JOHASfNË» CALYIJN.
Kerk- en Schoolnieuws.
Ofiiciëele Berichten.
Verantwoording van Liefdegaven.
Pastorie-bouw Rilland.
het Oude Testament was er sprake van vrede.
Aaron moest reeds den zegen op de gemeente
leggen met deze woorden. De Heere zegene u
en behoede u. De Heere doe zijn aangezicht
over u lichten en zij u genadig. De Heere ver-
heffe z\jn aangezicht over u en geve u vrede.
Hoe heerlik is de zegen des vredesAller
eerst vrede met God. Door de zonde is die vrede
verstoord. Wij hebben nu geen vrede bij God
van nature. Geen rusten in God. Geen gemeen
schap met God. De goddeloozen, zegt mijn
God, hebben geenen vrede. Zoo sprak reeds
Jesaja. Veeleer is er onruster is vreeze, bange
vreeze voor God. Er is een wegvluchten van
God, in plaats van een liefelijke omgang met
God. Wij staan niet tot God op voet van vrede,
maar van oorlog. Er is strijd tegen Godeen
haat en afkeer van God. Het bedenken des
vleesches is vijandschap tegen God, want het
onderwerpt zich der wet Gods niet, want het
kan ook niet.
Maar als we door Christus met God verzoend
zijn, als we gerechtvaardigd zjjn uit het geloof,
dan hebben we vrede met God. Dan staan we
in Zijn heilige gunst. Dan vindt ons hart rust
in Hem. Dan komt er een kinderlijk vertrou
wen tot God, dat alles goeds van den Vader
verwacht en in elke aangelegenheid tot Hem
de toevlucht neemt. Dan leeren we kennen die
rust der ziel in God en in Zijne beloften, waar
in de vloek der wet ons niet treft, hoewel we
ons schuldig kennen aan al Gods geboden,
waarbij de tegenspoeden des levens ons niet
doen wanhopen, al wordt het ook donker ron
dom ons. Dan weten we in den strijd van de
overwinning ons verzekerd, en in droefheid
kennen we troost. In meerdere of in mindere
mate leeren we dat verstaan.
De zonde heeft scheiding gemaakt tusschen
God en den mensch. God toornt op den zon
daar en de zondaar haat God. Maar als er
vrede komt tusschen God en den mensch, wordt
alles anders. God legt zijn toorn af en de mensch
zijn haat. De scheiding is weggenomen en een
liefelijke eenheid en vriendschap ontstaan. Dan
wordt gekend de vrede Gods, die alle verstand
te boven gaat.
R. Hamming.
(Uittreksel uit het werk van Prof. Doumerque)
door Ds. R. K. te H.
V.
Te Bourges, waar Jan vertoefde van 1528
tot 1531, zou h(j uit het oogpunt der religie
eene schrede voorwaarts doen. Vel© buiten-
landsche studenten, vooral uit Duitscnland,
brachten mee de denkbeelden van Luther.
De zeer geleerde en zeer godvruchtige Melchior
Wolmar, een Zwitser uit Rothweil en in vollen
zin Lutheraan, dien Jan reeds te Orleans had
ontmoet, leerde hem te Bourges grieksch.
Zijn huis was de school van eenige jonge
lieden van goeden huize en van groote ver
wachting, want zijn pensionaat, te Orleans op
gericht, verplaatste hij in 1530 naar Bourges.
Er is nooit iemand gevonden als Wolmar, die
een grooter aantal gelijk het behoort opgeleid
heeft. Aan hem heeft Calvijn in 1546 opge
dragen zijn commentaar op II. Corinthe. De
opdracht bevat niets omtrent de geestelijke
banden aan zijn meester, hoewel hunne vriend
schap voor hun leven was. Zij betuigt: ik
„had geene rust, zoolang er voor het nage-"
„slacht geen bewijs van mijne dankbaarheid
„bestondIn 1558 eene lang begeerde ont
moeting van beidenWolmar kwam naar
Genève enkel om Calvijn te zien en om met
eigen oogen te aanschouwen den zegen Gods
over de kerk van Genève.
Ten huize van Wolmar leerde Jan stellig
kennen een tienjarigen knaap, die de aandacht
trok door zijne fijne en teere gestalte 1 Theodorus
Beza, zijn toekomstigen vriend en opvolger.
Beza werd geboren 1519 uit een rijk en aan
zienlijk, hoewel niet adellijk geslacht van
Bourgogne. Door zijn oom werd hij aan Wol
mar ter opvoeding toebetrouwd in 1528. Als
man had hij eene schoone gestaltezijn gelaat
was fijn en zachtzijn geest levendig en vaar
dig, ontwikkeld door de studie der talenuit
muntend in dichtkunst in het Fransch en La
tijn daarbij bezittende eenige kennis van de
wijsbegeerte en de rechtsgeleerdheid.
Jan moet te Bourges (en te Orleans) reeds
beslist gereformeerd zijn geweest. Bij de lessen
der rechtsgeleerdheid bestudeerde hij gedurig
de H. Schriften. „De geschiedenis vermeldt,
„dat Calvijn dikwijls te Lignieres kwam predi-
„kendat de heer hem gaarne hoorde en
„daarop grooten prijs stelde. Hij zeide, dat
„hij hem liever hoorde dan al die monniken,
„die hem niets nieuws vertelden. Hij liet zich
„niet inpalmen door de ketterij van Calvijn,
„die daarvoor nog niet openlijk uitkwam, maar
„hij bewonderde in hem de gemakkelijkheid,
„waarmee hij sprak. Het is in dit eene over
levering geworden, dat Calvijn in eene graan
schuur bij de rivier gepredikt heeft. Maar
„in dit geval is de overlevering niet overeen
komstig de waarheid, want toen hij te Lignières
„predikte, deed hjj dit in de kerk en in den
„gewonen preekstoel evenals de andere katho
lieke predikers", schreef in 1692 een deken van
het kapittel van Lignières.
Den 26sten Mei 1531 stierf Jans vader Gérard
Calvijn. Jan was tegenwoordig te Noyon. Had
hij naar 's vaders believen de theologische
studiën laten varen voor die in de rechten,
sedert ging hij zich toeleggen op de letterkunde.
Man van de balie werd hij nietafkeerig was
hij van strijd. Toch heeft hij later gedurig te
strijden gehadging zelfs vaak aanvallend te
werk, geroepen door God in het strijdperk
der Reformatie. Hij ging naar Parijs, waar
hjj zeer vermoeid aankwam. Nauwelijks kon
hij een voet buitenshuis zetten. Dit belette
hem niet, dat hij de vier volgende dagen zijne
vrienden ging bezoeken.
Van alle zjjden werd hem logies aangeboden.
„Vele vertrekken waren te mijner beschik
king, indien ik ze had willen huren, en vele
„waren mij door mijne vrienden aangeboden,
„indien ik van hunne diensten had willen
„gebruik maken".
Ondertusschen hield hij aan zijne vriendschap
met zijne kameraden te Orleans, met Daniël,
Duchemin e. a. Stahelin getuigt van zijn vriend
schappelijk hart, dat het bijna angstig, nauw
gezet was in het vervullen van zijne groote
en kleine plichten „hij let zelfs op een groet."
Uit zijne brieven blijkt, hoe hij zich aantrok
elk verzuim en nalatigheid in de vriendschap
ja, hij overdreef de beteekenis van het niet
antwoorden of het verschuiven van een ant
woord. Tot Viret, (later was het,) een van de
mannen, die hem het best kenden, zei hij eens
„gij kent de teederheid, of liever de weekheid
„van mijn hart."
In den studentenwijk, in het college Fortet
vestigde hij zich om de lessen van Danès te
kunnen volgen. Wie was Danès De groote
Danè3hij onderwees Latijn, Grieksch, He-
breeuwsch, wiskunde, geneeskunde en theologie
al spelende. Een zijner ambtgenooten was
Vatable, een picardier.
Onder leiding van Danès zette Jan voort
zijne studie van het Grieksch. Vatable wijdde
hem in in de geheimen van het Hebreeuwsch.
Reeds April 1530 veroordeelde de Sorbonne
het college, waar Danès en Vatable doceerden.
Einde 1533 behaalde de partij des lichts van
het college de overwinning. Sterk verdacht
van ketterij, zochten zij hunne gevoelens niet
meer te verbergen. Vatable, Danès e. a. woon
den openlijk de predikatiën in de nabijheid
van het Louvre bij. De arm© Le Picard, even
knie van Beda, riep uit„Wij hebben afgedaan.
„Niemand komt mij meer hooren. Ik heb
„slechts eenige oude vrouwen overgehouden.
„Al de mannen gaan naar het Louvre." Wel
is waar, later vielen Vatable en Danès terug.
Doch te laatJan Calvijn had onuitwischbare
indrukken verkregen 1
In dezen tijd 1532 liet Jan Calvijn zijn
eerste werk drukken zijn Latjjnschen com
mentaar op de verhandeling van Seneca over
de zachtmoedigheid, („de dementia.") Dit is
het eenige stuk, dat hij ooit over de letterkunde
geschreven heeft. Deze commentaar is meer
dan een schoon stuk eens humanisten. Hjj
doet een welsprekend beroep op de zachtmoe
digheid des konings, en het is tegelijk een
krachtig getuigenis tegen de volstrekte, onbe
perkte oppermacht des konings. Er staat in
geschreven„het was wel vermetel van Plu-
„tarchus, dat hij schreef: het is moeielijk een
„raad te geven aan hen, die regeeren.
„Zij denken, dat het volstrekt niet konink-
„lijk is te leven volgens de voorschriften der
„rede, en zij doen de ware majesteit des ko-
„nings bestaan in eene toomelooze losbandig
heid. De zachtmoedigheid is het waarlijk
„mensch zijn. Het is eene deugd van helden,
„zonder welke de vorsten niet kunnen bevelen.
„De vorst kan even als een wild dier dooden
„en vermoorden. Maar dan regeert hij niet,
„maar handelt als een roover. En een roover
„heeft zooveel vijanden als er menschen zijn.
„Regeeren doet een vorst, die niet alleen be-
„velen in zijn eigen belang geeft; maar in
„het belang zijner onderdanendie de herder
„van zijn volk is." In den tijd van Frans I,
tegenover de gevulde gevangenissen en de
vlammende brandstapels schreef aldus de letter
kundige student. Niet alleen als liberaal
openbaarde hij zich in dit werk, ook als tegen
stander van de stoïcynsche zedenleer en wijs
begeerte hij, die zijn leven lang van stoïcisme
beschuldigd werd. Dit alleen. Hij stelde tegen
over de stoïcynsche ongevoeligheid de christe
lijke gevoeligheid als ware menschelijkheid.
„De stoïcyners verwerpen de barmhartigheid
„als eene ziekte der ziel. De hartstochten,
„omdat zij den vrede der ziel verstoren, zijn
„altijd slecht. Daarom is de barmhartigheid
„eene ondeugd." Maar hij antwoordde: „de
„barmhartigheid is eene deugdde mensch
„kan niet goed zijn, als hij niet barmhartig
„is. Niet te kunnen weenen is eene ondeugd."
In het groot© boek, de Institutie, verdedigde
hij later, de smarten des levens gekend heb
bende, nog deze christelijke deugd. En de le
gende is, dat h\j koud en ongevoelig was. Is
die legende de waarheid
DRIETAL
te Delftds. L. Kuiper te Enkhuizen
ds. W. W. Smitt te Assen
ds. J. L. Schouten te Watergraafs
meer.
BEROEPEN
te Zwartsluisds. G. Verrij te Giessen Oudkerk
te Bussum ds. H. Kajan te Huizen
te Silvolde Gendringen Cand. Kruger, te Am
sterdam.
BEDANKT
voor Heerenveen ds. G. Wisse te Driebergen
voor den Helderds. T. Ferwerda te Monni
kendam
voor Uithuizermeedends. M. Elzinga te
Grootegast
voor Gees: ds. L. H. Duin te Uelsen.
Ds. M. Schuurman, die het beroep naar
's Gravenhage aannam, nam afscheid van zijne
gemeente te Kampen naar aanleiding van de
woorden uit Hand. 20 32.
De heer A. S. J. Dekker, te Goes, le
verde een pijporgel in de Geref. Kerk te Zout
kamp. Het orgel verwierf allen lof.
Haamstede26 Juli 1909. In den loop der
vorige week werd de Geref. Jongelings-Ver-
eeniging te Haamstede in kennis gesteld, dat
haar Voorzitter, de WelEerw. Heer ds. R.
Koolstra eene roeping heeft ontvangen van de
Geref. Kerk te Hoek.
De innige wensch en bede van heel de ver-
eeniging is, dat ds. Koolstra bij ons blijve, tot
rijken zegen en bloei derzelve. God verblijde
haar.
Geref. Jon gel.-Vereen. „Vreest God."
Ter Neuzen, 26 Juli 1909. Bedankt voor
het beroep naar Ter Neuzen door den WelEerw.
Heer ds. Joh. Jansen te Burum (Fr).
De Kerkeraad stelde het navolgende tweetal
(alphabetisch)
Ds. W. F. van Dam, 's Gravendeel
Ds. B. v. d. Werf, Harlingen.
Namens den Kerkeraad,
J. J. de Jagbb, Scriba.
Haamstede27 Juli 1909. Onze geachte
Leeraar de WelEerw. Heer ds. R. Koolstra
heeft eene roeping ontvangen van de Geref.
Kerk te Hoek. De Koning der Kerk geve
Zijnen dienstknecht door leiding en voorlich
ting des Geestes eene Gode welbehagelijke
keuze te mogen doen.
Namens den Kerkeraad,
J. C. Vis, Scriba.
KORTE NOTULEN der classis Goes,
15 Juli 1909.
I. Ds. K. Oussoren opent de vergadering
op de gebruikelijke wijze.
II. Van alle Kerken zijn de primi-afgev.
aanwezig behalve van de Kerk van Nieuwdorp,
wier sec.-afgev. ter vergadering is, terwijl van
de kerken van ?s Gravenpolder en Wemeldinge
als secundus-afgev. een diaken ter classisverg.
is gekomen. Na gehoorde toelichting ont
vangen deze diakenen keurstem.
III. Het moderamen wordt als volgt gecon
stitueerd: ds. Postema, praeses, ds. Aalders,
scriba, ds. Koelewijn, assessor.
De notulen der vorige vergadering gelezen
en goedgekeurd.
IV. Ingekomen een mededeeling van de
classis Bolsward dat ds. B. van de Geref. Kerk
te W. is losgemaakt.
V. De afgevaardigden brengen rapport uit
van het door hunne Kerkeraden beslotene aan
gaande het voorstel ritus en liturgie. De Ker
ken bleken er grootendeels mee in te stemmen,
doch om practische redenen het nog niet in
alle deelen te kunnen uitvoeren.
VI. Ds. v. d. Veen rapporteert van de
provinciale synode. Op een viertal punten
wordt vooral de aandacht der Kerken gevestigd
lo. dat de finantie der Theol. School achter
uit gaan, zoodat versterking van finantieele
kracht noodig is.
2o. dat op de volgende classis-vergaderiDg
de Kerken hebben op te geven hun minima-
bijdragen voor de zending.
3o. dat de Kerken hun dienaar des Woords
een Zondag aan de Kerk van Poortvliet zullen
afstaan, als een verzoek dienaangaande van
Poortvliet komt.
4o. dat de Kerken, die nog niet gecollecteerd
hebben voor Rilland, opgewekt worden het
alsnog te doen.
Het rapport wordt onder dankzegging goed
gekeurd.
VII. De vacatuurdiensten worden geregeld
Borsele ds. Postema ds. v. d. Veen.
Driewegen ds. Doekes ds. Koelewijn
's Gravenp. ds. v. d. Veen ds. Aalders.
Wemeldinge ds. Koelewijn.
Yerseke ds. Doekes.
VHI. Besloten wordt dit jaar geen kerk
visitatie te houden.
IX. Benoemingen van deputaten
voor kerkvisitatie D.D. v. d» Veen, Doekes,
sec. Aalders;
voor examina D.D. Koelewijn en Postema
voor approbatie van beroepingen de kerken
Goes en Nieuwdorp
voor emeritaatsgelden ds. Postema
classicale correspondent: ds. v. d. Veen;
penningmeester ds. Koelewijn
correspondent Theol. Schoolds. Doekes
voor regeling van vacatuurbeurtends. Aal
ders
voor inning der collecten V. U.ds. Postema
voor de zendingds. Doekes, sec. ds. v. d.
Veen.
X. De boeken van den classicalen penning
meester en van den deputaat voor emeritaats
gelden worden nagezien en in orde bevonden.
XI. Aan ds. Oussoren, die zijn beroep naar
Opperdoes aannam, wordt acte van ontslag
gegeven.
Als consulent wordt voor Baarland aange
wezen ds. v. d. Veen, voor 's Gravenpolder ds.
Postema, voor Driewegen ds. Doekes.
Ds. Van der Veen zal bij 't afscheid van ds.
Oussoren op den 22sten Aug. de classis ver
tegenwoordigen.
XII. Rondvraag naar art. 41 K.O. heeft plaats.
XIII. De korte notulen worden goedgekeurd.
XIV. De praeses sluit de vergadering.
Namens de classis,
J. Koelewijn, Assessor.
De broeders te Rilland werden wederom ver
blijd en zjjn dankbaar voor de toezending van
collecten en wel vande Geref. Kerk Axel A
f 21,045, idem Baarland f 15,255, idem Goes
f 60,175, idem Heinkenszand f 15,745, idem Ier-
seke f 9,81, idem Middelburg A f 7,50, idem
St. Laurens f 10,20, idem Veere f 13,25, idem
Wissenkerke (N.-B.) f 1,idem Zaamslag B
f 18,08.
Het eerst zijn de circulaires voor pastorie-
bouw verzonden aan de kerken in de classis
Zierikzee. Met verlangen wordt uit die classe
nog eenig bericht tegemoet gezien van Brou
wershaven, Bruinisse, Geersdijk, Kamperland,
Oosterland en Scharendijke.
Kerken, die nog niet collecteerden, verblijdt,
indien mogelijk, spoedig Rilland's Kerk, door
uw milde blijken van broederlijke liefde, opdat
na niet al te langen tijd een dienaar van onzen
Koning ook de wacht betrekke bij de poort
van Zeeland.
De classis-deputaat ad hoc
Ds. J. H. Lammebtsma.
Tholen, 27 Juli 1909.
CORRESPONDENTIE.
B. K. H. te Sch. Beschouwt het dan dat
het geheele jaar 1909 door U betaald is, dus
disponeer ik met Januari a. s. niet.
DE UITGEVER.
Het verslag van de classis Tholen ontvingen
we te laat om in dit nummer te plaatsen.
RED.
De Geref. Jongel. Vereeniging „Herman
Faukeel" te Middelburg, vergadert iederen
Zondagavond om 8 i/s uur in de Consistorie
kamer der Gasthuiskerk aldaar.
Geref. jongelingen boven de 16 jaar zullen
allen hartelijk welkom zijn.
