EDOM
FEUILLETON.
Eerbied tijdens den Eeredienst.
Ktrk- en JKeheolnlenws*
Oifi«lëtl« Borl«ht«u.
Spreekbeurten van den heer P. Lok
van Magelang.
UIT DË PEBS.
De Dienaar des Woords, die van denkaDsel
der gemeente vóór hem overziet, krijgt al geen
anderen indruk, dan wie te midden der luis
terende schare neerzit en eens even om zich
heen blikt. Over het algemeen wordt er aan
dachtig geluisterd. Hier en da.»r eens ééo, die
naar den predikant ziet, maar op een wjjze,
die verraadt, dat zfln gedachten niet zjjn bjj
het gepredikte Woord. Ken enkel kind, dat zit
te draaien en te spelen. Dan tegen het einde
wat onrust, er worden horloges voor den dag
gehaald, een kleedingstuk recht getrokken, eens
naar buiten gekeken, of het weer soms aan het
veranderen is Altemaal kleinigheden, die door
gaans noch voor den prediker, noch voor de
luisteraars hinderlijk zijn.
Toch schijnt het wel, alsof de atmosfeer
zwaar is geladen en alsof die rust groote on
rust verbergt. Want nauwelijks is er een ge
schikte gelegenheid, een kleine pauze, doordat
het gebed is geëindigd, de tekst voorgelezen,
de tusschenzaDg aangekondigd, of een onweers
bui barst los van hoesten en kuchen, van neus-
gesnuit en gestommel, van kleine opmerkingen
enz. enz. Dat alles is zeer hinderlijk, neemt de
aandacht weg, verbreekt den eerbied.
Toch bedoelt de gemeente het goed, ze wil
juist niet storen, ze meent zich in toom te
moeten houden om, wat onderen hinderen kan,
te bewaren tot een oogeoblik, dat het niet zal
schaden. In zekeren zin ia dat alles volkomen
juiët gedacht. Indien heel den dienst het ge
hoest en g< fluister niet ophoudt, dan is er ook
geen oogenblik rust. Maar aan de andere zijde
is een concert als nu vaak loskomt weer in
staat hrel de stemming te bederven.
Is er wat aan te doen, om meer rust, meer
gestadige rust vooral, te krijgen tijdens den
eeredienst
We gelooveD, dat niet alles, maar tech wel
iets is te verhelpen, mits daartoe gemeente,
kerkeraad en predikant gczameljjk zich in
spannen.
Yeel hangt af van de wijze, waarop de ge
meente ter kerk gaat en neerzit om te hooren.
Wie op het laatste nippertje verschijnt, haas
tig en gejaagd, is zelf niet rustig en brengt
onrust in de omgeving van zijn plaats. Nog
erger maken het de laatkomers, wier gestom
mel en geschuifel als de dienst reeds begon
nen is, uitermate hinderlijk is voor den Dienaar
des Woords en voor de hoorders. Wie in de
kerk niet naar zijn kinderen omziet, ze maar
ergens zitten laat, achteraan in een hoekje of
vooraan op een laag bankje, wie er niet op let,
of ze soms speelgoed meenemen, natuurlijk
niet in den vorm van soldaten of een pop,
maar als knikkertjes, papiertjes, een zakmes,
een spiegeltje, loopt kans, dat zfln kinderen
een ander het luisteren beletten. Ook allerlei
gedoe van pepermuntjes enz werkt in den regel
onrust in de hand en moet, tenzij beslist noo-
dig als bij verkoudheid, liever achterwege
blijven.
Maar er zijn ook andere dingen, waar we
wel eens om mogen denken, Kr zijn menschen,
die nooit rustig zitten in de kerk, die steeds
woelen en zich bewegen. Dat komt, omdat ze
altijd een houding aannemen, waarin ze het
geen vijf minuten kunnen volhouden. Men stelt
prijs op geriefelijke banken in het kerkgebouw,
maar laat men ze dan ook gebruiken door er
behoorlijk op te gaan zitten. Daar zjjn men
schen, die minstens, elke vijf minuten iets heb
ben te fluisteren. Die althans al den tijd vóór
den dienst en den geheelen duur van de
voorspelen noodig hebben om te praten. Ver
moedelijk zullen dat doorgaans dingen zjjD, die
nog wel even kunnen weckten. Dat praten kan
buitengewoon lastig zijn, ook voor een predi
kant. Kr zijn kerkgangers, die de onhebbelijke
gewoonte hebben hun mond niet te houden
gedurende de voorlezing van het Doopsformu-
lier, alsof het hun niet aanging. Ja, ik heb
zelfs zien (gelukkig niet hooren) praten onder
het uitspreken van de Doopsformule. Menschep,
die zich aan zulke dingen schuldig maken,
mogen wel eens bedenken, hoeveel hinder ze
een ander veroorzaken, bovenal hoe oneerbiedig
ze zijn tegenover den Heere onzen God.
De kerkeraad kan eveneens een en ander
DOOB
5) HUGO KINGMANS.
Zjj wist bij ervaring, dat zelfs een enkel
Schriftwoord vaak veel meer invloed uitoefent
dan een gansche redeneering.
Vermoeid had mijnheer van der Mandere
het hoofd in het kussen laten zinken.
Mevrouw van der Mandere had de verpleeg
ster aangezien met een mengeling van nieuws
gierigheid en hoogachting.
Maar Edom Jansen had dat niet bemerkt.
Diep in gedachten verzonken staarde zij den
patient aan, wiens levensdraad spoedig zou
worden afgesneden.
En in haar hart bad zij om licht en vrede
voor deze hongerende, hunkerende ziel.
Meta kwam de trap van haar slaapkamer
afdraven. Over enkele minuten zou zjj lawaaiïg,
als steeds haar gewoonte was, het vertrek
binnenstormen en de gedachtengang van Me
vrouw van der Mandere zou gestoord zijn.
Dit gebeurde echter niet.
De beide vrouwen (Edom Jansen keek van
haar conrant op en maakte een opmerking)
hoorden haar hooge stem in den corridor. Zjj
sprak met de pensionhoudster, Mevrouw van
doen om de rust in het kerkgebouw te bevor
deren. Dr. de Moor heeft laatst aangeraden
voor den dienst zacht te laten spslen. Vooral in
een dergelijke zaak wil ik niet gaarne van Dr.
de Moor verschillen. Maar toch geloof ik, dat
zulk spelen een ernstige schaduwzijde heeft.
Ook al wordt er goed gespeeld, daD zijn er
toch slechts weinigen, die luisteren. De meesten
meenen, dat ze, nu er gespeeld wordt, zeker
wel praten kunnen. Hoe stiller het in het kerk
gebouw is. hoe me«r elk gerucht opvalt, hoe
meer de stilte zal worden bewaard.
De kerkeraad kan er verder op toe zien, dat
de regeling der plaatsen zoo is (een algemeene
regel, die overal past, is hier niet te geven),
dat ieder met zjjn gezin gemakkelijk zijn plaats
bereiken kan. Dat bij het avondmaal het af-en
aangaan van de tafel ordelijk en kalm kan ge
schieden. Het kollecteeren moet in den minst
mogelijken tijd en zoo rustig mogelijk ge
beuren.
Heel veel hangt ook af van den predikant.
De wijze, waarop hij den dienst verricht, drukt
onwillekeurig haar stempel op den dienst. Is
hij gejaagd, haastig, dan is er onrust. Maar is
hij al te langzaam evenzeer, want dan hoopt
men op het einde. Hij moet niet onmiddellijk
met votum of gebed als het ware invallenj
wanneer het orgel zwijgt, maar even kalm doen,
tot het hoesten etc. is opgehouden. Hij moet
niet beginnen, als er nog wordt geloopen of
geschuifeld. Hij moet den dienst niet te lang
rekken, er kunnen moeders in de kerk zijn, die
hun kinderen hebben te verzorgen en die niet
rustig kunnen blijven. Daar zijn ook sommige
kleinigheden, die mee kunnen werken tot rust.
Ons persoonlijk is het altijd uitnemend bevallen
om na het voorgebed niet eerst te laten zingen
en dan den tekst af te lezen, maar eerst den
tekst af te lezen en dan te doen zingen. Dat
geeft tweeërlei voordeel. Als de gemeente den
tekst weet, is haar nieuwsgierigheid en daar
mee haar onrust bevredigd. Ze kan ook het
psalmgezang met den tekst in verband brengen.
Eu nu valt het kollekteeren niet ond6r het
voorlezen van den tekst, wat voor de hoorders
zeer hinderlijk is. Ook al houden diakenen en
kollektanten even op, terwijl de predikant den
tekst leest, want dan zit toch ieder met zijn
kerkgeld in de hand en moet ia dien tjjd zjjn
psalmboekje dicht doen om weer in zijn bjjbeflje
den tekst op te gaan zoeken.
Dit alles betreft echter maar het uitwendige.
Hoofdzaak is, dat we allen beseffen in Gods
huis te verkeeren, waar ons eerbied past. Als
een aardsch koniag spreekt, zwijgen de onder
danen en buigen ze het hoofd, zullen we dan
niet Hem vreezen, die door Zjjn Woord tot ons
uit de hemelen spreekt. Dien eerbied hebben
we onze kinderen in te prenten. Als in het
huisgezin bij het lezen en bidden en zingen
eerbied is, dan zal het kind uitzonderingen
daargelaten, dien eerbied als vanzelf ook in
de kerk toonen. Als de Dienaar des Woords
in leer en handel toont te bukken voor Gods
Woord, dan zal dat niet nalaten van invloed
te zijn op de gemeente. En indien de kerkeraad
waakt over het Woord Gods, als bij den
grootsten schat, dan zal hfj vanzelf trachten op
alle mogelijke wijzen rust te brengeD, waar dat
Woord Gods wordt gepredikt.
DRIETAL TE
Warffum (Gron.)H. H. Binnema, te Munne-
kezjjl.
W. van Gelder, te Langeslag.
P. de Jong, te Schoonebeek.
TWEETAL TE
Rozenburg: J. H. Jonker, te Voorburg.
W. Oosterheert, te Ter Apel.
Nieuw-Weerdinge G. A. Brouwer, te Oostwold
(Gr.), M. Stadig, te Ezinge.
Haarlem (vac. Datema)H. S Bouma, te Leeu
warden, P. C. de Bruyn,
te Oudewater.
KrabbendijkeJ. Bosch, te Alteveer, M. M.
Horjus, te Hendrik Ido Ambacht.
BEROEPEN TE
WestbroekP. A. Zeilstra, te NieuwveeD.
Purmerend P. E van Scbaick, te Strijen.
Delfshaven P. Nomes, te Schildwolde.
der Meer, en het geluid der meisjesstem
stierf weg.
Edom Jansen vatte haar lectuur weer op en
de gedachten van Mevrouw van der Mandere
dwaalden weer af naar het ziekenvertrek van
nu vier jaar geleden, naar de oogenblikken,
dat de verpleegster, die nu niet besefte, waar
over haar meesteres op dit moment dacht, het
aangrijpend Schriftwoord had gelezen.
Na de lange stilte, die op het lezen was
gevolgd, had mijnheer van der Mandere het
hoofd weer opgericht.
Hfj had zuster Jansen lang aangekeken en
zjj had dien blik doorstaan, zonder iets te zeggen,
omdat zij als bij intuïtie voelde, dat de patient
in zijn binnenste een strijd streed.
Eu in dien strijd mocht zjj niet komen. Dat
was er een tussehen God en een menschenziel.
Later had zjj dit alles Mevrouw van der
Mandere verteld.
Deze begreep op dat moment de situatie niet.
Evenmin begreep zjj niet de daarop gevolgde
vraag van haar echtgenoot.
.Hebt ge wel eens een zielestrjjd gekend?"
had hjj gevraagd.
Edom Jacsen begreep die vraag maar al te
goed. Zjj werd gedaan door iemand, die zélf
een zielestrjjd te doorworstelen had 1
Daarom verblijdde het haar uitermate, dat
zjj bevestigend antwoorden kon.
.Ik heb in mjjn leven een moment gekend,
dat ik wen sekte dood te zjjneen moment,
dat letterlijk niets mjj meer kon schelen," had
zjj eenvoudig geantwoord. .Toen was alles
donker. Maar toen dacht ik aan de woorden
GlanerbrugG. H. de JoDge, te Naarden.
Pieterburen H. Boswjjk, cand. te Groningen,
't Zandt (Gron H. Veldkamp, te Onderdendam.
BruinisseR. de Jager, te Ooltgensplaat.
Gees (Dr.): H. Kalter, te Winsum (Graafschap
Bentheim),
Gaast en Ferwoude: H. Boswjjk, cand. te
Groningen.
AANGENOMEN NAAR
Hengelo V. K. Kuyvenhoven, te Rjjsoord.
DoornspijkG. de Jager, te Grjjpskerke.
BEDANKT VOOR
BerkelJ. A. Verhoog, te Willemstad.
Putten L. van Urk, te Westmaas.
Maasland: E. Wisnljes, te Oudshoorn.
AFSCHEID VAN
MaaslandJ. J. Berends, met 2 Cor. 1811.
INTREE TE
Gramsbergen A. Rignalda, met Joh. 16—8,
(bevestigd door zjjn vader met Jes. 52:7).
FranekerS. van Leeuwen, met 2 Cor. 4 7,
(bevestigd door B. J. v. d. Meulen met
2 Cor. 3:5, 6).
Met een hartelijke toespraak van ds. J.
E. Goudappel van Utrecht is d Nov. in tegen
woordigheid van vele belangstellenden een
gedenksteen op het graf van wjjlen ds. Klaar
hamer op het kerkhof te Utrecht onthuld en
aan de familie overgedragen. De steen draagt
tot opschrift
Pieter Johannes Willem Klaarhamer,
pred. der Geref. Kerk te Utrecht,
geb. 17 Sept. 1848,
overl. 3 Nov. 1920.
Gjj zult mjj ljjden door Uwen Raad;
en daarna zult Gjj mjj in heerlijkheid opnemen.
Ps. 73 24.
In dankbare herinnering
van zjjne gemeente.
De emeritus-dienaar van Uithuizen, ds.
J. Duursema te Groningen, is bjj gelegenheid
van zjjn gouden ambtsjubileum door den ker
keraad te Uithuizen uitgenoodigd ineensaam-
komst der gemeente een gedachtenisrede te
komen houden. Hjj heeft die gemeente 35 jaar
lang gediend. Voorwaar een groote zeldzaam
heid
Moderne dwaasheden. In de Remonstrant-
sche kerk te Rotterdam hield men op 1 Nov.
's avonds een wjjdingsuur: „Protestantsche
Allerzielen", gewjjd aan de geheimenissen van
dood en leven. Gebed, gemeentegezang, voor
lezing van stukken uit moderne schrijvers,
waarin over den dood werd gesproken, solo
zang en vioolspel, alles onder leiding van een
predikant. Een deel van 1 Cor. 15 werd ook
nog gelezen. Navolging van de Roomsche Kerk?
Wat zou dat; laten we goede dingen van el
kaar overnemen, 't Is wel goed in de Novem-
bermaand aan de geheimenissen van dood en
leven een vrome gedachte te wjjden. Aldus
verdedigt een vrijzinnig blad die moderne
dwaasheid.
Ds. Vonkenberg is zeer tevreden met de
beslissing der Part. Syn. van Z.-Holland ten
Zuiden. In het Jongelingsblad echrjjft hjj
„Het mindere was gevraagd (n.l. toepassing
van art. 13 K. O.) het meerdere werd ge
geven (art. 14 K. O)
De kerkeraad van Zwjjndrecht ging ook met
de beslissing accoord.
Voortaan kunnen o.uze kerken dan nu vrjjeljjk
gebruik maken van de hulp van ds. Vonkenberg
in de bediening van Woord en Sacramenten.
Voor den bouw van een 5 de kerk te
's-Gravenhage is door vrijwillige giften nu reeds
dertigduizend gulden bijeengebracht.
De Voorzitter van de Generale ZendiDgs-
deputaten ds. H. Dijkstra, hoopt Donderdag 17
November a s. zijn 70-sten verjaardag te vieren.
Aan de V. U. werden dit jaar voor het
eerst ingeschreven 26 studenten theologie, 4
letteren, 14 rechten en 1 medicjjnen, totaal 45.
Voor den afgeloopen cursus waren totaal inge
schreven 222 studenten114 voor theologie,
72 voor rechten, 26 voor letteren, 10 voor
medicjjnen.
mjjner lieve moe, die naar den hemel is gegaan.
Altijd had zjj rnjj op Jezus gewezen. Maar ik
hield het met mjjn pa, die zich van godsdienst
niets aantrok. Maar toén, na al het ontzetten
de, dat gebeurd is en waarover ik verder niet
uitweid, dacht ik aan mjjn moe en in een ont-
zettenden strjjd, een niet-onder- woorden-te-
brengen zielestrjjd heb ik den Bjjbel gegrepen.
Eu toen heb ik Jezus gevonden."
Mijnheer van der Mandere had als het ware
aan hare lippen gehangen.
„Gjj hebt dien strjjd gekend", had hjj ge
zucht, „maar ik maak hem nog door".
„Dat heb ik begrepen", was het warme
antwoord geweest, maar gjj zult God vinden,
o, ik weet het zeker, gij zult Hem vinden, want
Hjj is zoo dichtbij. Wjj denken zoo vaak, dat
Hjj ver af is en Hjj is in waarheid vlak bjj".
Weer was een oogenblik stilte ingetreden.
„Ik zal u helpen in uw strjjd", had zuster
Jansen daarop gezegd. „Mjjn taak behoeft niet
ljjdeljjk te zjjn. Ik zal voor u bidden, terwjjl
gjj met God worstelt".
Mevrouw van der Mandere begreep van dit
geheele gesprek zoo goed als niets, omdat zjj
er de diepte niet van peilen kon.
Wèl besefte zjj, dat haar echtgenoot er zeer
onder leed.
En het was haar liefde, die haar plots had
doen zeggen„Zullen we nu maar eens over
wat anders praten Of nog beter je alleen laten,
om uit te rusten want je bent veel te vermoeid".
Tot haar groote verbazing had haar man
ontkennend het hoofd geschud.
„Je kunt niet begrijpen, Gretha, dat ik er
Ds. K. |K. Troost te Naaldwijk heeft onder
vele bewjjzen van harteljjke vriendschap en
waardeering zjjn zilveren ambtsjubileum gevierd.
Te Zwolle is men op 5 Nov. met stfaat-
predikiüg, uitgaande van onze kerk alJaar,
begonnen.
Ds. J. H. Landwehr van Rotterdam is na
eenigen tjjd door ongesteldheid verhinderd te
zijn te arbeideD, 6 Nov. weer begonnen door
éénmaal per Zondag te preeken.
In het Noorden van ons land, b.v. Fries
land, begint men in den wintertijd Zendings-
dagen te organiseeren. Niet zoo kwaad bedacht,
omdat de broeders dan meer tjjd hebben. Die
vergaderingen hebben niet plaats in de open
lucht, maar in gebouwen. In Zeeland zou rzoo
iets niet toe te passen zjjn in den winter. Hier
sukkelen we altoos met de slechte reisgelegen-
hedeD.
De kerkeraad te Vlissingen wees een
viertal ouderlingen uit zjjn midden aan als
jeugdcommissie, om toezicht te houden op de
bestaande jeugdorganisaties in de gemeente,
alsook om in 't algemeen de geestelijke belan
gen der jeugd te behartigen, en besloot tevens
het aantal ouderlingen van 14 op 20 te brengen,
opdat de bearbeiding der gemeente door het
huisbezoek beter tot haar recht zou komen.
Al de gekozen broeders hebben hun ambt
aanvaard.
Ook stolde de kerkeraad een reglement vast
voor tuchtoefening op de doopleden. In eene
vergadering met beljjdende leden der gemeente
(vrouwen zoowel als mannen) waarin ook doop
leden boven 16 jaar werden toegelaten, werd
dit reglement ter kennis van de gemeente ge
bracht bjj monde van ds. Brinkman,die tevens
nadere toelichting gaf. Van de gelegenheid om
vragen te stellen of het woord te voeren, werd
door de jeugdigen geen gebruik gemaakt
naar den regel van Filippensen 4 5.
Uit Magelang. In het Kerkblad van de
Geref. kerken in Ned. O. Indië no. 353 van
29 Sept. j.l. staat onder de predikbeurten voor
2 October opgegeven Magelang, Holl. dienst,
's av. 6 uur ds. L. Netelenbos, bevestiging van
ouderlingen en diakenen, terwjjl onder de
offlcieele mesdeelingen dit bericht van den
scriba voorkomt
„In de vergadering van 9 Sept. j.l. werden
tot ouderling gekozen de brs. B. Siemons en
Sloot, terwjjl op de vorige vergadering br.
Vlasveld reeds tot diaken gekozen was. Zondag
2 Oct. a.s. zullen D.V. genoemde broeders in,
het ambt bevestigd worden".
We mogen dus nu wel aannemen, dat als er
geen verhindering tusschenbeide kwam, de-
Geref. kerk te Magelang is geïnstitueerd op
2 Oct.
Wjjlen Mej. de wed. C. Vroegindewejj
te Middelharnis heeft aan de Geref. kerk al
daar f 1200 gelegateerd.
De toestand van ds. v. d. Wal, em. pred.
van Hoek bjj Terneuzen, thans te Haarlem
verpleegd, is steeds achteruitgaande. Het ergste
laat zich vreezen.
Bjj de ingebruikneming van het nieuwe
orgel in de kerk te Zaamslag op 18 Nov. a.s.
zal ds. de Walle, de vroegere Dienaar des
Woords aldaar, een rede komen houden.
Zondagavond 13 Nov. Lezing voor de Jong.
Vereen, te Souburg te 7 uur: Het bijgeloof
der Javanen.
Verder lichtbeelden avonden met meedee-
ÜDgen over de Zsndiüg in Megelang.
Maandag 14 Nov. te Oostkapelle.
Dinsdag 15 Gapinge.
Woensdag 16 Souburg.
Donderdag 17 Koudekerke.
Vrjjdag 18 Serooskerke.
Desgewenscht spreekt de heer Lok tweemaal,
eens voor kinderen en eens voor volwassenen.
Er wordt geen entreegeld geheven. Men off ere
een milde bjjdrage voor den arbeid in Magelang.
Kebkhof.
zoo gaarne over praat. Het moet anders worden
met mjj. Anders gaat het niet goed".
Zjj had ter wereld niet begrepen, wat haar
zachtzinnige, door-en-door goede echtgenoot
toch wel kon bezwaren en eerbiedigde zjjn wensch
dus maar, inwendig wat verstoord, misschien
ook wel jaloersch op zuster Jansen, die zooveel
invloed op den patiënt had.
Er was nog veel meer gesproken daarna, watr-
zjj zich niet goed meer herinnerde.
Wel herinnerde zjj zich maar al te goed1,
dat een week later haar echtgenoot hartroerend
afscheid van haar had genomen
Met geweld schier had zuster Jansen de hevig-
schreiende, veertienjarige Meta uit het zieken
vertrek moeten brengen.
Dat heftige tooneel was voor den zieke niett
goed
Mevrouw van der Mandere had getracht zich
goed te houden, al kostte het haar ontzaggelijk
moeite.
Toen was een glimlach op het gelaat van den
patiënt gekomen. Dankbaar had hjj zuster Jansen
aangezien.
„Ik dank u", had hjj slechts gezegd.
Maar Edom Jansen had genoeg geweten.
Dat: „Ik dank u" beteekende: Ge hebt mjj op
Jezus gewezen. Ik heb Hem gevonden. Ik ga
naar Hem toe. Hjj wacht op mjj".
Ea de verpleegster had het hoofd opwaarts
gericht en in stilte God gedankt, zooals Mevrouw
van der Mandere later vernam.
(Wordt vervolgd).
