DE HOFPLEINKERK GEOPEND.
Met meer dan gewone belangstelling hebben
wij uitgezien naar dezen avond, welke van blij
vende beteekenis zal blijven in de geschiedenis
van Middelburg's Gereformeerde Kerk. Aan de
rijke historie van onze plaatselijke kerk wordt
wederom iets toegevoegd, maar tegelijkertijd
wordt een tijdperk van haar afgesloten.
De ouderen onder ons kunnen niet zeggen ge
lijk Israël na zijn herbouw van den tempel, de
nieuwe tempel valt bij de oude in 't niet, maar
toch is het te verstaan, dat er zijn, die met wee
moed terugdenken aan hetgeen in 1892 ge
schiedde.
Toen ook feest in haar midden. Om dit ech
ter goed te verstaan, moeten wij de historie laten
spreken. In Middelburg was een Christelijk af
gescheiden gemeente, geboren uit de afscheiding,
welke actie begonnen was door den welbeken
den Ds. H. Cock, predikant te Ulrum. Door
allerlei gebeurtenissen, elkaar niet begrijpen, ver-
eenigden zich een groep van ontevredenen, die
zich niet. konden vereenigen met aanvraag erken
ning van den Staat der Nederlanden en loslating
van den naam Gereformeerd, om alzoo de ver
volging van die tijden te ontgaan, onder den
naam van Gereformeerde gemeenten onder het
kruis. Ook in Middelburg ontstond zulk een ge
meente, bediend door Ds. H. van den Oever
van 18581861 en Ds. M. Keulemans van 15
Sept. 1861—10 Nov. 1889.
De verhouding tegenover elkaar was gespan
nen, maar langzamerhand kwam er toenadering
en het was op de Synode van 1869 te Middel
burg, dat de hereeniging plaats vond. De naam,
waarmee men optrad in het publieke leven,
luidde van dien tijd „Christelijk Gereformeerde
Kerk".
Ds. M. Keulemans, die in dien tijd hier per-
dikant was met Ds. A. Littooij, de voorganger
van de Chr. afgescheidene gemeente, was mede
lid van die Synode.
Men vergaderde toen in een perceel in de
St. Pieterstraat als kerk in gebruik genomen 24
Oct. 1858, waar wij thans vinden de drukkerij
van de Middelburgsche Courant.
De beide gemeenten bleven hier bestaan, al
was er goede samenwerking. Dat er blijdschap
was vanwege de vereeniging van broeders en
zusters, die bij elkander behoorden, blijkt ons
uit het verslag van de notulen van den bijzon-
deren kerkeraad op 18 Juni 1869, waarin wij
lezen„De leeraar geeft verslag van de ver
eeniging, die er is gesloten na breede discus-
siën en inlichtingen verblijdt men zich algemeen
over Gods daden".
Men had hier dus 2 gemeenten van de Chris
telijke Gereformeerde Kerk, afdeeling Gasthuis-
kerk en afdeeling St. Pieterstraat.
Véle jaren diende Ds. Keulemans alhier hij
arbeidde met rijken zegen, velen kwamen tot be
keering en in dien kleinen kring heerschte, hoe
veel zonde er ook mocht zijn, een krachtig ge
loofsleven. Na 28 jaren dienst meende Ds. Keu
lemans te moeten vertrekken naar Zierikzee.
Men treurde hierover. Welk een rijkdom ligt
in de volgende woorden uit de kerkeraadsnotulen
van 14 Nov. 1889 „Onze leeraar nam Zondag
j.l. voor een zeer groote schare belangstellenden
in de Waalsche of Fransche Kerk zegenend af
scheid, naar aanleiding van Hebr. 13 8. Tevens
wordt medegedeeld, dat hij hedenmorgen door
een commissie uit den kerkeraad en onder vele
bewijzen van liefde en belangstelling uitgeleid is
naar de boot, na ten huize van Br. Peters knie
lende gebeden te hebben, is hij scheep gegaan."
Onderscheidene beroepen werden uitgebracht,
totdat men Cand. W. HL Oosten, reeds overle
den als predikant te Scheveningen, Br. den Har-
tigh en ondergeteekende woonden zijn begrafenis
bij namens onze kerk, bereid werd gevonden de
roeping naar Middelburg B. te aanvaarden 26
October werd hij te Middelburg bevestigd.
Reeds spoedig openbaarde zich plaatsgebrek.
Men zocht naar uitbreiding kerkgebouw, totdat
men ten slotte de hand wist te leggen op een
stuk grond gelegen aan het Hofplein te Middel
burg. De notulen leerden ons, dat bouwen van
een kerk niet gemakkelijk is, bezwaren van aller
lei aard en interne moeilijkheden kunnen zich
voordoen, maar zij zijn er om overwonnen te
worden. Zoo ook hier. De bouw van een nieuwe
kerk en pastorie kwamen tot stand en 10 Nov.
1892 was een onvergetelijke dag voor de Hof
pleiners. Waarom noemden zij hun kerkgebouw
niet de St. Pieterskerk, als een herinnering aan
het verleden, toen in deze buurt stond de thans
afgebroken ^St. Pieterskerk
Onvergetelijk was die dag in die samenkomst
traden op Ds. Keulemans, Littooij en Oosten.
Men was blij zulk een ruim kerkgebouw te be
zitten, maar de tijd heeft geleerd, dat lang, heel
lang dit kerkgebouw niet :zou staan. Geen
eeuwen zagen op haar, gelijk op de Gasthuiskerk,
waarvan gisteravond voor onze samenkomsten
de deur werd gesloten, neder. Geen Generale
Synode werd in haar gehouden. Van het ker
kelijke leven was de Gasthuiskerk het centrum,
in aansluiting met de geschiedenis. De beroemde
Zendingssynode van 1896 binnen haar muren.
Maar toch in die jaren is zij van groote beteeke
nis geweest. Ds. Oosten's arbeid is niet vergeten
en zijn opvolger Ds. Bouma van 5 Juni 1898
6 Jan. 1925 te Middelburg was een man met een
leidende positie in het kerkelijk leven van Zee
land.
Na de uittreding met de doleantie was in Mid
delburg ook een Nederduitsch Gereformeerde
(doleerende) kerk gekomen onder leiding van
Ds. Klaarhamer. Spoedig vreenigden zich de
afscheiding en doleantie met elkander, n.m.l. in
1892, al bleef er op vele plaatsen een gedeeld
kerkelijk leven alzoo ook hier onder de namen
A., B., C. In 1917 werd het ééne ongedeelde
kerk.
De samensmelting heeft zeer zeker medege
werkt aan den bouw van de nieuwe kerk. Reeds
dikwijls was over verbouw gesproken, maar het
resultaat bleef nihil, totdat in 1928 een commis
sie werd benoemd om te adviseeren over nieuw
bouw en over twee predikantsplaatsen. Wat
heeft die commissie dikwijls vergaderd, tot 14
maal toe! De kerkeraad kon zich niet altijd vinden
in de gegeven adviezen, maar de broeders van
de Commissie en de Commissie van Beheer gre-
pen steeds moed. De gemeente werd steeds inge
licht, zoodat in Januari 1930 de kerkeraad besloot
tot nieuwbouw van de Hofpleinkerk met alge-
meene stemmen.
Maandag 14 April werd met den afbraak be
gonnen 5 Juli werd de eerste steen gelegd en
29 December wordt de kerk in gebruik genomen.
Soli Deo Gloria.
Een ander, een nieuw kerkgebouw bezitten
wij nu. Excelsior, van de St. Pieterskerk naar
het Hofplein en thans een eenvoudig, modern
kerkgebouw, aan de eischen van architectuur
beantwoordende. De gemeente is verheugd.
Wij rekenen als menschen, op een langer leven
Mijnheer de Commissaris van Zeeland, Ex
cellentie, Uw tegenwoordigheid stellen wij op
hoogen prijs. Uw meeleven met de Christelijke
actie is ons bekend. U staat aan het hoofd van
een roemrijke provincie op allerlei terrein, eene
provincie, waar men leerde „Luctor et Emergo
Dat ik U mag toespreken, zelf geboortig uit
Zeeland, vervult mij met blijdschap. Onze pro
vincie groeie onder Uw leiding mogen de scha
duwen van den tegenwoordigen tijd en van den
crisis wijken en onze provincie ervaren Gods
rijken zegen.
Mijnheer de Burgemeester. In Middelburg, de
oude veste, het middelpunt van Zeeland's tuin,
de stad, waar de eeuwen spreken, staat dit nieu
we kerkgebouw. Ook aan onze uitnoodiging is
door U namens B. en W. gehoor gegeven. Ook
voor Uw medeleven en tegenwoordigheid danken
wij U. U hebt mede den bouw doen vergemak
kelijken en de keurige afwerking van het trottoir
rondom ons kerkgebouw stellen wij zeer op prijs.
Wees er van verzekerd, dat in onze gemeente
steeds de burgerlijke overheid aan Gods genade-
troon wordt opgedragen en zij er alzoo onder
Uw burgemeesterschap rust en vrede en wel
vaart in deze mooie, schoone, oude stad met
wereldsche vermaardheid. In Uw aller tegen
woordigheid mede van de classis verheugen wij
ons, een blijk van meeleven, sympathie, een
dankzegging.
Als voorzitter van den algemeenen kerkeraad
past het mij, onze erkentelijkheid te betuigen aan
de Commissie van Beheer, die het werk namens
den kerkeraad deed uitvoeren en in het bizonder
aan de bouwcommissie uit haar midden. Maar
niemand zal het ons euvel duiden, als wij ten
slotte alles concentreeren in ons medelid A. de
Poorte, de ziel van het werk, de ontwerper van
dit gebouw. Geen werk was hem te veelgeen
vrijen tijd ontzag hij, altijd en steeds weer be
reid om van advies te dienen, ook bij teleur
stelling. Uw vrijen tijd gaaft gij, maar ook en
dat wenschen wij als kerkeraad hier in het pu
bliek mede te deelen, gij hebt alles kosteloos
gedaan, gij verdiendet voor de gemeente ettelijke
duizenden guldens. Uit liefde deedt gij dit alles
zouden wij U niet danken Maar bovenal den
Schepper danken wij, die zulke bloesemen laat
zien in zijn gemeente-gaarde. De opzichter was
steeds op zijn post en liet over alles zijn oogen
gaan.
Keurig werk leverde onze aannemer Br. M.
Walraven wij kunnen er ons van overtuigen.
Een staf van helpers hebben hem bijgestaan als
metselaar mogen wij noemen Walraven en de
zijnen als schilder Kleinenberg en zijn werklie
den als electricien de heer van Westende en
zijn kundige vaklui de monteurs ontzagen geen
moeite als loodgieter J. Pouwer als meubel
fabrikant de heer Onstenck. De stoffeerders
Kodde, Kögeler en Wiener hebben alle lof van
hun werk. Allen, wie ook en op welke wijze,
medegewerkt hebbende, danken wij.
De Mannenvereeniging en Jeugdvereenigingen
boden een zilver doopvont aan een Dames
comité, bijgestaan door Br. Caljouw en door
gansch de gemeente deed kerk en zalen stoffee-
ren. Haar arbeid voor den kerkeraad is een
blijvende gedachtenis.
Hoevelen schonken geen giften, tot ontroering
toe, als men weet, wie een offer brachten
Een nieuw orgel zal worden bespeeld door de
organisten van Noppen en Wagenaar, een orgel,
geleverd door de Firma Dekker te Goes, waar
van wij verwachten, dat het aan alle eischen
zal voldoen. Ook hieraan werd veel arbeid ten
koste gelegd.
Gemeente dankzegging voor alles leeft in
ons hart.
Een nieuwe kerk maar ook een nieuwe
dan 38 jaar mogen vele geslachten onder Gods
zegen hier vergaderen worde dit kerkgebouw
het centrum van het Gereformeerde leven in
Zeeland en vervulle het waardig de plaats van de
St. Barbarakapel, waar eens de mis werd be
diend en later het levende Woord werd ver
kondigd.
De gemeente is verheugd en gaarne aanvaardt
de kerkeraad dit kerkgebouw uit de handen van
de Commissie van Beheer, maar voordat het
plechtig in gebruik wordt genomen, nog enkele
toespraken, welke bij deze plechtigheid niet ge
mist kunnen worden.
koster. Br. G. Midavaine gaat heen. Ook met
hem een tijdperk afgesloten. Wij hadden onzen,
ouden, trouwen koster lief. Wij hadden hem
nog zoo gaarne gehouden, doch het kan niet an
ders. De rust gunnen wij hem van harte, dewijl
wij kunnen verstaan zijn aanvraag om ontslag.
Veel diende hij, maar veel belooft de Heere
aan Zijn dienaren zij het ten tijde des avonds
voor hem steeds licht en ook voor zijn echtge-
noote, die door ziekte niet kan tegenwoordig zijn.
Br. Drost, u roepen wij een hartelijk welkom
toe als koster van dit kerkgebouw. De Gasthuis
kerk gaat gij verlaten een nieuwe periode treedt
gij in, zij het onder 's Heeren gunst voor u en
de uwen een heerlijk tijdperk in Zijn sparende
genade, welke gij in dit jaar zoo bijzonder hebt
ondervonden.
Zoo gaan de tijden voorbij en veranderen,
maar God blijft dezelfde, meeleven van velen,
gelijk u ook uit het volgende schrijven blijkt.
(Een schrijven van Br. P. C. Koster, een oud-
Middelburger, thans te Valthermond wordt voor
gelezen.)
God dezelfde, welk een troostZijn Woord
blijft in der eeuwigheid. Alles moge vergaan,
Hij blijft. Jezus komt en met het gebed van het
Maranatha in het hart, verklaar ik namens den
kerkeraad van de Gereformeerde Kerk te Mid
delburg, dat wij het alleen van God verwachten,
en dit gebouw voor Zijn dienst alleen willen
gebruiken, kon het zijn velen tot zaligheid en
's Heeren heerlijkheid.
Ds. Oosten nam het vorige kerkgebouw in ge
bruik met de woorden Komt en ziet Gods da
den (Ps. 66:5a). Komt en ziet Gods daden,
in den naam des Vaders, des Zoons en des
Heiligen Geestes nemen wij dit kerkgebouw in
gebruik voor den dienst der gebeden, des
Woords en der Sacramenten, zij het tot aan de
voleinding der eeuwen.
Middelburg. SCHEELE.
ORGELBESPELING HOFPLEINKERK
MIDDELBURG.
Vrijdagavond a.s. 2 Januari zal in de Hof
pleinkerk van 89 uur een orgelbespeling wor
den gehouden op ons nieuwe orgel door den
Heer T. Ferwerda, organist van de Nieuwe Kerk.
Goede waar behoeft geen krans. Wij hopen,
dat velen gebruik van deze gelegenheid zullen
maken. Het zal de moeite waard zijn. Een drie
tal psalmen zullen gezongen worden.
Toegang vrij.
Middelburg. SCHEELE.
SoestA. D. R. Polman te Rhoden.
S. Wouters te Dronrijp.
BEROEPEN TE
Hijken Cand. F. Boonstra te Zuidwolde.
Zuilichem Cand. J. R. Sybrandy te Stiens.
Yerseke: H. Brink te Onderdendam.
AANGENOMEN NAAR
Zuid-Beijerland: Joh. den Boer te Brouwershaven
Emeritaat. Ds. P. Bos van Stadskanaal
moet voornemens zijn om gezondheidsredenen
eervol emeritaat te vragen.
Ds. P. Bos is 60 jaar en heeft 37 dienstjaren
en diende achtereenvolgens de kerken van Zuid
broek, Ten Boer, Delfzijl, Winsum en sinds 1921
Stadskanaal, alle kerken in de Provincie Gro
ningen.
In „de Bazuin" wordt aan dat bericht toege
voegd „Weer een dienaar, tevens curator der
Theol. School, die naar den mensch gesproken,
te vroeg emeritus wordt. De Heere geve hem
eenswillendheid.
Het is een zware zaak.
„Blijkt Uw weg, o Vader, niet
Onze weg te zijn,
Blijkt Uw wil niet onze wil
En Uw gaaf gemis
Vader, maak ons hart dan stil
In de duisternis".
Enschede. Zaterdagmiddag der vorige
week had de eerste-steenlegging plaats van de
nieuwe Geref. Kerk aan den Lasondersingel
alhier. Tal van gemeenteleden woonden de plech
tigheid bij, welke werd verricht door den oud
sten predikant der gemeente, Ds. E. Prinsen, die
sprak naar aanleiding van Genesis 26 22 „Re-
hoboth. Want nu heeft de Heere ons ruimte
gemaakt en wij zijn gewassen in dit land".
Ommen. „De kerkeraad der Geref. Kerk
alhier heeft zich met het oog op den bouw
eener nieuwe kerk tot de kerkvoogdij der Ned.
Herv. Kerk gericht met het vriendelijk verzoek,
gedurende den kerkbouw van het kerkgebouw
der Ned. Herv. Kerk te mogen gebruik maken.
Dit verzoek is echter van de hand gewezen
en het kerkgebouw geweigerd. De Chr. Hist, en
Vrijz. leden van het kerkbestuur waren de Ge
reformeerden goedgunstig gezind de leden der
Herv. Geref. Staatspartij stemden eenparig tegen.
Ze hebben willen aantoonen, dat bij hen Her
vormd en Gereformeerd zich slechts in naam
met elkaar verdraagt."
Het is al jaren geleden, dat we op politiek
terrein op een plaat werden gewezen op „het
spook van Ommen", 'k Meen, dat het was bij
de verkiezingen voor de 2e Kamer, toen Dr.
A. Kuyper, candidaat was voor de A.R.
Zouden daar in Ommen de heeren van de
Herv. Geref. Staatspartij soms ook spoken zien
of vreezen ze ontheiliging van het kerkgebouw,
als de Geref. er een dienst houden of nog erger
is het uit vijandschap tegen „de afgescheidenen"
en „doleerenden"
We hopen, dat we ons vergissen, 't Zou al
te erg zijn, maar houding en uitspraken zijn al
te bekend.
Ds. J. A. C. Rullmann. Het vertrek van
Ds. J. A. C. Rullmann, missionair predikant van
de Geref. Kerk van Rotterdam voor Poerboling-
ga, naar Indië is thans bepaald op 24 Juni a.s.
per s.s. „Dempo". Tot dat oogenblik is zijn adres:
Van Lenneplaan 41 te Soest.
Weg met de waarzeggers. De Christelijke
staatspresident van China schijnt het, ook in zijn
regeeringspractijk, met het Christendom ernstig
te meenen. Naar het Christelijk persbureau ver
neemt, heeft hij o.a. thans een sterke campagne
ingeleid tegen waarzeggerij en tooverij. Aan de
districts- en staatsbesturen is een regeeringsbe-
sluit gezonden, waarbij hen opgedragen wordt,
binnen 3 maanden er voor te zorgen, dat de
gezamenlijke waarzeggers enz. te hunnent tot
een ander beroep overgaan. Hebben zij in dien
tijd dat niet vrijwillig gedaan, dan moeten de
overheden hen zonder meer gedwongen aan an
der werk zetten.
China geeft hierin de z.g.n. christelijke volke
ren uit het Westen een voorbeeld, beschamend
zelfs.
Geknipt uit de Utrechtsche Kerkbode het
volgende
Onlangs kwam op een Classicale vergadering
de vraag ter sprake, of het wenschelijk is de
discussies in de officiëele acta op te nemen.
Prof. Rutgers schreef eens„Mijns inziens
moet men zooveel mogelijk elke notuleering van
overwegingen, beoordeelingen, enz. trachten te
voorkomen. Gewoonlijk notuleert een kerkeraad
(en niet minder een classis) enkel zijn besluiten
en meer te notuleeren doet nooit eenig goed en
heeft nooit nut, maar doet integendeel door
gaans veel kwaad. Het komt slechts aan op de
bewaring in de notulen van hetgeen een kerke
lijke vergadering beslooten dan natuurlijk met
de overwegingen, die niet één of meer leden
uitspraken, maar die de kerkeraad zelf geformu
leerd aannam."
Met deze uitspraak kunnen wij winst doen.
't Kan ook geen kwaad daar nog eens op te
wijzen, wijl er altijd nog menschen zijn, die gaar
ne voorlezen, wat zij de vorige maal woordelijk
hebben gezegd.
Dat is de bedoeling van notulen niet.
Het woord van Prof. Rutgers worde gelezen
en in praktijk gebracht.
Zijn woord heeft allicht meer effect dan dat
van andere.
In de Kerkbode voor Drenthe en Over-
ijsel lazen we het volgende
De Hersteld-Apostolischen. Wij lezen in de
Engelsche pers, dat de Hersteld-Apostolische
gemeente, die in Engeland veel gegoede leden
telt, daar wellicht ontbonden zal moeten wor
den, daar al de 12 apostelen zijn gestorven zon
der nieuwe apostelen te roepen en zoodoende
de secte geen enkel wettig prediker meer heeft.
Een interessante vraag hierbij is, hoe het nu zal
moeten gaan met het groote vermogen der secte,
dat op 30 millioen Pound Sterling, dat is dus op
1360 millioen begroot wordt. Als de secte
ontbonden is, is er geen wettig erfgenaam. Men
overlegt, of dan niet het bezit voor weldadige
doeleinden bestemd zal moeten worden.
Over de „interessante vraag" zullen de En-
gelschen wel discussieeren en het tot een goed
einde brengen, maar het eerste gedeelte hoe is
dat te rijmen
't Is een eigenaardige tijd
In de gemeente der Zwitsersche Evange
lische Kerkelijke Vereeniging komt de Heidel-
bergsche Catechismus weer meer en meer in
eere, meldt de „Ref. Kirchenzeitung". Vooral
in het kanton heeft hij zijn intocht gedaan.
Een gunstig teeken
Het „Geref. Jongelingsblad" bevatte dezer
dagen de volgende tien wenken
1. Zeg niets, waarvan gij niet gaarne wilt,
dat God het hoort (Ps. 141:3).
2. Zing niets, waarvan gij niet weet, dat het
aangenaam klinkt in de ooren Gods (Ef. 519).
