te lamp:»,
HANSEN en VERHULST.
Amerikaansche Orgels.
Het beste adres]
M. VADER Jr., Vlissingen,
is voor bel opknappen vao uw BibliothekenMIer
Boekbinderij vao
J. VAN DER WAL, Rrninisse.
Psalmboekjes vanaf 15 cent.
Nieuw Testameni en Psalmen 30,48,45 en 60 cent.
Zendingsconferentie IS Mei.
Kerk- en Schoolnieuws.
Offieiëele JEBerichten.
Advertentiën.
Het eerstvolgende TOELATINGSEIS
HEN voor de verschillende klassen
van het Gymnasium zal D. V. gehou
den vorden in de
eerste helft van JULI.
(Schoolgeld f 80,'s jaara.
1.
De Orgels uit de magazijnen van den
heer A. S. J. DEKKER te Goes, dus*
ook het beroemde Packard-Orgel,
worden tot dezelfde prijzen en óók op
afbetaling geleverd door
KA8TEEL8TRAAT 105.
HOI
BI] J. R. KOK te Kampen verscheen
Huisbijbels van f 0.80, f 1.25, f 1.50, f 1.85 f2.50
BIJBELS MET PSALMEN f3,—, f4.25, f5.60.
KERKBOEKEN voor gouden of zilveren slot
en Portefeuillesluiting.
bruik om daar, zij het dan ook in beperkten
kring, het Christendom ingang te doen vinden.
Het werk door de Bandasche afgevaardigden
begonnen, werd door ds. Keizerskind voortge
zet gedurende zijn kort verblijf op Timorzijn
opvolger ds. Reinsdijk (1681) werd echter in
1692 vervangen door een krankenbezoeker met
wiens komst een achteruitgang intrad.
In 1697 zien we dan nog weer een predikant
optreden ds. de Mei, zoodat we in 1729 op 460
Inlandsche Christenen 60 lidmaten tellen.
Als we nu zien dat er van 16701776 maar
5 predikanten gedurende 44 jaar op Timor ge
arbeid hebben, terwijl men voor het overige
het doen moest met krankenbezoekers en be-
zoekreizen, dan volgt hieruit dat de behartiging
der geestelijke belangen nogal wat te wenschen
heeft overgelaten.
In 1819 ontving echter de zendeling-leeraar
R. Ie Bruijn zijne benoeming tot waarnemend
predikant op Timor. Zeer veel viel er voor hem
te arbeiden onder de 3000 Koepangsche Chris
tenen die in geen 20 jaar een predikant gezien
hadden.
In Resident Hazaert vond hij echter een
grooten steun en krachtig helper. Een bijbel
genootschap werd opgericht, een hulpgenoot
schap ten bate van het onderwijs (dat in 1825
reeds 8 meesters onderhield), een weeshuis en
een school werden gebouwd benevens een kerk,
een bundel gezangen werd door le Bruijn in
het Maleisch vertaald. Kortom, le Bruijn's werk
kracht was groot, zoodat hij ook daar zeer ge
waardeerd werd.
Omstreeks 1840 waren op Timor buiten Koe
pang 2 kerken en 8 scholen, waarin ongeveer
900 kinderen onderwijs ontvingen.
Na le Brujjn volgden als zendeling-leeraar
ter Linden, Heijmering, Donselaar en Niks die
ieder zoowat dertig jaren met ijver hebben
gewerkt.
In verband echter met dringende behoeften
werd het noodig geoordeeld dat weer eens een
predikant de leerstoel te Koepang zou betreden
en zoo zagen we in 1907 optreden ds. de Vries,
de tegenwoordige predikant te Koepang. Naast
den predikant zullen nu nog 3 hulppredikers
staan en wel een te Babao, een te Baa(Rotti)
en een te Loléh (Rotti)op het oogenblik is
er echter geen enkele hulpprediker aanwezig.
Onder de hulppredikers volgen dan de Inland
sche leeraars voor de kleinere gemeenten, zij
worden opgeleid door de hulppredikers, en be
zoldigd door het Gouvernement.
Buiten de Inlandsche leeraars zijn er nu nog
een aantal goeroes gerdja (goeroe onderwij
zer, gerdja is kerk) die betaald worden door
de kerk en tot taak hebben de kinderen te on
derwijzen en tegelijkertijd de bevolking de be
ginselen van het Christendom te verkondigen,
zij worden gezonden naar plaatsen waar nog
weinig Christenen gevonden worden.
Hieronder volge nu nog een lijstje van de
voornaamste centra van het Christendom op
Timor.
te Koepang plm. 1000 Inlandsche Christenen.
Oisapa 500
Fatoenen 500
Mavelafa a 100
Tolla 125
Baoeng 125
Ormatanoense 800
Oibello plm. 600
Babau 1000
Oisao 300
Pariti 1000
Soelamoe 1000
P ROTI.
Roti te verdoelen in 2 districten.
No. 1 dat van den hulpprediker van Baa.
No. 2 dat van den hulpprediker van Loléh.
Elk met plm. 10.000 Christenen (Inlandsche).
Op Savoe plm. 3000 Inlandsche Christenen.
Namiddagvergadering.
Toen we te half twee het kerkgebouw ten
tweeden male binnentraden, werden we wel
dadig aangedaan. Het was of de klacht over
gebrek aan belangstelling was doorgedrongen
tot veler oor en hart. De heele kerk was zoo
goed als vol. Ik hoorde een der broeders, die
de respectieve Zendingseonferenties had bijge
woond, betuigen, dat nog geen dezer vergade
ringen in onze provincie zoo druk bezocht was.
En de aanwezigen zullen hun tijd niet betreurd
hebben.
Eerst trad volgens het agendum ds. Dijkstra,
de eerwaarde voorzitter der XII Generale De-
putaten, voor ons op, met het actueele onder
werp De scholen voor Priaji's.
Spr. schetste ons de gewichtige plaats, die
de adel op Java inneemt. Met grooten eerbied
ziet het volk tegen hen op, want men leeft in
den waan, dat de grooten des lands van de
Goden afstammen. De invloed, die van hen
uitgaat, is dan ook niet gering. Een Javaan,
die tot het Christendom komt, heeft in zijn dorp
een ondragelijk leven, wanneer de adel het
Christendom vijandig is.
We moeten dus de priaji's trachten te winnen.
Vroeger werd daar minder over gedacht. Me-
thodisme en Piëtisme zocht alleen het mindere
volk, dacht meer aan het bevelPredikt het
Evangelie aan alle creaturen. Ideaal was niet
het winnen der volken, maar het redden van
zielen. En die arbeid was niet ongezegend,
getuige bijv. de Zending van Modjowarno. En
toch ontbreekt er iets. „Wie Christen is, blijft
Christen, maar de macht van het christendom
komt niet genoeg uit."
De priaji's zijn meest Mohammedanen, over
het algemeen met zichzelven ingenomen, en vol
minachting voor vreemdelingen.
Nu is het de groote vraag, hoe deze priaji's
te bearbeiden.
En op die vraag heeft br. Horstman een ant
woord gegeven door zijn school te Temanggoeng.
De priaji's begeeren onderwijs, meer onderwijs
dan de lagere school geeft. Toch zenden zij
hunne kinderen niet naar de hoogere scholen
voor Europeanen, denkelijk vooral, omdat het
onderwijs aldaar niet berekend is op de behoef
ten van de Javanen. En daar zorgt br. Horst
man zoo goed voor, dat een vijftig-tal kinderen
van priaji's aan zijne zorgen is toevertrouwd.
Sommigen betalen zelfs 20 gulden leergeld per
maand.
Dit ging al te mooi en concurrentie bleef
niet uit. Het Gouvernement stichtte er ook een
school, wat aanvankelijk eenige schade aan
Horstmans school berokkende. Kon hij er nu
maar toe komen, zijn godsdienstonderwijs er af
doen, dan was er niet de minste vreeze voor
achteruitgang zijner school. Maar hij is een be
slist man en gaat op de oude wijze voort. En
zijn uitnemend onderwijs houdt de zaak nog in
stand.
Wat de vrucht betreft, Horstman mag soms
tot zijne blijdschap werkingen des Geestes be
speuren. Maar afgedacht van die zichtbare vrucht,
zaait hij in hope voort, vertrouwende dat het
zuurdeeg geleidelijk zal inwerken op Java's adel.
Thans vooral dienen we op die school te
Temanggoeng te letten, omdat er een Jong-Java
opstaat, dat van verbeterd onderwijs het heil
voor Java verwacht. Men wil naar het model
van Horstmans schoolmaar dan zonder gods
dienstonderwijs, het onderwijs hooger opvoeren,
om het volk dus uit de laagte op te heffen.
Blijkt hier niet ten duidelijkste uit, dat Horst
man een goeden weg insloeg
Met het oog hierop beveelt de spr. het terrein
Temanggoeng bij Zeelands kerken aan. Eigen
lijk moet de school door een comité of een ver-
eeniging worden overgenomen, maar dat geldt
de nadere uitvoering.
Dat ds. Dijkstra een aandachtig gehoor vond
voor deze rede, behoeft zeker nauwelijks gezegd.
En even begrijpelijk is het, dat sommige broe
ders behoefte gevoelden aan eene nadere ge-
dachtenwisseling over enkele punten. Ds. Meu-
link vroeg inlichtingen over de kosten van school
en zendingsterrein te Temanggoeng. Ds. Bouma
lei er nadruk op, dat niet de school, maar de
Zending onze eerste roeping is en vond het
vreemd, dat de Gen. Deputaten niet een weg
hadden gezocht tot bevestiging van Horstmans
school. Ten slotte deed Mr. Dieleman de vraag,
of de gang, door ds. Dijkstra geteekend, wel de
historisch juiste is, omdat gewoonlijk niet
de grooten, maar de kleinen des lands de kern
vormen van het leger des Heeren.
De referent meende ons tamelijk wel gerust
te mogen stellen over de finantieele bezwaren
van Temanggoeng, herinnerde er voorts aan,
dat de school van br. Horstman als middel in
dienst der zending van beteekenis was, en her
haalde zijne gedachten over de noodzakelijkheid,
om de Priaji's te bewerken.
De Zeeuwsche Zendingsdeputaat, dr. Wage
naar, gaf ten slotte nog eenkrachtig woord
ten beste, dat zich geheel aansloot bij de over
tuiging van ds. Dijkstra.
Alsnu volgde de laatste spreker meer met
een practisch woord. Zijn onderwerp was de
vraag„Is Zendingswerk een onvruchtbaar
werk
Spr. begon met de opmerking, d$b het bevel
des Heeren de drangreden moet zijn voor den
arbeid. Toch mogen we niet onverschillig zjjn
omtrent de vrucht van ons werk. Alle klacht
over het ontbreken van vrucht is niet te ver-
oordeelen. Men denke bijv. aan de klacht van
den Messias in Jes. 49 vers 4: „Ik heb mijn
klacht onnutteljjk en ijdelyk toegebracht." Die
klacht ging echter gepaard met een hartelijk
vertrouwen„Mijn werkloon is bp mijn God".
En daarop volgt dan de belofte van rijke vruch
ten „Het is te gering, dat Gij Mp een knecht
zoudt zpn, om op te richten de stammen van
Jacob en om weder te brengen de bewaarden
in IsraëlIk heb u ook gegeven tot een licht
der heidenen, om mijn heil te zpn tot aan het
einde der aarde" (vs, 6).
De Heere bemoedigt zpn knechten elders
ook met belofte van vrucht. Denk aan Paulus
te Corinthe. En Paulus bemoedigde daarom
ook anderen met de verzekering, dat hun arbeid
niet pdel is in den Heere. (I Oor. 15 vs. 58).
Zoo mag de spreker ter bemoediging aan de
vrueht herinneren. Moge het Zendingswerk
vaak onvruchtbaar schijnen, het is het evenwel
niet. Onvruchtbaarheid van den arbeid der
Zending is niet bestaanbaar a met den wil en
de gedachten Gods, b met het Woord des Heeren,
c met de geschiedenis.
a. Het is de wil des Heeren, dat de macht
van het heidendom gebroken wordt. Spreker
herinnert aan de woorden van Psalm 33De
Heere vernietigt den raad der heidenen, Hp
breekt de gedaehten der volken in verband
met den raad des Heeren, waarvan het volgende
vers getuigt. De beloften, die de Heere ons
gaf voor het werk der Zending, zpn uitvloeisels
van zpn eeuwigen raad. En hoe zou het werk
dan onvruchtbaar zpn?
b Niet minder bemoedigend is het bewijs
van de vruchtbaarheid dezer taak, waarvan de
Heilige Schrift' 'êen "heerlijk' getuigenis aflegt.
Met name de Zendingsreizen van den heiden
apostel toonen den voorspoedigen loop van het
Evangelie der genade. „Het Woord Gods wies
en nam de overhand." Aan wie zpn de brieven
van Paulus gericht Immers meest aan kerken
uit de heidenen. Voor wie waren de zeven
brieven in Openb. bestemd Aan kerken, die
de Heere uit het heidendom had vergaderd.
c. Maar naast die stem uit het Woord Gods
klinkt de taal der bemoediging uit het boek
der historie. Wat onmetelijke ommekeer heeft
het Evangelie teweeggebracht ,in de gansche
wereld.
Maatschappijen en vennootschappen voor
verschillende doeleinden, die uw vertrouwen
vragen, beroepen zich gaarne op een veeljarig
bestaan. Maar waar zou dan beter ons geestelijk
en finantieel kapitaal geplaatst worden dan in
dezen dienst des Heeren Het is niet verloren,
al ziet gij nog geen kennelijke vrucht. Een
ander is het, die zaait, een ander die maait. Een
maal zullen we juichen, omdat we de oogst
aanschouwen.
Maar ook nu mogen we er reeds iets van zien,
Er zpn vruchten. Wanneer we denken aan
den zegen in de Minahassa en andere streken,
dan is er nu al stof tot juichen. Ga daarom het
werk der Zending blijmoedig voort
Ook dit goede woord werd met aandacht
gevolgd. En de voorzitter kon daarom uit naam
der gansche vergadering de sprekers danken
voor hunne medewerking tot het welslagen
van deze conferentie. Op verzoek van den
praeses ging dr. A. Kuyper Jr. voor in dank
gebed, nadat het loflied uit de verkwikte harten
was opgestegen voor het aangezicht des Heeren,
uit Wiens hand we ook de zegeningen van dezen
dag mochten ontvangen.
Ruim 30 kerken zonden afgevaardigden. De
collecte in de morgenvergadering bedroeg f 9.18,
die van 's namiddags bracht op f 18,95.
N. G. D.
TWEETAL
te OpperdoesCand. W. L. Korfker te Zaan
dam
ds. K. Oussoren te Baarland.
BEROEPEN
te Krimpen aan de Lek en te Montfoort
Cand. J. Wientjes te Zeist;
te Ambt Yollenhove A: Cand. P. de Putter te
Axel
te OlstCand. N. J. Trenning te Zaamslag
te Hoek Cand. W. L. Korfker te Zaandam
te Langerak: ds. J. W. v. d. Bosch te Noord
Scharwoude.
BEDANKT:
voor Ierseke: ds. N. Bakker te Nieuw Dordrecht;
voor Achlum ds. F. Wiersma te Engwierum.
Cand. B. Meijer, ber. predikant van
Brouwershaven, hoopt aldaar zpn intrede te
doeu op Zondag 20 Juni a. s., na des voor
middags te zpn bevestigd door ds. L. Bouma
van Middelburg.
VACATUURBEURTEN WESTKAPELLE.
4 Juli ds. de Jager
11 Ouderl. Veere.
18 ds. v. d. Hoorn.
25 Ouderl. Middelburg C.
1 Aug. ds. Pol.
8 Ouderl. Grppskerke.
15 ds. v. d. Hoorn.
22 Ouderl. Vlissingen B.
29 ds. Boeyenga.
5 Sept. Ouderl. Serooskerke.
12 ds. v. d. Hoorn.
19 Ouderl. St. Laurens.
26 ds. Wolf.
CLASSIS MIDDELBURG.
De vergadering der Classis zal D. V. gehou
den worden op Woensdag 14 Juli.
Punten voor 't agendum worden ingewacht
vóór 28 Juni bij den actuarius ds. Scheele te
Veere. Namens de roepende Kerk
van Westkapelle,
L. Vhahülst, Praeses.
L. J. des Hollander, Scriba.
JAARVERGADERING van den Bonds-
ring „Zuid-Beveland", te houden op den
2den Pinksterdag in de Geref. Kerk te
Ierseke.
Aanvang der morgen vergadering te 10 uur.
Agenda:
1. Opening.
2. Lezing Notulen.
3. Jaarverslag Secretaris.
4. Jaarverslag Penningmeester.
5. Inning Contributie.
6. Verkiezing Primuslid in het Zeeuwsche
Afdeelingsbestuur.
7. Vaststelling plaats der volgende verga
dering.
8. Het beginsel van den Chr. Jongeling in
verband met de vereeniging.
Inleider: Joh. Verpzer van Kruiningen.
Pauze.
9. Heropening door den voorzitter.
10. De Jongelingsvereeniging en de Geref.
Drankbestrijding.
Inleider: P. Kok van Goes.
11. Rede van den Weleerw. Heer ds. J. D.
Wielenga van Middelburg: „Gelijk de Bliksem".
(Matth. 24 27).
Gelegenheid tot gedachtenwisseling.
12. De Bondsidée en Karaktervorming.
InleiderJ. Serrier van Kruiningen.
13. Varia.
14. Sluiting. De Ringsecretaris,
H. BOL, t
Aangiften bij, den Rector,
Dr. J. J. ESSER.
Dagelijks Zaden verkrijgbaar bij den Heer
G. DEKKER, Vlasmarkt K 156a, Middelburg.
Des Donderdags op de Markt.
Standplaats tegenover Café „de Eendracht".
Uit de Geschiedenis der
Afscheiding in Drenthe
door
Us. JT. KOK.
MET 12 ILLUSTRATIES.
Prijs f 1.25. In Stempelband f 1,75.
I
