INGEZONDEN STUKKEN.
Het verlangde antwoord.
BOEKBEOORDEELING.
De Lelie van ons Vorstenhuis. Naar
Van Golgotha naar Jeruzalem, door
P. Biesterveld. Kampen J. H. Kok.
Het geloof der Vaderen. De belijdenis
des geloofs toegelicht door N. Y. v. Goor,
pred. te Groningen. Firma Jan Haan,
Groningen.
Bpelscli Handboek en Concordantie.
Letterlijke en practicale verklaring
door den weled. heer C. J. de Mey uit Goes,
die toonde op uitnemend© wy'ze voor die taak
berekend te zijn. Zondag, j. 1. bleek het bij
vernieuwing, toen onze bekwame organist de
heer F. W. de Loof het bespeelde, welk een
schoon instrument ons is geleverd door genoem
den heer, wien wy dan ook ten sterkste aan
bevelen bfj alle kerkeraden die een orgel in
hunne kerken willen plaatsen. De leeraar
sprak naar aanleiding van Psalm 88 13
over de muziek als een schoone gave Gods.
I. Die in den dienst van het heilige moet
gebruikt.
II. Die de gemeente moet stichten.
III. Die de vreugde des hemels zal verhoogen.
Vlis8ingen B. De penningmeester van de
Zendingscommissie van deze Kerk, Br. H. Guil-
laume, Kleine Kerkstraat, zal gaarne in ont
vangst nemen of doen innen, de verschenen
contributie over 1909.
Namens den Kerkeraad,
P. G. Laernoes, Scriba.
Wolphaartsdyjk17 October '09. Heden middag,
na afloop van den dienst, werd de gemeente
verrast, doordien haar namens den WelEd.
Gestr. heer C. Gardenier, Kolonel bij het leger
der Ver. St. van N.-Amerika een keurigen ge
denksteen werd aangeboden, ter nagedachtenis
aan zijne ouders, Ds. Wynand Gardenier, eerste
pred. dezer gemeente en diens echtgenoote
Berendina Visser-
Da. Aalders sprak daarbij ongeveer als volgt
Gel. Gem., namens den WelEd. Gestr. heer
C. Gardenier, Kolonel bij het leger der Ver. St.
van N.-Amerika heb ik de eer en het genoegen
u dezen gedenksteen aan te bieden. Geldt ook
in dezen Een goed zoon, die zijne ouders eert
wij voegen er aan toeeen goed en gezegend
volk, dat zijn getrouwe voorgangers in gedach
tenis houdt.
Ds. W. Gardenier diende deze, toenmaals
genaamd de Chr. Geref. Kerk vanaf het jaar
1842-1853.
Het was toen een tijd van nawerking en
gisting, die op de scheiding met haar vervol
gingen, maar ook beroeringen was ingetreden.
Er was toen wel eenige vergelijking te treffen
met het tijdvak der Richteren, waarom wij
Richt. 18:1 zoo beteekenisvol lezen: „In die
dagen was er geen Koning in Israël." Ieder
deed alzoo wat goed was in zijne oogen.
In die dagen was Ds.Buddingh teruggekomen
uit Amerika. Dienaangaande vonden wij door
de hand van Ds. H. H. Middel opgeteekend
„In de laatste jaren van Z.Eerw. (Ds. Garde-
nier's) bediening was Ds. Buddingh uit Amerika
teruggekomen en had zich te Goes gevestigd
en alhoewel Z Eerw. te Groningen bijna drie
jaren de gemeente had bediend, en zoo hij zeide
met zegen voor zijn hart en in Gods weg
enz., zoo was hy te Goes, de zoogenaamde vrij
heid der erkenning van 't Gouvernement als
ketterij veroordeelendeen onder den schijn
van nauwgezetheid des gemoeds in die zaak,
wist hij een aantal leden van deze gemeente
af te trekken tot zichzelven
Waar alzoo Ds. B. zich niet ontzag de Kerk,
het lichaam des Heeren, te scheuren, daar stond
te midden van vele beroeringen en zware be
proevingen Ds. G., als een getrouw Dienaar
van Christus met ware zelfverloochening op zijn
post voor de zaak des Heeren.
By al het leed der gemeente dat hem over
viel, moest hy ook den steun zyner beminde
gade missen, aangezien het den Heere behaagde
haar op den nog zeer jeugdigen leeftijd van 23
jaar (15 Oct. 1851) van zijne zyde weg te nemen.
Zelf overkwam hem een ongeluk, waardoor hy
aan eene zyde verlamd werd. En onder dit alles
steeg de beroering en willekeur by zeer vele
leden der gemeente ten topen werd het niet
slechts by dreigementen gelaten, maar ging de
een na den ander weg om Ds. B. na te volgen.
Zoo ging dan ook het geld voor het benoo-
digde traetement ontbreken, met al de schrik
kelijke gevolgen van dien voor Ds. G. Toch
hield hy stand om te ijveren voor de eere Zyns
Gods en het heil der Gemeente. Eenige ge
trouwe overgeblevenen schaarden zich rondom
hem, en zoo hief deze keurbende onzer ont
slapene vaders in Christus hart en handen om
hoog, teneinde 's Heeren ontferming over deze
Zyne, zoo zwaar beproefde en met ondergang
bedreigde gemeente af te smeeken. Evenwel
het heeft den Heere niet behaagd Ds. G. hier
nog de verhooring dezer vurige gebeden te doen
aanschouwen. Eindelijk door kommer en ellende
gedrongen, vertrok hij 1853 in het najaar van
hier naar Amerika. Slechts korten tijd zou hy
daar Zijnen God nog dienen. Na een drietal
jaren behaagde het den Heere dezen Zynen naar
ziel en lichaam afgetobden dienstknecht op
36-jarigen leeftijd (31 Maart 1856) van zijn post
te ontheffen. Ontslapende in Zyn Heere en
Heiland mocht hy toen reeds ontvangen het
loon den getrouwen dienstknecht toegezegd.
Blyve zijn naam, Gel., ook onder ons in ge
zegend aandenken Liefde tot zyne ouders, die
hy als knaap, helaas al te vroeg, moest missen,
bewoog den zoon, waar hy ten vorige jare zyn
geboorteplaats bezocht, en waar hy tevergeefs
naar eenig aandenken aan zyne ouders omzag,
om dezen gedenksteen der gemeente aan te
bieden en ter nagedachtenis aan zyne ouders,
bovenal aan zynen vader, die haar gediend heeft
daarvoor een plaats in ons kerkgebouw te ver
zoeken.
De Kerkeraad heeft gevoeld niet slechts aan
dit verzoek te moeten voldoen, maar voelt zich
ook gedrongen daarvoor, mede namens de ge
meente, zyn oprechten dank aan den WelEd.
Gestr. Heer Kol. C. Gardenier te betuigen.
Maar bovenal danken wy daarvoor ootmoedig
den Heere onzen God. Dank aan onzen God,
die met dezen gedenksteen er ons steeds aan
wil herinneren, dat Zyne barmhartigheden nog
roemen tegen het oordeel.
De Heere heeft niet nagelaten op het oot
moedig en aanhoudend gebed der weinigen die
getrouw bleven, de vleugelen Zyner liefde in
ontferming uit te breiden over deze Zyne Ge
meente, en zoo mogen ook wy ons thans nog
in Gods groote daden verblijden. Als dan deze
steen zal geplaatst zyn, Gel. Gem., laat ons
dan, daarop ziende, immer onzen God danken
voor hetgeen Hy deze Gemeente in ds. Gar
denier heeft willen schenkenmaar bovenal
ook voor Zyne ontferming en trouw haar be
wezen.
Moge het ons zoo, een iegelijk onzer, immer
meer met diepen ootmoed dosn buigen voor
den Heere, onzen God, om in die genade met
oprechte liefde en trouw Hem te dienen, die
zoo onverdiend, uit vrye genade om Christus
wil, ons Zyne zegeningen wil schenken voor
ons en voor ons nageslacht
Zoo worde Zyn Naam eeuwig verheerlijkt en
zy en blyve het onze biddende leuze
„Soli Deo Gloria".
Daarna werd nog gezongen Ps. 77 7, waarna
de gemeente geheel onder dien indruk huis
waarts mocht keeren.
Namens den Kerkeraad der Geref. Kerk
van Wolphaartsdyk,
Ds. G. J. D. Aalders, Praes.
A. Nagelkerken, Scriba.
Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)
Mijnheer de Redacteur!
Mag ik [zoo vry zyn voor onderstaande een
klein plaatsje in uw veel gelezen blad te vragen
By voorbaat mjjn dank daarvoor.
In 't Classis-verslag van Zierikzee las ik dat
een broeder vergunning werd verleend een half
jaar te prediken.
Nu kwam 't my eenigszins vreemd voor, dat
een gewoon lid der Geref. Kerk, zonder ge
hoord te worden door Kerkeraad of Classis,
zonder dat die broeder zelf die vergunning aan
vraagt, of bljjk geeft deze noodig te hebben,
plotseling dezelve wordt geschonken.
Is dit nu de gewone weg om tot het ambt
van Bedienaar des Woords te geraken?
Gaarne zag ik hierop eenig antwoord, opdat
meer licht in deze zaak schyne, hetwelk ook
wel dienstig kan zyn voor andere broeders die,
eveneens leden der Geref. Kerk, gaarne in de
gelegenheid werden gesteld tot dezelfde taak,
als ze niet tegen een examen voor de Classis
opzagen.
Uw getrouwe lezer,
Br., October '09. C. W.
8In 't Classis-verslag van Zierikzee las ik dat
een broeder vergunning werd verleend een half
jaar te prediken." Zoo begint het bovenstaand
stuk. Ik dacht, zou het er zoo wel staan en
daarom zocht ik het Zeeuwsch Kerkblad op en
vond in No. 15 van 1 October in het verslag
van de Classis Zierikzee onder 14: „Er wordt
gevraagd naar de bevoegdheid van een broe
der, die in een der gemeenten van de Classis
geoefend heeft. In deze zaak komt de Classis
tot een besluit, dat dezen broeder in diens bij
zondere positie ten goede komt en tevens de
kerken niet in moeielykheden kan brengen.
Brouwershaven zal deze zaak afwikkelen." Nu
weet ik niet, of het aan U of aan my ligt, maar
ik kan er niet in lezen, wat U zegt er in ge
vonden te hebben. Vermoedelijk zal het zoo
zyn, dat U meer weet, dan wat er in het ar
tikel staat en het kan dus wel zyn, dat aan
dien broeder een half jaar verlof gegeven is
om te oefenen.
Met U vind ik het ook vreemd, indien het
metterdaad zoo gegaan is, als U schrijft, dat
aan iemand, die er niet om vraagt, noch door
een Kerkeraad, noch door een Classis gehoord
is, zulk een verlof wordt gegeven, en op uw
vraag, of dit nu de gewone weg is om tot het
ambt van bedienaar des Woords te komen,
moet geantwoord worden, dat het iu 't geheel
geen weg is. Maar zie, nu geloof ik ook niet
en kan ik niet gelooven, dat de Classis Zierik
zee dit zou bedoelen. U streeft door dit te
schrijven Uw doel geheel voorbij, want ik durf
U wel te verzekeren, dat de Classis daaraan
zelfs niet gedacht heeft.
U had beter moeten letten op de uitdruk
king in diens bijzondere positie, want daaruit
blykt, dat wy hier staan voor een geval van
geheel bijzonderen aard en als U nu licht noo
dig hadt, zou het gewenscht zijn geweest, dat
U eens verteld hadt, wat er op de Classis be
handeld en hoe er besloten is. Eerst dan was
het mogelijk om het besluit te toetsen aan ons
kerkrecht. En daarom, als U nadere inlichting
begeert, dan moet U eerst meer nauwkeurig
zeggen, hoe het zit. Met den besten wil be
grijpen wy er nu zeer weinig van.
Bouma.
Aan de Redactie van Zeeuwsch Kerkblad.
Mijnheer de Redacteur!
Mag ik voor onderstaande, een plaatsje in
uw veelgelezen blad, naar aanleiding van 't
verslag in uw blad geplaatst, by gelegenheid
van 't 40-jarig bestaan der Gereformeerde Kerk
te Meliskerke. Daar staat o. m. dat Pieter
Wynand en Job Wisse 16 maanden gevangen
gezeten hebben omdat ze in hun schuur lieten
prediken. Dat was geen 16 maanden maar
16 weken.
Dan vind ik in 't slot van de Rede van ds.
Koopmans ditMoge onze oude broeder Hou
terman, die de Heere hier ter plaatse, gelyk
wy hoorden daartoe mede wilde gebruiken ook
te Biggekerke de geloovigen helpen vergaderen.
Ik zou wel eens aan ds. Koopmans willen
vragen, wat bedoelt U Eerw. hier toch mee.
Is dit de bedoeling dat broeder Houterman
en de andere broeders, want er zyn buiten
Houterman nog 3 andere ambtdragers uit Bigge
kerke, die Meliskerke dienen en dan de overige
ledematen, dat die te Biggekerke, een kerk
gaan bouwen, en dan zeggen, ziezoo nu is
Biggekerke's, kerk tot openbaring, en dat de
leden van Zoutelande die tot Meliskerke's kerk
behooren daar ook een Kerk bouwen is dan
U Eerw. wensch vervuld, dan hoop ik dat
zulks tot de vrome wenschen blyft behooren,
want, dan kregen we drie brokstukken van
kerken, die myns inziens zooveel niet zouden
beteekenen, als he nu pas gevierde Jubileum
van Meliskerke's 40-jarig bestaan. Of is dit
de bedoeling dat broeder Houterman, nu naar
Biggekerke's kerkeraad heen moet en zeggen,
mannen broeders, je moeten ook van onder 't
Synodale juk. Of dat nu op die weg ligt van
genoemden broeder is voor my onduidelijk, en
zou gaarne hier meer opheldering van wenschen.
Met dank voor de plaatsing en vriendelijke
groete van UEd.
G. Wijn and.
Biggekerke, Oct. 1909.
Op deze vraag om nadere inlichting, zal ds.
Koopmans wel willen antwoorden en daarom
zenden wy hem een exemplaar van dit nummer.
De Redactie.
Geachte Redactie.
De deputaten voor de Zending wenschen van
uwe gastvrijheid gebruik te maken, om den
aanvankelyken uitslag van onze circulaire mee
te deelen. Yan Walcheren ontvingen we toe
zegging van contributies voor Horstmansschool:
f 30 uit Middelburg A, B en C), f 25 uit Vlis-
singen (A en B), f40 uit Souburg, f30 uit
Grypskerke, f 20 uit Serooskerke, f 60 uit Kou-
dekerke, f 10 uit Meliskerke en f 10 uit Vrou
wepolder.
In de cl. Zierikzee is de uitslag als volgt:
Zierikzee f 40, Nieuwerkerk fflO, Bruinisse f 10,
Haamstede f10, Zonnemaire f30, Colynsplaat
f20.
Uit Goes en omstreken kunnen wy ongeveer
f 100 verwachten en van de beide andere classes
Axel en Tholen kwam nog geen mededeeling
aangaande den uitslag.
Zooals de lezers dus zien, is de oogst nog
niet groot. Maar misschien zyn er verschillende
broeders en zusters, die alsnog verzuimden hunne
toezegging voor deze zaak te geven. De gele
genheid is er nog, om dit te doen. Donderdag
28 October zullen Deputaten weer vergaderen.
En het zou ons uiteraard een zaak van vreugde
zyn, indien we alsdan van meer vrucht op onze
pogingen mochten gewagen. Vriendelijk ver
zoeken we daarom aan allen, die nog verzuim
den hun stem toe te zeggen, zoo mogelijk vóór
28 October zich uit te sprsken.
Met heilbede in Christus,
Namens Depp.
G. Doekes.
Nieuwdorp, 18 Oct. 1909.
C. Atwater Mason door H. S. S, Kuijper.
2e druk. D. A. Daamen, den Haag.
Aflevering 1 en 2 van dit werk ligt voor
ons. Mooi papier, mooie platen, mooie druk.
Het is dan ook werk van den uitgever Daa
men. Maar bovenal de inhoud. Eerst kwam
dit vertaalde verhaal als feuilleton voorin „De
Standaard". Toen verscheen het in boekvorm.
Thans is de tweede druk ter perse.
Dit pleit voor een Christelijk boek. Wy kun
nen dan ook de lezing ieder aanbevelen. Hoofd
persoon is Charlotte de Bourbon, voorlaatste
gemalin van onzen Prins Willem I, een vrouw,
die dezen man volkomen waardig was. Het
lezen van dit boek zal versterken den band,
die het Nederlandsche volk aan zyn Vorsten
huis bindt door zyn historie. De schrijfster is
een Christin. De vertaalster was berekend
voor haar taak. Hiermede volsta onze aankon
diging van een zeer mooi boek.
We ontvingen de afleveringen 5 tot 10. Be
hoeft te worden gezegd, dat we dit uitnemende
werk van den ontslapen auteur blijven aan
bevelen. Wie boeken koopt, wie stichtelijke
boeken koopt, koope dit werk. Het is rijk van
inhoud en schoon van vorming, uitstekend ge
schikt om ons het Woord Gods te doen ver
staan, dat er in toegelicht en toegepast wordt.
Wie van prof. Biesterveld hield, koope dit
boek als een gedachtenis. Het kost 24 X 22^2 ct.
In 20 afleveringen a 10 ct. zal verschijnen
by Jan Haan te Groningen een toelichting op
de Geloofsbelijdenis door ds. v. Goor, Veel
bestaat er niet op dit gebied. Ds. Gispen gaf zulk
een toelichting, maar voor en na hem is er
geen werk van beteekenis in dezen geest ver
schenen. Wy sympathiseeren met deze uitgave.
Onze Ned. Gel. Bel. is meer geprezen dan ge
lezen, en dat moest toch anders zyn. Wellicht
dat deze toelichtig helpt om de kennis van
onze belijdenis te vermeerderen. Haar kracht
zal haar soberheid dienen te zyn. Want toe
lichtingen op onze leerstukken hebben we in
overvloed. Wat we in de belijdenis vooral wil
len beluisteren is de taal van het hart. Kome
dan ook deze toelichting ons daarin te hulp.
Onze belijdenis is een muziekstuk. Ze is een
psalm in den nacht. Wie haar toe wil lichten,
zal haar moeten plaatsen in het licht der his
torie. Ze is wel de belijdenis van ons geloof,
maar toch allereerst de belijdenis van het ge
loof der martelaren en strijders van de zestiende
eeuw.
Formaat en druk en stijl bevallen ons wel.
Zegene de Heere dezen arbeid.
Tweede druk. Herzien en vermeerderd. 7e
tot 12e duizend. Rotterdam. J. M. Bredêe.
De eerste aflevering van dit alom bekende
werk werd ons toegezonden. Wat een rijk boek
Wat een uitnemende gids voor allen, in wie
de geest des onderzoeks is I En dan voor twee
gulden vijftig cents. Daar vindt ge nu haast
alles is, wat een Christen van den Bijbel moet
weten. Theologen beschikken over grootere
werken, maar ook voor theologen is dit boek
een stuk gereedschap, dat zeer bruikbaar is
om gauw iets na te zien. Doch het is ook
een boek voor het boekenrekje in ieder huis
gezin, waar de bijbel met verstand gelezen
wordt.
Vinde dit 7e-12e duizental spoedig een plaats,
en mogen deze duizenden nog eens weer ver
dubbeld worden. Over de wyze van uitgaaf
hebben we niets dan lofof het zou moeten
zyn, dat voor zwakke oogen de letter, wat al
te fijn is. Doch daar kan een bril weer hulp
in bieden.
van het Nieuwe Testament door Matthew
Henry. Opnieuw uit het Engelsch. Met
een voorrede van dr. H. Bayinok. Kampen,
J. H. Kok. Afl. 1.
Dit werk verschijnt in 50 afleveringen van
30 cent, die samen vormen 3 deelen elk van
800 bladzijden, dicht gedrukt, hoewel goed
leesbaar.
Wij begroeten deze uitgave met genoegen.
Henry is beroemd. De oude vertaling van den
geheelen Henry bracht doorgaans op verkoo-
pingen ver over de honderd gulden op. Nu
krjjgen we het N. Testament in nieuw en dus
aantrekkelijker gewaad voor f 15,00. Later
misschien het O. Testament.
Dit is nu eens een bijbelverklaring voor
