Door God geleid.
FEUILLETON-
Kerk en Schoolnieuws.
In Venetië.
Statistiek van „De Gereformeerde
Kerken" over 1911.
Nederland.
SPROKKELINGEN.
Onderzoek.
De rechte dienst van zelfonderzoek.
Officieel© Berichten.
daar hebben zy ook reeds een dominé gehad.
Of zij spoedig weer een ander in zyn plaats
beroepen zullen, weten we niet. Het gaat mis
schien niet zoo gemakkelijk. Het liefst zouden
zy zien, dat er in de Hervormde kerk zelve
een predikant van hun kleur kwam, doch zoo
ver is het nog niet. In Westkapelle hebben
zy nu ook een aparte vergaderplaats, waar zoo
nu en dan een spreker van elders optreedt. Te
óordeelen naar wat we hier reeds nu jaren
hebben kunnen zien, zal het niet zoo'n vaart
loopen. Het is gebleken, dat als de vrijzinnigen
komen moeten tot afzonderlijke bijeenkomsten,
waarvan zij zelf de lasten dragen moeten, er
niet te veel van terecht komt. Zjj voelen nog
wel voor den godsdienst, maar toch niet zoo
veel, dat zij er zich groote opofferingen voor
getroosten willen. Vandaar is het te verklaren,
dat de beweging om vrije gemeenten in 't aan
zijn te roepen zooals dit te Amsterdam indertijd
gezien is, niet vlotten wil. Over 't algemeen
blijven zij dan ook maar stilletjes lid van de
Hervormde kerk, al is het, dat zjj er bijna
nooit een voet in zetten.
Velen hunner begrijpen dan ook, dat zy
kerkelijk weinig toekomst hebben. Wel hebben
zij in de laatste jaren een ijver getoond, om
bij de stemming voor kiescolleges en anders
zins hun invloed te doen gelden, doch zij be
ginnen te begrijpen, dat, al winnen zy, het
hun toch niet brengen zal waar zy wezen willen,
want er zyn haast geen studenten, die zich
voornemen later een vrijzinnige prediking te
brengen. De lust om dominé te wezen is in
die kringen zoo goed als verdwenen. Nu, dat
is best te begrijpen ook. Zy hebben het zelf
er naar gemaakt. Naar hun oordeel was een
predikant een halfslachtig wezen. Hij moest
anders zyn, dan gewone menschen en was hy
het, dan schreven zy het toe aan beweegredenen,
die minder gunstig waren.
Was hy net als ieder ander, dan zeiden zy
is die man dominé. Hoe zou een jonge man
lustr kunnen hebben om later zoo beoordeeld te
worden. Willen zy derhalve op den duur een
overwegende plaats innemen in de Hervormde
Kerk, die tot dusver de meest uiteenloopende
gevoelens herbergt, dan zullen zy zich zelf
moeten herzien en anders zullen zelfs de pogin
gen van professor Eerdmans op niets uitloopen.
bouma.
TWEETAL
te Breukelen ds. R. v. d. Kamp te Sliedrecht
ds. N. G. Kersies te Den Ham.
te Werkendam A: ds. R. W. de Jong te Hoofd
dorp
ds. N. Postema te Kapelle-
Biezelinge.
te Sleends. C. J. H. v. Diemen te Meerkerk
ds. A. Brummelkamp te Vryhoeve-
Capelle.
BEROEPEN
te Breukelen ds. R. v. d. Kamp te Sliedrecht
te Bozum en te Hollumcand. C. J. Hakman
te Rotterdam
te Werkendam A ds. R. W. de Jong te Hoofd
dorp
te Gamerends. Joh. S. Langen te Gouda
te Schouwerzijlds. T. L. Kroes te Kielwin-
deweer
te Sleen ds. A. Brummelkamp te Vryhoeve-
Capelle.
Een verhaal uit de eerste helft der 16e eeuw
door Zelandia.
17) HOOFDSTUK XI.
Venetië, de Koningin der Adriatische Zee,
de vrye, onafhankelijke stad, telde reeds vroeg
aanhangers der Reformatie onder haar inwoners.
De gevleugelde Leeuw van Sint Marcus
trotseerde zelfs het Vaticaan," hoewel meer
uit staatkundige overwegingen, dan uit ijver
voor de zaak des Heeren.
Venetië had er, als vrye koopmansstad be
lang by, de burgers en vreemdelingen een
groote mate van vrijheid te laten behouden en
dikwyls waren de heftigste vertoogen en de
scherpste bedreigingen noodig, om den Senaat
ook slechts eenigermate den schijn van gehoor
zaamheid aan den pauselijken Stoel te doen
aannemen.
Zoo was het Rome tot nu toe nog steeds niet
gelukt de Inquisitie]in Venetië in te voeren.
Men denke hier niet aan de „Spaansche"
Inquisitie, d.w.z., een bijzondere, onafhankelijke
instelling. Eerst in 1543 stichtte PausPaulus
III te Rome de congregatie van het Heilige
AANGENOMEN
naar Rozenburg ds. H. W. Felderhoff te
Doesburg
naar Blokzijlds. C. J. H. v. Diemen te Meerkerk.
BEDANKT
voor Kamerik ds. W. den Hengst te Veenendaal;
voor Alkmaar ds. R. v. d. Kamp te Sliedrecht.
Dienstdoende Predikanten.
Hun getal bedroeg 1 Jan. 1911572.
Vyf stierven in den loop van dat jaar, nl.
DD.E. H. Rullmann, ErmeloF. Moet,Heerde;
J. Huizenga, StedumTj. Algera, De Krim
en D. Koffijberg, Culemborg (in 191010).
Acht werden emeritus verklaard (in 1910 5).
Twee traden uit het KerkverbandDs. A.
Rolloos, die naar Argentinië (Zuid-Amerika)
en Dr. J. van Lonkhuyzen, die naar Grand
Rapids (Noord-Amerika) vertrok.
Tot het Kerkverband werd toegeiaten Ds. J
van der Pol, eertijds predikant by het Ned.
Herv. Kerkgenootschap, thans te Nederhorst-
den-Berg.
Twaalf proponenten deden hun intredeH.
Fokkens, Dwingeloo G. van der Zanden, 's-Gra-
venmoerH. van der Zanden, AndelDr. H.
C. Rutgers, MarkenII. Lanning, Baarland
W. van 't Sant, Oostburg H. Dekker, Venlo
W. Schepel, De WilpJoh. Kwak, lieerde
E. Beukema, SchettensDr. H. Jansen, Wit-
marsumen G. J. Pontier, Waardhuizen.
In totaal verminderde het aantal met 15,
vermeerderde echter met 13, en bedroeg alzoo
op 1 Jan. 1912 570.
Emeriti Predikanten.
Hun aantal bedroeg 1 Jan. 191183.
Dit getal vermeerderde door de emeritaats-
verklaring van D.D.J. W. Wechgelaer, J. van
der Byl, W. W. Smitt (die een benoeming
aannam als geestelijk verzorger op „Dennen
oord"), P. van Schaik, E. Bosman, G. H. Zahn,
D. van der Meulen en Dr. J. Jansen met acht.
Verminderde door overlijden van D.D.C. L.
D. van Coeverden Adriani, A. van Bueren, K.
Talen, J. A. Klercq, J. J. Koopmans, G. H.
Zahn en J. W. Wechgelaer met zeven.
Zoodat er thans 84 emeriti-Dienaren des
Woords zyn. Hieronder zyn ook begrepen pre
dikanten die krachtens art. 11 buiten vaste
bediening zyn.
Kerken.
Haar aantal was 1 Jan. 1911: 697.
Dit getal verminderde door de ineensmelting
van Spy'k A en B en door de opheffing van
het instituut te Schagerbrug met twee.
Vermeerderde met drie door de institueering
van Boerakker (cl. Grootegast), van Venlo (cl.
's-Hertogenbosch) en van Klaaswaal (cl. Ba-
rendrecht).
Derhalve is het aantal met één vermeerderd.
De Kerken zijn over de verschillende pro
vinciën verdeeld als volgtGroningen 83, Fries
land 140, Drente 34, Overysel 48, Gelderland
63, Utrecht 41, Noord-Holland 66, Zuid-Hol
land 138, Zeeland 55, Noord-Brabant 29 en
Limburg 1. Onder dit getal zyn begrepen 7
buitenkerken. Voorloopig wordt Venlo gere
kend tot de classis 's-Hertogenbosch.
Classes.
De provinciën zijn verdeeld in 54 classes.
Groningen heeft er 6, Friesland (Noordelijk)
5, Friesland (Zuidelijk) 5, Drente 4, Overysel
Edicten van het Vaticaan werden steeds door
den Senaat van te voren onderzocht, eer zy
bekend gemaakt of ten uitvoer werden gelegd
in het Venetiaansch gebied.
Toen in 1521 een pauselijke bul verscheen
tegen Luther, was de Senaat er byna niet toe
over te halen, deze in de kerken te laten be
kend makeneindelijk ging ze er toe over,
maar zorgde er voor, dat de afkondiging eerst
plaats had, nadat de menschen de kerk hadden
verlaten.
Het verwondert ons niet, dat in de stad
Venetië en in haar gebied, benevens in de van
haar afhankelijke streken een, hoewel beperkte,
vrijheid van drukpers bestond, die ten zegen
werd voor geheel Italië.
Men vond er een menigte drukkerijenver
talingen des Bjjbels en andere godsdienstige
geschriften werden by menigte in de volkstaal
gedrukt.
In deze stad, gebouwd op meer dan honderd
3, Gelderland 5, Utrecht 3, Noord-Holland 5,
Zuid-Holland (Noordelijk) 4, Zuid-Holland (Zui
delijk) 6, Zeeland 5 en Noord-Brabant 3.
Van deze 54 classes ondergingen 47 een wij
ziging, 't zy door overkomst, emeritaat of sterf
geval van predikanten, 't zy door vermindering
of vermeerdering van Kerken. Slechts de classes
Hallum, Dokkum, Sneek, Zutfen, Enkhuizen,
Brielle en Klundert bleven in haar samenstel
ling dezelfde als het voorgaande jaar.
V acaturen.
Haar aantal bedroeg 1 Jan. 1911171. Dit
cijfer is geworden 173, verdeeld over de pro
vinciën als volgtGroningen 17, Friesland
31, Drente 14, Overysel 11, Gelderland 15,
Utrecht 11, Noord-Holland 16, Zuid-Holland
28, Zeeland 19, Noord-Brabant en Limburg 11.
In de Kerken te Akkerwoude, Suameer, Ech
ten, Munnekeburen, Appelscha, Smilde B,
Vledder, Schoonoord, Poortvliet, Meeuwen en
Moerdijk zyn z.g. „oefenaren" werkzaam.
De classis Zierikzee heeft het grootste aan
tal vacaturen, van de 12 zyn er 8 Kerken va
cant. Dan volgen Briele, Alkmaar, Zwolle met
7Heerenveen, Assen en Tiel met 6 Arnhem
en Amsterdam met 5 enz.
Beroepen.
Hun aantal bedroeg in 1910242.
In 1911 is dit geklommen tot 252. Hieronder
zyn begrepen een viertal beroepen, welke drie
Kerken in het buitenland op drie onzer pre
dikanten uitbrachten. Van de 248 beroepen
werden 220 uitgebracht op 141 predikanten en
28 op 10 proponenten. (In 1910 ontvingen 133
Dienaren des Woords 197 en 16 proponenten
45 beróepen).
Van de predikanten ontvingen 90 één be
roep, 39 twee, 9 drie, 5 vier en 1 vijf beroepen.
Van de proponenten ontvingen 5 één beroep,
3 vier, 1 vyf en 1 zes beroepen.
Eén proponent nam een benoeming aan als
leider der Evangelisatie en als hulpprediker
te Groningen B.
Zeven en vijftig predikanten volgden een
roeping op (in 1910 ook 57).
Van de 698 Kerken brachten 116 een roeping
uit; 51 beriepen eenmaal, 32 tweemaal, 13
driemaal, 10 viermaal, 7 vijfmaal, 2 zesmaal,
1 zevenmaal.
Vijf en zestig Kerken zagen haar poging tot
verkrijging van een „herder en leeraar" met
gnnstig gevolg bekroond.
Sommige Kerken beroepen herhaaldelijk,
echter vruchteloos, o.a. Tholen tienmaalWil
lemstad en Middelharnis negenmaalBoornber-
gum, Ulrum. en Ridderkerk zesmaal. In 1910
spande Ierseke de kroon, met 14 beroepen in
dezelfde vacature.
Zending.
Op het terrein van de prov. Groningen,
Drente en Overysel, n.l. Soemba, arbeiden de
DD. C. de Bruy'n, D. K. Wielenga en J. F.
Colenbrander. In dit jaar 1912 vertrok nog ds.
L. P. Kryger;
op het terrein van Friesland, n.l. Keboemen,
arbeidt ds. K. van Dyk
op dat van Utrecht en Gelderland, nl. Poer-
woredjo, ds. H. Ph. Ingwersen
op dat van Noord-Holland, nl. Djoejakarta,
ds. C. Zwaan, en Solods. H. A. van Andel,
die in dit jaar 1912 naar zyn arbeidsveld
vertrekt
op dat van Zuid-Holland (zuidelijk), nl.
Poerbolingo, dr. B. J. Esser
op dat van Zuid-Holland (Noordelijk), nl.
Wonosobo, ds. L. Netelenbos
op dat van Zeeland, nl. Magelang, ds. A.
Merkelijn, die in dit jaar 1912 daarheen vertrok.
Er is een Europeesche Kerk te Batavia en
te Soerabaja.
Aan de Keuchenius-School te Poerworedjo,
is verbonden een afdeeling waar ds. D. Bakker
docent is en welke ingericht is voor helpers
in den dienst des Woords.
Onderzoek u zelve dagelijks en beantwoord
u zeer dikwyls de volgende vragen
Wat verontrust mij, wat stelt my gerust?
Wat veredelt, wat verlaagt my
Wat verduistert, wat verheldert myn gemoed
Wat is er in mij, dat ik gaarne voor myne
vrienden en voor my zelve verberg
Wat is er in my, dat mijnen God, dat mynen
eersten, eeuwigen hemelschen Vriend behagen
of mishagen moet?
Dit is de loopbaan van menig Christen zyn
hoogeschool een krank lichaamzyn studietijd
een menschenlevenzyn colleges allerlei smar
ten zyn doctoraat de groote verdrukking zyn
practyk het geduld, maar zyn loon in den
hemel.
Officiewat we zouden kunnen noemen een
spaansche" inquisitie, voor Italië,
Vóór dien tyd had men in Italië inquisiteurs
in geloofszaken, maar deze inquisiteurs stonden
onder de Bisschoppen, en deze laatsten regelden
de processen en moesten vonnis vellen. Soms
waren de bisschoppen hierin, naar het oordeel
van het Vaticaan, te lauw; vandaar dat, vooral
op vertoog van overijverige Roomschen, einde
lijk het heilig officie werd opgericht.
eilandjes, vinden we Antonio en Aspasia terug.
Na een gevaarvolle reis hebben ze eindelijk
het doel van hun tocht bereikt. Den brief, hun
door Curione meegegeven, hebben ze aan 't
adres bezorgd. En de edele Lucas Paolo Ros-
selli heeft hen gaarne onder zyn bescherming
genomen. Rosselli is een man, die gloeit van
liefde voor de Evangelische waarheid, een, die
zich benaastigt de leer des heils verderen voort
gang te verleenen in zyn geliefde vaderstad,
een voorganger in de gemeente, die reeds be
staat te Venetië; iemand die briefwisseling
houdt met de voornaamste hervormers.
Door zyn invloed bekomt Antonio, die nooit
een eigenlijk ambacht heeft geleerd, een plaats
op een der vele drukkerijen in Venetië, waar
hy zich beijvert de beginselen van het vak te
leeren verstaan, wat hem tamelijk spoedig ge
lukt.
Hoe verheugd zijn hy en zyn trouwe gade,
als zy thans tamelijk veilig zich kunnen be
wegen en het voorrecht genieten bovendien de
samenkomsten der gemeente te kunnen by wo
nen. Wel worden deze samenkomsten nog in
't geheim gehouden, maar de Senaat telt onder
hare leden reeds verschillende aanhangers der
reformatie en laat ze oogluikend toe. Ook
Aspasia's harte ontsluit zich allengs voor de
leer der waarheid.
De drukkerij, op welke Antonio thans werk-
Een Hooglander, die een barometer kocht,
zonder de werking van dit instrument te ken
nen, beklaagde zich, dat het in het weder geene
verbetering had gebrachten zydie teekenen
en aanwijzingen voor een doel willen gebrui
ken, waaraan deze nimmer kunnen beantwoor
den, zullen zich gewisselyk beklagen, dat hun
geloof, ondanks al hun zelfonderzoek, niet toe
genomen is.
Toch heeft een barometer zyn nut, evenzeer
als zelfonderzoek.
De pols te voelen is een uitstekende zaak;
de fout is, dat men dit onderzoek in de plaats
stelt van krachtig voedsel of heilzame artsenij.
Die man is vry, ook in dienstbaarheid, die
niet door dwaze liefde bezeten is, die door
gierigheid niet gebonden is, of door een kwaad
geweten niet aangeklaagd wordtdien het
tegenwoordige niet verschrikt en de toekomst
niet doet vreezen.
Ily daarentegen is een echte slaaf, die door
vrees ontzet, door zinnelijkheid vervoerd, door
de begeerlijkheden her- en derwaarts getrokken,
door gramschap verbitterd en door droefheid
verslagen wordt.
Om kort te gaanelke slechte neiging is
een nieuwe slavernij.
VERGADERING der Classis Tholen op
Woensdag 7 Febr. 1912 te Bergen op Zoom.
1. Opening der vergadering door den prae-
ses der roepende kerk te elf uur.
2. Nazien der credentie-brieven door twee
broeders en rapport daar over.
3. Aanwyzing van 'tmoderamen.
4. Lezing en vaststelling der notulen.
5. Mededeeling en lezing der ingekomen
stukken.
6. Behandeling der instructies, protesten enz.
7. Rapporten der verschillende deputatiè'n.
8. Rondvraag naar art. 41 D. K. O.
9. Finantiën.
10. Varia.
zaam is, behoort aan Brucioli, een zeer ge
leerd man. Aan de hoogeschool van Florence,
uit welke stad hy geboortig is, had zyn naam
een goeden klank. Daar hij zich echter tegen
het huis van Medicis had verzet, was hy uit
zyn vaderstad gebannen, had Frankrijk en
Duitschland doorreisd en het ten slotte gewaagd,
zich weder in Florence te vestigen. Spoedig
viel hy onder verdenking van ketterij ander
maal werd hy verbannen en slechts ternauwer
nood redde hy zyn leven door een overhaaste
vlucht. Brucioli drukte niet alleen hy schreef
zelf verscheidene werkenhy dichtte ook een
groot getal godsdienstige liederen. Het duurde
dan ook niet lang of zyn bijbelvertaling, (waar
van we vroeger reeds spraken), werd op de
lyst van verboden boeken geplaatst, benevens
„alle zyne uitgegeven of nog uit te geven
werken."
Ofschoon Brucioli openlijk nog niet met de
Roomsche Kerk gebroken heeft, (het staat zelfs
niet vast, of hy ooit dien stap heeft gedaan),
is hy toch met hart en ziel de hervorming
toegedaan, en is hy mede een ijverig bezoeker
der geheime godsdienstoefeningen.
Op zekeren avond, nadat de bijeenkomst
geëindigd is, verzoekt Rosselli aan Brucioli
hem naar zyn huis te vergezellen. Ook Antonio,
die, minder bekend nog met de wegen en
vaarten, alleen den weg naar Brucioli's druk-
