F. DE RIJKE, Kondekerke.
1. D. LITTOOIJ iz.
ZENDING.
Kerk- en Schoolnieuws.
Christelijke Jongelingsvereeniging
„Herman Faukeel".
Aclverteiitiëii.
Ds. B. VEEN8TRA,
Ds. B. VEENSTRA,
ADRIANA HARIENA THEÜNE-
van der Heulen,
Het Advertentiebureau van
plaatst ADVERTENTIËN, zon
der eenige prijsverhooging, in
alle bladen.
niet alleen de leiders van de beweging, maar
alle man en alle vrouw, die er aan deel neemt,
van de grooten tot de kleinen.
Het staat nu nog zoo, dat enkelen trekken
en anderen laten zich sleepenmaar het moet
aldus worden, dat allen stuwen; en daartoe is
het noodig, dat iedereen wete en gevoele, hoe
zeer zijn hulp van noode is tot dit heerlijke
werk.
Bovendienhoude men toch de vrije
gedachtenwisseling niet tegen. Indien iemand,
niet met boosaardige en vuile woorden, van
een ander gevoelen blijk wil geven, legge men
hem toch niet de hand op den mond. Men
kan, zoo men meent op goede gronden, tegen
een zaak zijn, waar anderen vóór zijn. Men
kan in beginsel vóór een zaak zijn, doch zijn
bezwaren hebben. En in dit geval moet men
even vrij kunnen spreken, als de meest geest
driftige voorstander het doet. Ik geloof zelfs,
dat dit wenschelijk is. Het is goed, dat een
zaak van twee kanten bekeken wordt, en vooral
een zaak, als die der zending, die aangevat
dient te worden met vereende kracht.
En als we dan zien, dat binnen enkele jaren
het bedrag, hetwelk de Zeeuwsche kerken voor
de zending ten offer willen brengen met vele
honderden steeg, wat nood, indien z\j hooren,
dat deze honderden nog niet genoegzaam zijn
en met vele andere honderden moeten worden
vermeerderd. In het Koninkrijk Gods is niet
de snelvlietende Tigris, maar zyn de zachtkens
gaande wateren van Siloam, het beeld van den
gestadigen voortgang. Als er maar geen stil
stand z\jen voor stilstand is eer gevaar,
wanneer men de zaken te licht, dan dat men
ze zwaar acht. Laman.
Poerworedjo, 3 Aug. 1907.
Geliefde Broeders en Zusters in onzen Heere
Jezus Christus
Ook doet Ge mij genoegen met de toezending
van de begrooting na iedere November ver
gadering.
Ik heb nu begrepen, dat de Kerkeraad voor
dit jaar f 1000 heeft uitgetrokken voor school-
bouw te Poerworedjo. Zooals Ge U misschien
nog herinnert, was het plan in 1905 aldus,
dat in 1906 de kerk zou worden gebouwd,
waarvoor f2500 beschikbaar was, en in 1907
zou dan de helperswoning en Chineesche
school opgericht worden. Ik herinner U dit
even om U opmerkzaam te maken, dat van die
f 1000 nog een kleine som ad ruim f37 voor
het huis van Timotheus af moet.
Wat verder die bouwsom betreft, hebt Ge
zeker reeds begrepen, dat ik het noodiger
oordeelde terstond Koeta Ardja er boven op te
helpen en Temon bij te springen, dan een
Chineezen school in Poerworedjo te bouwen.
Ook is dit laatste zeker «zeer gewenscht, maar
dit was het eenige, dat uitstel kon lijden. Het
gaat tegenwoordig heel aardig met die school
meer dan 30 leerlingen, waarvan verscheidene
meisjes vullen er de banken. En Yap Kian
Oen heeft ons „er nog niet uitgezet", hoewel
we geen huur voor ons schoollokaal betalen.
Nu kunnen we zien, wat we van de f 1000
overhouden, als het werk in Koeto Ardja en
Temon klaar is. Hoe groot dat overschot zal
wezen, kan ik nog niet bepalen. Koeto Ardja
zal waarschijnlijk niet beneden de f 500 blijven,
en voor Temon heb ik reeds f 200 uitgegeven.
Dat het in Koeto Ardja tegen viel, ligt voor
namelijk aan het hout, dat we vrij duur moesten
betalen. Vooreerst is het hout alleen op de
Zondagsmarkt te Poerworedjo te koop te Koeto
Ardja is niets van dien aard te krijgen. Van
alle kanten wordt het 's Zondagsmorgens of
voor een deel reeds Zaterdagsavonds hier aan
gevoerd. Wanneer we dan Zaterdagsavonds
komen koopen, krijgen we het niet op z'n
goedkoopst. Dan ook is de prijs in dezen tijd
hoog, omdat wie bouwen wil, het thans doet.
Nog een ongerief hadden we, dat alle kalk,
bamboe, hout van hier per grobak naar Koeto
Ardja moest vervoerd worden. Toch zult Ge
over het bouwwerk in Koeto Ardja zeer tevre
den zijn. Voor de twee gebouwen, school en
helperswoning, zooals ze er nu werkelijk sier
lijk staan, een som van f500 is waarlijk niet
te veel. Samuel woont reeds in zijn hais, en
dus houdt de huur ad f5 per maand met 1
Aug. op en de school zullen we denkelijk de
a.s. week in gebruik nemen. Dan kan de rustige
arbeid in Koeto Ardja een aanvang nemen.
Spoedig ontvangt U een foto van de gebouwen.
Het bezitsrecht van het erf daar, schijnt U nog
niet klaar te zijn.
Zooals U weet, bood Oei Boen Gie, nadat ik
hem eerst verzocht had, wat te willen geven,
ons het bekende, nu bebouwde erf aan. De
kerkeraad van Poerworedjo aanvaardde hetwij
dachtenhebben is hebben, en 't is altijd weer
terug te geven. Omdat ik juist in dien tijd
subsidie moest aanvragen, berichtte ik bij mijn
subsidieaanvrage aan het Gouvernement, dat
we dan zus en zoo wilden bouwen. Daarom
schreef ik „als de subsidie gegeven wordt, zijn
wij aan dat terrein gebonden." Wanneer we
nu het terrein niet konden gebruiken, om ver
zwarende bepalingen, dan hadden wij, kerkeraad
van Poerworedjo eenvoudig het erf verkocht,
en Oei Boen Gie zijn f 350 teruggegeven. Want
wij hebben, krachtens het koopcontract, be
zitrechten, niet hij.
Maar, zooals U weet, zijn de borden bij
vroeger wat verhangen.
Een deel van het erf, zoo groot als wij het
noodig hadden, hebben wij afgepaggerd, en bij
gezegeld contract overeengekomen, dat wij op
dat afgepaggerde stuk grond heer en meester
zijn, ook van de vruchten, en dat wij van het
overige aan Oei Boen Gie het vruchtgebruik
geven.
Wij hebben dus op ons erf met Oei Boen Gie
niets te maken het is 't onze. Ook het andere
stuk hoort aan ons, maar dat geven wij hem
in vruchtgebruik. Gevaar is er dus niet meer.
Vindt U het echter toch beter, om alsnog f 350
aan Oei Boen Gie te restitueeren, dat moet Gij
weten. Dit voordeel hebben wij althans nu ver
kregen, dat we kunnen werken, en dat ging
vroeger in dat huurhuis maar zoo zoo.
Nog moet ik U even inlichten, waarom ik
niet meer werk heb gemaakt van een stuk grond
in de Kotta. Vooreerst is de grond in de Kotta
zeer duur. Zoo hard Poerworedjo achteruitgaat,
zoo sterk komt Koeto Ardja er bovenop. Ten
tweede behoeft men geen scherpe blik te heb
ben om te zien, dat allengs de Kotta zich over
het spoor zal uitbreiden, waarmee dan ons ter
rein er in valt. Ten derde is bij het bouwen
van een school buiten de Kotta de kans op
subsidie veel grooter er zijn nu 3 Gouverne-
ments-scholen te Koeto Ardja en het plan is,
om er nog 2 te doen verrijzen. Ten vierde
zitten we nu midden in het volk, in een zeer
groote Javaansche kampong, wat mij beter
voorkomt dan het zitten in de stad.
Over het eigendomsrecht schrijf ik U nog
nader. Ook het nu bebouwde erf kan op Uw
of mijn naam komen, maar dan moet het eerst
opgemeten worden, en van het Gouvernement
worden gekocht. Dat koopen gaat naar het
tarief, dat voor een plaats of afdeeling is vast
gesteld.
En nu het Hollandsch onderwijs op de Chi
neezen school te Poerworedjo.
Het spijt mjj, dat Ge het zenden van een
Hollandsehen onderwijzer onuitvoerbaar acht.
Dat leek mjj anders de eenig geschikte oplos
sing. En of de kosten op den duur zoo hoog
zouden zijn, geloof ik niet. Voor goed onder
wijs betaalt een Chinees heel graag een hoogen
prijs. Ik voor mij geloof zelfs, dat een energiek
onderwijzer makkelijk voor eigen risico zulk
een school zou kunnen beginnen en volhouden.
En wat ik verder zou kunnen adviseeren, weet
ik niet.
Met genoegen ben ik bereid, zelf wat onder
wijs te geven. Alleen is dat natuurlijk geen
oplossen van de kwestie want wat ik kan doen
op onderwijsgebied is maar lapwerk. Maar
verder zal ik mij dan eerst nog moeten be
kwamen in het Maleisch. Zelfs al volgt men de
Berlitzmethode, is het voor het onderwijs der
kinderen noodig, zich zoo goed mogelijk te
kunnen uitdrukken in der kinderen eigen taal.
Toch zou ik nog willen wachten met dat
onderwijs, totdat we een nieuwe school hebben.
Want Uw bedoeling is toch, om door zulk
Hollandsch onderwijs een groote school te vor
men. En daarvoor is ons tegenwoordige lokaal
te klein; nu reeds zitten we verlegen om
ruimte.
Uw vraag of de leerlingen van Timotheus
Chineezen of Javanen zijn, zal zeker in mijn
vorigen brief reeds beantwoord zijn. Een Ja
vaansche afdeeling is er niet, ja zelfs is er nooit
geweest. Het is een school uitsluitend van
Chineezen enkele meisjes, zooals die van Timo
theus zjjn Javanen.
En om nu met het bouwen van de school
te wachten tot het Gouvernement klaar is met
de subsidie-wet voor de Chin, scholen, och,
waarom Wat ik er van begrepen heb is, om
in gelijken trant aan het onderwijs voor Chi
neezen tegemoet te komen, als voor Javanen.
Kortom is mijn meening, dat, zoolang Yap
Kian Oen ons niet verdrijft, we kunnen wachten
tot U een sommetje kunt beschikbaar stellen.
Thans moge Kesingi een oogenbtik Uwe aan
dacht hebben.
Een beschrijving van dat schoone oord moet
ik helaas, bij gebrek aan tijd, tot een volgend
maal laten wachten. Ik kan U verblijden met
het bericht, dat het er tot nog toe zeer naar
wensch gaat. De broeders daar heb ik zelf
opgezocht, en zij leken mij zeer geestdriftig.
Met den loerah ben ik nog in onderhandeling
over een stuk grond. Misschien kunnen we
van hem een erf in bruikleen ontvangen, en in
dat geval staat een eenvoudige school er al, als
U deze bereikt. Wanneer ik moet koopen, tot
een prijs van 80 a 100 gulden, dan overleg
ik eerst met U.
Doellah werkt er nu vrij geregeld en logeert
dan bjj Hakkim, een onzer voormannen daar.
Zoolang Doellah nog ongetrouwd is, dacht ik
hem een kamertje in te richten aan het huis
van Hakkim vast, of anders, als het schooltje
niet alleen kan staan, zonder toezicht, is het
misschien goed, een eenvoudig bamboehuisje
naast de school te plaatsen.
De broeders in Kesingi hebben reeds beloofd
bij eventueelen bouw, eenig materiaal te geven,
ieder een beetje.
Aan subsidie heb ik alsnog ontvangen f 278,
voor de school van Kis. Dat is met de f270,
voor Temon, samen een som van f 548,Of ik
meer nog voor Temon zal ontvangen, is niet be
kend, en ik vrees nog zeer voor Koeto Ardja
en Djenar. Om echter de begrooting kloppend
te maken, zou het misschien goed zijn, de toe
gezegde bouwsom ad f 1000,niet geheel te
besteden.
Ik zal U doen toekomen een formulier voor
subsidie-aanvrage met de bijzondere bepalingen,
waarop ik doelde toen ik schreef van „ver
scherping". Het zijn de ingeplakte artt. 18 en
19. Tevens doet U mij genoegen, door mij Uw
meening mee te deelen omtrent het antwoord
op vraag 1.
Daarbij voeg ik een afschrift van het bezwaar,
dat de hoofden van plaatselijk bestuur alhier
maakten tegen de subsidieering van de scholen
te Djénar en Koeto Ardja. En eindelijk ont
vangt U nog enkele papieren, die U van nut
kunnen zijn.
Ten slotte zjj U bekend, dat wjj allen ons
in een goeden welstand bevinden, en ons werk
met blijmoedigheid doen.
Met hartelijke broedergroeten, blijf ik
Uw medebroeder in Christus,
H. Ph. Ingwersen.
UtrKerkb.)
TWEETAL
te Rhjjnsburg: ds. J. v. d. Berg te Terneuzen
ds. H. H. Schoemakers te Workum
te Waarder: ds. J. G. Kunst te Nijkerk;
ds. J. J. Steinhart te Schoonhoven
te Zaamslag Ads. H. Hangelbroek te Borger
ds. R. Hamming teSchoonebeek.
BEROEPEN
te Rhjjnsburgds. H. H. Schoemakers te
Workum
te Westzaan ds. G. H. Schippers te Exmorra
te Charloisds. A. Hoeneveld te Kockengen
te Spijkenisse ds. R. J. Aalberts te Wolvega.
AANGENOMEN
naar Numansdorpds. D. v. d. Meulen te
Schettens
naar Muiden ds. H. Koffijberg te Zevenhoven.
BEDANKT
voor Dinteloord ds. S. Datema te Delfshaven
voor Zonnemaire: ds C. Dekker te Ooltgensplaat.
Cand. P. J. v. d. Ende deed Zondag, na
bevestigd te zijn door ds. L. Bouma van Mid
delburg, met eene leerrede over Matth. 28 18,
intrede te Hoogvliet, met eene predikatie over
2 Cor. 2 14.
Men verzoekt ons opname van het verslag
der Jaarvergadering Nationale Yereeniging
voor Gereform. Hooger Onderwijs.
De te Utrecht gehouden Algem. vergadering
van de Nationale Vereeniging voor Gerefor
meerd Hooger Onderwijs, was zeer druk be
zocht. Behalve de tegenwoordige leden, hadden
85 afgevaardigden de presentielijst geteekend.
Aangezien Prof- Lindeboom verhinderd was,
leidde Prof. Bouwman de vergadering. De No
tulen werden zonder wijziging goedgekeurd.
Uit het verslag van Penningmeester en Secre
taris bleek dat de toestand alleszins gunstig
en veelbelovend genoemd mag worden. Over
1906 was reeds pl.m. f 1900 aan contributie
geïnd, en vooral in de laatste dagen was de
aanwas van nieuwe leden en corporaties ver
blijdend. Staande de vergadering werden er
pl.m. een nieuwe 100 leden geboekt.
Tot commissie voor het nazien der boeken
van den penningmeester werden benoemd de
heeren F. Gunnink Bz., J. H. Kok en Dr. D.
J. A. Westerhuis, die tevens tot opdracht ont
vingen om bij constitueering van het nieuwe
bestuur den eventueelen nieuwen penning
meester in te lichten en alle bescheiden ter
hand te stellen.
Vervolgens deed de secretaris uitvoerig rap
port van de in het afgeloopen jaar gevoerde
onderhandelingen met de Comm. uit de Cura
toren der Theol. School, en voornamelijk van
de vergadering, den 22 Aug. te Zwolle ge
houden, die tot zulk een ongedachte en ver
blijdende uitkomst had geleid en waar hoofd
zakelijk was onderhandeld over de navolgende
punten
a. de oogenblikkelijke en finale overname.
b. de rechten van de Leeraren.
c. de subsidie der Kerken.
d. het gebruik der gebouwen
van welke vier punten voorts de secretaris de
bijzonderheden meedeelde.
Het verslag werd gesloten met de mededee-
ling dat het voorl. bestuur ook vergaderd had
met de leeraren, en dat deze zich bereid ver
klaard hadden, ook onder het nieuwe beheer
hun krachten gaarne te zullen blijven wijden
aan den bloei van het Gymnasium.
Na de pauze kwam de hoofdschotel ter tafel,
nl. het voorstel van het Bestuur om het Gym
nasium op de thans overeengekomen voor
waarden over te nemen. Breedvoerig werd hier
over gediscussieerd. Verschillende sprekers
voerden het woord om inlichting te vragqn
of om van advies te dienen, welke sprekers
daarna door den secretaris, Ds. Kok, uitvoerig
werden beantwoord.
Ten slotte werd van de bestuurstafel de
door ons reeds medegedeelde motie bij hoofde
lijke stemming met algemeene stemmen aan
genomen.
Onder de behandeling van verschillende huis
houdelijke zaken werd de verkiezing voor het
definitief bestuur gehouden, uit een gros-lijst
door bestuur en vergadering opgemaakt.
De uitslag daarvan is ook reeds de vorige
week door ons opgenomen.
Gewone vergadering D. V. Woensdag 9
October 1907, des avonds 8 uur, in de Consis
torie der Gasthuiskerk.
Te behandelen door den WelEerwaarden
Zeergeleerden Heer dr. L. Wagenaar: De vfif
artikelen tegen de Remonstranten, Hoofdst. V.
Zoo de Heere wil hopen onze ge
liefde ouders
M. MEEUSE
en
M. E. MEEUSEAdriaanse,
den 18en October a. s. te gedenken,
hoe zij vóór vijf en twintig' jaren in
den band des huwelijks werden be
vestigd.
Hunne dankbare Kinderen.
Bergen op Zoom, 4 Oct. 1907.
Heden overleed in den ouderdom van
76 jaar onze geliefde Vader, Behuwd- en
Grootvader, de WelEerw. Heer
in leven Eraeritus-predikant te Vlissingen.
Uit aller naam,
R. VEENSTRA.
De Kerkeraad der Geref. Kerk Vlis
singen A geeft kennis, dat haar Emeritus
dienaaar, de WelEerw. Heer
in den ouderdom van ruim 76 jaren is
overleden.
Gedurende 25 jaren heeft hij met trouw
en ijver de gemeente alhier gediend, en
is onder den zegen des Heeren door zijne
bearbeiding de gemeente tot rijken bloei
gekomen.
De tijdelijke ruste, die h\j hier slechts
korten tijd mocht genieten, is nu ver
wisseld met de eeuwige, die er overblijft
voor het volk Gods.
Zij de Heere de overblijvende betrek
kingen tot steun en sterkte, in dit voor
hen zoo smartelijk verlies.
De Kerkeraad voornoemd
Ds. D. POL, Scriba.
M. HEUSEVELDT, Scriba.
Vlissingen, 30 Sept. 1907.
Heden overleed in de hope des eeuwi
gen levens mijne geliefde Echtgenoote
in den ouderdom van 77 jaren.
I. THEUNE.
Middelburg, 4 October 1907.
Verzoeke van rouwbeklag verschoond te
blijven.
Goed adres voor GELDBELEGGING en het
afsluiten van BRAND-, ONGEVALLEN- en
LEVENSVERZEKERING.
