Een verwoest Leven
FEUILLETON
Nog eens: Kerk en School.
green bem echter niet ia mogen gelukken.
Toch zgn er meer, de zoo denken. Wg zeggen
niet onder onze Gereformeerde predikanten, al
beweert de heer Netelenbos de bewijzen in
handen te hebben, dat er 0 der de Dienaren
des Woords meerderen zijn, die denken als hij.
Van die bewering gelooven wij niets, zoolang
de heer Netelenbos geen namen genoemd heeft.
Wij houden al onze predikanten, totdat bet
tegendeel blijkt, voor ridders zonder vrees en
zonder blaam, en niet voor hypocrieten, die het
heimelijk met den heer Netelenbos eens zijn,
doch die zich niet durven openbaren uit vrees
voor minder aangename gevolgen. Maar al is
het dan niet ODder de dienaren des Woords,
de heer Netelenbos heeft ongetwijfeld zijn mede
standers, die vinden, dat het in onze kerken
te eng en te benauwd is. Beoige jaren geleden
schreef iemandin de Gereformeerde kerken
krijgt ge het asthma. En een ander zeide ge
zoudt er stikken. Dergelijke klanken hoort men
meer. De deuren en de ramen moeten open,
zoo zegt men. De gemeenschap der heiligen
moet op veel ruimer schaal worden beoefend.
En de zegeningen der cultuur moeten in volle
schoven worden binnengehaald.
En daar op eenmaal laat ds. Wisse zich hooren.
Zoo maar, geheel onverwachts wordt het ons
aangezegd, dat het in onze kerken te ruim en
te licht is. De deuren en ramen staan veel te
wijd open. Want dat is toch de bedoeling,
wanneer ds. Wisse zegt, dat hjj het met de
verbondsbeschouwing onzer kerken Diet eeDS is.
Wij kennen die klanken dan is het oud-gere
formeerde geluid het geluid der uitra-gerefor-
meerden, der eenzijdig-bevindelijk gereformeer
den, der gereformeerden, die meer nadruk leggen
op de inspraak des Geestes dan op de onder
onderwijzing van het Woord. Die moeten van
de echt-gereformeerde verbondsbeschouwing
niet veel hebben. Ze is te ruim en te licht. Wij
laten de menschen op kousen en schoenen r aar
den hemel gaan. En ds. Wisss is het daar
blijkbaar goed mede eens. Hij is het er zelfs
zóó go»d mede eens, dat hij zoo maar op eenmaal
alles verlaat, zijn gemeente, zijn kerkverband,
zijn predikambt, alles, waaraan hij zich met
eede he^ffc verbonden, hij verlaat het alles en
bij stapt er zoo maar uit en schudt het zoo maar
van zich af, omdat hij het met onze verbonds
beschouwing niet eens is, en omdat het bg ons
te ruim en te licht is, want dat zit er dan
toch achter.
Wonderlijk, nietwaar Ds. Netelenbos zsgt
van onze kerken het is er zoo eng en zoo
benauwd. De ramen openDe deuren losEn
ds. Wisse zegt contrariehet is er te ruim en
te licht. De ramen en de deuren staan veel te
wijd open; 'tis er veel te objectief, veel te
voorwerpelijk, veel te weinig bevindelijk en veel
te weinig mystiek.
Wat moet men daar nu toch van gelooven
Wat zijn wij nu Zfl'n wg te eng Zijn wij
te ruim? Zijn wij het beide tegelijk? Het ge
lijkt wel de geschiedenis van den vader, den
zoon en den ezel. 't Was nooit goed, wat ze
deden. Zaten zij bij beurten op den ezel, zaten
z\j samen op den ezel, liepen ze naast den ezel,
droégen ze den ezel, nooit was het goed bij
Jan Publiek. Netelenbos en Wisse beschuldigen
ons beide, maar ieder van precies het tegen
overgestelde. En zoo is het nu altjjd geweest
voor den een waren wij te zwaar en voor den
ander waren wij te licht
En weet ge, wat nu zoo bijzonder eigenaardig
is
Ds. Netelenbos en Ds Wifse schijnen precies
aan het tegenovergestelde einde te staan. Ds.
Netelenbos schijnt heel licht en Ds. Wisse
schijnt heel zwaar te zijn. En toch konden ze
beide wel hartevrienden zijn, want beide bewegen
zij zich langs de subjectieve lijn ze luisteren
niet in de eerste plaats naar de onderwijzing
van Gods Woord, maar naar de inspra k huns
geestes welke zij dan beschouwen als de inspraak
des H. Geestes. Waar hun geest is om te gaar,
daar gaan zij. Eu door hun geest laten zij zich
inleiden en uitleiden, zooals gezonde christenen
zich laten leiden door Gods Woord en Geest.
Uit deae beide voorbeelden zien wij weer het
ongestadige en willekeurige van het subjecti-
doob
HUGO KINGMANS
1.) (Nadruk verbodeD.)
HOOFDSTUK I.
Marie Lokkerse was feitelijk maar blü, dat
de »ouë" dominee gestorven was. Nu was de
gemeente vacant, zoodat zij bij haar vertrek
naar de groote stad niets met een predikant te
maken had.
De kerkvoogden dan Nu, ja, dat liep wel
los. Die waren allemaal „zulke heilige boontjes"
niet.
Alleen bass Sinke durfde wel eens onge
zouten de waarheid te zeggen. Die leefde alleen,
zooals een Christen behoort te levennaar zij
zich voorstelde wil het goed met hem gaan.
Die leefde, zooals haar moeder leefde.
Maar voor de restdaar had ze maÜDg
aan. Als alle menschen eens precies wisten,
hoe Piet Krakeel met zijn vrouw leefde, zooals
zg dat van zeer nabij wist, nou dan hadden zij
geen greintje respect voor hem.
En toch zat hij des Zondags trotsch als een
pauw in de kerkvoogdenbank en keek rond
met een blik, of ie zeggen wou: „Zie-je mg
wel, Piet Krakeel van Olmenboeve?"
En Jan Boer? 't Was immers een publiek
ivisme, van het eenzijdig-onderwerpelijke van
het eenzgdig-bevindelgka, en van de doolge-
raakte mystiek. De eene subj'ctivist zegt vbd
onze kerken ge zjjt te eng. En de andere
8ubjectivist zegt van onze kerken ge zijt te
ruim Ge kunt zoo duidpljjk voelen, dat hier
de vaste, objectieve maatstaf ontbreekt, ons
geireven in d-s Heeren Woord.
Zoo zijn er dan twee dienaren des Woords
op het doolpad.
De duivel mikt in den heiligen oorlog vooral
op de officieren Waakt en bidt voor heü, op
dat zg niet in verzoeking vallen.
Stellen wjj ons op het standpunt, dat er ver
band moet zgn tusschen kerk en school, dan
moet de vraag onder de oogen worden gezien,
hoe dit verband zal worden ingericht.
Het oprichten van kerkelijke scholen, dus van
scholen, die door de kerk worden gesticht en
onderhouden, vindt, zoover wg weten, in ODze
kringen geeD verdedigers. De school gaat uit
van de ouders, en kan in dit opzicht een ver
lengstuk van het gezin worden genoemd.
De finantieele band, welke tot dusver op de
meeste plaatsen onmisbaar was, zal nu met de
nieuwe wet wel bunnen worden gebroken. De
groote geldenlast is gelegd op de breede schou
ders van den meest beklagenswaardigen man
in het land, n.l. van den minister van finan-
tiëa. Er bljjven wel geldelijke zorgen over voor
het schoolbestuur, doch deze zullen naar alle
waarschijnlijkheid zoo gering zijn, dat school
gelden en contributies in de behoeften kunnen
voorzieD, en de collecten en busjes in de kerk
kunnen worden afgeschaft.
Er ia ook een zedelijke, of wilt gij een
geestelijke band tusschen kerk en school. Wg
wezen daarop reeds met een enkel woord in
ons vorig artikel. In de bediening van het
Woord krijgt ook de school haarbeurt; in den
dienst der gebéden wordt zg evenmin vergeteE.
Bg het kerkelijk huisbezoek worden de leden
der gemeente herinnert aan hun roeping tegen
over de school, om die te steunen met hun
gaven en gebed, en ouders, die hun kinderen
niet Daar de christelijke school zendeD, worden
kerkelijk behandeld. De school heeft Diet alleen
een plaats in het midden, maar bepaald in het
hart van Gods volk. Daarom kan en zal zij
bloeien.
Maar hierbij moet nu tevens komen een ver
band, dat toezicht inhoudt op het gereformeerd
karakter van het onderwijs. Hoe moet nu dit
verband worden ingericht, dit toezicht geregeld
Wfi geven als voorbeeld de regeling van Poort
vliet, waarvan de ontwerper, de heer van Alteü,
ons verlof gaf het te publiceeren.
1. Met het oog op de ingrijpend gewijzigde
tijdsomstandigheden en de geheel veranderde
verhoudingen, waarin ons Lager Onderwijs zal
bomen te verkeeren na de wijziging van Art.
192 der Grondwet en na aanneming der on
derwijswetten, acht de kerkeraad der Geref.
Kerk alhier een zoo nauw mogelijk verband
met de School met den Bijbel niet alleen ge-
wecscht, maar ook noodzakelijk. Het verband
wordt gelegd met het oog op de kinderen van
de belijdende en doopleden der Geref Kerk,
daar alleen voor de opvoeding en het onder
wijs dier kinderen medeverantwoordelijkheid
wordt gedragen door den kerkeraad.
Het verband is verder in de volgende be
palingen vervat.
2. Het verband heeft betrekking op het on
derwijs in de Bijbelsche- en Kerkgeschiedenis
en Geloofsleer (behandeling van den Heid.
Catecb.) niet wat den omvang en de methode
van het onderwijs in deze vakken betreft, maar
wel wat aangaat den geest en de strekking
daarvaD.
3. De kerkeraad wenscht, dat dit onderwijs
worde gegeven in overeenstemming met de
beginselen, die uitgedrukt zgn in de Drie
Formulieren van Eenigheid van de Ger. Kerken.
4. Om zekerheid te hebbfiD, dat voldaan
wordt aan het onder pont 3 en dit 4e punt
geno mde, benoeme het bestuur alleen perso
neel aan zgn school, dat instemt met de Drie
Formulieren van Eenigheid. Elkonderwgzer(es)
bekrachtige die instemming bg zijn (hare) be
noeming door zgn (hare) handteekening.
geheim, dat-ie als-ie 's Dinsdags naar de markt
in de naburige stad ging, terugkeerde in een
toestand, die de spraakmakende gemeente be-
tiltelt met de woorden „Hg is boven zgn thee
water."
En zoo kon ze doorgaan. Op 'n enkele uit
zondering na, waren ze feitelijk niet waard in
de kerkvoogdenbank te zitten.
In 't begin, dat zich van de zgde van Krakeel
en Boer wel eens buitensporigheden voordeden,
was er in de gemeente over gesproken, maar
langzamerhand giog men het beschouwen als
iets gewoons wat in het leven maar al te
vaak gebeurt en maakte men er zich niet
meer druk over.
De dominee van het dorp, een rechtzinnig
predikant, had er zich vaak over geërgerd. En
hg was met z'n bezwaren en vermaningen vaak
voor den dag gekomen.
Mietje Gerritse, die bg baas Boer heeft ge
diend', zou daarvan wel meer kunnen vertellen.
Ze is wel zoo verstandig Diet aan Jan en Alle
man te vertelleD, hoe ze het te weten is gekomen,
maar Marie Lokkerse, met wie zg zeer „intiem"
is, sinds zg vriendinnen zgn, heeft zg het verteld.
Duidelijk bad zg door het sleutelgat gehoord,
hoe dominee vroeg, of Boer dien aanstaanden
Zondag aan het Avondmaal kon komeD, hoewel
zgn gaan naar de markt toch altgd tot gevolg
had dat hg terugkeerde in een toestand, die
!een Christen niet past.
Wat de Boer daarop had geantwoord, kon
Mietje Gerritse haar vriendin niet meedeeleD,
want zg had haastig beenen moeten maken,
5. Het bestuur der school geve aan den
kerkeraad der Ger. Kerk alhier het recht om
het onderwgs in bovenvermelde vakken te
controleeren, door op geregelde tgden, door den
kerkeraad te bepalen, het onderwgs te laten
bijwonen door gedeputeerden van den kerkeraad.
6 Mocht iemand van het personeel der
school zich willens en wetens schuldig maken
in leer of leven aan afwijking van de Ger.
leer, vervat in de Drie Formulieren van Eenig
heid, dan verplicht het bestuur zich tegenover
den kerkeraad zulk een onderwgzer(es) te ont
slaan. In zulk een geval verleene het bestuur
toegaDg tot zgn vergadering aan gedeputeerden
van den kerkeraad met adviseerende stem".
Men houde in het oog, dat deze regeling
ontworpen is in 1917de formuleering van
A<rt. 1 zou dus nu eenigszins anders moeten
luiden zelfs ware het wenscheljjk Art. 1 er
uit te lichten en als considerans te beschouwen,
waarin de wenschelgkheid en noodzakelijkheid
eener regeling wordt aangeduid. Ook zou het
dan wellicht beter zgn, do formuleering zoo
danig te wgzigen, dat kerkeraad en schoolbe
stuur beiden het verlangen naar zulk een ver
band uitspreken. Dan krggt het heele stuk
meer het karakter van een overeenkomst tus
schen kerk en school, terwijl in dit voorbeeld
de kerkeraad alleen maar zgn wenschen neer
schrijft.
Art. 2 wordt dan Art. 1. Zonder bezwaar
zou het kunnen vereenigd worden met Art. 3,
om aldus te luiden: „Het verband heeft be
trekking op het onderwgs in de Bijbelsche- en
Kerkgeschiedenis en Geloofsleer (behandeling
van den Heid. Cat.), niet wat den omvang of
methode van het onderwgs in deze vakken
betreft, maar wel wat aangaat den geest en
de strekking daarvan, n 1. of het wordt gegeven
in overeenstemming met de belijdenisschriften
van de Ger. kerken. Verder behoeft ook o.i.
het toezicht zich niet uit te strekken. Zeer
zeker reikt het karakter van een christelijke
school verder dan de genoemde drie vakken,
maar het komt daarin toch met name uit.
Bovendien houdt de berk zich dan buiten de
door de wet voorgeschreven vakken van onder
wijs, en bepaalt zich tot die vakken, welke
elke ware christelijke school van de openbare
onderscheiden.
De overige artikelen kunnen met een kleine
wijziging in de formuleeriüg worden gehand
haafd.
Er zullen tegen deze regeling wellicht be
zwaren zgn in te brengen welnn, men make
de bepalingen dan naar eigen inzicht. Alles
haDgt er ten slotte van af, of kerkeraad en
schoolbestuur beide het belang inzien van het
te leggen verband. Is een van beide we:ger-
achtig, dan zal het voorgestelde doel niet be
reikt worden, maar wg vertrouwen, dat ten
minste de kerkeraden alles zullen doeD, wat
in hun vermogen is, om het toezicht op de
scholen geregeld te krijgen. Er hangt teveel
van af, ja er kan in de toekomst alles van
tafhangen. J. D. Wielenoa.
Hark- mn ftahoalnlsnwB.
DRIETAL
te ArnhemH. Brouwer te Heemstede, dr. S.
P. Dee te Dwingeloo en A. Hoe-
neveld te Ngkerk.
TWEETAL
te Amsterdam C. Bouma te Hoofddorp en D.
Sikkel te Klundert
te ZuidlarenD. Drenth te Lsimuiden en M.
Elzenga te Grootegast
te MurmerwoudeJ. M. de JoDg te Duurs-
woude en K. Prins te Wgckel
en Balk
te Renbumdr. S. P. Dee te Dwingeloo>n R.
Zglstra te Delfshaven.
BEROEPEN
te Oosterend en te Pnrmerend Cand. J. H.
Kuiper te Kampen
te Koudekerk a d. Rgo M. Post te N. Dordrecht
te Scharendgke G. Verrg te Hellevoetsluis
te ZeistJ. W. Siertsema te Gramsbergen
te ZegwaartA. G. Wolf te Loenen
te Amsterdam C. Bouma te Hoofddorp
te Glanerbrugdr. J. J. van Baarsel te
Deventer (A)
wilde zg niet door de boerin worden betrapt
Maar die vraag van den dominee had zg toch
wel terdege gehooid.
En men wist enkele dagen later ook te ver
tellen (want men staat er verstomd vaD, hoe
spoedig iets uitlekt, vooral op een dorp en de
vrouwen, die haar tgd verkletsen over dag, in-
plaats van te zorgen voor het huishouden, zgn
er het meeste debet aaD,) dat de dominee op
bezoek was geweest bij Piet Krakeel en ook
daar deelde de dienstbode, natuurlijk in het
allerdiepste geheim, mede dat de boerin, rood-
beschreid, de „mooie kamer" was uitgekomen.
Maar hoe het zg, dit was zekerden morgen
van het Avondmaal was de plaats van Boer in
de kerk ledig en men vertelde later, dat hg
enkele marktdagen achtereen nuchter was
teruggekeerd.
En ook werd verhaald, dat baas Krakeel die
wel aan het Avondmaal was geweest in de
eerste weken 'n geheel ander mensch was en
zgn vrouw niet meer treiterde.
Het was feitelijk een rare geschiedenis met
dat huwelijk. Het rechte wisten de dorpelingen
niet, al waren hun vermoedens maar al te dicht
bg de waarheid, maar dagenlang was het toen
het onderwerp van de gesprekken geweest.
De meer bezadigden en zg, die aan tafel uit
den Bgbel lazen, niet uit sleur of gewoonte,
maar uit waarlijk-oprechte behoefte, schudden
het hoofd over deze praatjes en spraken er
onomwonden hun afkeuring over uit. Men
moest geen steenen op een ander werpen, maar
liever eerst den balk uit eigen oog halen. Zoo
zeiden zg. Maar natuurlijk liet men ze praten 1
te MurmerwoudeK. Prins te Wgckel en Balk
te NiesglJ. Hoekstra te Ten Post
te StadskanaalCand. J. H. Kuiper te
Kampen.
AANGENOMEN
naar Reeuwgk S. Rijper cand. te Amersfoort
naar Delft;K. v. Anken te Wildervank;
naar TreebeekA. Terpstra te Lochem.
BEDANKT
voor MeliskerkeA. de Boer te Garrelsweer
voor Herwgnen en WestbroekB. Mejjerj
te Ierseke.
Ds. J. Breukelaar te Utrecht heeft eme
ritaat ontvangen wegens voortdurende onge
steldheid.
Afscheid van Apeldoorn as. A. Boeken-
oogen met Hebr. 132021.
Intree te Idskenhuizen ds. A. D.C. Kok met
1 Thess. 5 25, na bevestigd te zijn door ds. J.
Sybesma met Col. 4 17 te Doesburg ds. J. B.
Jansen met 1 Tim. 1: 15, na bevestigd te zgn
door J. Waterink van Zntfen met Rom. 15
2324te Heeg ds. G. M. v. Rennes met Jac.
1: 21b22, na bevestigd te zgn door ds. C.
Langhout van Gaastmeer met Ex. 2589.
Het adres van de Theol. Faculteitsver-
eeniging aan de V. U. is aan den heer F. A.
den Boeft, abactis, Keizersgracht 162, Amster
dam.
Ds. G. Wisse heeft zich aangesloten bg
de Chr. Geref. Kerk te Zeist, daar er te Drie
bergen geen Chr. Ger. Kerk is.
Ds. J. Veltman te Zevenhuizen heeft zgn
25-jarig ambtsjubileum herdacht met 1 Tim.
1: 12.
De Bazuin zal met aanvang van 1 Jan.
verschijnen bg de drukkerij „Libertas" te Rot
terdam, maar blgft onder de redactie der zelfde
personen.
De heer D. v. Dgk te Ooster-Ngkerk is
door de classe Dokkum beroepbaar verklaard.
Ds. C. Goote te Oud-Beierland vierde zgn
25-jarig ambtsjubileum met 2 Sam. 7: 18.
Het uittreden van ds. G. Wisse uit de Ger.
Kerk brengt tallooze pennen in beweging, en
het is niet mogelijk, wellicht ook niet wensche
lgk, in deze rubriek daarop nader in te gaan
te minder nu de redacteur ds. Bouma er een
artikel aan wijdde. Bijzonder opmerkelijk is
echter, dat ds. Wisse bg gelegenheid van de
kerkvisitatie, eenige maanden geleden, geen
bezwaar heeft geopperd. In een ingezonden
stukje in de Reformatie wijst ds. Diemer van
Silvolde mede als psychologische oorzaak van
het heengaan van ds Wisse aaD, dat hg steeds
gepasseerd werd. Ook ons heett het getroffen,
dat de synode van Leeuwarden dn. Wisse voor
geen enkele commissie waardig keurde, terwgl
hg toch meer dan sommige anderen er aan
spraak op maken kon trouwens, de synode
heeft inzake de benoemingen wel meer „vreemd"
gehandeld.
Cgfers. De kerk van Rotterdam heeft
een tekort van f 15 000. Utrecht begroot voor
1921 een f 13000 meer aan uitgaven dan aan
inkomsteD. Amsterdam-Zuid vreest voor 1921
een tekort van f 9000, waarbij dan vermoede
lijk de som voor een derden predikant nog
komen moet. W.
Offitilöelv Berichten.
Ierseke6 DecemberGisteren maakte onze
leeraar ds B. Meijer der gemeente bekend Toor
de roeping naar de kerk van Herwgnen en die
van Westbroek met volle vrijmoedigheid te
hebben kunnen bedanken. Dit verblijdt ons.
Waar inmiddels ook Breukelen riep, is onze
wensch dat wg binnenkort bg vernieuwing
mogen vernemen, dat Z.Eerw. bij ons blijft.
Namens den Kerkeraad,
P. Bustbaan, Scriba.
Meliskerke 4 December 1920. Onze beroepen
Herder en Leeraar, de Wel.Eerw. Ds. A. J.
de Boer van Garrelsweer berichtte ons, dat hg
geen vrijmoedigheid had, om de door onze
't Was toch feitelijk een schandaal met dien
joDgen Krakeel.
Op 'n tomelgk-ver-verwgderd dorp (natuurlijk,
dan liep het niet zoo gauw in de gaten, zeide
men) had hg duchtig m egedaan aan de kermis
pret. En de gevolgen waren niet uitgebleven
Vier maanden later trad hg in het huwelijk
met het meisje, dat bg vóór dien zondedag nog
nooit had ontmoet
Diep medelijden had men gehad met baas
Krakeel en zgn vrouw, die beiden gebukt
gingen onder dit leed, maar over den zoon werd
schande gesproken, niettegenstaande die an
deren, die zeiden, dat dit niet paste. Hij had
tegenover den Kerkeraad immers belijdenis van
schuld afgelegd Men mocht daarover niet
oordeelen. Aan Hem, die harten kent en nieren
proeft, het oordeel!
Langzamerhand ging die geschiedenis zoo
als het altijd gaat den doofpot in.
De jaren verliepen. De oude Krakeel en zgn
vrouw waren reeds ter ziele.
De jonge Krakeel werd kerkvoogd. Er was
niemand meer, die aan zgn verkiezing aanstoot
nam. Er viel immers niets op hem aan te
merken Hg leefde niet met zgn vrouw, zooals
het behoorde, dat vermoedde men, maar overi
gens de buitenwereld werd er niets van gewaar.
Eerst enkele jaren na zgn verkiezing tot
Kerkvoogd werd het wel naar buiten openbaar,,
dat die twee echtelieden als het ware dagelijks
met verwijten elkaar overstelpten.,
(Wordt vervolgd.)
