FEUILLETON.
Geëmaneipeerd
jaarlfikeche giften inzamelen van do Kerken
onder haar r» ssort. Dat is ook de beste en ge
makkelijkste weg om te steunen.
Giften van particulieren worden ook gaarne
ontvangen en hoogelijk gewaardeerd. Maar de
vaste steun van alle Kerken is toch de ge
schiktste operatiebasis.
De Zeeuwsche Classis komen wel wat achter
aan. In de Classis Middelburg contribueeren
alle Kerken behalve St. Laurens, Middelburg
en Westkapelle.
In de Classis Axel contribueeren de Kerken
van Axel, Terneuzen en Zaamslog-
En in alle andere Classis en Kerken onzer
provincie wordt voor dit doel nog niets gedaan.
Mogen wij ze hierop eens met nadruk attent
maken
De Gereformeerde Broeders en Zusters in
den vreemde, vooral in Duitschland, hebben
het zoo noodig dat zfi door onze Kerken in
heel het vaderland gesteund worden om hun
geestelijke belangen te bevorderen.
Moge in 1919 voor dit doel uit onze Provincie
meer belangstelling blijken.
Penningmeester, aan wien do gelden kunnen
gezonden worden, is Ds. J. H. Koers te Oos
terbeek. Kbbkhof.
ZENDim
Magelang, 27 Mei '19.
Amice.
'fc Gaat met de verspreiding van brieven over
den Christelijken Godsdienst naar wensch. In
't Zeeuwsch Kerkblad is eens een der brieven
afgedrukt geweest, waaruit ge een indruk hebt
kunnen krijgen over den inhoud dezer brieven,
die maandelijks aan ontwikkelde Javanen en
Chineezen worden toegezondeD. Met ons maand
blaadje „Mardi Rahardjo" trachten we breede
kringen van het Javaansche volk te bereiken,
maar wat veor breede lagen van het volk ge
schikt genoemd kan worden, is het daarom
nog niet voor elke rubriek der bevolking. Ons
blaadje Mardi-Rahardjo bevat alleen stukjes
in 't Javaansch en met Javaansche letter ge
schreven. Nu voelde ik reeds lang behoefte
aan een middel, dat meer eystimatisch den
Christel. Godsdienst uiteenzet en dat aange
boden kon worden aan hen, die eenige belang
stelling toonden in den Christelijken Godsdienst.
De beste vorm leek me de briefvorm en toen
Indische vrienden me in staat stelden om een
multiplicator aan te schaffen, had ik daarin
het instrument om een eens geschreven brief
in een willekeurig aantal te vermenigvuldigen.
Een vorig jaar heb ik u reeds iets over dezen
arbeid verhaalt en meegedeeld hoe een adver
tentie in een der Javaansche bladen, waarin
ik deze brieven aanbood aan wie ze begeerden,
eenerzfids heel wat stof opjoeg onder de Mo-
hammediantjes, maar aan den anderen kant
toch vele aanvragen me bezorgde.
Er worden nu maandelijks per post verzonden:
219 Hollandsehe brieven aan Holl. sprekende
Javanen en Chineezen.
193 Javaansche brieven aan Prjnji's die geen
Hollandsch kennen.
134 Meileische brieven aan Chineezen.
Daar brieven van gelijken inhoud, indiener
meer dan gelijk op hst postkantoor worden
aangeboden, slechts met 1 cent gefrankeerd
behoeven te wordeD, vereischt deze brievenver-
zending dus niet zooveel aan porto's.
Ongeveer de helft van deze brieven werden
verzonden nadat ze aangevraagd waren en nu
wou ik voor wat liefs, dat ik u op mijn kamer
eens inzage kon verstrekken van alle brieven
en briefkaarten, die ik van Javanen ontvangen
heb. Het zou gedeeltelijk een vermakelijke
bezigheid zijn, maar toch ook oogenblikken
geven van ontróerenden ernst over het zoeken
dat in veler schrijven uitkomt, naar waarach-
tigen vrede des harten.
Ik moet me nu wel beperken tot korte mede-
deelingen maar die U toch den indruk zullen
geven, dat deze brievenverspreiding een hoop
volle arbeid is.
Tal van aanvragen luiden gewoon in den
regel ongeveer aldus „Ik heb vernomen, dat
U een verklaring uitgeeft over den Chr. G.
Indien dit zoo is, verzoek ik U beleefd mij bij
iedere verschijning van zoo'n brief een exem-
DOOR
HUGO KINGMANS.
(Auteursrecht voorbehouden)
5).
En wij moeten er mee mee. „Trouwens,"
ging zfi heftiger voort, „ik zie absoluut niet
in, dat ik verkeerd doe. En daarmee basta!"
En zij voelde hetzjj speelde haar laatste troef
uit, „als je dit alles blijft eischen, dan spijt
het mfi wel. Maar ik kan in alles niet toe
stemmen. Dat is mij onmogelijk. Ik kan toch
zoo maar geen stuk van mijn leven weggeven
Snap je dan niet, dat deze ideeën met mij
vereenzelvigd zijn geworden Ik kan niet toe
stemmen. Als je blijft staan op je eischen,
dan moet
Zij kon niet verder spreken.
Hij had haar naar zich toegetrokken, haar
hartstochtelijk gekust.
„Neen, zoo bedoel ik het niet, Hélène. Neen,
laat ik je niet varliezen. Als je het niet kunt
laten, in vredesnaam dan."
„Herman", en zjj herhaalde een ware zelf
overwinning„Herman, ik zal niet meer op
vergaderingen en meetings spreken, maarik
plaar toe te zenden. Maar ik ben niet in staat
om te betalen. Door dit schrijven bied ik U
veel dank, indien U mij die brieven wil toe
zenden, want ik begeer te weten wat de Chr.
G. is
Onder de aanvragen zijn er ook die Holl.
brieven begeeren opdat ze zich zouden kunnen
oefenen in het Hollandsch. Ziehier een der
aanvrageD, door den schrijver zelf in 't Hol
landsch gesteld
Mjjn Heer Ik wil uw kranten gaarne heb
ben. Maar ik kan dat niet betalen.
Wil U mij de kraDten maar geven Want
mjjn ouders zfin arm.
Mijn Heer! Wil U mij Hollandsehe kranten
geven Ik ben heel nieuwsgierig, opdat ik
Hollandsch goed ken want ik ben erg dom.
Mijn Heer Kunt U ook Javaansch spreken
Ik zal tot U Javaansch spreken.
Uw Hoogachtend
S.
Nu wil ik U echter iets meedeelen uit de
correspondentie die ik ontving van lezers der
brieven, nadat ze reeds eenige malen een exem
plaar ontvangen hadden.
In de eerste plaats ontving ik bijna van iederen
lezer als hfi verhuist, opgave van zijn ver
anderd adres, waaruit blijkt, dat hij de toe
zending op prijs stelt.
Dan zijn er reeds heel wat lezers, die bij
mij bestelden do boeken, die ik ter nadere ken
nismaking had aanbevolen.
Voorts waren er weer velen, die me geld
zonden hetgeen als betaling moest dienen om
de gezonden brieven. Andere stuurden een
kaartje met verzoek de brieven te blijven zen-
deü, ik ontving brieven en briefkaarten met
dankbetuigingen om de gezonden brieven. Hier
is b. v. een van deze briefkaarten
Bfj dezen deel ik U mede, dat ik uw brief
van 12 dezer in de beste orde en dank heb
ontvangen. Ik kan niet nalaten U er voor har
telijk te bedanken.
Zulke brieven lees ik graag. Daarom zou het
me zeer aangenaam zijn, indien U me zulke
exemplaren elke maand geregeld toezendt.
Met de meeste hoogachting heb ik de eer te
zijn enz.
De briefkaart gaf ik letterlijk met fouten en
al weer, zooals ik hem ontving.
Een ander schrijven ontving ik van een
Holl. Jav. School, hij schreef in zijn gebrekkig
Hollandsch aldus
„Ik lees uw brieven ook altijden als ze
uit zijn, dan begin ik weer bij het begin, want
anders begrijp ik ze niet. De brieven wil ik
ook bewaren of inbinden, dan heb ik later dus
nog wat aan.
U heeft gezegd, dat ik een bijbel zou kunnen
krijgen. En U wees mij ook verschillende
prijzen van allerlei bijbels. O, wat was ik blij
„Ik zal een Nieuwe-Testament krijgen" zei ik
mij zelf. Als ik 75 cent gekregen heb." 25
Augustus had ik 75 cent kregen en den 26sten
toen wou ik dat geldt gaan zenden gelukkig
kwam een boekverkooper bij de Holl. Jav.
Sch. Hij verkocht heel veel Bijbels en boeken
dan kocht ik ook 1 Nieuw-Testament. Maar
dat Testament is zoo klein als een zakboekje
en met moeilijke woorden."
Weer een ander schreef me na ontvangst
van de brieven „Hierbij verzoek ik U beleefd
mij te willen mededeelen, aan wie moet men
requesteeren wanneer ik Christen wensch te
worden Deze man meende dat het Christen
worden per request geschiedde. Ik heb dezen
man nader ingelicht en nu ontvangt hij van
den zendeling in zijn buurt geregeld cateche
tisch onderwijs.
Aan een der Zendelingen op Java zond ïk
een 4-tal adressen op van personen, die in dié
zelfde plaats woonden en geregeld brievenlont-
vangen. Deze Zendeling antwoordde mfi „Heer
dankbaar ben ik U voor de gezonden adressen.
Drie van de vier, door U gegeven adressen,
z\jn reeds door mij bezocht en thans bezoeken
de jongelui onder aanvoering van Soekardja
onze koempoelans."
Tot hiertoe gaf ik alleen weer enkele brieven
en briefkaarten, die me in 't Hollandsch toe
gezonden werden de vertaling van Javaansche
en Maleische Correspondentie zou te tfidroovend
zijn.
zal wel blijven schrijven Is het nu goed
„Ja", kuste hij haar dankbaar.
Hij zou het onuitstaanbaar gevonden hebben,
dat zijn vrouw voor het publiek optrad, enthou
siast toegejuicht, niet in de eerste plaats voor
haar mooie woorden en echoone leuzen, maar
om haar mooie verschijning en dat wel door
de heeren om het hardst Als hij dit tot haar
zei, zou zij hem finaal uitlachen, dat wist hfi.
Maar hfi wist ook, dat hij gelijk had. Hij wist
wel iets van de wereld af, al was hij nog jong
Zoo was het dan afgesproken en de verzoe
ning was volkomen. Het scheen, dat zij gelukkig
zouden worden.
Dienzelfden dag verloofden zfi officieel. Zij
nam een paar dagen vacantie en ging met hem
naar Amsterdam. Zij werd zeer vriendelijk
ontvangen, wat zij niet zoozeer had verwacht,
afgaande op de woorden van Herman over z'n
moeder.
Godsdienstige en staatkundige onderwerpen
werden zoo weinig mogelijk aangeraakt. Als
mevrouw Van Lankeren er over begon, praatte
Hélène Swarth er luchtig over heen. Trou
wens, er was niet veel tijd voor dergelijke
gespreken. Besloten was namelijk, dat zij spoedig
zouden huwen. Mijnheer Van Lankeren werd
al een dagje ouder, dacht er over zich terug
te trekken uit de bankierszaken, zoodat zijn
zoon de geheele leiding dan op zich zou nemen.
Voor het huweljjk, de uitzet enzmoest dus
alles worden geregeld, zoodat van ernstige
gesprekken al heel weinig kwam.
Het huwelijk werd voltrokken. Zij maakten
een klein huwelijksreisje en vestigden zich te
Ook krijg ik wel eens andere brieven, die
van minder waardeering getuigen. Ook uit deze
rubriek enkele voorbeelden ontleend aan de
Correspondentie met Holl. sprekende Javanen.
De een schrijft: „hoewel uw moeite appre-
cieerend, verzoek ik U beleefd de periodieke
brief zendingen te willen staken, aangezien
het-wat mij aangaat toch niet kan leiden tot
bereiking van het door U beoogde doel."
Een tweede schrijft: „Uw brieven heb ik in
goede orde ontvangen en de inhoud, goed be
grepen. Toch moet ik U tot mijn groote spijt
mededeelen, dat ik met Uwe opinie niet
heelemaal eens ben.
Indien daartoe gelegenheid is, zou ik gaarne
met uw collega te daarvoor debat-
teeren. Uwe goede bedoelingen echter i9 zeer
te prijzen".
Een derde pakt de zaak wat steviger aan en
brengt tegen een mijner brieven waarin ik ge
schreven had over de zegeningen van het Chris
tendom ook in maatschappelijk en zedelijk op
zicht, de volgende dingen in
apolygamie komt onder Christenen niet
voor (schrijft U). Uit vele levenschetsen door
Europ. schrijvers is mij gebleken, dat nimo-
gamie dikwijls oorzaak kan zijn van een on
tuchtig leven. De Islam staat polygamie toe,
omdat Mohamed hierdoor 't onzedelijk leven
wilde voorkomen.
b. de Christen is verlost van de bange vrees
voor booze geesten (schrijft U). Ook de wer
kelijke Mohammedaan gelooft niet aan geesten.
Ik moet er echter bijvoegen, dat volgens 't
spriritisme geesten werkelijk bestaan.
c. Over 't algemeen is 't leven der Chris
tenen zedig, (schrijft U). Ik zou maar zeggen,
dat de Christen toch geen zediger leven leidt
dan de Mohammedaan.
d. de Christen-Javaan komt zelden met de
strafrechter in aanraking, (schrijft U). Ik ge
loof, dat dit uit een fioantieel oogpunt moet
worden beschouwd. De Christen-Javaan toch
wordt fioantieel bijgestaan door de zending.
De Javaan steelt niet uit hebzucht maar om
dat hij er toe gedwongen is. De Christen-
Javaan komt zelden in aanraking met de straf
rechter. Wilt u daarmee zeggen, dat de Chris
ten Europeaan wel dikwijls te doen heeft met
den strafrechter?
e. dobbelspel wordt door den Christen-
Javaan veroordeeld, (schrijft U)door den
Christen-Europeaan niet? Monte-Carlo.
Dansmeiden worden in de Christel, desa's
niet toegelaten, (schrijft U) Maar waarom
worden er wel danseressen in de Europeesche
Restaurauts toegelaten. De Inl. dansmeid mag
b\j 't dansen (dansen is kunst) niet ontbreken,
evenals 't vrouwelijk geslacht bfi 't Europ.
danseo.
g. De Chr. G. werpt uitnemende vruchten
af, (schrijft U)kan misschien alleen de Chr
G. dit doen. De Mohammedaansche niet
Tot zoover de brief van dezen Javaan, voor
wien Christelijk leven en Europeesch leven
twee woorden voor eenzelfde zaak bleken te
zijn. Dat ik deze brief uitvoerig beantwoordt
heb, behoef ik U wel niet te zeggen jammer,
dat ik op mijn schrijven geen antwoord meer
terug ontving. Opmerkelijk is het, dat ik on
der de brieven, die in 't Javaansch geschreven
zfin dergelijke brieven niet ontving.
In 't begin merkte ik op, dat deze arbeid
een hoopvolle is. Het meeste wat ik u mee
deelde geldt namelijk de groep van 219 per
sonen, die deze brieven in 't Hollandsch ont
vingen en nu ook verder in 't Hollandsch met
mij correspondeerden. De tijd ontbreekt me om
zoo ook eens na t<* gaan den inhoud der brie-
V6D, die me in 't Maleisch en Javaansch wer
den toegezonden, 't meegedeelde zal echter
voldoende zijn om ook bij de lezers van deze
regelen den indruk te vestigen, dat deze ver
zending van brieven vruchten afwerpt.
Met hartelijke groeten
Uw br. in Chr.
A. Merkelijn.
Amsterdam, waar zij een woning betrokken op
de Heerengracht.
Met 'n smartelijke beweging vouwde Herman
van Lankeren het „Handelsblad" dicht, legde
de courant op z'n schrijftafel, schakelde het
electrische licht af en ging naar boven.
Hfi was vermoeid van het peinzen, van het
zich herinneren van het vroeger gebeurde.
Met 'n diepe zucht opende hfi de deur der
kinderslaapkamer. Hfi trad op het bedje toe.
Charles lag rustig te slapen. Hfi kuste 't
ventje op de rozenwangen. Het kind was spre
kend het evenbeeld van z'n moeder. En daarom
hield hfi zooveel van het jongetje. Want hfi
hield nog zielsveel van z'n vrouw, die op zich
zelf leefde, die zich niet meer om hem bekom
merde en ook niet om het kind
Van dien kus werd het ventje wakker.
„Papa", zei het verblfid, zfin mollige' armp
jes om vaders hals slaande.
„Dag vent", zei hfi blfi.
Het kind vroeg niet naar z'n moeder. Zfi
vroeg immers nooit naar hem De gouvernante
had de volle zorg. Moeder bemoeide zich hoogst
zelden met hem, had wel iets anders te doen
„Dag, Charles, slaap zacht hoor. Vader gaat
ook slapen".
Hfi kuste het ventje goedennacht.
Buiten hoorde hfi de nabfizfinde torenklok
twaalf uur slaan.
V.
Uit liefde waren zfi getrouwd. Zuivere, op
rechte liefde, zonder eenige nevenbedoeling. In
VOOB DE JEUGD,
Oom Bram Allemaal goeden dag van mfi,
neefjes en nichtjes. Ja, daar ben ik weer
't Wordt tfid, hé? Ja, 'k heb maar gewacht,
tot de klokken een uur achteruit zfin gezet,
om je weer bfi elkaar te roepen. De avonden
worden nu weer langer en dan kunnen je
wat langer je aandacht besteden aan je oom.
En hoe gaat het met mfin familie Ik hoop
van uitstekend. De rust heeft jullie zeker goed
gedaan en je bent zeker van plan om opnieuw
mfi te verblfiden met je gezellige briefjes en
je raadseloplossingen. Ik verwacht in de eerste
plaats, dat je mfi eens vertellen gaat, hoe je
het gemaakt hebt in den tfid, dat wfi elkander
niet gesproken hebben en wat je zooal beleefd
hebt. Vele neefjes en nichtjes maken zich
natuurlfik gereed, om gezamenlfik de winter
avonden aangenaam en nuttig door te brengen.
Hoe meer, hoe liever! Ik reken op jullie.
Wat is die zomer toch snel voorbfigegaaD, vindt
jullie ook niet? We hebben allen heerlfik ge
noten van de frissche lucht en de warme dagen.
't Is met de Meitakken begonnen, dan bloemen
geplukt, appels en peren gegeten en tenslotte
bramen gezocht. Ffin geweest, hé
En nu komen de donkere avonden. Ook wöer
gezellig! Vaarwel bosch en wei, vaarwel, duin,
en sfrand, tot volgend jaar! Nu de beenen
weer onder tafel, boeken en speelgoed opge
zocht en ook eens gedacht aan Oom Bram.
Op elke tafel komt weer te liggen de Zeeuwsche
Kerkbode met den raadsels van je Oom. En
als de lamp dan aangestoken is en vader leest
zfin krant en moeder stopt je kousen of zet
een stuk in je broek of buis, vanwege je ra
votten of stoeien (denk er om, dat je een beetje
voorzichtig bent, want alles is duur), dan ga
je raadsels oplossen en dikke brieven schrfiven.
Afgesproken
Ik hoor je al, allemaal: „Ja, ja", roepen.
Zoo is 'tgoed! Vooruit dan! Aanpakken!
Jullie bent toch zeker heel dankbaar voor
al wat je hebt genoten in dezen zomer. Vanzelf.
Die dankbaarheid wordt nog grooter, als je
eens denkt aan zoovele kinderen, die dat alles
moeten ontberen. Want die zfin er met massa's.
Wfi hebben alles volop gehad, en daarom konden
we opgewekt spelen en zingen.
Maar ik weet, dat er o zooveel kinderen
waren, die bfina niets hadden, die te hongerig
waren, om eeu blfi gezicht te zetten, te zwak
om eens lustig te springen en te draven.
De oorlog is voorbfi, maar de ellende nog
lang nietMeermalen heeft je oom die kin
deren van den trein zien komeD, die bleek
neusjes, met holle wangen en magere armpj s
en beentjes. Al die gezichtjes stonden o, zoo
ernstig Want ze hadden zoo geleden En dan
die verhalen, welke ze deden Maanden aan
een niets anders gegeten dan aardappelen zonder
jus, niets er bfi den ganschen dag. En dan
staken ze de handen in de lucht en zaten ze
te springen op hun stoel, toen ze wit brood
zogen en aardappelen met groente en vleesch
Ze durfden er eerst bfina niet aankomen Dan
was ik vaak ontroerd. Arme kleintjes!
'k Wilde dit zeggen, neefjes en nichtjes! 't
Is niet, omdat wfi zooveel beter zfin dan die
anderen, dat wfi zooveel genoten hebben, maar
alleen, dat God zoo goed voor ons is en Zfin
genade aan ons grootmaakt. En nu zullen
jullie je dankbaarheid toonen voor wat je dezen
zomer weer ontvangen hebt, door den Heere
lief te hsbben en geen oogenblik Hem te ver
geten, Die ons zoo mildelfik geeft 'k Heb nog
meer gezien in onzen rusttfid, wonderlfike
dingen, maar daarover vertel ik je wel eens
een volgend maal
Nu aan 't werk. Om te beginnen, heb ik
maar eens heel gemakkelfike raadsels opgegeven.
Je zult ze spoedig hebben! Je doet vanzelf
uitstekend je best om mooi te schrfiven.
En een langen, langen brief! Met al je lief
en leed! Van het laatste niet te veel!
Je bent ook zeker je schuilnaam niet ver
geten Scbrfif die er vooral bfi En nu nog
een vraag! Ieder neefje en nichtje stuurt mfi
eens een mooi raadsel. Dan plaats ik die om
de beurt met je schuilnaam er onder.
het eerst was hun hu weifik gelukkig. Zfi leef
den voor en met elkaar. Zooals de afspraak
was bleef zfi schrfiven in bladen en tfidschriften.
En, letterkundige als zfi was, met mooi talent
en uitbeeldiDgsvermogen, had de naam van
mevrouw Van LankerenSwarth een bekende
klank. Herman maakte ook geen bezwaren
bfi vond het zelfs wel leuk een vrouw te be
zitten, die schreef en die in de letterkundige
wereld geëerd en geliefd was! In haar zorgen
voor hem, in 't begin, vond hfi bovendien veel
vergoeding. De geboorte van Charles maakte
hen beiden nog gelukkiger. Er scheen geen
wolkje aan de lucht te zfin en bekenden noem
den dit huwelfik een modelhuwelfik, een ideaal
Even na de geboorte van Charles stierf de
oude heer Van Lankeren, zoodat Herman eige
naar werd van de bankierszaak. Eenigen tfid
daarna stierf ook zfin moeder. Als Herman
een geloovig man was geweest, had hfi in de
advertentie laten plaatsen„Zfi ging heen in
vrede". En dat was de waarheid geweest. Met
'n glimlach op de lippen was zfi gestorven,
nadat zfi Herman en Hélène er op had ge
wezen, dat, al waren zfi nu gelukkig met el
kaar, het ware geluk op aarde toch niet te
vinden is, maar elders moet worden gezocht.
Dit sterfbed had beiden stil gemaakt. Bfi Hélèoo
waren de indrukken gauw weggevaagd. Bfi
Herman bleven zfi echter Hfi had het karakter
van z'n moeder, al ging hfi in geloofszaken
niet met haar mee. Hfi bezat echter niet het
onverschillige van z'n vader. En van binnen
kwam een stem, die hem vroeg 'n vergelfiking
te maken tusschen het sterven van z'n vader
en dat van z'n moeder. En die vergelfiking
viel o, hfi verheelde het zich nietuit in
het voordeel van z'n moeder
(Wordt vervolgd).