EDOM
FEUILLETON.
De arbeid onder de verstrooide Gereformeerden
in Nederlandsch-Indië*
Olfielëslt Bgrkhksii
Verantwoording van Liefdegaven.
's-Heeren Loo.
BOEKAANKONDIGING.
Gereformeerd Theologisch Tijdschrift.
Diaconaal Correspondentieblad. 20ste
Jaargang, No 1. Jan. 1922. Uitgever
J. H. Kok te Kampen. Abonnements
prijs per jaar f 3,25.
treden, teneinde meerdere saamwerking te ver
kregen en eene classicale regeling tot steun
aan hulpbehoevende Diaconieën tot stand te
doen komen'.
De Kerkeraad van Zwolle besloot tot de
oprichting van een kerkelijk bureau.
Den Hasg telde op 1 Januari 6047 be
lijdende leden en 6002 doopleden, totaal 12049
zielen. Op het kerkelijk budget van't jaar 1921
is een tekort van ruim f8000.
Ds. Joh S. Langen, van Waarder, die
peuige weken ernstig ongesteld was, neemt in
beterschap toe.
De Classe Klundert heeft met algemeene
stemmen den heer J. Meijer, ber. pred. te Fij
naart, toegelaten tot den dienst desWoordsen
der Sacramenten. Hij hoopt intree te doen^op
26 Maart, na bevestigd te zijn door ds. G. Meijer
van Marcm (zijn oom.)
Te Bandoeng is op 23 Dec. het nieuwe
kerkgebouw in gebruik genomen, waarbij ds.
J. H. Bavinck sprak over Psalm 1252, woor
den die bizonder tot die gemeenten spraken,
omdat deze stad omringd wordt door bergen,
hooger dan rondom Jeruzalem.
Er is in die jeugdige gemeente een opgewekt
kerkelijk leven, gelijk uit velerlei praestaties
blijkt.
Wijlen mej. Leuntje Iogelse heeft hare
nalatenschap vermaakt aan de diaconie te Oost
en West-Souburg.
Wijlen de heer C. Wiesman heeft aan de
kerk te Utrecht vermaakt f1000.
De Classe Apeldoorn heeft met algemeene
stemmen beroepbaar verklaard volgens art. 8
K. O. den heer B. Alkema, oud-zendeling te
Apeldoorn.
In Gelderland zal een predikanten-
Conferentie gehouden worden te Arnhem op
15 Mei.
Dr. Flach, missionair aits te Poerworedjo
(terrein van Utrecht) komt binnenkort met
verlof naar Holland. Amsterdam zal zoo moge
lijk t$delijk hulp bieden aan Utrecht's medi-
schen dienst. Zuster Fonkert heeft ontslag
gevraagd wegens huwelijk. Door de Zendings-
Synode van Utrecht en Gelderland is besloten
twee zusters voor den medischen dienst te
benoemen.
De kerk te Kollum heeft een gift van
f 1000 ontvangen voor schuldaflossing.
In De Heraut deelt dr. de Moor, voor
zitter van Deputaten der Generale Synode voor
den arbeid onder de verstrooide Gereformeerden
in Ned.-Indië, het volgende mede
Deputaten voor de verzorging van de ver
strooide Gereformeerden in onze O.-Indische
bezittingen hadden het voorrecht, weer eens een
uitvoerig schrijven van dr. W. G. Harrenstein
te Medan te ontvangen over den door hem
verrichten arbeid. Enkele mededeelingen daaruit
zullen de Kerkbode-lezers belang inboezemen.
Zooals we reeds weten, treurt Medan nog
over het vertrek van dr. J. H. Bavinck, die
tijdelijk als hulpprediker dr. Harrenstein bijstond
en thans soortgelijk werk doet als dienaar des
Woords van Bandoeng en van br. P. A. Colijn,
die zeer veel presteerde als ouderling en in
allerlei andere functies, terwijl zijn vrouw vele
verstrooiden heeft verkwikt door haar gastvrij
heid. De arbeid is daardoor voor dr. Harren
stein nog zeer verzwaard gelukkig echter vond
hij in zijn vrouw een krachtige hulp. In de
vacatures Bavinck en Colijn werdsn tot ouder
ling gekozen mr. Slotema (die reeds voor zijn
verlof als zoodanig diende) en br. Felderhof,
die vroeger tot de verstrooiden behoorde en nu
te Medan kwam wonen. God gaf dus weer
nieuwe krachten, en de samenwerking is uit
nemend.
Het zielental bedroeg bjj verzending van den
doob
15) HUGO KINGMANS.
Alles in haar kwam in opstand. Dat mocht
niet, dat kon niet, dat was al te vreeselgk
En dan barstte ze opeens los, haar man, die
nog steeds vóór zich uitstaarde, beschaamd, bij
de schouders grijpend «Heb-je dat niet kunnen
verhinderen
«Dat kon niet,' steunde hg. «O, 't is vree-
selijk. Maar er is gsen andere uitweg.'
Ze voelde, dat hg thans oprecht was. Het
smartte hem evenzeer als haar. Dat verteederde
haar eenigszins en ze dacht, dat misschien een
andere uitweg kon worden gevonden, een uit
weg, niet zoo smartelijk en eerloos als deze.
Daarom zei ze, wat opgewekt«Kom, Arthur,
vertel mg alles, alles. Dan kunnen we samen
overleggen.
Verwonderd keek hg haar aan, even. Wat
was dat 'n heel andere toon dan zooeven
«Er is niet veel te vertellen, Annie," ant
woordde h* somber.
«Vertel het," zei ze kort.
Toen kwam het verhaal. Hg zat dien middag
op z'n kantoor, alleen. Dat was niets bijzonders.
Lapidoth hield niet van werken. Die kwam zoo
brief (30 Nov. 1.1.) 185 belijdende en 122 doop
leden het bereikte een ongekende hoogte. Mede
als vracht van de opheffing van alle trouwver-
bod in den laatsten tijd het aantal geboorten
zeer toegenomen. Het zielental te Medan zelf
bedraagt 4; 100, zoodat vetreweg de grootste
helft tot de verstrooiden behoort. Dat is de
reden, waarom dr. H. het zoo druk heeft, want
een gemeente van 100 leden zou op zichzelf
genomen niet zooveel werk geven. Sinds dr.
H. kwam, is het zielental meer dan verdubbeld
zeker een verheugende vrucht van zjjn werk,
al ligt zoo'n cijfer nog slechts aan den buitenkant.
Het kerkbezoek klom tot 70 a 80, mede dank
zg de uitnemende prediking van dr. Bavinck.
Thans is het weer wat gedaald (60 a 70) door
allerlei oorzaken Maar bij leesdiensten schit
teren velen door afwezigheid. De catechismus
prediking (des avonds om de 14 dagen) wordt
door ruim 30 leden gevolgd de kinderen komen
dan niet, en maar weinig belangstellenden van
buiten.
5 personen deden belijdenis en bovendien
werden 2 volwassenen gedoopt; een oorzaak
van groote blijdschap, niet het minst omdat er
onder waren, die ver hadden gedoold. Er worden
4 catechisaties per week gehouden, die echter
meer op privaatonderwijs gelijken en eenigszins
evangeliseerend zijn. Het jonge volk is in
Holland gewone catechisaties zijn dus uitge
sloten.
In de 7 maanden na dr. H.'s terugkeer uit
Holland bracht en ontving hg te Medan 435
bezoeken den reistijd eraf gerekend is dat ge
middeld ruim 3 per dag, terwijl deze bezoeken
dikwerf een groote geestelijke spanning mee
brengen. Wat de buitenleden betreft, is het
getal bezoeken in die periode 198. Geweldigs
reizen moesten daarvoor gedaan worden, die
veel tjjd en groote kosten nemen. Ik kan de
bijzonderheden van het rapport niet overschrijven,
want dat zou te veel ruimte kostsn en u zou
het eentonig verhaal niet lezen, 't Is altjjd
weerzooveel K.M. en 2 a 3 personen bezocht,
huis-godsdienstoefening voor een klein getal
menschen gehouden enz. Maar wat zit er voor
wie ze opmerkzaam leest veel in die dorre
cijfers, èa over gezegenden arbeid èn over ge
weldige inspanning van dr. H. Jammer dat er
nog niet meer kan gedaan worden door gebrek
aan geld en menschen
Daarom lezen we met zorg, wat ons overigens
reeds bekend was, dat dr. H. in 1923 heengaat.
Februari van dat jaar heeft hij recht op 5 maan
den verlof in Holland. Na 5 jaar Medan ge
diend te hebben, gaat hg het dan verlaten.
Op da vraag, door een der broeders in een
gemeentevergadering hem gesteld, heeft hg ge
antwoord, dat het hem ook voor de gemeente
beter leek, dat na 5 jaar een nieuwe kracht
zich aan het werk geeft.
Of hg daarna verder op Java dan wel in
Nederland zal arbeiden, laat hg aan denHeere
over. Maar niemand kan hem euvel duiden,
dat hg alsdan zgn tegenwoordig arbeidsveld
verlaathij heeft zich meer dan verdienstelijk
gemaakt en dus recht op een minder bezwaar
lijk en ingespannen werk. Een klein comité
(dr. Dgk, br. P. A. Coljjn, br. A. W. F. Iden-
burg en schrijver dezes) is belast met de niet
gemakkelijke taak, een beroep van Medan voor
te bereiden. Doe de Heere ons den rechten man
vinden. Eenerzjjds heeft deze het voordeel dat
dr. H. het zware pionierswerk voor hem ver
richtte anderzgds is het niet gemakkelijk, zulk
een man op te volgen.
Het werk door het Kerkblad en de preeken
«Uit de Levensbron" gaat geregeld voort. De
School met den Bjjbel bloeithet aantal leer
lingen is pl.m. 170, het aantal leerkrachten 6.
Ondanks de opening eener «neutrale" bijzon
dere school kunnen de brs. het bolwerken. De
school heeft een goeden naam, en trof het
gelukkig met haar personeel.
Dr. H. is ter classis geweest naar Solo. Om
daar te komen reisde hij volle 6 dagen met de
snelste bootdit om een denkbeeld van de
Indische afstanden te geven. Maar het loonde
de moeite, want tusschen een classis-vergade-
ring hier en daar is wel een beetje verschil
Dat mag dan ook wel, bjj zoo andere toestanden.
Dr. H. is thans ook lid van den gemeenteraad
te Medan. Tweemaal heeft hg in overleg met
zgn kerkeraad geweigerd, maar thans de uit-
noodiging aangenomen, onder voorwaarde dat
vaak niet. Hg had dan ook niet op hem ge
rekend. Tot hij kwam binnenstuiven, opge
wonden, boos. Hg had direct na zgn binnen
komen gevraagd, waarom hij, de bankier, hem,
Lapidoth, tot compagnon had genomen. Da
bankier was geschrokken van deze onverwachte
aanval. Hg had gestotterd, gestameld. Hjj wist
zoo gauw geen antwoord. Daarop had Lapidoth
gezegd, dat zgn vraag maar voor den vorm was
geweest. Hij wist alles. Met zoo'n zwendelaar
wilde hjj niets meer te maken hebben. De fir
manten moesten maar uit sikaar gaan. Hjj wilde
niet langer compagnon zgn in deze bankiers
affaire.
De bankier had tegenwerpingen gemaakt.
Zoo erg was het niet. Hjj zou er heel gauw
weer bovenop komen. Mgnheer Lapidoth, die
onmetelijk rgk was, zou er geen schade bjj lgden.
Zeker, het was niet fair van hem geweest, hjj
moest het toegeven. Maar hij kon toch moeilijk
toen de zaak uit elkaar zetten. Er moest nu
maar zand over. Hjj zou hard werken, om het
verlies in te halen.
Zoo had de bankier, naar bg zijn vrouw mee
deelde, geredeneerd. Maar Lapidoth was niet
te vermurwen geweest. Steeds had zij zich meer
opgewonden. En het eind was geweest, dat
Lapidoth, zonder verdere praatjes, het compag
nonschap wilde ontbinden, op staanden voet.
Hjj wilde bepaald zien, dat binnen een week
het door hem in de zaak gestorte bedrag zou
worden terugbetaald. En dan waren zjj van
elkaar af.
De bankier vertelde zijn vrouw, dat het
angstzweet hem op het gelaat stond. Want hjj
hg niet veel commissiewerk krjjgt. Wordt he^
hem te druk, dan bedankt hjj onmiddeljjk. Maar
terecht heeft hjj iagezien, dat deze functie hem
tal van nieuwe aanrakingspunten zou geven.
Als nu straks maar niet de politiek in den ge
meenteraad komt, want dan zou het aanzien
van het ambt wel eens schade kunnen lgden.
Trouwens, dan is dr. H. zelf wgs genoeg om
heen te gaan, want het ambt en het geestelijk
werk gaan hem bovenal.
Medan vraagt voor 1922 geljjke subsidie als
in 1921, f3000. Anders liet het elk jaar wat
vallen van de aangevraagde som, maar ditmaal
waren er redenen om dat niet te doen. Depu
taten moeten over dat verzoek nog beraadslagen.
De gemeente Medan is zeer gewillig in het
geven. Dit geldt ook van de kerken in Holland,
wier collecten voor dit werk gelukkig blijk
geven, dat het hoe langer hoe meer in haar
sympathie gaat deelen. Moge dit extract uit
dr. H.'s rapport ook aan deze zaak bevorderlijk
zjjn.
De leden der Gereformeerde Kerk te Mid
delburg worden vriendelijk verzocht, van iedere
verhuizing of sterfgeval kennis te geven aan
ondergeteekende, opdat de pas, met zooveel
moeite, in orde gebrachte statistiek, betrouw
baar bljjve.
M. B. Fanoy.
Lange Burg B 16.
MiddelburgDe diaconie der Geref. Kerk
vraagt ten behoeve van twee jongens van 7 en
12 jaar gebruikte kleedingstukken en schoeisel.
Opgaven worden gaarne ingewacht bg den
voorzitter, dhr. H. van Drie), Langeviele, die
voor het afhalen zorg draagt.
De Diaconie.
AGENDUM classis Zierikzee 15 Februari
aanvang 's morgens 10 uur.
1. Opening.
2. Onderzoek credentiebrieven.
9. Aanwijzing Moderamen.
4. Notulen.
5. Ingekomen stukken.
6 Rapporten.
7. Voorstellen en Instructies.
8. Onderzoek naar art. 41 K. O.
9. Regeling vac. dienst.
10. Omvraag.
11. Korte notulen.
12. Sluiting.
In de pauze storting der collecte.
Namens de roepende kerk,
C. J. Wielenga, Praeses.
D. Mulder, Scriba.
Ontvangen het busje van lzaak Verbert in
houdende f 7,06 waarvoor vriendelijk dank.
J. Corbë, Correspondent.
De heer P. Lok zond nog een ljjstje van
de collecten, ontvangen bg zgn laatste tournee
door Zeeland
Driewegen f 29,35 Westkapalle f 12,68 Mid
delburg f45,011/, Vrouwenpolder f 25,Sint
Laurens f26,— en Terneuzen f84 28. Saam
f 222,32V,.
Voorts deel ik hier nog een verzoek van br.
Lok mee. Indien er meisjes-vereenigingen zgn,
die gemaakte goederen willen meegeven voor
de armen-kolonie te Blondo, moeten zjj zorgen,
dat deze beslist vóór 1 Maart zjjn aan het adres
van den heer P. Lok, Heemstee (dorp.) Dan
zal hjj ze met genoegen onder zijn bagage mee
nemen. Niet later 1 Als zjjn koffers gepakt en
verzonden zjjn, kan er niets meer mee. Men
make dus van deze schoone gelegenheid gebruik,
de goederen g/atis verzonden te krjjgen.
Khbkhof.
Vlissingen. Met harteljjken dank ontvangen
van J. v. d. H. zeven honderd halve centen
kon niet terugbetalen. Met den besten wil ter
wereld niet. Hjj had immers minstens al één
vierde van Lapidoth's geld gespeculeerd 1 Er
zat toen niets anders op, den vertoornden com
pagnon ook dat nog mee te deelen. Natuurljjk
deed het de maat overloopen. Aanvankelijk was
er geen praten mee. Hjj was uitgescholden voor
dief en laag, gemeen sujet.
Hg zou worden aangeklaagd. Dan moest hjj
maar bankroet gaan. Het kon hem, Lapidoth,
niets schelen.
De bankier had hem vervolgens gesmeekt,
aan zgn vrouw en dochter te denken. Hjj moest
het niet zoover laten komen. Hjj zou hem inzage
van de boeken geven, hjj zou niet meer specu-
leereD, en met noesten vljjt werkende, zou alles
voor elkaar komen.
Lapidoth was daarop kalmer geworden.
Daarop had hjj den bankier meegedeeld, dat
hjj Edom liefhad en tot vrouw begeerde. Hjj
had haar wel nooit gepolst, maar hjj vermoedde,
dat zg een aanzoek zjjnerzjjds zou afwjjzen.
Als nu de vader kon bewerken, dat dit huwelgk
tot stand kwam, dan zou hjj alles blauw blauw
laten. Natuurlijk mocht dan niet meer worden
gespeculeerd. Maar van een vervolging, van
een bankroet zou geen sprake zjjn.
De bankier zweeg. En ook mevrouw Jansen
zei niets.
«Wat moest ik doen, Annie vroeg hjj.
«Wat hèb-je gedaan was haar korte weder
vraag. Zjj zag Edom de vrouw van Lapidoth.
En zjj huiverde
«Ik heb hem gezegd, dat ik mjjn best zou
j doen, maar dat ik natuurlgk niets koD beloven."
voor de Zending, zoomede van W. Stroo f 0,60
als nagift voor de Zendingskalenders.
Namens de Zendingscommissie,
W. Karreman, Penningmeester.
ZENDING.
Middelburg. In dank ontvangen van N. N.
f 0,60; van mej. de Wed. V. f2,50; door
tusschenkomst van ds. Bouma f 2,50 van N.N.
van Tannetje Cornelisse 100 halve centen en
van onzen kleinen Zendingsvriend Pieter Vader
van de Griffioen f 6,68l/s.
Namens de Commissie,
L. A. Tange.
Met vriendeljjken dank ontvangen van
de kinderen der Chr. School Serooskerke een
doosje zilverpapier, van Mientje Megers Seroos
kerke 100 h.c. en van Neeltje Mejjers Ld.
Serooskerke 100 h.c. voor de Zendingsauto.
Mej. C. Littooij.
Molstraat, Middelburg.
Met vriendeljjken dank ontvangen uit de
busjes voor «Sanatorium Sonnevanck' fl2,86lA
verzameld te Souburg en Ritthem, en van Daan
de Regt te Vlissingen een doosje zilverpapier
voor de ZendiDg.
Mej. Kerkhof.
22ste Jaargang. Afl. 9. Januari 1922.
Deze aflevering brengt ons allereerst het
eerste gedeelte van het referaat, dat Ds. C. B.
Bavinck in 1920 (niet 1921, zooals abusief in
den noot op blz. 321 staat) hield op de Predi
kanten-conferentie, over de vraag: «Welke zjjn
de oorzaken van het kerkeljjk-gescheiden leven
der Gereformeerden in Nederland? «Van dit
belangrijke referaat zullen ook enkele afdrukken
apart verkrijgbaar gesteld worden voor f 0,75,
voor nietabonne's een welkome gelegenheid om
't zich aan te schaffen. Dan volgt het Slot
gedeelte van het verslag der 10de Algem. Pred.
Conf. Ds. J. Waterink geeft een kroniek in
hoofzaak stemmen uit Duitschland, die tegen
een zoogen. volkskerk getuigen. Daarna komt
een «Ingezonden" verhandeling van prof. König
te Bonn over wat zich tegenwoordig als
«Bjjbelsche theologie van het Oade Testament"
aandient. Terwjjl deze aflevering besloten wordt
met een viertal recensiën, die metterdaad de
moeite van het lezen waard zjjn. Ga de Radactie
op dat voetspoor voort
T. Bos. Korte Iflnen Dit de Kerk
geschiedenis. Derde herziene druk,
bewerkt door G. Meima. Groningen
Firma Jan Haan 1921. Prjjs ingenaaid
f 1,90, gebonden f 2,90.
Het feit, dat van dit boekje een derde druk
noodig is, bewijst dat er veel gebruik van ge
maakt wordt. Naast andere dergelijke hand
leidingen is het best bruikbaar. Het geheel is
overzichtelijk. De schrijver overlaadt niet met
data en feiten. De hoofdzaken worden zoo be
schreven, dat men min of meer verband in de
geschiedenis voelt en gaat zien. Bovendien gaat
zgne beschouwing uit van de Geref. beginselen,
waardoor dit boekje voor de jeugd ook is een
leidsman.
Den titel vind ik een minder juiste uit
drukking, omdat bedoeld is: Hoofdlijnen van
de K. maar 't is ook begrgpelgk, dat men bjj
een derden druk denzelfden titel behoudt.
Daar het boekje zich aangenaam laat lezen,
bevelen wjj 't aan ook aan diegenen, die niet
bepaald geroepen zjjn studie van de Kerk
historie te maken.
De Redacteur Mr. R. van Maare van Arnhem
schrjjft een artikel «Twee zjjden' bedoeld
wordt de armoede van twee zjjden moet worden
aangevat en bestreden, n.l. van hare oecono-
„Wat was zjjn antwoord?"
«Hjj zei eenvoudig, dat hjj een week bedenk
tijd gaf om met Edom te overleggen.
Daarna zou hjj, bjj weigering, weten, wat hem
te doen stond."
«En wat nu, Arthur?"
Zjj zag weer de angst in zjjn oogen en ondanks
alle smart, ondanks alle boosheid, dat hg het
zoover had gebracht, had zjj toch medeljjden
met hem. Hjj voelde dat en klampte er zich aan
vast, als een drenkeling aan een stroohalm.
«Ja, wat nu zei hjj. «Ik heb-je alles verteld.
We moeten nu overleggen."
«Er valt niet te overleggen,* zei ze daarop
heftig. Alle medeljjden met haar man was weer
verdwenen. Ze wond zich op, vergat tot wien
zjj sprak. Haar moederliefde, de wetenschap,
dat haar dochter in gevaar was, deed haar alles
vergeten.
«Er valt niet te overleggen. Edom mag de
vrouw van Lapidoth niet worden. Hg is een
eerlooze, ik vertrouw hem niet. Weet je meer
van hem af?' vroeg zjj dan plotseling.
«Volgens zjjn oom is zjjn zedeljjk levenmiet
van het beste geweest," zei hjj voorzichtig.
«Dat dacht ik wel. Het is hem aan te zien.
En aan zoo iemand zouden we onze dochter tot
vrouw geven. Dat nooit!'
Overtuigd kwam het er uit. De bankier
voelde allen grond onder zjjn voeten weg
zinken.
«Het zal wel moéten," waagde hjj nog te
zeggen.
«Heeft Edom dan niets in te brengen
vroeg zjj schamper. «Zjj is toch geen stuk
