Weekblad voor de Gereformeerde Kerken in Zeeland.
Tweede Blad.
39e Jaargang.
Vrijdag 2 October 1925.
No. 40.
RedacteurenDs. P. VAN DIJK te Zaamslag en Ds. A. C. HEIJ te Koudekerke.
Persvereeniging Zeeuwsche Kerkbode.
Kerkelijk en Geestelijk Leuen.
Voortgaand ongeloof.
Bouma.
ZENDING.
A. Merkelijn.
Vaste medewerkers D.D. L. BOUMA, F. J. v. d. ENDE, B. MEIJER, F. STAAL Pzn., en R. J. v. d. VEEN.
Abonnementsprijs: j per kwartaal bij vooruitbetaling f 1,
Afzonderlijke nummers 8 oent.
Advertentieprijs: 15 cent per regelbij jaarabonnement van
minstens 500 regels belangrijke reductie.
UITGAVE VAN DE
Adres van de Administratie
Firma LITTOOIJ OLTHOFF, Middelburg.
Beriohten, Opgaven Predikbeurten en Advertentiën tot Vrijdag
morgen 9 uur te zenden aan de Drukkers LITTOOIJ OLTHOFF
Spanjaard straat, Middelburg.
TELEFOON 2 3 8. GIRONUMMER 42 2 8 0.
Langzamerhand ontworstelen de volkeren
zich weer aan den grooten druk, welken de
ontzettende oorlog op hen heeft uitgeoefend.
Het zwaard is nog niet teruggekeerd tot de
scheede, waaraan het onttrokken werd; nog
dagelijks wordt er bloed vergoten, maar dat
is zoover van ons werelddeel verwijderd, dat
we er nauwelijks acht opgeven. Wij lezen
van Spanjaarden en Franschen, die in Noord-
Afrika vechten en ook dat het in het oude
Syrië niet tot rust wil komen, doch het grijpt
ons niet aan. Er valt zooveel voor in onze
eigen nabijheid, dat we handen vol werk heb
ben om het bij te houden. De wateren van
ons eigen kerkelijk leven zijn ook in beroering,
al bruischen de golven nog niet zoo hevig.
Hoe gaarne zouden we zien, dat er op onze
kerkelijke erve eensgezindheid van denken en
handelen gevonden werd, want daaraan bestaat
er inderdaad behoefte, wijl er zooveel is, dat
ons van nabij bedreigt. Doch het schijnt, dat
het er niet toe komen kan en de verschillende
Bladen helpen er aan mee om ons zulk een
illusie te ontnemen. De een beweert, dat zulk
een onrust van weinig belang is en de ander
spreekt uit, het is geen kleinigheid, er zit aan
deze kwestie veel meer vast. Hoe dit ook zij,
ik zou wel willen, dat aller oog gericht ware
op de verschijnselen, welke ons zeggen, dat
de afval voortschrijdt, en dat aller hand ijverig
meehielp aan het bouwen van Sions muren.
De verschijnselen, waaraan ik op het oogen-
blik denk, zijn drie. Het eerste, waarop mijn
oog viel, is de toenemende macht van het
socialisme. Onwillekeurig werden we daaraan
herinnerd door de huldiging, welke aan Mr.
Troelstra ten deel is gevallen. Wij misgunnen
dezen staatsman de hem toegebrachte eere niet,
want wij oordeelen, dat nobele aspiraties hem
bewogen hebben om den strijd te voeren tegen
de overheersching van het kapitaal. Wie zich
herinneren kan, hoe het er vóór vijftig jaren
uitzag in ons vaderland, kan zich best begrijpen,
dat iemand, die deernis kende met verdrukten,
en gevoel voor gerechtigheid had, verontwaar
digd over wat hij in de maatschappij zag zich
opmaakte om er zoo mogelijk een eind aan te
maken. Hij heeft door zijn verzen reeds uiting
gegeven aan wat Jn hem leefde en hij heeft er
de sympathie door verworven van velen, die
nog idealen koesterden. Wel speet het velen,
dat hij den weg opging door Marx gewezen
en dat hij een bewonderaar van het socialisme
werd, dat zoo beslist tegen de kerk en den
godsdienst partij koos. Het werd meer en meer
zijn streven om aan de arbeiders de macht te
verschaffen en door zijn rijke gaven stond hij
in die opkomende beweging in ons land weldra
vooraan. Te ontkennen valt het niet, dat hij
er niet voor terugdeinsde om naar revolutio
naire middelen te grijpen, als hij meende, dat
hij er zijn doel mee kon bereiken, maar het is
te verklaren, dat zij, die in het socialisme de
verlossing begroeten, hem altijd weer op 't
schild hebben verheven. Hij heeft in de ge
schiedenis van de ontwikkeling der politieke
partij een zeer groote rol gespeeld en hij wist
door zijn vurige geestdrift duizenden te be
zielen. Dat hij de grondslagen, waarop de
Overheid en de maatschappij rusten, heeft
ondermijnd is ontegenzeggelijk waar en dat
we dit niet verschoonen kunnen staat ook vast.
Nu hij het opgeven moet ligt er iets tragisch
in, dat wel tot nadenken stemmen moet. Naar
de verslagen in de couranten zeggen, vlamde
nog het oude vuur op toen hij de vergadering
wees op de toekomst van het socialisme, welke
hij zoo menigmaal met heldere kleuren geteekend
heeft. Het is duidelijk, dat hij echter nooit in
dat uit de verte aanschouwde land zal binnen
gaan, en wat blijft er nu persoonlijk voor hem
over De tijd is niet verre meer, dat ook deze
groote verschijnen moet voor den Rechter van
allen, aan wien hij rekenschap zal moeten
geven van al zijn doen en laten.
Hij gaat heen, doch wij moeten er op rekenen,
dat anderen dien strijd zullen voortzetten en
wij mogen er het oog niet voor sluiten, dat de
boodschap, welke zij brengen voor een groote
menigte van ons volk een groote bekoring heeft.
En stond deze beweging op zich zelve, dan
zou het niet zoo verontrustend zijn, maar zij
is opgekomen in alle landen en groeit nog steeds
aan. Wat Rusland te zien geeft, wat Hongarije
doorleefd heeft, zou de oogen voor deze ver
derfelijke beginselen moeten openen, zou men
zeggen, maar het gebeurt nog niet en dit doet
denken aan het woord ziende zien zij niet, en
hoorende verstaan zij niet. Daarin merken we
dan ook, dat er een oordeel rust op allen, die
den eenigen Verlosser miskennen en het evan
gelie des heils verwerpen.
Het tweede verschijnsel, waarop we wijzen,
is de vergadering, welke belegd was door de
mannen van den Dageraad. Ik was nog een
schooljongen, toen ik voor 't eerst van deze
vereeniging hoorde spreken. Zij vond in 't ge
heel geen bijval in de omgeving waarin ik des
tijds leefde. De menschen spraken er algemeen
afkeurend over en dit is nog het geval bij een
groot deel van ons volk. Maar zij is blijven
bestaan en het deed ons goed, dat Mr. Heems
kerk, Minister van Justitie, de ingediende sta
tuten niet de koninklijke goedkeuring wilde
bezorgen. Hoe zou een Christelijke regeering
haar zegel kunnen hechten aan een vereeniging,
welke openlijk verklaart, dat zij propaganda
wil maken voor het atheïsme. Ieder heeft wel
gehoord, welk een kabaal deze mannen daar
over gemaakt hebben. Doch wie meenen mocht,
dat zij zich er bij neerleggen zouden, heeft zich
vergist. Het kwam thans uit, dat zij opnieuw
pogingen in 't werk zullen stellen om het voor
gestelde doel te bereiken. Hoe het nu gaan
zal, weten wij nietwij zullen het wel spoedig
vernemen, doch het leert ons, dat er in ons
vaderland helaas een schare mannen en vrouwen
is, die vijandig staat tegenover de openbaring
Gods, ja, die van haar en van den levenden
God zelf niets weten willen. Wat nog meer
zegt, die openlijk den strijd willen voortzetten
voor hun ongeloof, en die al het mogelijke zullen
doen om ons volk van al het Christelijke te
berooven. De rijkste weldaad, door den Gever
alles goeds aan een volk geschonken, miskennen
zij en zij gunnen zich geen rust, eer zij haar
aan de vergetelheid prijs gegeven hebben. Is
het niet indroevig, dat men zoo ijvert, om de ge
dachtenis van den levenden God uit te roeien
Het is helder, dat zij eiken band tot den laat-
sten draad toe aan den almachtigen Schepper
van hemel en aarde willen verbreken. Dit is
een teeken des tijds, dat heen wijst naar een
strijd, die meer en meer aanbreekt en die den
jongsten dag voorbereidt.
Dan is er nog een derde, welke ons treffen
moet. Er bestaat over de geheele wereld een
talrijke orde, onder den naam van de ster in
het Oosten. Zij is van jonge dagteekening. De
leden van deze vereeniging vinden geen be
vrediging in eenigen godsdienst van het heden.
Zij gevoelen zich geheel onvoldaan en zij leven
in den waan, dat er weldra komen zal een
leeraar, die het licht in de tegenwoordige don
kerheid ontsteken zal. Zelfs loopt het gerucht,
dat de verwachte reeds gekomen is, en dat
men hem begroet in een jongen Indiër. Dat er
in alle landen zijn, die hieraan geloof geven,
behoeft niet te bevreemden. De tijd der zelf
genoegzaamheid is voorbij. Het hart begint te
spreken en toont geen vrede te kunnen hebben
met het bestaande. In breedere kringen is er
een begeerte naar verlossing. De vraag kwam
derhalve voor eenigen tijd zal dit een beweging
zijn, welke tot inniger aansluiting aan Christus
leidt of zal zij het oog richten naar het heiden
dom. Er zijn slechts twee godsdiensten, die
verlossing belovenhet Christendom en het
Hindoisme. De eerste opent het uitzicht op
vergeving van zonde en heiliging van leven,
de andere zoekt haar in 't opgaan van het bi-
zondere in 'talgemeene, en oordeelt, dat het
persoonlijke moet verdwijnen. De bevrijding
bestaat alzoo in het ophouden van ons eigen
ik, van onze persoonlijkheid. Het blijkt meer en
meer, dat velen het wagen willen met de uit
komst welke deze heidensche godsdienst in
uitzicht stelt.
Dat menschen die het ernstig meenen, die
uitzien naar verlossing, den eenigen Zaligmaker
voorbijgaan en zich wenden tot een wijze,
welke thans in 't Oosten op komst is, noemen
wij bedenkelijk. Het evangelie der H. Schrift
is een kracht Gods tot zaligheid voör een
iegelijk. Dit is al de eeuwen door gebleken.
Het heeft nooit iemand teleurgesteld. Wij hebben
een wolke van getuigen, wier leven en sterven
er bewjjs van is. Niet overdreven is het, dat
het de eenige troost is voor een mensch, die
zich zelf niet helpen kan wanneer hij naar
lichaam en ziel niet aan zich zelf behoort, maar
aan Jezus Christus, die hem met zijn dierbaar
bloed heeft gekocht en hem van alle geweld
des duivels heeft verlost. En zou men dan ver
kiezen de troostelooze leer, die alleen spreekt
van een verzinken in eeuwige vergetelheid?
Ook dit verschijnsel zegt ons, dat de dagen
der groote verleiding aanbreken, waarop men
wijst op een Verlosser, welke dien naam ten
eenenmale onwaardig is. Neen, als het besef
van ellende, waarover in onzen tijd zooveel
gesproken wordt, niet dieper gaat dan ont
breekt er wat de heiligen van vroeger en later
deed uitroepen ga niet in 't gericht met uwen
knecht. Waarlijk, onze dagen zijn ernstig en
het is te vreezen, dat velen uit de christen
volken gaan op paden, die in hun oog recht
schijnen te zijn, maar die leiden naar den dood
en dan eeuwigen ondergang. Een ander evan
gelie dan dat der Profeten en der Apostelen is
er niet. Onder den hemel is geenjandere Naam
tot zaligheid gegeven dan die van Jezus.
Magelang, 31 Augustus '25.
Amice.
Even een kort briefje over den arbeid, ik
weet wel, dat ge graag een langen brief begeert,
maar daartoe ontbreekt de tijd en volsta ik dus
maar met u het belangrijkste mede te deelen.
Het belangrijkste is, dat we in Mei j.l. drie
vervolgscholen hebben opgericht, een te Kedoe
(tusschen Temanggoeng en Parakan) een te
Tingit op den weg naar Semarang en een te
Djoema, 12 kilometer van Parakan. Ge zult
vragen wat is dat voor een schooleen ver-
volgschool? We hebben hier verschillende
soorten van lagere scholen en het kost eenige
moeite voor een buitenstaander om zich van
het lager onderwijs een goede voorstelling te
maken. We hebben allereerst onze desascholen
dat is wel de minste; ze bestaat slechts uit
drie klassen en het doel, dat men met die
scholen zoekt te bereiken is om aan het kind
van den eenvoudigen Javaan de noodzakelijkste
kennis van lezen, schrijven en rekenen bij te
brengen. Hooger staat de z.g. 2e klas school,
of zooals deze school tegenwoordig heet: de
standaardschoolze bestaat meestal uit 5
klassende onderwijzers, die aan zoo'n stan
daardschool werkzaam zijn, hebben in den regel
een kweekschool (normaalschool) doorloopen,
waar ze op een vierjarigen cursus het diploma
voor onderwijs hebben gehaaldkinderen, die
zoo'n school hebben afgeloopen, kunnen aan
genomen worden in de hospitalen om daar voor
verpleger te worden opgeleid, worden toege
laten tot kweekscholen (normaalscholen) om
opgeleid te worden tot onderwijzer.
Een vervolgschool, zooals ik er nu 3 heb
opgericht, is een verlengstuk van de desaschool
kinderen, die de desaschool doorloopen hebben,
kunnen toegelaten worden tot de eerste klas
van zoo'n vervolgschool, die ook uit 3 klassen
bestaat. Hebben zij het onderwijs op zoo'n
vervolgschool tot het einde toe gevolgd, dan
staan zij gelijk aan leerlingen, die een stan
daardschool doorloopen hebben. Een desaschool
4- vervolgschool zijn dus gelijk aan de 5
klassige standaardschool.
Zoo'n vervolgschool kan nu alleen opgericht
worden op een plaats in welker nabijheid desa-
scholen zijnals regel vindt men hier op iedere
7 desascholen één vervolgschool. De meeste
kinderen, die een desaschool doorliepen, hebben
niet veel zin meer om verder te leeren of worden
van de school genomen opdat ze nu hun ouders
behulpzaam zouden zijn in de bearbeiding van
de akkers. Als er van één desaschool drie of
vier kinderen zijn, die verder leeren, dan is dat
al veel. Op ieder van de drie vervolgscholen
kregen we gemiddeld 18 leerlingen en dat was
voor een begin niet onnaardig. Wel zal dat
getal wel toenemenwant de meeste inlanders
weten nog niet, wat zij onder een vervolg
school hebben te verstaaneerst als hen dit
wat duidelijker is geworden zal het leerlingen
tal wel vermeerderen.
Zoo'n vervolgschool is nu uit Zendingsoog
punt daarom zoo mooi omdat ze relaties geeft
met vele desa's. Op ieder 4 desa's is er één
desaschoolop 7 desascholen is er een ver
volgschool, zoodat deze school relaties geeft
met 28 desa'sdit is van veel belang. We
doen in de Zending de ervaring op, dat lang
durige arbeid in één desa soms op niets uit
loopt en dat men in een daar vlakbij gelegen
desa ingang heeft; kinderen uit verschillende
desa's leidt er toe, dat we die verschillende
desa's leeren kennen en dat we door de school
een aanwijzing ontvangen in welke desa we
meer intensief moeten arbeiden. De scholen
bestaan nu nog slechts enkele maanden, maar
van sommige dessa's ontvingen we hoopvolle
berichten en we hebben het aantal koempoelans
(bijeenkomsten) weer met twee moeten ver
meerderen met het oog op de ontwaakte be
langstelling. Tot de taak van den onderwijzer
behoort ook het bezoeken van de kinderen in
hunne woningen en deze bezoekarbeid, die
met zoovele menschen in zooveel verschillende
desa's in aanraking brengt, is niet de minst
beteekenisvolle kant van den schoolarbeid.
Door de gunstige subsidieregeling, die pas
ingevoerd is, zal er slechts heel weinig bij
moeten uit de Zendingskas en hebben we dus
in de school een uitnemend zendingsmiddel,
dat toch het budget van de Zending niet al te
zeer verhoogt.
't Moest alleen nog wat makkelijker vallen
om leerlingen te krijgentelkens als wij een
school oprichten moet er veel onderhandeld
worden met ambtenaren, met Inlandsche en
Europeesche en al vinden we nu niet direct
openljjke tegenwerking, hartelijke steun vinden
we nog minderwanneer er een gouvernements-
school wordt opgericht, zijn alle daarbij be
trokken ambtenaren in de weer om te zorgen
dat er leerlingen komen, alle dorpshoofden, alle
onderwijzers van desascholen, alle hoogere
ambtenaren helpen mee en als wij in diezelfde
mate voor onze scholen steun ontvingen, dan
zou het heel anders gaan. Nu echter is er tel
kens een schouderophalen bij sommigen en
een onwillig helpen. Gelukkig, dat er echter
ook zijn, vooral onder de hoogere ambtenaren,
die met alle bereidwilligheid steun verleenen.
Gedenk ook onzen schoolarbeid in uw gebed
bij iederen tak van den arbeid, bij elke poging
voelen we 't hier zoo diep, dat alle arbeid
tevergeefs is, als God niet de wegen en de
harten opent, maar ook als Hij opent, dat nie
mand sluiten kan.
Met hartel. gr. als steeds
Uw br. in Chr.
Geref. Kerk Middelburg.
Ingekomen met attestatie uit: Amsterdam,
Elisabeth Wilhelmina Vertregt, L. Noordstraat L 109
Pieter Warmenhoven, Spanjaardstraat F 71; Goes,
Maria Nijssen, Abdij A 4344Grijpskerke, Willem
Maljers, Seisweg 13 177Rotterdam, Johannes Cor
nells Knijper, echtgenoote en 3 kinderen, Dam G 58
Ruinerwold, Jantje de Jonge, L. Noordstraat L 105
Veere, Johannes Anthonie Luijk en echtgenoote, K.
Heerengracht M 275Vrouwepolder, Engel Maas,
Nieuwl. Weg U 10Wemeldinge, L. J. Florusse,
Segeerstraat H 9.
Ingekomen met doopattestuit: Goes,
Prientje Cornelia v. d. Kuip, Wal A 8Koudekerke,
Cornelia Polderman, SegeerswegSt. Laurens, Jan
Fransoo, Noordweg R 2Meliskerke, Florus Adri-
aanse, Seisweg R 94.
Gedoopt: Suzanna Adriaanse, Seisweg R 94
Pieter Barentsen, Havendijk T 27 Bastiaan Davidse,
Seisweg R 132Adriaan Cornells Dubois, Vliss.
Wagenplein P 8 Pieter Laurinus Hendrikse, Segeers-
singel V 56Hendrik Heuseveldt, Veersche Singel
S 140; Roelf Huizenga, Rotterd. Kade O 225 Jan de
Jonge, Balans E 108Jacobus Joosse, Tramsingel E
9Jan Simon Lenselink, Blindenhoek D 65Maria
Hendrika Lenselink, Hendrikstraat W. 68Johannes
Mulder, Vliss.straat K 44 Lein de Nood, Noordweg
R 10Abraham Taal, Markt C 2Pieter Vreeke,
Koudek. weg D 24Jacomina Wagenaar, Seisweg R
119; Uke Tjerp Westerterp, Noordsingel S 158a Izak
Willemsen, Smoorsgang S 150 Cornelia Wisse,
Noordweg S 209Johanna Cornelia van Zweeden,
Koudek. weg D 42.
Zich onder het opzicht gesteld: Gerrit
Drost, Jacob Catsstr. S 117 Maatje AdriaanseJanse,
Seisweg R 94.
Gehuwd: Jacobus Poppe en Leuntje M. Bos-
schaart, KinderdijkIzaac de Wolff en Paulina G.
Lammens, Noordweg R 19Pieter J. de Jonge en
Cornelia K. Kosters, Gravenstr. I 249 Jacobus Jozi-
asse en Francina S. Vader, Noordweg R 36.
Vertrokken met attestatie naar: Am
sterdam, Pieter C'ornelus van Dijk, Wal A 12 Arne-
muiden, Tannetje Tissink—de ltijke, Koudek. weg
Canada, Jozias van Driel, Langeviele K 390 Dom
burg, Maatje DourleijnOele en 2 kinderen, Noord
weg R 13e St. Laurens, Jasper Janse echtgenoote en
1 kind, Seisweg B 177 Johanna KooleJanse, Noord
weg B 94fO. en W.-Souburg, Lena Beekman
Izeboud, Seisweg R 104Willem van Sorge, echtge
noote en 3 kinderen, O. Vliss.weg V 6; Oostkapelle,
Christina Melsev. d. Ende, Lat. Schoolstraat C 68
Vlissingen, Johannes P. J. Snijders, echtgenoote en 7
kinderen, Koningstr. E 246Veere, Johanna Iluij-
bregtse, 0. Veersche weg T 122 Zierikzee, Anthonie
Robert v. d. Woestijne, Baanstraat Q 226.
Vertrokken met doopattest naar:
Breda, Jacob Plansoen, BreewegDriebergen, Eliza
beth C. Heuseveldt, Heerengracht M 25 Terneuzen,
Andries Florussen, Heerengracht M 29Magdalena
Jozina Leenhouts, Beddewijkstr. K140Rilland-Bath,
Izaak Tange, Lat. Schoolstr. C 49Scheveningen,
Elisabeth W. Vertregt, Vlasmarkt K 145; Yerseke,
Janna Cornelisse, Lange Noordstraat C 21.
Overleden: Jan Adamse, Segeerstr. H 78
Cornelis Beekman, Seissingel R 188Adriaan van
Sorge, 't Zand D 140Jan Wielemaker, Veersche
Singel S 50.
Verhuisd: C. Hamelink van N. Poortstr. P 197
naar Smoorsgang S 149gC. Boone, van Beenhou
werssingel K 78 naar Krommeweels K 100J. C. den
Hollander, van Langeviele K 216 naar Wal B 73 P.
Meliefste, van Vliss. Bolwerk Q 300 naar Seisweg R
143; mej. N. Meijers, van K. Noordstraat L 104 naar
St. Pieterstr. A 64J. C. Vinke, van Verwerijstr. N
157a naar Oostkerkplein O 2W. P. Wattel. van K.
Noordstr. L 86 naar E 8.
