuur
lijk dóórstromen ten enenmale ont
breekt. Men zou een onhandig formaat
nodig hebben, doch voor de muziek zou
het te wensen zijn dat men kon af
drukken:
Van U zijn alle dingen, van U. o God
en Heer,
van U de zegeningen die 'k biddende
begeer. Enz.
XXXVIII
Neen, we kunnen het niet opbrengen
om meer dan twee huisbezoeken per
avond te doen. Zo één keer in het jaar
moet het niet zijn hurry up. Je wilt
aandacht hebben voor de gezinnen, en
aandacht vraagt tijd. En je weet van
tevoren ook nooit welke problemen er
aangesneden zullen worden. In z'n
boek „Zielszorg in het Nieuwe Tes
tament" schrijft Dr. Bolkestein, dat de
zielszorg van Christus situationeel is.
Niet gebonden aan enig schema. Chris
tus spreekt en handelt vafi geval tot
geval. En zo moet elk huisbezoek situa
tioneel zijn. Het ene gezin is het andere
niet, en daarom kun je niet schema
gebonden en tijd-gebonden zijn. We
nemen de tijd, maar moeten wel beden
ken, dat huisbezoektijd duur is. Dit aan
het adres van wie huisbezoek doen en
van wie huisbezoek ontvangen.
Op de bewuste avond van de boos
heidsontploffing waren we in complete
gezinnen. Dit wil zeggen, dat de kin
aeren geen dispensatie gekregen of ge
nomen hadden om bij het huisbezoek te
zijn. Soms is er het „gewetens-conflict".
Als twee ouderlingen juist op de cate
chisatie-avond in een gezin huisbezoek
doen. Dan kun je te horen krijgen
„Dominee, we kunnen niet bij het huis
bezoek zijn, want wij moeten toch hier
wezen". Trilt er dan spijt achter die
woorden Mag je als dominee conclu
deren, dat ze de catechisatie zo hoog
waarderen Wat moet je antwoorden
Och, ook dit moet je situationeel be
kijken.
Goed, ga je als dominee mee op huis
bezoek, dan hoeft er door de jongelui
niet gekozen te worden. Je ziet hen dan
in gezinsverband. Komen ze los, met de
ouders er bij Is er openheid en onge
dwongenheid Was het erg, dat een
jongen van negentien jaar, met wie de
ouderling die avond sprak over belijde
nis-doen, wat bedeesd opmerkte: „Daar
wil ik graag eens met de dominee alleen
over praten". Toen voelde mijn ouder
ling zich beledigd en hij werd boos.
Mocht dat wel
G. S. O.
Nu de vraag: Als men uitgaat van
de huidige situatie (formulieren ge
bruiken), dan meen ik dat het theo
retisch het meest juist is het Avond
maalsformulier als één geheel te zien,
en het dus op de Avondmaalszondag in
zijn geheel te lezen. Als men om prak
tische redenen (het eerste deel past bij
de voorbereiding, en de Avondmaals
dienst wordt iets korter) toch splitst,
dan zou ik het deel van de zelfbeproe
ving niet herhalen. Bij schuldbelijdenis
en genadeverkondiging, en in de pre
diking op de Avondmaalszondag heeft
deze zelfbeproeving toch ook al een
plaats. Overigens zijn dit dingen, die
een kerkeraad in eigen verantwoorde
lijkheid voor de liturgie moet oplossen.
