eeuwóe
3£erkbocle
Indien.,, niet.., dan,., maar,.,
Wandelingen door de wereld van liet Oude Testament
I
de gemeente
KLEINE
VOSSEN
17c JAARGANG Nos. 42—43
20 cn 27 APRIL 1962
OFFICIEEL WEEKBLAD TEN DIENSTE VAN DE GEREFORMEERDE KERKEN IN ZEELAND
Redacteur: Ds. W. C. van Hattem, Herengracht 15, Terneuzen, Telefoon (0 1150)22 48
MedewerkersJ. A. van Bennekom, Middelburg Dr. A. J. Boom, Vlissingen Ds. D. J. Couvée, Bennekom
Drs. A. Elshout, KoudekerkeDs. A. Koning, Oud-VossemeerDr. P. C. Kraan, Vlissingen
..ik worstel ^s" J' v' Leek, Kapelle Ds. P. van Til, Middelburg; Mej. F. A. Groot Nibbelink, Grijpskerke
en ontkom" Mevrouw C. van Zwedenvan Alkemade, Middelburg.
Abonnementsprijs
3,per halfjaar
bij vooruitbetaling
Advertenties
12 cent per mm.
Bij abonnement lager
Losse nummers 12 cent
Drukkers-Uitgevers
Littooij Olthoff
Spanjaardstraat 47
Middelburg, tel. 2438
Giro no. 42280
VJ
Pasen Christus is opgestaan
Wij vieren het feest van Hem, die
de dood vernietigd heeft, die zoals onze
Catechismus zegt de dood heeft over
wonnen door zijn opstanding, opdat Hij
ons de gerechtigheid, die Hij door zijn
dood ons verworven had, kon deelach
tig maken. Die ons door zijn kracht op
wekt tot een nieuw leven en wiens op
standing een zeker pand is van onze
zalige opstanding.
Inderdaad een gebeuren om feeste
lijk te vieren.
Pasen de nekslag voor de dood
Pasen onze gerechtigheid
Pasen want nu de Heer is opge
staan. nu vangt het nieuwe
leven aan
Pasen sterf ik, Jezus wekt mij we
der. als ik op 't bazuingeschal
zalig eens ontwaken zal
En daarom staat en valt alles onze
gerechtigheid, ons nieuwe leven, onze
zalige opstanding met de waarheid van
Pasen.
Daarom schrijft de apostel Paulus
aan de Korinthiërs in wat Schlatter
noemt ..das grosze Kapitel von der To-
lenauferstehung(het grote hoofdstuk
over de opstanding der doden) dat als
Christus niet opgewekt is èn de predi
king zonder inhoud is. èn ons geloof,
dan is uw geloof zonder vrucht, dan
zijt ge nog in uw zonden.
Indien nietindien het niet waar
is. dat Hij ten derde dage verrees,
dandan zijn we verloren, dan kun
nen we er mee ophouden, dan kunnen
we de kerkdeuren sluiten, dan is het
allemaal zonder enige inhoud. Dan is
misschien de vorm fraai, dan kunnen
er wellicht mooie, romantische, tere of
diepe dingen gezegd worden, ten diep
ste zijn we de ellendigste van alle men
sen.
Indien nietzegt Schlatter in zijn
eerder aangehaald boekje, indien niet...
dan geen verlossing.
dan de doden verloren,
dan de stervenden hulpeloos.
dan op aarde ellendig.
Dan is heel de blijdschap in tegen
deel verkeerd, dan schijnt er geen licht
over de graven.
Er staat heel wat op het spel met
de waarheid der opstanding onze za
ligheid We doen er goed aan dit juist
in deze tijd te beseffen. De tijd waarin
we leven is er een van de eenheid, de
wereld wordt kleiner, afstanden krim
pen in, de wereld wordt in grote blok
ken opgedeeld. We zien een verenigd
Europa ontstaan, daar waar aan het be
gin van deze eeuw enkele tientallen
rijken en rijkjes hun zelfstandig bestaan
voerden. De eenheidsdrang zien we ook
in de kerk, niet alleen om zoals het door
sommigen wel eens wordt voorgesteld
om een christelijk bolwerk te vormen te
gen de toenemende wereldse machten,
ook uit oprechte verontrusting over de
gescheurdheid van het lichaam van
Christus.
Vanuit deze verontrusting kunnen
wij de drang naar eenheid verstaan, de
ijver voor een christelijk of soms door
sommigen voorgestaan religieus bol
werk tegen het ongeloof, is meer een
werelds dan een theologisch motief.
Maar in deze strijd om de eenheid
staat veel op het spel, staat de waar
heid van Pasen en alles wat daarmee
verbonden is op het spel.
Vorig jaar stond in een rooms katho
liek blad een hoofdartikel over Pasen,
waarin de stelling gelanceerd werd. dat
de opstanding van Christus betekende,
dat hij voortleefde in de gedachten der
zijnen. Een rooms katholiek zij na le
zing er van ,,wat houden we dan nog
over Laten we goed begrijpen, dat
we dan werkelijk niets overhouden en
dat wc daarom nooit cén zullen mogen
worden, met hen. die deze waarheid
als werkelijk feit ontkennen. Want in^
dien Christus niet is opgestaan dan is
alles zonder inhoud, leeg
Maar nu. Christus is opgestaan Dit
is de blijde werkelijkheid, waarin wc
,.van zorg ontslagen. Hem roemen, die
ons blijdschap geeft'' en waarin we de
eenheid beleven met allen, die de waar
heid van Pasen belijden
De Here is waarlijk opgestaan
v. H.
czAló de 0oóteróe <~V>aaó\eeM viert
Wanneer in dit artikel voortdurend
gesproken wordt over de Oosterse
Kerk, dan wordt daar mee bedoeld dat
gedeelte van de christenheid, dat zich
in 1054 afscheidde van de Westerse
Kerk. Wij spreken tegenwoordig van
de Oosters-Orthodoxe Kerk. In haar
Eeredienst volgt zij de Liturgie van
Byzantium.
Als de Oosterse Kerk Paasfeest viert,
dan doet zij dat met een blijdschap, zo
overstelpend, dat wij nuchtere Wester
lingen daar even aan moeten wennen.
Het Kerstfeest vermag ons in de regel
meer te boeien dan het Paasfeest. Maar
zo is het in den beginne niet geweest
Want terwijl het Kerstfeest zijn plaats
pas verovert in de 4e Eeuw. wordt het
Paasfeest al in de tijd der apostelen
gevierd als het Hoogfeest van de Kerk.
Wij mogen Kerstfeest cn Paasfeest niet
tegen elkaar uitspelen, want Jezus is
geboren in Bethlehems stal om door
Zijn Kruis en Opstanding ons leven te
ontrukken aan de greep van zonde cn
dood.
In de Oosterse Kerk (m.n. in Rus
land) wordt het Paasfeest ook vandaag
nog gevierd met grote vreugde. Je moet
het eigenlijk meegemaakt hebben om er
over te kunnen vertellen. Christus
is verrezen, en door Zijn verrijzenis
heeft Hij de deuren van het eeuwige
Leven wijd open geworpen. En voor
de Orthodoxe christenen is het. alsof
zij op de Paasmorgen door het eeuwige
Leven aan alle kanten omarmd wordpn.
alsof zij uitgetild worden boven de pijn
van de tijd en deel krijgen aan de glo
rie van de toekomende eeuw. Het is
alsof nu de grote morgen al is aange
licht, de morgen van de avondlozc dag.
waarop alle doden zullen opstaan uit
de graven. De blijdschap om de Op
standing wordt pas goed beleefd in de
Dienst van de Paasnacht.
Kort voor middernacht op de stille
zaterdag loop ik met u een Oosters-
Orthodoxe Kerk binnen, die langzaam
volstroomt. Alle mensen staan, en
wachten met een kaars in de hand. Het
valt op, dat het Heiligdom d.i. de
liturgische ruimte, waar de geestelijken
de H. Dienst verrichten van de kerk
ruimte is gescheiden door een prachtige
wand. waaraan vele ikonen bevestigd
zijn de ikonostase, de beeldenwand.
Het Heiligdom móét wel gescheiden
zijn van de kerk, want het Heiligdom
wordt immers gezien als een stuk van
de hemel, van waar uit Gods ons Zijn
heil schenkt. En nu zijn die ikonen
a.h.w. vensters, waardoor de hemel
de wereld van God onze wereld
binnenkijkt. U ziet dan ook duidelijk,
hoe op deze ikonen Christus, de apos
telen en de kerkvaders zijn afgebeeld
in een heerlijke gedaante. De hemel is
vlakbij, en de geestelijken, die straks de
kerk zullen binnentreden, vertegen
woordigen Christus, de apostelen en de
engelen.
Tegen middernacht rekken zich de
halzen der kerkgangersnu gaat de
Dienst de Metten beginnen.
Langzaam schuiven de grote deuren in
de beeldenwand open. en in de opening
verschijnt de Celebrant de Liturg)
in feestgewaad, met drie brandende
kaarsen in de hand. gevolgd door de
andere geestelijken. Met luide stem
roept hij ,,Komt. neemt licht van het
Licht, dat nooit ondergaat". De voor
sten geven het licht aan de kaarsen, en
weldra is de kerk één zee van golvend
licht beeld van het eeuwig Licht, dat
nooit ondergaat.
Door de hoofddeur gaan nu geeste
lijkheid cn gelovigen naar buiten, in op
tocht. en met het licht jagen zij het
donker van de nacht a.h.w. op de
vlucht. En driemaal trekken zij rondom
de Kerk. Wanneer de ommegang vol
tooid is. dan blijven allen even voor de
ingang staan de kerk lijkt nu op het
H. Graf. dat straks gevuld zal worden
met het licht van de Opstanding. Wan
neer allen weer in het kerkgebouw zijn
binnengegaan, dan roept de Liturg met
luide stem ..Glorie aan de Heilige, de
Eenwezenlijke, Levenschenkende en
Onscheidbare Drievuldigheid, nu en al
tijd en in de eeuwen der eeuwen
Door de kerk klinkt nu de oude
Paashymne ..Christus is opgestaan uit
de doden" de klokken beginnen te
luiden de Paasvreugde breekt door
De Liturg roept..Dat God opsta en
Zijn vijanden verstrooid worden
En het antwoord van het Koor luidt
..Christos woskresse" Christus is
opgestaan en deze telkens herhaalde
vreugderoep wordt ogenblikkelijk over
genomen door duizenden monden ..Ja.
Hij is waarlijk opgestaan Het is alsof
het hele kerkgebouw met zijn hoge koe
pel, met zijn altaar en beeldenwand,
met zijn gouden priesters en blijde ge
lovigen, meegesleurd wordt in de tijd
loze vreugde, de vreugde over het
eeuwige, onverwoestl-are Leven, dat de
Kerk ontvangt uit de handen van haar
verrezen Heer. U hoort het Koor nu
ook zingen over de glorie der Opstan
ding. over de avondloze dag, die is aan
gelichtHet licht van de eeuwig
heid. dat op Pasen voorgoed door
breekt, is niet meer te doven. Daarom
wordt verlicht, worut verlicht, nieuw
Jeruzalem, want de heerlijkheid des He
ren is over u opgegaajpAllen zin
gen de heerlijke Paa&liederen mee, cn
van pure blijdschap omarmen geeste
lijken en gelovigen e)kaar, cn ze roe
pen het elkaar weer toe Christus is
opgestaan ja. Hij is waarlijk opge
staan En ook het Koor kan maar niet
zwijgen.
Maar nu komt de Liturg weer uit het
Heiligdom te voorschijn, nu om de
prachtige Paaspreek van Johannes
Chrysostomus (beroemd kerkvader en
groot redenaar uit de 4e eeuw) voor te
lezen. In deze Paaspreek worden de
gelovigen uitgenodigd om straks deel
te nemen aan de viering van de H.
Maaltijd ..Armen cn rijken, jubelt nu
met elkander. Gij, die gevast hebt. en
niet gevast hebt, verblijdt u heden, want
de Tafel is zwaar van de spijzen
komt allen genieten
De deuren van de ikonostase staan
nu helemaal open nu door de Op
standing van Christus heeft immers
de aarde deel gekregen aan de hemelse
heerlijkheid. Nu mogen de gelovigen
de heerlijkheid Gods aanschouwen. En
terwijl de klokken hijden. wordt uit het
Evangelieboek voorgelezen ..En het
Woord is vleesgeworden, en heeft on
der ons gewoond, en wij hebben Zijn
heerlijkheid aanschouwdHet
Woord is vlees gewordenom Zijn
vlees te geven voor het leven der we
reld Neemt, eet, dit is Mijn Li
chaamEn velen komen om in de
tekenen van Brood en Wijn het ge
schenk van het eeuwige Leven te ont
vangen. Het is goed om op Paasmorgen
de H. Maaltijd te vieren. Want waar
zal de Kerk nu beter de gemeenschap
smaken met Hem, die het eeuwige Le
ven Zelf is, dan aan de Paasmaaltijd
van het Nieuwe Verbond
Als de Dienst ten einde is, verlaten
allen de kerk. om de Paasvreugde mee
te dragen naar huis. En door de straten
klinkt het nog Christus is opgestaan
ja, Hij is waarlijk opgestaan
Aardenburg J. D. DE VRIES.
In de week van Pasen denken wij in
onze gebeden aan de opdracht om getui
gen te zijn.
De voorbede is bestemd voor heel ons
Evangelisatiewerk, landelijk en plaatselijk,
maar getuigen zijn is allereerst een per
soonlijke aangelegenheid.
Laat mij Uw getuige zijn. o Heer.
..Deze Jezus heeft God opgewekt,
waarvan wij allen getuigen zijn."
Handelingen 2 32.
Wat moest er in 't hart van de dis
cipelen en discipelinnen van de Here
Jezus al worden rechtgezet, vernieuwd
cn veranderd
Wat een verkeerde, soms dwaze
denkbeelden cn voorstellingen huisden
er in 't zicleleven van Jezus' naaste
volgelingen.
Wanneer we het binnenhuis van
hun hart konden schilderen, dan waren
de kamers geheel antiek, waren de
wanden bedekt met tekeningen, die ont
werpen waren naar voorvaderlijke ge
dachten en schetsen aangaande de lang
verwachte Messias.
Denk maar aan Petrus, die ons een
ruime blik gunt in zijn binnenste, de
deur van zijn levensverblijf wijd open
4. De eeuwige kringloop (2)
De hoofdschotel van het Nieuwjaars
feest in Babel wordt gevormd door een
optocht, een processie, waarbij Marduk,
door andere goden omstuwt (in de
vorm van gedrageij of gereden goden
beelden) door destad trekt, dan de
poorten uitgaat cn zich, deels per wa
gen, deels per schip over de rivier, naar
het „huis van 't Akitoe-feest" begeeft,
waar hij zijn overwinning op de vijan
den bevecht. Maar voordat het zover
is. moet de arme god heel wat vernede
ringen ondergaan. En niet alleen hij,
ook de (aardse) koninghet mense
lijke koningschap staat met dat van de
goden in nauw verband.
Op de eerste dag (2 Nisan) moet de
hogepriester 's morgens vroeg voor het
beeld van Marduk een gebed uitspre
ken, waarin zowel de vriendelijkheid als
de geweldigheid van Marduk geprezen
worden en waarin M. gesmeekt wordt
stad en volk van Babel genadig te wil
len zijn. Soortgelijk op de 3de en 4de
Nisan. Op de avond van deze 4de Ni-
san hoorden wij ook reeds het schep
pingslied voordragen. Merkwaardig is
wat er op de 5de gebeurt. Dan moet de
tempel gereinigd worden, o.a. door be-
sprenging met Euphraat- en Tigriswa-
ter. De ceremonie draagt dezelfde naam
als de Grote Verzoendag in Israël,
waarbij ook het heiligdom gereinigt. ge
heiligd, werd (Lev. 16). Ook een zond
offer en een zondebok komen er in Ba
bel aan te pas (in Israël 2 bokken).
Hier wordt de onreinheid van het voor
bije jaar van het heiligdom weggedaan.
Dit houdt in verootmoediging, schuld
belijdenis. Maar dat is nog niet genoeg.
De koning, drager van de macht en
handhaver van het recht op aarde, moet
binnenkomen. Hij moet gaan staan voor
het beeld van Marduk. De hogepriester
komt binnen cn neemt hem de teke
nen van zijn koninklijke waardigheid
(schepter, ring en zwaard) af; daarna
slaat hij de koning in het gezicht, trekt
hem aan de oren en laat hem knielend
een gebed uitspreken, waarin hij zijn
onschuld verzekert. Als de koning bij
de slag in z'n gezicht tranen stort, is
dat een goed teken Marduk is gunstig
gezind komen er geen tranen, dan is
Marduk boos vijanden zullen tegen
de koning opstaan en hem ten val bren
gen. Maar nog is het dieptepunt van
het feest niet bereikt. Na de vernede
ring van de koning komt die van de
god zelf. Door allerlei ceremoniën
wordt voorgesteld hoe Marduk gevan
gen genomen wordt en veroordeeld
hoe hij, tegelijk met een misdadiger,
wordt gedood en begraven en hoe,
tenslotte, wachters bij zijn graf worden
aangesteld.
Door het sterven van de god en de
vernedering van de koning is een eigen
aardige toestand ontstaan. Een toe
stand. die niets minder inhoudt, dan
dat de chaosmachtcn nu vrij spel heb
ben, nu hemelse en aardse regeringen
zijn omver geworpen. Het is. met an
dere woorden, weer het uur nul van
vlak voor de schepping. Er heerst een
complete chaos, voorgesteld doordat
heren en slaven van positie verwisselen
en iemand die ter dood verocrdeeld is
als spotkoning aan 't hoofd staat. Drie
dagen duurt deze toestand. Dan staat,
nadat de koning reeds de tekenen van
zijn waardigheid terug heeft ontvangen,
de god weer op uit de dood. En nu is
dan 't hoogtepunt van 't feest in zicht
gekomen de processie naar het feest
huis builen de stad, waar de overwin
ning op de machten van de chaos be
taald wordt. Een kleurige optocht,
waaraan alle goden (beelden) uit de
omliggende steden deel namen. En een
stad vol vreugde en uitgelaten blijd
schap. Gepaard met het overwinnen der
duistere machten gaat het vaststellen
van het lot voor het land. Duidelijk
blijkt dat de macht weer in de goede
handen van Marduk ligt het leven
kan weer geordend verder. De strijd
zelf, in het feesthuis", werd waar
schijnlijk gespeeld, waarbij de koning
de rol van Marduk speelde of de „vij
anden'' door beelden of door personen
werden voorgesteld, is niet bekend. Na
de overwinning worden de vijanden
verbrand vuurpijlen en raketten afge
schoten teken van overwinning van
het licht op de duistere machten, die
het leven bedreigden. Daarna, op de
11de Nisan, keert de feeststoet naar
Babel terug hier wordt Marduk fees
telijk als koning ingehaald en ingehul
digd precies als eens bij de schepping,
toen de andere goden hem als hun Op
perheer erkenden, weerklinkt de roep
Marduk is Koning
Dit feest is er voor alles een geweest
(niet name in het tweede gedeelte, dat
met de opstanding van Marduk begon)
van grote blijdschap. En dat is geen
wonder. Ieder jaar opnieuw ziet de
Babyloniër (en zien alle mensen) hoe
de natuur sterftde winter is de (tijde
lijke) dood van alle dingen. Dat geeft
reden tot bezorgdheid zo zal het toch
niet blijven Men ziet daarin een strijd:
dood en leven worstelen met elkaar „op
leven en dood". Na de nederlaag over
wint toch weer het leven. Het is de
eeuwige kringloop van de natuur. Maar
het gaat niet vanzelf. Goden en men
sen zijn er bij betrokken. Het is altijd
weer kritiek. Als het leven eens niet
overwonMaar het overwint
zoals eens bij de schepping. Ja, eigen
lijk is het moment van de schepping
weer aangebroken En Marduk is
Koning
Wie bij dit feest ogen en oren de
kost heeft gegeven, heeft ongetwijfeld
verschillende malen aan woorden en
gebeurtenissen uit de Bijbel moeten
denken, ondanks de afstand (ruimtelijk
en geestelijk) tussen Babel en Bijbel.
Maar misschien had u toch niet ver
wacht, dat de meeste geleerden menen
te moeten aannemen, dat een soortge
lijk Nieuwjaarsfeest ook in Israël ge
vierd werd (zij het dat het in onder
delen van dat van Babel verschilt). Een
feest van het Koningschap van Jahweh
cn van Zijn overwinning op de machten
der verwarring een feest dus ook van
de vastheid van de schepping en de
goedheid van het leven, opnieuw voor
een jaar gewaarborgd. En waarschijn
lijk had u helemaal niet gedacht, dat
men dan bedoelt het grote en vrolijke
feest in het najaar het Loofhutten
feest. J. V.
zet. zodat we gemakkelijk een overzicht
hebben over zijn geliefkoosde beeltenis
sen en beminde ontwerpen van Jezus'
persoon en werk.
Zó gehecht is hij aan zijn innig-ge-
koesterde voorstellingen over de Hei
land, dat Petrus met hartstocht er voor
strijdt, dat in de woning van zijn hart
nooit of te nimmer plaats kan worden
gemaakt voor een Koning-in-boeien.
voor 'n Heiland-onder-geselslagen, voor
een Messias-aan-het-kruis. Hij verzet
zich onder de zwaarste woorden, dat
deze beeltenissen aan de wanden van
zijn hart moeten worden opgehangen,
dat ware hem ontering en bederf van
van zijn, zo schoon en heerlijk geachte,
zijn. zo schoon en heerlijk geachte,
zo lang door hem zelf en zijn medestan
ders vereerde gestalte van de Verlosser!
Maar op Goede Vrijdag komt de
„grote schoonmaak" in de kamers van
zijn zielehuis. Die oude en verouderde
voorstellingen en schilderstukken moe
ten wijken voor 't nieuwe, dat Jezus
wordt gehoond, gesmaad, bespuwd,
verworpen, gekruisigdIn plaats van
een verheven troon een kruis, inplaats
van Hosanna, kruist Hem: in plaats van
een aureool van licht, zwarte duister
nis in plaats van zegen, vloek.
Petrus kan zich in zo n radicale zui
vering van de kamer van zijn hart on
mogelijk vinden, en weent bittere tra
nen. omdat hij zijn Heiland zó niet meer
herkent, hoewel de liefde Hem niet kan
loslaten.
En nu komt de Paasmorgen Opeens
gaan de vensters van het binnenhuis
wijd open en kijken Petrus en de an
dere Apostelen en de vrouwen door
verblindende, stralende hemelglansen
en zien met aanbiddende verwondering
naar de verhevenheid en stralende luis
ter van de lijdende, stervende, voor
onze-zonden-vcrvloektc Verlosser, en
worden deze beeltenissen hun overdier-
baar en zien ze de noodzaak, het on
ontwijkbare van het lijden en sterven
van hun Zaligmaker en aanschouwen
ze Zijn heerlijkheid vol van genade en
waarheid.
Nu zijn ze nog sprakeloos, maar
straks zal de Heilige Geest hen woor
den geven om de „grote daden" Gods
te verkondigen en stuk voor stuk de
