Lankmoedigheid.
JOHANNES CAL.VIJST.
dooden, maar vreest veel meer Hem, die beide
ziel en lichaam, kan verderven in de heldat
woord uit den zendbriefheiligt God den Heere
in uwe harten
Waarom is er onder de belijders van Chris
tus toch vaak zooveel menschenvrees Is de
liefde tot God dan zoo flauw Is het vertrou
wen op den Heere dan zoo zwak Is de vreeze
des Heeren dan zoo gering? Wordt God niet
geheiligd in de harten Troont het schepsel
misschien nevens God of boven God in ons hart
Wfl kunnen hierop voor elkaar geen ant
woord geven. Maar dit is zeker, dat we als
Christen moeten leeren minder te rekenen met
de menschen en meer met God, zoodat we eer
van alle schepselen afgaan en die laten varen,
dan dat we het allerminste tegen Zijn wil doen.
Ik vraag ten slotte: is het niet beter, dat
de menschen tegen ons zijn, maar dat God voor
ons is; dan dat de mensehen voor ons zijn,
maar dat God zich tegen ons keert. Er ligt
ook hier een beloftedie Mij eeren, zal Ik
eeren, zegt de Heeredoch Hij voegt er ook
de bedreiging aan toemaar die Mij versmaden,
die de menschen meer vreezen dan Mij, zullen
licht geacht worden.
Laman.
I.
God is lankmoedig. Als Mozes om genade
bidt voor het schuldige volk, dan pleit hij ook
op deze eigenschap Gods, sraeekende Nu dan,
laat toch de kracht des Heeren groot worden
gelijk als Gij gesproken hebt, zeggende: De
Heere is lankmoedig en groot van weldadig
heid, vergevende de ongerechtigheid en de
overtreding. Onder de lankmoedigheid Gods
verstaan we die deugd of goedheid Gods, waar
door Hij de welverdiende straf uitstelt, opdat
de zondaar zich bekeere en leve. Lankmoedig
heid in God is, dat Hij den toorn uitstelt, dat
Hij de wrake zijner gerechtigheid voor een
tijdlang inhoudt. Zoo heeft God Zijne lank
moedigheid betoond in de dagen van Noach,
toen Hfl 120 jaren wachtte, eer Hij met den
zondvloed de menschen strafte.
Is er alzoo lankmoedigheid in God, ook van
ons wordt geëischt, dat wfl lankmoedig zullen
zijn tegenover anderen. Lankmoedigheid wordt
ons aanbevolen als een deugd waardoor wij
God zullen verheerlijken, Hem zullen navol
gen en alzoo den naaste weldoen. Jezus leert
ons dat zoo treffend in de schoone gelijkenis
van een koning, die rekening hield met zijne
dienstknechten. Toen één der dienstknechten,
die hem schuldig was tienduizend talenten, en
die niet had om te betalen, hem badHeere
wees lankmoedig over mij, en ik zal u alles
betalen, toen werd die koning met barmhar
tigheid bewogen en schold de schuld hem kwijt.
Maar als deze dienstknecht een anderen dienst
knecht ontmoette, die hem schuldig was hon
derd penningen, en deze hem ook bad zeg
gendeWees lankmoedig over mfl en ik zal
u alles betalen, zoo hoorde hij naar hem niet,
maar wierp hem in de gevangenis. Maar dan
bestraft hem daarover zijn heer, die het van
de mede-dienstknechten gehoord had en hij
zeide tot hemGfl booze dienstknechtal die
schuld heb ik u kwijtgescholden, dewijl gij mij
gebeden hebt; behoordet gij ook niet u over
uwen mede-diensknecht te ontfermen, gelijk
ik mij over u ontfermd heb En zfln heer ver
toornd zijnde, leverde hem den pijnigers over,
totdat hfj zou betaald hebben, al wat hij hem
schuldig was. En dan zegt Jezus alzoo zal ook
mjjn hemelsche Vader u doen, indien gij niet
van harte vergeeft een iegelijk zijnen broeder
zijne misdaden.
Dus wordt ons lankmoedigheid aanbevolen
en zullen wij daarin navolgers Gods zijn. Ook
de apostelen wekken ons herhaaldelijk daartoe
op. Jacobus zegt: Zoo zijt dan lankmoedig,
broeders, tot de toekomst des Heeren. Ziet, de
landman verwacht de kostelijke vrucht des
lands, lankmoedig zijnde over dezelve, totdat
het den vroegen en spaden regen zal ontvangen
hebben. Weest gjj ook lankmoedig, versterkt
uwe harten, want de toekomst des Heeren ge
naakt. Zoo vermaant Jacobus de broeders, die
door de rijken waren verdrukt geworden, op
dat zij met lankmoedigheid dat zouden ver
dragen zonder zich zeiven te wreken, maar
aan den Heere de wrake overlaten. De toekomst
des Heeren genaakt en Hij zal dan oordeelen.
En Paulus schrijft (1 Thess. 5)Wfl bidden
u broeders, vermaant de ongeregelden, vertroost
de kleinmoedigen, ondersteunt de zwakken,
zyjt lankmoedig jegens allen. Ziet, dat niemand
kwaad voor kwaad iemand vergelde maar jaagt
allen tijd het goede na, zoo jegens elkander
als jegens allen. Dus vermaant ook Paulus ons
rechtstreeks tot het beoefenen van de lank
moedigheid, terwijl hij ook de Efeziërs bidt,
dat zij met alle ootmoedigheid en zachtmoe
digheid, met lankmoedigheid elkander verdragen
zullen in liefde.
Zoo eischf God van ons lankmoedigheid.
Maar wat God eischt, dat geeft Hij ook zelf.
Ook de lankmoedigheid is een gave Gods, een
vrucht des Geestes. Als Paulus van de vrucht
des Geestes spreekt in Gal. 5, dan noemt hfl
ook lankmoedigheid. Maar de vrucht des Gees
tes is liefde, blijdschap, vrede, lankmoedigheid.
In de vierde plaats noemt hij dus deze deugd als
een vrucht des Geestes. Niet buiten het geloof
om en niet zonder de werking des Heiligen
Geesten bezitten wij de lankmoedigheid, die
de H. Schrift ons leert, want zjj is meer dan
een uitwendige natuureigenschap, meer dan
een uiterlijke deugdsbetrachtingzfl is een
werk Gods, een vrucht des Geestes.
En welk aen heerlijke vrucht!
De liefde is een kostelijke vrucht des Gees
tes. Zoo hebben we vroeger in vorige artike
len gezien. De liefde, die het eerst door Paulus
genoemd wordt als vrucht des Geestes.
Ook de blijdschap is een weldadige vrucht,
verkwikkend voor het hart. We zagen het
onlangs.
Eveneens de vrede. Wat liefelijke vrucht des
Geestes is ook de vrede. Yrede met God, vrede
met elkander, vrede voor ons hart. Vrede on
derling in tegenstelling met twist en beroering.
Maar niet minder is de lankmoedigheid een
kostelijk© vrucht des Geestes. Ook deze vrucht
mag gesteld worden naast en mag vergeleken
worden met de andere reeds genoemde vruch
ten. O, de vruchten des Geestes zijn alle zoo
heerlijk en blinken zoo schitterend uit boven
de werken des vleesehes. Van de werken spreekt
de apostel ook in ditzelfde hoofdstuk. Maar
wat droeve tegenstelling vormen zij met de
vrucht des eestes.
Lankmoedigheid een vrucht des Geestes.
Waarin hare heerlijkheid uitkomt? Reeds
daarin, dat zjj een eigenschap Gods is, wei
eens genoemd een mededeelbare eigenschap,
hoewel er bfl den mensch slechts een zeer
flauwe afbeelding van bestaan kan. Wfl mogen
hierin zelf navolgers Gods" genoemd worden.
Voorts hierin, dat ook bfl Christus van lank
moedigheid gesproken wordt, zooals Paulus
zegt, dat Jezus Christus Zjjne lankmoedigheid
aan hem betoond had, als de grootste der zon
daren. Maar dan verder ook hierin, dat deze
vrucht des Geestes ook in menschen haar glans
doet afstralen en de geloovigen bijzonder ver
siert. R. Hamming.
(Uittreksel uit het werk van Prof. Doumerque)
door Ds. R. K. te H.
XI.
Wie is die reiziger, die te paard met zjjn
vriend de steile hellingen der hooge, Zwitser-
sche Alpen overtrekt? Het is de Calvjjn der
Chr. Institutie, de man, die snel de leider der
reformatorische beweging in Frankrijk gewor
den is. Op het tjjdstip, dat hjj tusschen de
rotsen en de sneeuw die haar bedekt, zich be
weegt, leest men in Frankrijk en Duitschland
met verbazing, gemengd met bewondering of
met toorn, het beroemde boek en den brief,
die het tot voorrede strekt. Welke moeten
niet de aandoeningen geweest zjjn van den
jongen Reformator, als hfl van den laatsten
heuvel af de eerste valleien van Italië zag, waarin
het Babyion zich verheft, de schaamtelooze en
bloeddorstige hoer, die zich in het bloed der
martelaren baadt
Beza in zfln „Leven van Calvfln" heeft ge
schreven ,na dit boek (nl. de Institutie) uit
gegeven te hebben, kreeg Calvfln begeerte de
„hertogin van Ferrara te bezoeken en Italië
„van uit de verte te begroeten."
Op den eersten December 1528 maakte her
tog Hercules zfln intocht binnen Ferrara met
zflne jeugdige gemalin Reneé van Frankrflk,
met wie hfl te Parfls gehuwd was. Droef was
het aanzien der stadde winkels waren geslo
ten, aan de Universiteit werden geen lessen
gegeven, elk huis was in rouw gedompeld;
de pest had weggeraapt niet minder dan
20.000 offers. Het bevel des hertogs had be
volen, dat de bewoners hun souverein in feest
kleederen aan de oevers van de Po moesten
komen begroeten
Ferrara werd het salon van Italië. Vermake
lijkheden zonder einde, banketten, steekspelen,
komedievoorstellingengeletterde prinsen,
princessen, kardinalen, geleerden, kunstenaars,
dichters met narren, dwergen en papegaaien
in de weelderige zalen van D'Este in de stad
der paleizen, in het paleis del Magistrato. Er
is geen reden om te betwijfelen, dat Calvfln in
dit paleis eenige weken heeft vertoefd. De brie
ven zfln er nog, die hfl vandaar heeft geschre
ven aan Duchemin en aan Roussel. Duchemin
had om raad gevraagd. Het antwoord leerde
hem te mflden de roomsche Ceremoniën en
pauselflke Superstitie. Hoe? „Er is maar één
„middel om er zich niet mede te bevlekken, nl.
„door er van stonde aan weerstand aan te bie-
„den en daarover zelfs niet te redetwisten."
Tegen „de afschuwelijke afgoderfl" der mis
schreef hfl deze woorden aan zfln vriend„het
,is duidelflk, dat de god, dien de priester al
„schertsende toont, draait en hier en daar ron-
„dom het altaar keert, niet uit den hemel ge-
„daald is, gelflk zfl ons willen doen gelooven,
„maar dat hfl is gelflk hfl van den molen kwam.
„Ik raad u in het algemeen, u te onthouden
„van alle deelneming aan heiligschennis."
Roussel, zfln geleerde vriend, die de opko
mende reformatie zeer bevorderd had, had zich
tot bisschop van Oleron laten benoemen. De
pen van Calvfln schreef in verontwaardiging
aan den „gewezen" vriend: „ik behandel u
„nog wel zacht, wanneer ik u moordenaar en
„verrader noem. Want het is eene boven alles
„jammerlijke en verfoeielflke misdaad, als gfl
„eiken dag, voor zooveel in u is, den Zoon
„Gods verkoopt en kruisigt."
Renée van Frankrflk was een van de merk
waardigste vrouwen van hare eeuw, door de
schitterende eigenschappen van haren geest en
door den adel van haar karakter. De natuur
had haar, wat het uiterlflk betrof, niet begun
stigd, maar zfl had haar een grootmoedig en
energiek hart, een gezond en verlicht oordeel
en een fijn rechtsgevoel geschonken. Sedert
hare jeugd toonde zfl voor de letterkunde en
de wetenschap sterke voorliefde, welke zfl van
Lodewflk XII en Anna van Bretagne, hare
ouders, had overgeërfd, en die nog versterkt
werd door haren vertrouwelflken omgang met
Margaretha van Navarre. Zfl leerde Grieksch,
Latfln, wiskunde, zelfs astrologie, om mede te
doen met haren tfld, en maakte in alle weten
schappen bflzondere vorderingen. (Gebr. Haag.)
Hercules II was volgens het ideaal van de
Renaissance een volmaakt vorst, schoon van
gestalte en innemend van uiterlflk, zoon van
Lucretia Borgia, zeer geletterd, schrflvende
sierlflke Latflnsche verzen, en uitmuntende in
muziekeen man van lichte zeden en dweep
ziek bflgeloovig. Hfl had Renée op achttienja
rigen leeftfld getrouwd om een staatkundig
doel, het verbond met Frankrflk.
Men beweert, dat Renée zich eerst als eene
goed roomsche gedroegzfl liet zich uit Char-
tres hemden zenden gelflk aan die van de
Maagdzfl droeg den gordel, waarmede Fran-
ciscus van Paulo zflne lendenen omgord had
zfl zeide en meende ook de „zeer nederige en
zeer godvruchtige dochter van Zflne Heiligheid"
te zfln. Dan, in de 16e Eeuw gaf men zoo
maar niet opeens Rome den Scheidbrief; de
overgangen gingen langzaam toe. Men be
hoeft met Cornelius niet aan te nemen, dat er
eene „verwarring" plaats greep in den geest
der hertogin, en nog minder, dat zfl „dubbel
hartig" was. Hare aarzelingen kwamen eerst
later voor en wel, toen niemand er aan twij
felde, dat zfl der Reformatie was toegedaan.
Toen Calvfln te Ferrara kwam, stond hare
keuze vast. Als aan eene moeder had hare
moeder haar toevertrouwd aan Mevr. de Sou-
bise met een hart zoo verheven als haar ge
slacht, die reeds in het geheim de leer der
Reformatie genegen was. Laat ons nog noe
men Fran9oise Boussiron, op wie Calvfln zulk
een invloed uitoefende. En van de mannen den
kleinen, levendigen, Clément Marot, Secretaris
der hertogin, dichter en No. 7 op de lflsten
voor den brandstapel in Frankrflk. Haar Hof
was Fransch gelflk Renée eene Fransche was.
Daar komen twee edellieden aan, die zich
wenden naar de groep, tot welke de dichter
spreekt. Een van hen wordt met eene gemengde
gewaarwording van eerbied en nieuwsgierigheid
opgenomen. Hfl is geheel in zwartfluweel ge
kleed, op het hoofd een doctoren baret van
dezelfde stof, eene witte kraag omsluit den hals
nauw, maar niet zonder sierlijkheid, een zfln er
handschoenen houdt hfl in de hand, en aan
een der vingers flonkert een gouden ring. Zflne
houding is tegelflk streng en edel, ofschoon men
hem kan aanzien, dat hfl door nachtwaken of
door beslommering vermoeid is. Maar zflne oogen
zfln groot en fijn besneden, en zfln geheele
wezen ademt eene bflzondere beschaafdheid, een
eenvoudigen goeden toon, die hem evenzeer op
zfln gemak doet zfln bfl dames als bfl geleer
den. Het is een pas aangekomen edelman on
der den aangenomen naam van Charles d'Es-
peville; het is Calvfln.
Calvfln was getuige van eene smart der her
togin, welke haar zich deed terugtrekken in
de eenzaamheid. Zfl was de beschermvrouwe
van het vluchtende en belfldende Frankrflk.
En dit was de oorzaak der tweespalt tusschen
Renée en Hercules. De hertog beschouwde Mevr.
de Soubise als een „verderfelijk werktuig". Zfl
moest vertrekken 20 Maart 1536. Van Beza zfln
deze woorden„voor zoover de toestand het
„hem veroorloofde versterkte Calvfln de herto
gin in de ware liefde tot de vroomheid. Van
„dien tfld af heeft zfl hem met eenige liefde
„bemind." Jammer, dat het ontbreekt aan be
paalde historische gegevens aangaande de ver
houding van den Reformator en de hertogin.
Hfl heeft haar niet meer ontmoet na Ferrara.
Maar in een brief schreef hfl later„ik heb in
„u zulk eene vreeze Gods en zoo standvastige
„genegenheid om Hem te gehoorzamen gevon-
„den, dat
Renée viel in de hand van een boozen pseu-
do-nicodemiet. Een Richardot, die zflne mon
nikspij aan den kapstok gehangen had, en die
den naam had voor de Reformatie te zfln, was
of moest worden aalmoezenier der hertogin.
De hofdame de Boussiron wendde zich tot haren
geestelijken vader en Renée wenschte van hem
onderwezen te worden. De hertogin schflnt zich
niet aan Calvflns raad (1537) gehouden te heb
ben. Richardot bleef, en nam deel aan de
kuiperflen van den hertog tegen de hofdame
mevr. de Pons, die ook weggezonden werd.
Richardot werd nog bisschop. Nieuwe smart
voor Renée. De edele dame de Boussiron werd
gedwongen Ferrara te verlaten tengevolge van
de lasteringen van den verachtelflken Bolsec.
Deze werd door Renée vertrouwd, omdat zfl
meende, dat hfl protestant was en door Her
cules, wfll hfl dacht, dat hfl roomsch was. Hfl
deed bfl haar dienst als tusschenpersoon om
met Calvfln briefwisseling te houden en bfl hem
om als spion op te treden bfl zflne vrouw.
De toestand der hertogin werd steeds hache
lijker. Door Paul Gaddi, toen predikaut van
Valteline, die twee dagen te Ferrara doorbracht,
liet zfl Calvfln verzoeken haar een trouw die
naar des Woords te zenden. Ook vroeg deze
haar dikwflls te schrflven, want „uwe brieven
zfln haar niet alleen verwonderlijk aangenaam,
maar zfl zfln haar ook tot groot nut." (1553.)
Uit Parfls zond de koning 1554 op verzoek des
hertogs een biechtvader; Orfl, die 20 jaren het
hoofd der Fransche inquisitie was geweest en
die desnoods gestreng mocht optreden en Re
née mocht dreigen, dat haar goed en hare
kinderen haar zouden ontnomen worden.
En men nam hare twee dochters haar af, om
ze in een klooster op te sluiten. Toen ze bleef
weerstaan, bracht men haar voor de rechtbank
der Inquisitie, die haar 1554 September ver
oordeelde. Maar plotseling had er een omme
keer plaats. De hertogin was gaan toegeven.
En waarlflk zfl gaf haar verlangen te kennen
om te biechten, en ontving daarna de hostie.
Calvfln wendde zich echter niet van haar af.
En na tot haar geweten gesproken te hebben,
keerde hfl zich aldus tot haar hart: „ik ver-
„zoek u moed te scheppen, en indien de vfl-
„and, door een slag, tengevolge van uwe zwak-
„heid eenig voordeel op u behaald heeft, laat
„hem dan niet den roem hebben, dat hfl alles
„gewonnen heeft."
Plotseling stierf de hertog in 1559. Moest
Renée als weduwe in Ferrara blflven, of kon
zfl beter naar Frankrflk terugkeeren? Haar
zoon deed haar vermoeden, dat hfl de politiek
en de kwellingen van zfln vader zou voortzetten.
Calvfln gaf haar goeden raad. De vraag was
niet, of zfl tusschen Ferrara en Frankrflk zou
kiezen, maar of zfl in plaats van de weifelende
houding nu komen zou tot eene besliste belfl-
denis der waarheid. „Ik zoek uw heil, mevrouw,
„zooveel ik kan. Maar indien de hoogheid en
„de grootheid der wereld u verhinderen nader
„tot God te komen, zou ik voor u een verrader
„zfln door u te doen gelooven, dat wit zwart
,is. Indien gfl besloten waart u beslist te open
baren en u kloekmoediger te toonen dan tot
„hiertoe het geval was, zou ik Hem bidden u
„spoedig een grooter deel in het bestuur te
„bieden".
Deze edele taal verstond Renée, en zfl
vertrok naar Frankrflk, waar zfl openlflk uit
kwam voor de Gereformeerde Kerk. 1561. Jaren
lang werd haar kasteel te Montargis eene plaats
van samenkomst voorde beroemdste predikanten
als Morel, Beza, P. Martyr, Merliri, voor de ge
reformeerde vorsten en vorstinnen en den held
Coligny. Zflne poorten stonden wfld open voor
de vervolgdenzeshonderd hoopten zich daar
op. Haar predikant Morel schreef aan Calvfln
„het is hare gewoonte zich uit te putten in
„beminnelijkheid jegens hen, die zfl meent dat
„u dierbaar zfln.
Er deed zich eene zaak op tusschen Morel
en Renéede hertogin wilde tegenwoordig zfln
bfl de vergaderingen van den kerkeraad. Morel
schreef aan Calvfln: „hoe belachelflk zullen
onze kerkeraden voor roomschen en weder-
doopers worden, als zfl door vrouwen geregeerd
worden." Toen schreef Calvfln der hertogin
dat niemand, in welken graad of staat
„hfl zfl, of hoe hfl bfl u aangeschreven sta, zich
„schame zich te onderwerpen aan het bevel,
„dat de Zoon Gods zelf gegeven heeft en den
„hals te buigen om Zfln juk te dragen." Renée
gaf ten antwoord: „God doe mfl de genade mfl
„te gebruiken, opdat Hfl zuiver en oprecht ge-
„diend worde, gelflk gfl het verlangt" en dat
terwfll de koningin van Navarre e. a. tegen-
