Billy Graham
Koninkrijk Gods als crisis?
illusie of werkelijkheid?
In
memonam.
Ds. G. van Heiningen.
elfde jaargang No. i Weekblad van de Gereformeerde Kerken in Zeeland vrijdag i juli 1955
ZEEUWSE KERKBODE
Hoofdredacteur: Dr C. Stam, Westwal 2, Goes, Telefoon 2563.
Berichten en opgaven Predikbeur- RedacteurenDs D. J. Couvée, Ds A. Koning, Ds Y. J. Tiemersma, Drs A. Verschoor. Abonnementsprijs3,— per half-
ten tot Dinsdagsmorgens te zenden Medewerker: Ds H. Veldkamp, Veldweg C 260i, Telefoon 884, Hattem. jaar (bij vooruitbetaling).
aan de drukkers Littooij Olthoff, Afzonderlijke nummers 12 cent.
Spanjaardstraat 47, Middelburg. Drukkers: Littooij Olthoff, Spanjaardstraat 47, Middelburg, Telefoon 2438, Giro 42280 Advertentiën 10 cent per mm.
Deze week staat de bekende Evangelist
uit Amerika, Billy Graham, in ons land
weer in het middelpunt van de belang
stelling. Donderdagavond is hij opgetre
den in het stadion Feyenoord te Rotter
dam. Op dit ogenblik kunnen wij nog niet
melden, hoe vol het is geweest, want wij
schrijven dit artikel nog vóór de bijeen
komst. Maar, de veronderstelling is niet
gewaagd, dat het stadion geheel bezet zal
zijn. Daarover kunnen wij ons alleen
maar verblijden. Want, Billy Graham
komt met de boodschap van het Evange
lie.
Waar anders de sportdemonstraties
zijn, en de duizenden juichen over het
maken van een doelpunt, daar zullen nu
de duizenden luisteren naar het oude
W oord.
Denk niet, dat we daarmee de sport
willen afwijzen. Daarin zit veel gezonde
ontspanning. Het gevaar is alleen, dat de
sport sommige figuren zó in beslag neemt,
dat voor hen ongeveer alles daar om
draait. De hele wereld „draait" voor hen
om de sport.
Een poos geleden stond ik ergens op
een. trambalcon. De conducteur had me
bediend, eneen mens doet wel eens
iets meer dan nodig is. De man dacht ze
ker voor wat, hoort wat, en hij onder
hield me over „Suikerbuik". Toen hem
bleek, dat ik van de schittering van deze
ster ongeveer niets wist, heeft hij me zeer
bijzonder aangezien. Blijkbaar was ik één
van de „malle gevallen" in zijn leven.
Zo is er een grote massa in ons land,
die over Wout Wagtmans beter een op
stel kunnen maken dan over Asahel, de
broer van Joab, die lopen kon als de bes
te. Voor wie de sport een soort afgod
is geworden, vrijwel de hoogste waarde
in hun bestaan.
Als nu juist uit die kringen eens de
duizenden naar het stadion kwamenDan
zou Billy Graham hen ontmoeten op hun
eigen terrein, om te spreken de boodschap
uit een andere wereld, dan waarin zij ge
regeld denken.
Plij heeft bij uitstek de gave om zich
te wenden tot de massa. En hij bedoelt
ook deze massa aan te grijpen. Plet is
goed, dat uit verschillende kerkelijke
kringen een schare optrekt naar het sta
dion. De aanwezigheid van christenen
kan een krachtige ondersteuning zijn in
het gebed en het lied, en het kan de spre
ker dragen.
Maar, zijn optreden is toch zeer be
paald gericht op hen, die van het eiland
der Kerk verwijderd raakten. Iemand, die
in de actie van Graham een werkzaam
aandeel heeft, vertelde me daar onlangs
iets van.
Nu kan men praten over de Ameri
kaanse methode, en zoal meer, waardoor
deze actie wordt omgeven. Daar is zeker
wel één en ander bij, dat ons minder
goed ligt. Maar, de hoofdzaak is, dat bij
Billy Graham Bijbel en Kerk naar voren
komen.
Hij is hartstochtelijk bewogen, het
woord van de Bijbel tot de schare te bren
gen. E11, hij zou die schare als 't ware
de Kerk in willen drijven, opdat zij ver -
der luisteren en onderwezen worden.
Hoezeer hij ook gelooft in de spontane
werking van het ogenblik, Billy Graham
is er van overtuigd, dat het korte ogen
blik weinig betekent, wanneer daar niet
op volgtnadere inleiding in de geheimen
der Openbaring, voortdurend bewegen
tot het zoeken van God
Daar pleit hij voor en daar wil hij toe
brengen. Deze dingen mogen dankbaar
worden geconstateerd. Uit een artikel
over hem in het weekblad „De Hervorm
de Kerk", blijkt, hoeveel aandacht besteed
wordt aan de „nazorg", en dat gebeurt
steeds met opzettelijke verwijzing naar
de Kerk.
In dat opzicht kunnen wij in de Kerk
van hem nog wat leren. N.l. om de Kerk
te zien als de stichting, door God be
doeld. De plaats, waar God de mens wil
opvangen, om die te leiden tot de rust.
Wat zou het heerlijk zijn, wanneer ve
len door deze actie weer gaan zien, dat
God hen roept, onder Zijn Woord. Over
alles, wat daartoe kan dienen, behoren
wij ons te verblijden. Als nu maar het
publiek, waar het om te doen is, het sta
dion zal bevolkenElke autobus met
Christenen, die daarheen getrokken is,
zal er meerderen of enkelen moeten mee
genomen hebben. Best mogelijk, dat men
bij een adres, waar anders moeilijk toe
gang te krijgen was, wél gehoor kon vin
den bij de vraag: gaat U mee naar Billy
Graham
Bijbel en Kerk in het stadion te Rot
terdam in het middelpuntDat is op zich
zelf al van betekenis. Plet is te hopen,
dat de komende weken de werking hier
van laten zien. Hierover zou elke kerk
gemeenschap zich kunnen verblijden.
Daar moet alles tot ontvangst gereed
zijn. En, in de kring der Kerk moet ook
deze lering getrokken worden, dat alle
hulpmiddelen slechts dan tot het doel bij
dragen, wanneer iemand thuis komt in
de gemeenschap der Kerk.
Daar ontvangt Jezus, en onderhoudt
Hij het leven door Zijn genademiddelen.
Dit inzicht moet verdiept worden.
Het enthousiasme voor de Kerk moet
groeien.
Het leven in de Kerk bij het Woord
moet toenemen. Kerkelijke lauwheid en
ontrouw moeten in Gods kracht verdwij
nen, en ieder in de gemeenten heeft daar
aan mee te werken. Stel U voor, dat er
werkelijk de Kerk binnenkomen, door de
actie van Graham daartoe bewogen, 'en
zij vonden een beetje melig gezelschap?
De ijver voor het Pluis des Heren moet
onder ons aanwezig zijn. De kracht van
de eredienst moet worden ondergaan.
Als zó de Kerk voor de dag komt, ver
nieuwd in de kracht van Christus, en
gereed om de anderen te ontvangen, dan
zal dit kunnen medewerken, dat deze bij
zondere Evangelie-actie een heilrijke wer
king doet. C. St.
Op Vrijdag 24 Juni j.l. is te Bennekom
in vrede ontslapen Ds G. van Heiningen,
emeritus-predikant van de kerk van Wol-
faartsdijk, op 73-jarige leeftijd.
Op zijn verjaardag, 20 Juni, was hij
reeds ernstig ziek, en was de hoop op
herstel vrijwel uitgesloten. Thans heeft
God hem tot Zich genomen.
Met hem is een man heengegaan, die
wij eerden in de classis Goes om zijn
waardigheid, en die wij lief hadden om
zijn bescheidenheid en trouw. Ruim 19
jaar mocht hij de Kerk van Wolfaarts-
dijk dienen. Plij was daar een vriendelijk
raadgever voor allen, die hem nodig had
den, en een wegwijzer naar Jezus Chris
tus. Hij gaf zich met heel zijn hart aan
zijn ambtelijke taak, en worstelde, om de
gemeente te dienen. Ook in het kerkelijk
leven in ruimer verband deed hij van
harte mede. Zijn gezondheid maakte, dat
hij zich nogal eens in acht moest nemen.
Maar, hij deed, wat hij kon, uit liefde
tot het Koninkrijk des Heren en het ker
kelijke leven.
Vele jaren van rust zijn Plem niet ge
schonken. Deze werden nog onderbroken
door de spanningen van de ramp in 1953.
Nu kwam hij in volle zin tot de rust.
Bij zijn heengaan gedenken wij dank
baar, wat God in hem aan Zijn Kerk ge
schonken heeft.
Vooral in de gaven van zijn hart was
hij rijk, en zijn zoeken was: velen rijk
te maken. Misschien geeft God daarin wel
het beste, wat Hij een mens, en in een
mens een Kerk kan toevertrouwen.
Moge Hij de weduwe nabij zijn.
Wij gedenken hem het meest, als wij
zijn voorbeeld volgen van trouw te zijn
in de roeping, waarmee God ons roept.
C. St.
Wij brachten bij onze bezinning op het
Koninkrijk der hemelen tot nu toe twee
gezichtspunten naar voren. Wij zagen het
Gods rijk allereerst vanuit het gezichts
punt der scheppingals een al-omvattende
hemelse despotie, waarin God als aller
dingen Heer Zijn wil oplegt aan al het
geschapene. Vervolgens zagen wij dat
zelfde Rijk Gods onder het gezichtspunt
der verlossing, als een genadevolle heer
schappij, waarin de vergevende liefde
Gods bezig is de wereld te veroveren.
Alle begrenzing van het Rijk Gods, eik-
afdingen op het totalitair karakter van
Gods souvereiniteit en alle miskenning-
van de qnaliteit der goddelijke heerschap
pij als genade-heerschappij wezen wij af
als een carricatuur van het beeld, dat de
Bijbel ons van het Koninkrijk der heme
len tekent.
Daarbij kwam het eerst aan de orde
dié vertekening van het Koninkrijk Gods,
die wij aantroffen in de liberale opvat
tingen, die in de vorige eeuw theologie
en prediking beheersten. Het Rijk Gods
zou de geestelijk-zedelijke krachten van
de mens mobiliseren. In wezen viel het
samen met het rijk van de menselijke
geest, die leiding gaf aan de historische
beschavingsontwikkeling.
Onder leiding van DE Mens bij uit
nemendheid Jezus! kon de mens
heid véél van zichzelf verwachten en was
er alles goeds van de menselijke cultuur
en historische evolutie te hopen. Wij spra
ken van het menselijk zélf behagen, dat,
schuld en genade negérend, het Welbeha
gen Gods, als triomf der genade, mis
kende.
Tegen deze zgn. idealistisch-spirituele
opvatting van het Rijk Gods kwam een
reactie op. Aanvankelijk als resultaat van
godsdienst-historisch onderzoek. Het
bleek een fictie, dat Jezus' leer een ideali
sering zou zijn van het mensenleven. Dat
was historisch met de bijbel in de
hand niet vol te houden.
Eveneens werd het als een historisch-
onhoudbaar standpunt gezien, te stellen
dat het Godsrijk, zoals de Bijbel het te
kent, slechts de geestelijk-zedelijke krach
ten van het mènsenleven wilde mobilise
ren en activeren. Het bijbelse Godsrijk
lag niet in het verlengde van wat de men
sen zélf aan beschavingsontwikkeling en
geestescultuur konden opbrengenmaar
het was veeleer een oordeel over al het
menselijke. Het Godsrijk kwam het men
senleven niet in het gevlei, maar het wierp
dat mensenleven omver, met al wat het
aan ontwikkeling en beschaving had tot
stand gebracht. Het Rijk Gods zou dat
alles in een crisis storten, waaruit het
nooit meer op zou staan.
Het Koninkrijk der hemelen betekende
niet de bevordering van, maar het einde
van de culturele inspanning van de men
selijke geest.
Het Godsrijk en het rijk van de men
selijke geest vielen niet in principe samen,
ze waren geen vennoten, maar eikaars
principiële tegenstanders.
Dat waren de nieuwere inzichten, die
door godsdienst-historisch onderzoek ge
wonnen waren. Afgezien van de vraag of
de woorden van Jezus en zijn verwach
tingen waren uitgekomen, afgezien van
de vraag of men zijn woorden moest ge
loven en zich aan zijn verwachtingen ook
zélf moest overgeven, historisch stond het
zo, dat Hij een Godsrijk leerde en ver
wachtte, dat een radicaal einde zou maken
aan de ontwikkeling der menselijke cul
tuur en als een goddelijk gezicht zou woe
den in toomloze toorn over al wat de
menselijke geest had gepresteerd.
Men noemt dit de radicaal-eschatologi
sche opvatting van het Koninkrijk dei-
hemelen.
Het Rijk Gods zou volgens deze op
vatting geheel samenvallen met het we
reldgericht, met de grote crisis over alle
menselijke cultuur in de jongste dag. Het
rijk Gods zou dus niet komen in deze be
deling, in de loop der ontwikkeling, maar
aan het einde van deze bedeling, als af
sluiting van en oordeel over de wereld
geschiedenis.
Wij wijzen er met nadruk op, dat dit
het resultaat was van godsdienst-histo
risch onderzoek. Het ging daarbij alleen
om de vraag naar de historie van de chris
telijke godsdienst. Wat zijn de feiten
Hoe is Jezus' leer geweest? Wat waren
Zijn verwachtingen?
Het eigenaardige van de zgn. gods
diensthistorische school is, dat men alleen
uit historische belangstelling de godsdien
sten der wereld onderzoekt. Geheel vrij
blijvend voor de onderzoeker zelf.
Zo hebben de voorstanders van deze
radicaal-eschatologische opvatting van het
koninkrijk Gods zich de vrijheid voorbe
houden om zélf niet te geloven in wat
zij als resultaat van hun onderzoek meen
den te moeten vaststellen.
Jezus léérde een rijk Gods als crisis
over de wereldgeschiedenis.
Jezus verwachtte op het einde der tij
den een Godsrijk als oordeel over alle
menselijke cultuur. Maarde feiten
hebben Zijn woorden en verwachtingen
niet in het gelijk gesteld. Wij voor ons,
zo zeide men, wij voor ons geloven dat
Jezus zich met een illusie heeft bezigge
houden. Het Godsrijk, dat Hij als een
crisis over de wereld verwachtteis
niet gekomen
Jezus was soms zo enthousiast, dat Hij
er als het ware reeds op vooruitgreep en
het Godsrijk als reeds gekomen voorstel
de. Maar dat was niets meer dan zijn
fanatieke wil om in Zijn eigen verwach
tingen te gelóven.
Maar, hoezeer ook de feiten vaststaan
op grond van ons godsdiensthistorisch
onderzoek dat dit Zijn leer was en dat
dit zijn verwachting was, Hij heeft Zich
zelf en de Zijnen met waandenkbeelden
bezig gehouden. Niemand gelooft meer,
dat er ooit iets van komen zaleen rijk
Gods als een oordeel over de wereld, alle
bijbelwoorden over Gods lankmoedigheid
ten spijt.
Het is niet te verwonderen, dat er van
deze zgn. radicaal-eschatologische opvat
ting van het Koninkrijk der hemelen wei
nig overtuigingskracht uitging.
Immers tegelijkertijd werden de verwach
tingen van de Here Jezus als illusies ont
huid. Wie kan zich wezenlijk in zijn ge
loofsovertuiging interesseren voor iets,
waar toch niets van komen zal?
Er moest eerst een ingrijpende veran
dering komen, wilden deze opvattingen
theologisch en pastoraal van betekenis
worden.
Die verandering kwam" met de cultuur
crisis uit de tijd na de eerste wereldoor
log. Toen viel het optimisme van de vo
rige eeuw ten offer aan de barbaarse fei
ten van de grote ontwrichting, die die
wereldoorlog teweeggebracht had.
In de plaats van het ongebreidelde op
timisme van de vorige eeuw kwam het
bodemloos pessimisme van de moderne
tijd, waarin de menselijke geest met zijn