't Eind van de slag
J7xelaria
Kamer
en Kerk
Weekblad van de Gereformeerde Kerken in Zeeland
ZEEUWSE KERKBODE
NEGENDE JAARGANG No. 20
Berichten en opgaven Predikbeur
ten tot Dinsdagsmorgens te zenden
aan de drukkers Littooij Olthoff,
Spanjaardstraat 47, Middelburg.
Hoofdredacteur: Dr C. Stam, Westwal 2, Goes, Telefoon 2563.
RedacteurenDs D. J. Couvée, Ds J. H. van Halsema, Ds Y. J. Tiemersma, Drs A. Verschoor.
Medewerker: Ds H. Veldkamp, Veldweg C 260i, Telefoon 884, Hattem.
Drukkers: Littooij Olthoff, Spanjaardstraat 47, Middelburg, Telefoon 2438, Giro 42280
VRIJDAG 13 NOVEMBER 1953
Abonnementsprijs: ƒ2,75 per half
jaar (bij vooruitbetaling).
Afzonderlijke nummers 12 cent.
Advertentiën 10 cent per mm.
Dit jaar heeft ons de geweldige inhoud
van Zeeland's spreuk goed geleerd.
Worstelen is het geweest, sinds de ban
ge nacht, toen Februari begon. Wanneer
we nu in tabellen voor ons krijgen, hoe
véél gaten in de dijken geslagen werden,
en we letten op de data, waarop werd
ingegrepen, dan spreekt daaruit de harde
wil van het volk van Nederland, in al zijn
geledingen, om dóór te zetten, en worste
lende het ontkomen te bewerken. Zo
kwam nu als hitorische gebeurtenis het
dichten van het laatste gat, dat Schouwen
aan het water zou ontrukken.
We hebben het in de nacht van 6 en 7
Nov. voor de radio allen kunnen meema
ken. Ooggetuigen, die er bij waren, ver
tellen ons nog bijzonderheden, en verder
heeft de pers, ook met foto's, ons vrijwel
volledig ingelicht.
Daarin blijkt ook, dat wij in heel an
dere tijden leven dan ons voorgeslacht,
die pas later iets vernamen, van wat er
gaande was. Als kinderen van de eeuw
der techniek kunnen we, zelfs uit de ver
te, „overal op en bij" zijn. Plet was in
dit geval een bijzonder voordeel, want de
strijd om 't laatste dijkgat was iets ge
weldigs. Bij 't horen van de reportage
moest men onder de indruk komen van
het beheerste en verantwoordelijke wer
ken, dat daar plaats greep; van de span
ning, die van hoog tot laag bij ieder aan
wezig bleekvan de ontroering, dat
eindelijk toch, de strijd tegen het water
uitliep op overwinning. Juisthier bij
Quwerkerk, waar de grillige en onbere
kenbare invloeden van het water in
Augustus teleurstelling brachten.
Dat het hier komen mocht tot afslui
ting, zó precies volgens de berekening,
waardoor wij nu, met enige voorzichtig
heid natuurlijk, weer mogen spreken van
het teruggewonnen eiland, is de bekroning
van véél diepgaand overleg, en volgehou
den noeste arbeid. Hersens èn spieren zijn
in de weer geweest, en daarom willen wij
ook in ons kerkelijk orgaan, met grote
dankbaarheid melding maken van de ver
lossing, ons geschonken.
Zoals de ramp destijds van nationale
aard was, en héél ons volk in beweging
bracht, zo draagt ook deze overwinning
op het water een nationaal karakter. In
de vreugde hierover deelt héél ons volk.
Het was ook een fijne gedachte, om in
Zierikzee de blijdschap en dank der be
volking op te vangen, en in een gemeen-
Weer 'n kink in de kabel.
Telkens reeds is mij gevraagd: hoe
staat het eigenlijk met kerkbouw te Axel
Enerzijds best.
'n Knap architect, 'n uitstekend dage
lijks opzichter, 'n soliede aannemersfirma,
eerste klas ambachtslieden èn aanhoudend
goed weer hebben dag voor dag 'n ge
bouw met toren doen rijzen, dat door
ieder om vorm en afwerking geprezen
wordt. Ik heb er van niemand nog 'n mis
prijzend woord over opgevangen.
Dat alles stemt prettig.
De dag, dat we het ondeugdelijk speel
lokaal met zijn vele ergernissen kunnen
verlaten, nadert. We kunnen God en vele
gulle gevers niet dankbaar genoeg zijn.
Dit wil niet zeggen, dat er geen tegen
vallers zijn geweest.
Het begon met de 1 Februari-vloed,
die ons hier wel leven en bezit spaarde,
maar die op prijzen van hout, transport
enz. toch onmiddellijk nawerking gelden
deed.
Het liet zich bij het begin van dit jaar
aanzien, dat de aannemers om dit belang
rijk werk zouden vechten, zoals dat ook
bij de aanbesteding van de pastorie het
geval was geweest.
Edoch, de ramp, die ons Zeeuwen teis
terde, bracht terstond zoveel en zo duur
betaalde arbeid elders mee, dat de animo
onder de aannemers en arbeiders gering
schappelijk samenzijn te brengen voor het
aangezicht Gods". Zó hoorde het, na alles,
wat er was doorleefd, om nu ook samen
op te gaan, en te belijden, dat deze redding
voortkwam van de Heer der heirscharen.
Ja, er is in de „ramptij d" wel iets ge
beurd in de verhouding tussen de kerken.
Het is te hopen, dat daarvan ook iets zal
blijven. Deze gemeenschappelijke toeloop,
om God de eer te geven, is voor heel Ne
derland belangrijk geweest.
De Koninklijke belangstelling in de ge
denkwaardige nacht, en de Koninklijke
boodschap tot het volk, de daarop volgen
de dag, hebben ons weer opnieuw geleerd,
hoe onze Vorstin met héél haar hart alles
mee doorleefde, enmet haar volk,
het enige adres noemt, voor kracht en
troost God beheerst de overmoed van
de zee, zegt Ps. 89. Daarbij vallen niet al
onze vragen weg. Immers, de golven kon
den toch maar komen.
Zo zijn Gods wegen ondoorgrondelijk.
Maar, Hij sterkt ons, in deze dagen, in
het vertrouwen, waar de Psalm om roept
Hem te zien als de Heerser, ook over het
woelige water. De Grote Gebieder van
alle dingen, Die met Zijn almacht en goed
heid Zich tot dit leven keert.
't Beeld van de toekomst is, dat de zee
zal wegwijken. Dan zal 't heersen Gods
over de golven ten volle openbaar worden.
Hij is ook in deze tijd, de Vorst in heel
het natuurgebeuren. Steeds groter voor
ons, naarmate wij Zijn werken meer zien.
En, bij die grote God is 't leven veilig,
elke dag
Moge dat de bewoners in Schouwen
rust geven. Ik denk, dat wij allen e.v.
najaarsstormen anders zullen „tellen" dan
voorheen. Maar, de rust van het geloof
in God moet de ondergrond zijn.
Die nog geëvacueerd zijn, wensen wij
verder toe, dat zij hun uur kunnen ver
beiden. Het is althans weer in het veld
der mogelijkheden gekomen, om het on
derwerp: onze terugkeer aan de orde te
stellen. Dit zal ook weer nieuwe smart
aan de oude toevoegen. Terugkeer
zonder hem, of haaren straks aan
komst in een zozeer gehavende omgeving.
Moge God, Die over het geweld der zee
gaat, ook als Trooster der harten Zijn
bijzondere kracht in deze tijd laten uit
gaan.
Geve Hij, wat wij allen hopen: herle
ving van de zó zwaar getroffen gebieden
en kerken. C. St.
was. De laagste inschrijver kwam zó ver
boven onze begroting uit, dat het aanvan
kelijk zelfs de vraag werd of er van bou
wen wel iets kon komen. Drastische be
zuinigingen en langdurige onderhandelin
gen werden eindelijk tot iets dat uitvoer
baar scheen. Maar we wisten vooruitde
schuld zal nu nog groter zijn.
Toen kwam aanstonds reeds 'n nieuwe
tegenvaller bij het graafwerk. De struc
tuur van de grond eiste dieper graven en
dieper funderen.
Bij elk bouwwerk komt z.g. „meer-
werk" voor. De ontworpen consistorie
bleek met het oog op het groeiend aantal
leerlingen te klein. Ze moest groter. Maar
daarmee de uitgaven weer vergroot.
Zo is het gegaan met de banken, de
preekstoel of liever het platvorm.
Ondanks bezuiniging op verlichting en
verwarming, ondanks het schrappen van
alle gekleurd glas en het ontbreken straks
van 'n kerkorgel, zal de blijvende schuld
belangrijk hoger zijn dan de oorspronke
lijk geraamde.
En nu als laatste tegenvaller berichten
deputaten voor steun aan gescheurde ker
ken ons daareven, dat zij de' laatste toe
gezegde termijn ad 10.000,niet kun
nen zenden. Hun kas is niet maar leeg.
Doch zij hebben zelf reeds 100.000,
moeten lenen en andere gesteunde kerken
hebben ook reeds 'n tweede 100.000,
moeten lenen! Wij zijn dus verplicht nu
nog weer 10.000,zelf er bij lenen met
de hogere uitgaaf aan rente er vanzelf bij
Was dat nu nodig?
Indien alle gemeenten van meet af eens
haar roeping in dezen hadden verstaan
Dan zouden alle kerken reeds zijn ge
bouwd. Dan zouden tienduizenden guldens
zijn bespaard. Want niet alleen werden
door het al maar uitstellen de bouwkosten
in de loop der jaren al hoger, maar daar
komt nu nog voor deputaten en elk dier
reeds zo zwaar getroffen kerken afzon
derlijk de stijgende som aan rente en af
lossing bij
Nog eens, wat dit nu nodig?
Toen de ramp van 1 Februari ons trof,
brachten onze kerken op één enkele Zon
dag meer dan één millioen gulden op!
Buiten 't geen zij reeds langs andere weg
geofferd hadden!
Op één Zondag.
Nu, na zoveel jaren hebben vele kerken
nog niets of zeer onvoldoende voldaan aan
het verzoek om 3,per ziel te geven
voor die kerken, welke met één slag be
roofd stonden van alles en alles!
Ik vind dit ontstellend.
Maar zo telkens verschoven hulp is ook
onpractisch en veel en veel kostbaarder.
Door het al maar uitstellen is veel geld
vermorst.
Hoeveel goedkoper had er kunnen zijn
gebouwd, indien de hulp terstond ware
verleend.
Het lijkt soms of enkelen niets verstaan
van de verwoesting, die de scheuring el
ders heeft teweeggebracht en van de ar
moe en het getob.
In de Tweede Kamer der Staten-Gene-
raal worden 's Lands belangen besproken.
Dat weet U. Daar wordt uitgemaakt hoe
veel belasting U moet betalen, voorzover
dat althans nog niet uitgemaakt is; daar
wordt de kwestie bekeken, of er een af
beelding van de Heilige Martinus op een
bankbiljet mag voorkomen, en of het niet
beter zou zijn dat deze door die van Cal-
vijn zou worden vervangen.
En verder nog een hele hoop belang
rijke zaken. Hebt U wel eens zo'n ver
gadering van de Tweede Kamer meege
maakt? Moet U ook niet doen, want het
zou waarschijnlijk voor U een grote te
leurstelling worden. U leeft natuurlijk in
de veronderstelling, dat als de een of an
dere geachte afgevaardigde aan het woord
is, en uw belangen onder de loupe geno
men worden, dat dan de 99 andere afge
vaardigden belangstellend toeluisteren.
Waarvoor hebt U ze anders gestemd?
Helaas moet ik U een illusie ontnemen.
Vooreerst zijn die 99 anderen er nooit
allemaal, en die er zijn luisteren als regel
niet of ten dele. U ziet er ergens een paar
in zacht, maar geanimeerd gesprek. Daar
loopt er een wat te ijsbergen, en ginds
zit er een te lezen of een artikel te schrij
ven. Voorts is er ook nog een aangren
zende koffiekamer. Tenslotte zijn er nog
enkelen die luisteren.
Het is U opgevallen natuurlijk, dat bij
de jongste algemene beschouwingen, die
de begrotingsdebatten inleidden, het aan
tal luisteraars ongewoon groot is geweest.
Met name toen Uw Dr Jan Schouten het
woord voerde. Er wordt ook in de Kamer
terdege rekening gehouden met de vraag
wie er optreedt. En Schouten, dat weet
U, is niet de eerste de beste. Derhalve
waren er vele toehoorders. En wat voor
toehoordersToen de heer Schouten was
uitgesproken, zo meldt een krantenbericht,
werd het spreekgestoelte omstuwd door
afgevaardigden van diverse pluimage, en
werd hij gecomplimenteerd zowel door
V.V.D.-ers als P.v.d.A.-afgevaardigden.
U zult het met mij eens zijn, dat het
bij ons in de kerk toch vrij wat netter
toegaat. Stel U eens voor dat de dominee
na het „amen" omstuwd werd door een
menigte enthousiaste ouderlingen, die hem
Het gaat hier waarlijk niet om Axel
alléén.
Wanneer ge Zondag a.s. weer uw
mooie, ruime kerk betreedt, denkt dan
eens aan uw collega, die nu reeds jaar op
jaar zich met zijn gemeente behelpen
moet
Wanneer ge uw catechisatie geeft in 'n
fris, goed geoutilleerd eigen lokaal, denk
dan eens aan uw collega die alleen terecht
kan in 'n gehuurd hok, wanneer anderen
hem dat willen laten!
Dank zij onze Hervormde vrienden heb
ik zelf hier althans één avond 'n goed
lokaal. Maar om 8 uur moet ik er al uit
en kan met geen catechisant eens naspre
ken.
J.l. Vrijdag nog vergaderden wij als
kerkeraad met de jassen aan in 'n onge
zellig hok, waar de rokende kachel niet
wou branden.
Hoe moet ook de jeugd zich hier nu
reeds acht jaar behelpen.
Dit leed althans zal nu voor Axel, zo
God wil, spoedig zijn geleden.
De grote schuld echter blijft en de stqp-
gezette hulp van deputaten vormt een
nieuwe kink in de kabel.
Daarom moet er iets gedaan.
Om gezondheidsredenen moest ik de
laatste jaren alle spreekbeurten afzeggen.
Nu die verbeterd is, ben ik bereid om
hier of daar weer eens 'n lezing te hou
den, hetzij over 'n bijbels of 'n letterkun
dig onderwerp. Echter uitsluitend ten
voordele van Axels nog niet betaalde
kerkbanken. D. J. C.
ontroerd en met tranen in de ogen kwa
men bedanken voor de goede boodschap.
Zo'n poespas maken we daar niet van.
Slechts één van hen treedt naar voren
met een plechtige handdruk, waarbij de
gemeente toeziet behalve achterin. Voor
de rest hebben we de stilzwijgende af
spraak gemaakt, dat we van onze inner
lijke gevoelens niets zullen laten blijken.
Daar wordt de dominee nooit iets van
gewaar, of het moest bij zijn afscheid
wezen. En dat is maar goed. Wij maken
van onze dominees noch ijdeltuiten noch
zenuwpatiënten.
En wat denkt U van die complimenten
van andersdenkenden aan Schoutens
adres? Zulke lieden hebben wij gelukkig
niet in de kerk. Die horen niet in ons
heiligdom! Bovendien, wat zouden ze er
doen? De geheimtaal die er gesproken
wordt is dermate onverstaanbaar, dat ze
wel een tolk mee moesten nemen, om de
preek in verstaanbaar Nederlands over te
zetten. Daarom geen P.v.d.A. of V.V.D.
in de kerk. Communisten natuurlijk hele
maal niet. Als ze er kwamen zouden wij
ze wel wegkijken hé, wat doet die nou
in de kerk!
Zo houden we de zaak in de kerk netjes.
Van dat gruwelijk absenteïsme, zoals er
in de Kamer van de 100 leden vaak geen
50 zijn, willen we in de kerk ook niets
weten. We zijn altijd alle 99 present, en
laten de ene niet als een verloren schaap
op de preekstoel staan. En maar luisteren
Of die man nou Schouten heet of een
minder bekende naam heeft, het kan ons
geen snars schelen. We luisteren.
We zitten niet als in de Kamer met el
kaar te praten, of ondertussen iets anders
te doen, of aan iets anders te denken.
We hijgen ook niet naar de koffiekamer.
Zo doen we dat in de kerk. Het gaat
dat voelt ieder zomaar in de kerk
vrij wat netter toe dan in de Tweede Ka
mer. Bovendien stappen we van onze net
te gewoonten ook niet af.
Zoals we dat verleden Zondag plachten
te doen zo doen we dat deze Zondag weer.
We schuiven in onze bank, en we luiste
ren, en we praten niet, en we suffen nog
minder. We denken ook niet aan de kof
fie. We handhaven onze Zondagse ge
woonte precies even onveranderlijk, als
we al onze dagelijkse gewoonten handha
ven. Wij gaan in het oude spoor vooruit,
want daar houden we van. Evenmin als
een R.K. of een V.V.D.-er ooit A.R.
wordt, al staan er tien Schoutens te ore
ren, laten we ons van ons stuk brengen,
al vliegen de vonken van de preek af.
Want we zijn immers met z'n negen en
negentigen! H. V.