HANSEN en VERHULST.
Handel. Middelburg.
Amerikaansche Orgels.
Het beste adres
in voor bel opknappen van uw Bibliotheken Ier
Boekbinderij van
J. VAN DER WAL, Brninisse.
M. VADER Jr., Vlissingen,
Boekh. FANOY
Merckens KLEINE HUISDOKTER 10,65.
- DE HUISDOKTER 13,-
Voorhoeve DE H0M0E0P. IN DE PB1GTIJK13,-
„Paganistisch".
Kerk- en Schoolnieuws.
Officiëele Berichten.
Verantwoording van Liefdegaven.
Pastoriebouw Rilland.
Advertentiën.
Getrouwd
Ds Orgels uit de magazijnen van den
heer A. S. J. DEKKER te Boes, dns
ook het beroemde Packard-Orgel,
worden tot dezelfde prijzen en óók op
afbetaling geleverd door
KASTEELSTRAAT 105.
geestelijk verwaarloosde streken voet aan wal
te krijgen. Men trachte er de kinderen te ver
gaderen. Tegenstand, bespotting en smaad
scbrikke daarbij niet af. Biddend volharde men.
Allengs zullen er ook nu en dan moeders mee
komen. Door tractaatverspreiding en vooral door
het uitreiken van Bijbels, traehte men de huis
gezinnen te bereiken. En het zaad, alzoo ge
strooid, zal vrucht dragen. De plek, waar 's mid
dags Zondagsschool wordt gehouden, is dikwijls
's avonds een plaats van evangelisatie, waar het
Woord Gods aan de ouders gebracht wordt.
Is die arbeid moeilijk, stuit men vaak op
grooten tegenstand, dit ontmoedige niet. Niet
spoedig denke een arbeider in het Godsrijk,
dat zijn arbeid te vergeefs is. Het werk in
's Heeren Naam ondernomen, zal nooit vruchte
loos zjjn. Wat rijke zegen is op den eerst zoo
sterk bestreden arbeid van Farel en Froment
niet gezien Dat moge moed geven en tot iiver
bezielen.
Maar die ijver behoort geleid te worden in
het rechte spoor. Als de arbeid der Zondags
school dan zoo duidelijk in haar missionair ka
rakter aan het licht treedt, moet hij ook van
de kerk uitgaan. Aan deze toch is de arbeid
der zending toevertrouwd. De Zondagsschool
moet in het kerkelijk organisme worden opge
nomen. Op de rechte wijze in het leven der
kerk ingelijfd, kan zij onder 's Heeren zegen
een uitnemend middel zijn tot uitbreiding van
het koninkrijk Gods. Van het onaanzienlijke
schooltje van Froment tot de modelkerk der
hervorming te Genève loopt blijkens de historie,
een rechte lijn. En welk een kracht er voor
den arbeid in 's Heeren wijngaard ligt in goede
organisatie, heeft de arbeid van Calvijn in Ge
nève schitterend in het licht gesteld.
J. P. Tazelaar.
Dr. Kuyper heeft eens tijdens zijn ministeri-
eelen loopbaan gesproken van apaganistische*
'dit wil zeggen van heidensche factor en*, die
onder ons volk werken.
Dit is en wordt hem door de vrijzinnige pers,
niet weinig kwalijk genomen.
Maar wij vragen is het helaasniet zoo, dat
thans allerlei theoriën door mannen van naam
worden verkondigd, theoriën die meer „hei-
densch" dan Christelijk zijn
Prof. Mr. S. R. Steinmets heeft dezer dagen
voor de Amsterdamsehe studenten een voor
dracht gehouden, die op deze vraag zeer zeker
een bevestigend antwoord geeft.
Hij sprak over de toekomst van het mensche-
ljjk ras en volgens een verslag van die lezing,
betoogde de hoogleeraar onder meer het vol
gende
Een geheel andere hinderpaal voor de
versterking van het ras is het steeds toe
nemend altruïsme dat den zwakken in het
leven houdt, die op zjjn beurt weer zwak
kelingen voortbrengen zal.
Hoe schoon ook de bestrijding in den
tegenwoordigen tijd is van de tuberculose,
ook deze werkt mede tot benadeeling van
het ras.
Een ander uitvloeisel van deze gevoelig
heid is de poging, de kindersterfte tegen
te gaan en zwakke zuigelingen kunstmatig
in het leven te houden en hen op te kwee
ken tot een bestaan, dat hun later maar
al te vaak tot last wordt.
Dit alles noemt spreker anti-sociaal en
een bedreiging voor de toekomst van het ras.
Men versta hier wel, wat deze ultra vrijzin
nige hoogleeraar bedoelt.
Hij wil de om een of andere oorzaak zwakke
kinderen eenvoudig aan hun lot overlaten en
aan den dood prijs geven.
Het is beter, volgens hem, dat ze sterven dan
leven en daarom zijn onze vereenigingen, die
de zwakke kinderen ter hulpe willen komen,
beslist af te keuren.
Door de zwakken en kranken aan hun lot
over te laten, krijgen wij, zegt hij, eerst een
.sterk geslaéht".
Zoo wordt er aan onze Hooge-scholen zonder
den Bijbel, geleerd.
Is dit niet .paganistisch", dit wil zeggen
heidenseh
In het oude, heidensche Sparta handelde men
ook zoo.
Wat deze vrijzinnige professor wil, is de meest
onbeschaamde verheerlijking van het .recht
van den sterkste", dat door ongeloovige ge
leerden van onzen tijd wordt verdedigd zelfs
aan een onzer Universiteiten.
Het is de leer, van den .Uebermensch", een
leer, die in besliste tegenspraak is met den
wil van Hem, die als de barmhartige Hooge-
priester het land doorging, goed doende.
Wij vragen nog eenshad dr. Kuyper geen
recht om van .paganistische factoren", die on
der ons volk werken, te spreken
(Geldersche Kerkbode.)
TWEETAL
te HeinkenszandCand. J. C. Brussaard te
Dordrecht.
Cand. E. J. Wientjes te
Zeist.
BEROEPEN
te OostermeerCand. S. van Leeuwen te Sche-
veningen.
te Bergentheimds. J. D. Heersink te Em-
lichheim.
te Schild wolde: ds. J. Broek Roel of s te Zeg-
waart.
BEDANKT
voor Tienhovends. J. C. Rullmann te Garijp,
voor Landsweerds. C. Goote te Oud-Bejjerland.
Baarland. Onze geachte leeraar de Weleerw.
heer ds. K. Oussoren maakte j. 1. Zondag aan
de gemeente bekend eene roeping te hebben
ontvangen van de Kerk te Opperdoes. Geve de
Heere ZEerw. licht en wijsheid om eene Hem
welbehaaglijke keuze te doen.
Namens den Kerkeraad,
D. de Leeuw, Scriba.
Heinkenszand. Door den kerkeraad der Geref.
Kerk alhier is een tweetal opgemaakt, bestaande
uit de Weleerw. Heeren, J. C. Brussaard, can-
didaat te Dordrecht en R. J. Wientjes, candi-
daat te Zeist.
Namens den Kerkeraad,
L. van Vessbm. Scriba.
KORT VERSLAG van de Zeeuwsche Predi
kanten-Conferentie in de Geref. Kerk te
Goes op Woensdag 9 Juni 1909.
1. Ds. Bouma opent als Voorzitter der vorige
Conferentie, laat zingen Ps. 105 3, leest 1
Korinthe 12 en gaat voor in den gebede.
2. In een bezielend openingswoord wijst
Z.Ew. op de gunstige omstandigheden, waar
onder we zijn saamgekomen, en spreekt de hoop
uit op een leerrijk en aangenaam bijeenzijn.
Hij herinnert de groote weldaad van God aan
Vorstenhuis en Vaderland bewezen. Het natio
nale leven gaat niet buiten ons om, maar heeft
in ons hart een ruime plaats. De echtgenoote
van onzen onvergetelyken prof. Brummelkamp
vroeg eens, wanneer zullen we nog weer tot
de burgerij worden gerekend. De predikanten
in de hooggeloofde Vaderlandsehe Kerk werden
geërd en gevierd, maar wie kende die „afge
scheiden dominés*. En nu Daar is maar één
land, waarin we zoo goed passen. Vooral de
warme leeraarlievendheid van ons hartelijk
Zeeuwsche volk is bekend. Wy leven met hen
mee. Daarom nemen we, zonder ook bepaald
aan actueele politiek te kunnen doen, deel aan
den staatkundigen strjjd.
De Middelburgsche Courant ergert zich jaar
in jaar uit, dat er dominés zjjn, die zich be
moeien met de politiek. Als hierin verandering
kwam, zouden hare mannen in de kerk komen,
maar zouden ze er dan anders over gaan denken
Ach, ook in onze kringen zijn er nog helaas
altijd, die meenen, dat dit niet moet. Ziet maar
eens hoe dezer dagen de candidatuur van een
onzer collega's in het district Ede wordt bestookt.
Maar wij blijven deelnemen aan het publieke
leven, omdat God er ons toe roept. De Leeraar
is ook Herder. De belangen van land en volk
moeten ons zwaar wegen. Dan komt er nog
bij, dat we elkander maar eenmaal in 'tjaar
ontmoeten. Dat is van veel beteekenis. Paulus,
de broeders, die hem bij de Drie-tabernen tege
moet kwamen, ziende, greep moed I Komt broe
ders, vangen we nu onzen arbeid aan. Laten
we weer van elkanders gaven genieten.
3. Bij meerderheid van stemmen wordt ds.
Bouma tot praeses gekozen, ds. v. d. Veen uit-
genoodigd als assessor zitting te nemen en ds.
Koopmans als scriba.
4. Wegens afwezigheid van een derseribae
der vorige conferentie, die nog het notulenboek
onder zijn berusting heeft, kon geen voorlezing
geschieden. Den scriba wordt opgedragen op
zending te verzoeken.
5. Blijkens de presentielijst waren aanwezig
D. D. Bouma, v. d. Veen, Meulink, Laman,
Lammertsma, Veen, Aalders, Sybrandy, Ham
ming, v. d. Hoorn, Boeijenga, Uijtenhoudt, Wolf,
Koopmans, v. d. Kooi, Kuyper, Kerkhof, Dek
kers, Pol, Staal en Doeke3, en een paar aan
dachtige hoorders wonen de vergadering bij.
6. Ds. Netelenbos refereert over„Pontiaan
van Hattem en zijne denkbeelden." In een door
wrocht stuk, dat blijk gaf van ernstige studie,
schetst hjj het leven van van Hattem en staat
inzonderheid in den breede stil bij het verloop
der procedure. Daarna ontwikkelt spr. diens
denkbeelden, voornamelijk ten opzichte van de
rechtvaardiging uit het geloof, de voldoening
van Chr., de zonde, wijst vervolgens op zjjn
overeenkomst met Spinoza, en laat eindelijk
duidelijk uitkomen, dat, hoewel de Classis den
aangeklaagde eerst loyaler had kunnen behan
delen, deze ten slotte toch rechtmatig uit zijn
ambt heeft ontzet.
In een opgewekte discussie, waarbij door de
broeders Kuyper, Laman, v. d. Veen, Uijten
houdt, v. d. Kooi, Meulink, Pol, Boeyenga en
Bouma vragen werden gedaan en bedenkingen
geopperd, bleek, dat de referent zyn onderwerp
zóó goed had ingedaeht, dat hy op de meeste
vragen een bevredigend antwoord kon geven,
en de Praeses zeker de tolk der vergadering
was, toen hij den spreker haren dank brengende,
verzocht zjjne keurige lezing aan onze beide
Kerkbladen af te staan, om ze nogmaals te
kunnen genieten.
7. Na gehouden Pauze wordt de middag
zitting geopend met het zingen van Ps. 113 3.
8. De Praeses stelt nu aan de orde het op
noemen van onderwerpen voor de volgende
Conferentie, en het uitnoodigen van sprekers.
Na eenige bespreking nemen op zich D. V. het
volgend jaar te refereeren
Ds. Kerkhof over: De mystiek als religieus
verschijnsel.
Ds. v. d. Veen De nieuwere letterkunde.
Ds. PolDe psychologische verhouding van
verstand en wil.
Ds. BoumaDe roeping der kerk ten opzichte
van het sociale vraagstuk.
De vergadering komt terug op een vroeger
genomen besluit om secundi uit te noodigen,
en draagt den Scriba op twee maanden vóór
de e. k. Conferentie den referenten preciese
formuleering van hun onderwerpen te vragen,
en tydig het agendum te publieeeren.
9. Ds. Kerkhof levert een diepgaande exe
getische studie over Jesaja 65 18 tot het einde,
die aanleiding biedt tot een levendige gedach-
tenwisseling met de broeders Meulink, Kuyper,
Sybrandy, Aalders, Netelenbos, v. d. Veen en
Bouma, die echter afgebroken moet worden,
omdat de tijd tot uiteengaan roept, wijl maar
amper de trein kan worden gehaald.
10. De Praeses eindigt dit recht broederlijk
en leerrijk samenzijn, en verzoekt ds. van der
Veen voor te gaan in dankgebed.
Namens de Conferentie,
J. J. Koopmans Jr., Scriba.
KORTE NOTULEN van de vergadering
der classis Axel, gehouden 27 Mei te
Oostburg.
1. De vergadering wordt geopend door den
voorzitter, ds. Hamming, met het zingen van
Ps. 25 3 en gaat na het lezen van Ps. 24
voor in gebed. Het moderamen bestaat voorts
uit ds. Veen als scriba en ds. Merkelyn als
assessor.
2. De credentiebrieven worden in orde be
vonden alle kerken zyn wettig vertegenwoor
digd.
3. De notulen der vorige vergadering ge
lezen en onveranderd vastgesteld.
4. De voorzitter spreekt zyn blijdschap uit
dat ds. Veen vrijmoedigheid vond, voor het
op hem uitgebrachte beroep te bedanken, voor
welke waardeerende woorden ds. Veen dankzegt.
5. De Quaestor dient een begrooting in van
classicale onkosten, naar aanleiding waarvan
een voorstel wordt aangenomen om aan de
provinciale deputaten ad art. 13 een jaarlyksche
subsidie te vragen van f100,
6. De voorzitter leest een schrijven voor van
A. de K. te O. behelzende een verzoek om zich
met attestatie te mogen voegen by de kerk van
Terneuzen. Hem zal worden geantwoord, dat
om verschillende bezwaren zyn verzoek niet
kan worden ingewilligd, maar dat de classis
aan betrokken kerken adviseert een andere
grensregeling in overweging te nemen.
7. By de rondvraag vraagt Hoek om een
consulent. Ds. Uijtenhoudt wordt als zoodanig
aangewezen.
Regeling der vacaturebeurten voor Hoek in
Juli Zaamslag B, Augustus Oostburg, Septem
ber Sehoondjjke, October Zaamslag A.
8. Ds. Ujjtenhoudt eindigt de morgenver
gadering met dankzegging.
9. De middagvergadering wordt door ds.
Veen na het zingen van Ps. 84 met gebed
geopend.
10. Aangenomen wordt een voorstel om in
de kerken der classis tot overeenstemming te
geraken in de vragen by openbare belijdenis.
De predikanten Hamming en Uijtenhoudt en
de ouderlingen Van Wyek en Oggel worden
aangewezen om op de eerstvolgende vergadering
een concept dier vragen in te dienen.
11. Op een desbetreffende vraag spreekt de
classis uit dat in een plaats waar de kerk nog
gedeeld is, het eene gedeelte niemand uit het
andere deel tot belijdenis des geloofs mag toela
ten, dan na voorafgaande correspondentie tus-
schen beide kerkeraden, waaruit blykt dat er
geen wettige bezwaren bestaan.
12. De deputaat der Zending stelt voor op
de beslissing aangaande Horstman op de vorige
vergadering genomen, terug te komen, af te
wachten het ingewonnen advies der vergadering
van missionarissen op Java en daarna vast te
stellen of we Temanggoeng dan wel een ander
veld als Zendingsterrein zullen kiezen. Met
alle stemmen op twee na worden deze voor
stellen aangenomen.
13. Als afgevaardigde ter Prov. Synode wordt
in de plaats van ds. v. d. Kamp aangewezen
ds. Veensecundi zyn ds. Merkelyn en ds.
Uijtenhoudt.
14. Tot deputaat ad examina wordt gekozen
ds. Veen.
15. Bij het onderzoek naar den stand (der
ineensmelting worden verblijdende mededeelin-
gen gedaan over den toestand in Zaamslag. De
broeders der andere gedeelde kerken worden
tot ineensmelting aangespoord.
16. Na dankzegging docr ds. Merkelyn sluit
de voorzitter de vergadering.
Namens de classis,
A. Merkelijn.
Met hartelyken dank ontvangen van
Jac. van Klinken, Nieuwerkerk f 2.
Geref. Kerk Zierikzee 5.
A Vlissingen 5.
B Vlissingen 5.
Schoondijke 5.
Haamstede x 4.70
Colynsplaat 17.—
Koudekerke 5.
9 O. en W. Souburg 16.11
8 9 Gapinge 2.50
9 9 Serooskerke 19.
a Oost Kapelle a 10.92
9 Vrouwepolder a 4.53
t Grijpskerke 10.—
Borsele 4.97
9 9 Arnemuiden 43.
9 9 Zonnemaire 4.79
9 9 Meliskerke 8 10.55
Onze kleine kerk verder aanbevelende aan
de zusterkerken in onze Provincie, die nog
niets zonden, om zoo mogelijk te collecteeren.
Namens den Kerkeraad der
Geref. Kerk te Rilland,
G. Vette, Scriba.
De Geref. Jongel. Vereeniging „Herman
Faukeel" te Middelburg, vergadert iederen
Zondagavond om 8^/2 uur in de Consistorie
kamer der Gasthuiskerk aldaar.
Geref. jongelingen boven de 16 jaar zullen
hartelijk welkom zijn.
B. MEIJER,
ber. pred. van Brouwershaven,
en
W. v. d. HOEK,
die mede namens wederzydsche familie harte
lijk dank zeggen voor de vele bewijzen van
belangstelling by gelegenheid van hun huwe
lijk ondervonden.
Middelburg, 9 Juni 1909.
Dagelijks Zaden verkrijgbaar by den Heer
G. DEKKER, Vlasmarkt K 156a, Middelburg.
Des Donderdags op de Markt.
Standplaats tegenover Café Bde Eendracht".
Steeds voorhanden by
WfflkOTOfelKWBP» A TVTV
