Van overal elders...
Van de cellulose tot de cellophaandarm
Cellophaan wordt gesponnen
DB GEDAANTEVERWISSELING VAN
DE CELLULOSE.
De Spar, als vader van papier, cellophaan
0en kunstzijde.
De laatste jaren heeft een nieuw
soort verpakkingsmateriaal de
wereldmarkt veroverd: cello
phaan, de uitvinding van een
Zwitser
Stel U voor: een band, die een meter
breed is en zóó lang, dat die gemakkelijk
om den aequator gewonden kan worden...
zoo groot is de jaarproductie van een enke
le Midden-Europeesche fabriek, die cello
phaan vervaardigt.
Tusschen papier en cellophaan bestaat
een verre bloedverwantschap; beide heb
ben als uitgangspunt de cellulose. Voorva
der van het papier zoowel als van de cello
phaan is dus de sparreboom. Verder gaat
die verwantschap niet; wel is er een nau
were familiebetrekking tusschen cello
phaan en kunstzijde, want ook de kunst
zijde ontstaat uit de cellulose van de spar
en beide hebben als tusschenproduct de
viscose gemeen.
De moderne chemische fabriek kenmerkt
zich daardoor, dat men eerst heel weinig
ziet! Wil men het begin van de cellophaan-
fabricage volgen, dan vindt men in een
ruime hal op de bovenste verdieping niets
anders, dan een geweldig aantal stapels
wit karton: de cellulose. Automatisch val
len die 'n verdieping lager en worden dan
in de fabricage opgenomen: zij worden op
gelost om de viscose te verkrijgen. Dat ge
schiedt in groote, rechthoekige, met na
tronloog gevulde kuipen. Hier lossen de
plakken op tot een witte brei, die wel wat
op sterk-gebonden soep lijkt. De chemicus
vindt echter in deze alkalicellulose zoo
als hij de stof thans noemt nog tal van
stukken, die eerst eruit verwijderd moeten
worden. Daartoe bezit men persen, die on
der grooten druk de natronloog uit de brei
persen. Maar ook deze persen werken niet
fijn genoeg voor den chemicus en daarom
komt de alkalicellulose automatisch weer
een verdieping lager terecht, waar een aan
tal machine's met hun scherpe, aan lange
armen zittende grijpers de brei zoo grondig
uiteen trekken, dat uit de groote kuipen
tenslotte een massa kan worden geschept,
die bijna zoo zacht als zijde is.
Met deze massa heeft de chemicus nu 'n
appeltje te schillen. Wat hij ermee doet,
verraadt hij anderen niet (de leek zou het
daarenboven tóch niet begrijpen), maar 't
is een feit, dat de witte massa, na een korte
pauze in groote, op temperatuur gehouden
blikken reservoirs nog een verdieping lager
daalt om daar in langzaam draaiende
trommels met zwavelkoolstof behandeld te
worden. In deze afdeeling riekt het niet
bijzonder aantrekkelijk; maar... de zwa
velkoolstof heeft een gewichtige taak te
vervullen: namelijk de massa de gewensch-
t« taaivloeibaarheid (viscositeit) te geven
voor het spinnen van de kunstzijdedraden.
Het gevolg van dit proces is, dat de oor
spronkelijk witte brei als een oranjegeele,
kruimelige massa uit de trommels te voor
schijn komt en door den chemicus bij een
anderen naam genoemd wordt: cellulose-
Xanthogenaat. Maar dat onthoudt U toch
niet!
Trouwens... die chemicus schijnt een
eigenwijs heerschap te zijn: de cellulose
kon hem niet fijn genoeg van vezel zijn,
de cellulose-Xanthogenaat kan hem daaren
tegen niet kruimelig en ruwkorrelig ge
noeg zijn; uit de alkalicellulose moest
ieder druppeltje vochtigheid verdwijnen
en het Xanthogenaat wordt weer in ver
dunde natronloog opgelost!... Daar wordt
een gewoon mensch stapel van!... Deson
danks geeft het resultaat den chemicus ge
lijk, want de in natronloog verdunde cellu
Bijna 200 heldere meisjes plakken met vaardige handen cellophaanzakjes.
lose-Xanthogenaat is de viscose! De cellu
lose heeft nu den eersten weg achter den
rug. Weliswaar moet zij nu verscheidene
malen gefiltreerd worden en maakt zij
vóór het spinnen een heel proces door,
waarbij de chemicus zélf niet weet, hoe dit
proces verloopt, maar hij troost zich met
de gedachte, dat hij tenminste kan nagaan,
wanneer het ten einde is.
En dat is tenslotte de hoofdzaak!
Dan is men gekomen tot bij een lange,
hooge hal. Men ziet daar enkele, ongeveer
70 meter lange kuipen. Dampen stijgen op
en men hoort niets anders, dan een mono
toon gesis. Van de kelders tot aan deze hal
wordt door een buisleiding de rijpe viscose
gepompt. Aan het einde van iedere kuip
hangt boven het oppervlak van het zuur,
waarmede de kuipen gevuld zijn, een plat
te buis van ongeveer een meter breedte.
Door deze buis wordt de viscose geperst.
Op het oogenblik, dat zij de pijp verlaat,
laakt zij het zuur en stolt onmiddellijk.
Millimeter na millimeter komt door de
slechts 0.25 millimeter breede spleet, de
monding van de platte buis, in het zuur-
bad terecht en over verschillende persen
gaat het dan van het eene bad in het an
dere. Zeventig meter lang is de weg en aan
het einde krijgt de strook nog een warm
windje over den rug, een warme lucht
stroom, die de zaak droogt, zoodat tenslotte
het geheel gedroogde en gebruiksklare cel
lophaan op een trommel kan worden ge
wikkeld. Het tweede deel van het fabrica
geproces is hiermede ten einde: het spin-
proces, de herleiding van de cellulose tot
den vasten vorm.
Wel onderscheidt zich deze nieuwe vorm
van starheid oneindig veel van de vroege
re, want dit laatste product is elastisch,
doorzichtig en buitengewoon taai, maar het
is inderdaad een vervolgproduct van de
witte stapels carton op de bovenste verdie
ping van de fabriek!
Tot nu toe zijn er aan het heele fabrica
geproces betrekkelijk weinig menschen-
handen te pas gekomen. Doch nu komt het
veredelingswerk. Dat gebeurt in groote za
len, waar machine's van allerlei grootte
het cellophaan snijden: groote vellen, klei
ne vellen, reepen en draadjes, zoo dun als
die van een spinrag. In de kleurafdeeling
worden de cellophaansnijsels gekleurd of
bedrukt met bonte patronen en reclames,
braken machine's duizenden cellophaan-
Inplaats van in dierlijke darmen worden de
worsten thans gestopt in cellophaan-
darmen.
zakjes uit. In groote, lichte zalen zitten 200
en meer heldere meisjes en plakken de
zakjes, die de machine's niet kunnen ma
ken...
Nog vele andere dingen worden in deze
fabriek vervaardigd, dingen, die alle van
de viscose en de cellulose afstammen!
Zelfs... darmen voor worst worden hier ge
maakt!
Van het hout van den sparreboom wordt
de cellulose gemaakt. Papier, kunstzijde
en cellophaan zijn afkomstig van dit na
tuurproduct: de spar!
Spitsvondige lieden braken zich het
hoofd om nieuwe gebieden te vinden voor
het gebruik van cellophaan. Daar men
wist, dat cellophaan poreus is als een aar
den kruik, dus lucht doorlaat en vocht
doorlaat, onderzocht men het cellophaan
eens goed en kwam tot de conclusie, dat
het schitterend geschikt is om te gebruiken
inplaats van darmen, voor het stoppen van
worst. Proeven bewezen, dat het cello
phaan als plantaardig product niet alleen
de goede eigenschappen van de dierlijke
darm heeft, doch tevens enkele slechte
daarvan mist, n.l. het snelle bederf en de
sterke prijsschommelingen van dit artikel.
Daarom werden er cellophaandarmen ge
maakt! Het afbinden van zoo'n cellophaan
darm vormde nu nog slechts een moeilijk
heid, maar weldra vond men ook de goe
de knoop hiervoor, zoodat de cellophaan
darm niets meer in den weg stond. Spoedig
was deze dan ook algemeen geworden. Te
genwoordig is alleen de productie van
cellophaandarmen-voor de worst fabricage
een industrie op zichzelf. De dierlijke darm
wordt geheel verdrongen.
PETROLEUM VAN SUIKERRIET EN
KOFFIEBOONEN.
In Engeland moet men een methode ont
dekt hebben om petroleum volgens een be
trekkelijk eenvoudige methode te vervaar
digen uit bepaalde plantaardige producten,
zooals suikerriet en koffieboonen, weet de
„Sunday Dispatch" tenminste mee te dee-
len. Ook de schillen van cacaoboonen en
andere planten moeten dienst kunnen doen,
om er petroleum uit te halen; weliswaar
schijnt men kool niet geheel en al te kun
nen missen bij het procédé. Mag men dit
bericht gelooven, dan moet men er reke
ning mee houden, dat reeds binnen zeer
korten tijd in Zuid-Afrika groote plantages
aangelegd zullen worden, waar men de
genoemde planten, uitsluitend, om er pe
troleum uit te winnen, verbouwen zal.
Meer dan duizend proeven, verklaarde een
der uitvinders, een zekere Mr. Hoyle, zijn
in de laatste tien jaar genomen, voordat
men tot een practisch resultaat is geko
men. Volgens de schaarsche berichten in
de Britsche Pers schijnt het proces te be
rusten op een speciaal verwarmings- en
verbrandingsprocédé. De hoofdzaak bij het
winnen van de „kunstmatige" petroleum is
natuurlijk de prijs! Mr. Hoyle en zijn me
dewerker, Mr. Freeman meenen, met hun
methode een brandstof te kunnen verkrij
gen, waarvan een liter nog geen cent kost!
Een ton planten zou ongeveer 105.9 gallons
(een gallon is 2.6 liter) ruwe petroleum,
14.6 gallons benzol, 3.1 gallons spiritus en
ruim 2700 kubieke voet gas opleveren.
DE GELEERDE POSTAMBTENAAR.
Een Parijsche geleerde wierp per onge
luk eens een enveloppe in de bus, die aan-
teekeningen bevatte over een verhandeling
betreffende het leven van „Demosthenes".
Daar deze naam op het couvert stond,
schreef een spitsvondige postambtenaar er
onder: Athene. Men stuurde den brief naar
Griekenland. Veertien dagen later kwam
de brief in Parijs terug met het opschrift:
„Vertrokken, zonder adres achter te laten!"
Inmiddels had de verstrooide professor zijn
vergissing bemerkt en eischte nu den
brief terug met de verklaring, dat hier
sprake was van den reeds meer dan 2000
jaar geleden gestorven Griekschen rede
naar.
DE ZOO VERACHTE VRIJGEZEL.
De Europeesche vrijgezellen beseffen
lang niet, hoe goed zij het eigenlijk heb
ben! In Achter-Indië wordt de hardnekki
ge vrijgezel als een misdadiger door ieder
vermeden. Bij de kaffers heeft hij even wei
nig rechten als een onmondig kind. In
China maakt men het hem heelemaal moei
lijk om ongetrouwd te blijven, want daar
worden zelfs de geesten van de gestorven
jongens en meisjes met elkaar in den echt
verbonden! De inboorlingen van Mexico
beschouwen vrijgezellen op dezelfde wijze,
als zij vroeger slaven beschouwden, zij
worden namelijk kaalgeschoren! In Korea
geeft men de vrijgezellen den naam „Ya-
tow", een naam, die men ook voor onge
trouwde meisjes gebruikt. Tal van natuur
volken rekenen de vrijgezellen behalve
als krijgsman, niet tot de volwaardige
mannen.
VISSCHEN MET DE WICHELROEDE.
Een Noorsch ingenieur is dezer dagen er
in geslaagd met een door hem geconstru
eerd apparaaat langs electrischen weg te
visschen. Het vaartuig, waarmede hij zijn
tochten onderneemt, kruist aan de kust van
Noorwegen en heeft een soort wichelroede
aan boord, namelijk een instrument, waar
mede -men de aanwezigheid van groote
scholen visch, zelfs tot op zeer groote diep
te, kan vaststellen. Het eerste succes be
stond in het vangen van een school kabel;
jauw, die op 72 meter diepte zwom. Zij
werden door het apparaat van den inge
nieur gemeld en prompt gevangen. De buit
was zoo rijk, dat de kosten van de uitrus
ting reeds volkomen gedekt zijn...
DE SCHATTEN VAN ALI PACHA.
Overal ter wereld wordt er naar schat
ten gegraven, waarom dan ook niet eens
in Constantinopel, dat twee geheimzinnige
schatkamers moet herbergen? Een der
schatkamers moet de rijkdom van de kruis
ridders bevatten. Ze zijn op een geheime
plaats in de waterleidingen ingemetseld.
De gouden staven van Ali Pacha, de heer
van Jannina, die ruim een eeuw geleden
onthoofd werd, zijn hier in een gewelf on
dergebracht, zoo verhaalt men en de tien
metselaars, die het werk volbrachten wer
den ter dood veroordeeld, opdat zij niets
van het geheim verklappen zouden. Een
ervan ontkwam zijn beulen en zijn nako
melingen zoo zegt de sage bezitten de
plannen, de aanwijzingen, die de ligging
van de geheimzinnige schatkamer nauw
keurig aangeven, Twee rijke Engelschen,
die zich aan de Rivièra verveelden, zijn
thans begonnen met naspeuringen tedoen
naar deze nakomelingen en hun plannen.
