FEUILLETON.
Onder de Turfgravers en Helbewoners.
loffce vinden wy by den profeet Ezechiël,
37 26: „En ik zal myn Heiligdom in Pet
midden van hen zetten tot in eeuwigheid. Ja,
Johannes op Patmos hoort eene groote stem
in den hemel, zeggende: „Zie, de tabernakel
Gods is by de menschen en Hy zal by hen
wonen en zy zullen zyn volk zyn, en God zeil
zal by hen en hun God zijn. Openb. 21 6.
Neen, Gods kinderen zien dit met altijd.
Door het gewoel van den strijd, dien de Kerk
hier heeft te doorworstelen. Maar ook door
hun eigen traagheid, hun ontrouw en de ban
den aan de wereld.
's Heeren volk is een geheiligd volk, en
moet daarom ook afgezonderd van de wereld
Hem dienen.
Ernstig vermaant de apostel de Gonnthiers,
om niet een ander juk aan te trekken met de
ongeloovigen en hij zegt„Want wat mede
deel heeft de gerechtigheid met de^ ongerech
tigheid. En wat gemeenschap heett het licht
met de duisternis De scheidsmuren met de
volken vallen, de scheidsmuren met de zonde
moeten rijzen. Dan zal het ook worden onder
vonden, wat de Heere belooft: „En Ik zal u
tot een Yader zijn en gij zult Mij tot zonen
en dochteren zyn, zegt de Heere,de Almachtige.
Mogen de dagen van Pinksteren geene dagen
van verstrooiing maar van een waar inkeeren
tot uzelven door Gods genade voor u zyn. Kn
dat velen de zalige verlegenheid leeren kennen,
waarin gevraagd wordt: „Wat zullen wij doen,
mannen broeders?"
Legge de Heere eenen ryken zegen m de
samenkomsten tot den Dienst van zyn Woord.
Hulsebos.
VARIA.
Yan onzen geachten secretaris van het mode-
ramen onzer Zeeuwsche predikanten-conferentie
ontving ik voor ettelijke dagen bericht, dat vol
gens vroegere afspraak door ds. Koppe (secundus
ds. Littooij) een referaat moet geleverd worden,
ver„'t Verband tusschen het gebed en de
over: „tverunuu 6 tt rT
dankzegging in het formulier van den H. Doop.
Voorts, dat Z.Eerw. bericht ontving, dat Ds.
Koppe, tengevolge van zijn vertrek naar Bun
schoten, zich ontslagen rekent van dezen arbeid,
dus op hem niet moet gerekend worden, en dat
dientengevolge het leveren van dit referaat voor
mijne rekening is. Ds. Koppe schreef me voor
een paar dagen insgelijks dat op hem niet moet
gerekend wordenmaar daarenboven, dat het
onderwerp, hetwelk'door mij nu moet ingeleid
worden onvolledig in onze P*oy. Kerkbladen is
opgegeven. Er moet bij, schrijft Z.Kerw.*In
verband of met betrekking tot de bearbeiding
der gemeente."
Omreden ik de volgende week, tengevolge
van allerlei anderen arbeid, D. V. uit de stad
moet en dus deze week hetgeen er voor noodig
is, moest verricht worden, ontbrak mjj den tyd,
noodig voor een nader onderzoek, t Is daarom,
dat ik de vrijheid nam saam te voegen wat my
als onderwerp door de broederen opgegeven
werd. Het onderwerp wordt er rijker door, en
de secretaris aan wiens opgaaf ik my eigen
lijk houden moet ken ik genoeg om te we
ten, dat Z.Eerw. mij de saamvoeging ten goede
houdt. Voeg ik nu deze tweeërlei opgaven by
elkander, dan wordt het onderwerp met alleen
rijker, maar ook aantrekkelykerdoch wyl ik
nu tweemaal het woord „verband heb, heb ik
Schetsen uit den Zuidoosthoek van Friesland
door PEKAH.
I.
Iets over den Zuidoosthoek van Friesland
in 't algemeen.
Het wil ons altyd toeschijnen, dat iemand
met wat inademingsgeest, in deze omstreken
niet alleen veel goeds voor anderen kon stichten,
maar ook voor zich zelven eene maatschappelijk
goede toekomst kon vinden.
Ook vooral voor ondernemende landbouwers
zou hier naar onze bescheiden meenmg een
goede toekomst zyn.
Yoor bouw- en weilanden betaalt men hier
lang niet zooveel als in Holland en Zeeland.
Voor driehonderd gulden koopt men hier een
bunder land, doch dit is dan niet voor alles
geschikt. Uitnemend goed land echter is voor
vijfhonderd of zeshonderd gulden per bunder
gemakkelijk te verkrijgenen wil men land
koopen, dat nog woest is en dus nog geheel
ontgonnen moet worden, dan kan men tegen
een° prys van veertig of vijftig gulden per
de vrijheid genomen het onderwerp te om
schrijven als volgt: 'tVerband tusschen het
gebed en de dankzegging in het formulier van
den H. Doop, inzonderheid met het oog op de
bearbeiding der gemeente.
Nu ik hierover toch schryf veroorloven Zee-
lands ambtsdragers my zeker dat ik hen bij
dezen herinner aan de conferentie, die, zoo de
Heere wil en wy leven, 7 Juni a. s., aan de
prov. Synode, 8 Juni, zal voorafgaan.
'kNeem de vrijheid daaraan te herinneren
omreden er wel jeugdige predikanten zullen
zijn, die van hetgeen, met oog op deze confe
rentie, voor vele jaren door de prov. Synode
besproken en besloten is, niet geheel op de
hoogte zullen zyn. Welnu, het waren ouder
lingen die zeidenWyl wij door breede stroo
men in deze provincie van elkaar gescheiden
zyn, de communicatiemiddelen dientengevolge
veel tyd en geld vragen en het onderling ver
keer (zoo noodigtot opscherping der liefde
en voor elkanders ontwikkeling, en in het be
lang van de Kerken zyn die wy dienen) daar
onder lyden moet, zoo achten wy eene predi
kantenconferentie, vóór of na den dag dat de
Kerken in prov. Synode vergaderen, zeer ge-
wenscht.
Bij besluit der provincie werden dan ook de
leeraars uitgenoodigd, haar in het leven te roe
pen, er referaten over belangrijke onderwerpen
te leveren en ze zoo trouw mogelijk bij te
wonendaarbij bepalende, dat de referaten
kosteloos geleverd worden, maar dat al de leer
aren de onvermijdelijke reiskosten, tot hoog
stens f2.50 zullen Vergoed worden.
De prov. Synode onzer Kerken heeft dus
getoond er prijs op te stellen en het in het
belang der Kerken te achten dat hare dienaren
de broederlijke gemeenschap oefenen en voort
schrijden op de baan der ontwikkeling en der
wetenschap.
Yoor alle ambtsdragers is dat noodig en voor
alle lidmaten onzer Ger. Kerken is het goed.
Voor hen is dan ook deze conferentie toegan
kelijk. Ze zal gehouden worden in de Hofplein-
kerk en aanvangen, om 10 ure.
Zooals het Moderamen van de vorige con
ferentie reeds mededeelde, zal Ds. Laman sec.
Ds. v. d. Veen refereeren overApocalyptiek
(Openbaringsgeloof) Dr. Wagenaar sec. Ds.
Meulink overEgyptologie en Assyriologie,
daarbij is het de vraag: wat de ontdekkingen
in Egypte en Assyrië ons leeren ter bevesti
ging van de waarheden der Heilige Schrift.
Deze wetenschappelijke terminologie behoeft
dus niet af te schrikken. 1T..
„Na de pauze" moet ds. Koppe(Sec. ds. Lit
tooij Sr.) spreken over: „'t Verband tusschen
het gebed en de dankzegging in het Formulier
van den H. Doop."
Zooals gezegd is, rekent ds. Koppe zich ont
slagen en zal door my gesproken worden over
het onderwerp door my boven aangegeven.
Ten slotte zal „ds. Smijtegeld's invloed in
Zeeland" besproken worden, door ds. Hoek,
(Sec. tis. Visser.)
Een ryke, belangrijke en leerzame dag be
looft het dus te worden.
Littooij.
Lot en spel.
VIII.
Het spel, waarover ik nu nog iets wil schrijven,
is in onze Gereformeerde kringen niet zeer,
haast schrijf ik te weinig, in eere. Nu, als ik
bunder, nog wel honderden bunders bekomen.
Wie zulke woesten grond huren wil, betaalt
twee a drie rijksdaalders per jaar voor een
bunder. Sommigen deden dat, bouwden er een
huisje en maakten den grond productief, en
wonen er nu dus zeer goedkoop.
Goed bouw- of weiland wordt met vijftig of
zestig gulden per bunder en per jaar betaald.
Gansch anders echter is dit met de veengrond.
Tegenwoordig moet men voor vol veen drie
duizend gulden per bunder betalen. Vroeger
werd dit ook wel eens verkocht voor dertig
gulden; doch het is, naar men ons meedeelde,
toen wij naar een en ander een onderzoek
instelden, ook wel eens gebeurd dat vijfduizend
gulden voor een bunder vol veen werd betaald.
Genoeg echter over de gesteldheid van den
zuidoosthoek
Wat we hierover schreven, geldt alleen den
uitersten zuidoosthoek van Friesland. In het
overige gedeelte daarvan, dat zich uitstrekt
tot Drachten toe, zijn we niet genoegzaam
bekend, en het is ook ons doel niet om daarover
te schrijven, maar we willen liever ook omtrent
de bevolking, en voornamelijk over de Turf
gravers en Heibewoners een en ander mee-
deelen, doch wat dan natuurlijk ook weer alleen
dezen uitersten zuidoosthoek betreft.
moet kiezen tusschen verslaafdheid aan het
spel of een onderschatting van zijne waarde,
geef ik zeker aan het laatste zonder eenig
bedenken, de voorkeur. En menschen kunnen
zoo moeielijk den gulden middenweg houden,
vooral in iets waarbij licht den hartstocht of
den hoogmoed wordt geprikkeld. Er is toch
bijna geen spel denkbaar waaraan dit gevaar
niet verbonden is. Wie goed schaakt en een
gewiekste partij heeft, zal er licht toe komen
een kwartier of een half uur langer te spelen,
dan zijn zaken of zijn studie hem veroorloven.
Voor een goed deel is daaruit wel te verklaren
de vrees voor het spel in Gereformeerde kringen.
Toch is daarmee volstrekt niet bewezen dat er
geen nuttige, goede, opvoedkundige spelen
zouden zyn, die wy als een gave Gods mogen
gebruiken. Geen twijfel of alle lotspel veroor-
deelen wij, maar na dit gedaan te hebben,
mogen wij niet noodeloos het leven verarmen.
En opdat gy gevoelen moogt, hoe wy in alles
de Heilige Schrift wenschen te volgen, ga ik
nu eerst hier kortelyk hare gedachte hier
vertolken.
In het Oude Testament zyn ongeveer een
tiental woorden die door vroolyk zyn, vreugde
bedrijven, jubelen, opspringen van vreugde,
blijde zijn enz. zijn vertaald. Ik mag hier niet
uitweiden over de grondbeteekenis dezer woor
den het zou ons te ver voeren en voor velen
uwer ongenietbaar worden. Dit slechts wil ik
U zeggen in onderscheidene van deze woorden
zit het begrip van opspringen of dansen, en
in anderen van geluid maken. Hieruit valt
heel gemakkelijk dit af te leiden, dat de feesten
der Hebreërs vroolijk en opgewekt toegingen,
begeleid door dans, aangenaam gezang en
schoone muziek. Trouwens Gods Woord spreekt
dit ook onomwonden uit. Het bazuingeluiden
trompetgeschal klonk in Israel menigmaal en
de reidans der dochteren is uit Riehteren 26
ons bekend.
Rechtstreeks echter spreekt de H. Schrift
weinig van het spel. Zy zwijgt er niet van,
maar laat er ons slechts als in het voorbijgaan
iets van zien. Haar doel is niet om ons tot in
bijzonderheden Israels huiseljjk leven te teeke
nen. Veelmeer treedt het innerlijke, de geeste
lijke zijde op den voorgrond. Maar wat zy er
ons van laat zien is zeer belangrijk. Het woord
door spel overgezet, gaat uit van de grondbe
teekenis lachen. In den ruimsten zin omvat
het dikwijls alle vroolijkheid, de muziek er ook
bij ingesloten. Nadat Aaron het gouden kalf
gemaakt had, lezen wij „en zij stonden des
anderen daags vroeg op en offerden brandoffers
en brachten dankoffers daartoeen het volk
zat neder om te eten en te drinken, daarna
stonden zy op om te spelen" Ex 326. David
keert terug van het slaan der Filistijnen en de
vrouwen spélende antwoordden elkander en
zeide: Saul heeft zyn duizenden verslagen,
David zijn tienduizenden.
Dit spelen is nauw verbonden met Israels
godsdienst. De profeet Jeremia toch kondigt
aldus de blijdschap aan voor de verlossing door
den Heere geschonken: de Heere zal de ge
vangenis der tenten Jacobs wenden en
van hen zal dankzegging uitgaan en eene stem
der spelenden 3019.
In engeren zin spreekt de H. S. ons van de
spelen der Hebreërs niet. Slechts enkele kleine
aanduidingen zyn er te vinden, zooals in Job.
4024 waar gezinspeeld wordt op een spel met
tam gemaakte vogeltjes; en inJes.22:18 „Hij
II.
De bevolking en den godsdienst
Het grootste gedeelte van de bevolking in
deze streken bestond vroeger uit Turfgravera
doch wyl de veenderijen minder worden, zijn
velen in de laatste jaren naar de Drentsche
venen vertrokken. Die nog hier bleven, kunnen
in de veenderijen slechts een gedeelte van het
jaar werk vinden, zoodat het geen zeldzaamheid
is, wanneer men gezinnen aantreft, waarvan
de huisvader vele weken, somtijds zelfs maanden
van het jaar, elders werk moet zoeken.
Men gaat dan by de boeren in 't Westen
van Friesland maaien en hooien, en daarna
bij de boeren in de Provincie Groningen
gedurende den oogsttijd werk zoeken.
Anderen, die vroeger in de veenderijen
werkten, of dit ook nu nog doen, en geen lust
hebben hun gezin voor zulk een langen tyd
te verlaten, hebben zich ook op den landbouw
toegelegd, en huren een „klein plaatsje", waar
men een of twee koeien en een paar schapen
houdt, en die met wat landarbeid er bij, als
er in de veenderijen niets te verdienen valt,
daarin dan hun bestaan vinden. Dit kan hier
des te gemakkelijker, omdat men voor weinig
geld, een betrekkelijk groote oppervlakte kan
huren, en men daarenboven ook de eischen
voor het leven niet zoo hoog stelt.
1,aI iron rlon H 1)0011-
