HET GOUDEN JUBILEUM DER GLOEILAMP
RADIO-NIEUWS
WEGELING'S NIEUWSBLAD VAN VRIJDAG SO AUGUSTUS 1929 No. S5.
ECHO'S UIT DE WERELDRUIMTE?
INGEMAAKTE RADIO-GOLVEN.
In de laatste maanden van het vorige jaar
verschenen in de pers merkwaardige berichten
over door Professor Stormer te Oslo waar
genomen radio-echo's, die in tegenstelling met
de reeds bekende echo's van zoo'n langen
duur waren, dat hun optreden niet kon wor
den verklaard uit het een of meermalen om
cirkelen van den aardbol.
Dr. Balth v. d. Pol van het Philips Laborato
rium heeft in samenwerking met Professor
Stormer nauwkeurige proeven genomen, ten
einde den waren aard van het verschijnsel te
kunnen oonstateeren. Bij deze proeven zijn de
echo's met groote zekerheid waargenomen, zoo
wel te Eindhoven als te Oslo, terwijl sommige
echo's op beide plaatsen tegelijkertijd werden
gehoord. Professor Stormer tracht deze echo's
te verklaren door reflectie der radiogolven
tegen de oppervlakken der electronenstroomen,
welke hij aanwezig veronderstelt in verband
met zijn theorie omtrent het noorderlicht.
Gezien deze verklaring zouden de radiogolven
de Kenelly-Heaviside-laag moeten doorboren
en afstanden buiten de atmosfeer der aarde
doorloopen, vergelijkbaar met den afstand aar-
de-maan. Nu doorboren meestal de korte radio
golven de Kennelly-Heaviside-laag niet, daar
in dit geval radioverbindingen over zeer groo-
ten afstand niet mogelijk zouden zijn..
Een andere verklaring van de waargenomen
verschijnselen kan volgens Dr. v. d. Pol woiden
gevonden in' het feit, dat de golven wel in de
Keennelly Heaviside-laag doordringen, doch er
niet door heen gaan. Zooals Professor Appleton
heeft aangetoond, bezit deze laag een scherp
begrensde onderzijde, waartegen nagenoeg ver
ticaal voortplantende golven scherp worden
gereflecteerd. Indien nu onder bepaalde om
standigheden deze ondergrens niet zoo< scherp
is, kan het voorkomen, dat de radiogolven in
de Kennelly Heaviside-laag doordringen en zich
daarin voortplanten. Daar echter tengevolge
van den geioniseerden toestand der lucht in
deze laag de z.g. dielectrische constante kleiner
wordt en zelfs tot 0 of een negatieve waarde
kan afnemen, kan als gevolg daarvan ook de
voortplantingssnelheid van de radiogolven zeer
afnemen en wel zoodanig dat daardoor vertra
gingen ontstaan, die als oorzaak van de radio-
echo's kunnen worden beschouwd.
Het zal duidelijk zijn, dat onder deze omstan
digheden een aanzienlijke tijd kan verloopen
alvorens de echo ontvangen wordt, hoewel de
golven nimmer de atmosfeer hebben verlaten.
Dit gezichtspunt kan ook de merkwaardige
echo's, waargenomen door Hoyt-Tailor en
Young, verklaren, zoowel als het feit, dat het
tijdsinterval tusschen signaal en echo zeer
veranderlijk is, aangezien het verschijnsel uit
sluitend bepaald wordt door de gradiënt van
de electronendichtheid in de Kennelly-Hea,vi-
side-laag.
DE RADIO EN HET TOURISME.
„Ken Uw land en hebt het lief'.
Een redacteur van het Fransche weekblad
„Le Petit Radio" heeft een interview gehad
met Paul Vallat, den directeur van het „Office
National du Tourisme" in Frankrijk, waarin
hij diens meening weergeeft over de mogelijk
heden, di ede radio ons biedt ter bevordering
heden, die de radio ons biedt ter bevordering
van het tourisme. Wij achten dit onderhoud
wel zóó interessant, dat we eenige gedeelten
hiervan, welke, naar het ons voorkomt ook
voor ons land van beteekenis geacht kunnen
worden, onzen lezers niet willen onthouden.
Natuurlijk begnit het interview met de klacht,
die ook elders wel vernomen wordt, dat het
Verkeersbureau te zeer den nood van het geld
kent om een breed opgezette campagne voor
de microfoon te kunnen bekostigen. Maar dan
vertelt Paul Vallat over de reeds door zijn
Bureau gedane stappen.
„Weliswaar", zoo zegt hij, „hebben wij ge
zorgd voor de causeriën, die eiken middag
tegen half één voor de microfoon worden ge
houden, want wel worden er ook lezingen en
voordrachten gehouden door hel „Bureau de
renseignements du Tourisme", maar zij zijn nog
niet geheel zooals ze wezen moeten, daar wij
ons wegens gebrek aan geldmiddelen niet de
luxe kunnen veroorloven een speciale com
missie hiervoor aan het werk te zetten. Zoodra
onze middelen het toelaten zullen we de cause
rieën niet alleen in het Fransch houden, maar
ook in het Duitsch en Engelsch. Voorts hebben
we het plan opgevat de programma's een week
tevoren op te stellen en te baseeren op de
locale gebeurtenissen en feestelijkheden, die
plaats zullen vinden, de eigenaardigheden, der
streek, enz. Een punt van bijzonder belanp
lijkt mij, dat de luisteraars in de gelegenheid
worden gesteld dez euitzendingen steeds op
een vastgesteld uur te kunnen volgen. We zul
len trachten om de verschillende stations hier
toe te bewegen. In de toekomst hopen we ver
der de uitzendingen naar andere landen te
kunnen relayeeren".
Tot zoover de directeur van het „Office
National du Tourisme", waaruit wel bHjkt,dat
de radio in het tourisme een groote rol kan
spelen.
Allereerst komt aan de orde „Ken Uw land
en hebt het lief", Een goed: verzorgde en in
teressante radio-causerie over dit onderwerp
zal zeker niet nalaten de luisteraars te bewegen
.trips" door hun eigen land te maken, naar
streken, waaraan zij voorheen niet hadden ge-
iacht, en welker schoonheid zij zeker niet ver
moedden.
En dan zijn er de vreemdelingen, die door
radio-uitzendingen uit het te bezoeken land zelf,
hier een goeden leiddraad kunnen vinden voor
de tochten die zij wenschen te maken.
DE DRIJVENDE EFFECTENBEURS.
In onzen modernen lijd lijkt niets meer on
mogelijk en geen enkele uitvinding doet ons
meer verbazen, doch we aanvaarden ,alle
„mogelijk gebleken onmogelijkheden", als 's
levens noodzakelijkheden. We behoeven ons
dus ook niet te verwonderen over de „drijvende
ffectenbeurs", die binnen afzienbaren lijd
olgens mededeeling van de Wall Street Stock
Exhange op enkele groote Oceaanstoomers
■ds de „Leviathan", de „Berengaria", „Mauri
tania" en „Aquitania" zal worden ingericht.
Twee groote makelaarsfirma's hebben hier
toe van de bovengenoemde Exhange verlof ge
kregen, en zullen derhalve de eersten zijn, die
vloor middel van de radio de verhandeling der
aandeelen even gemakkelijk midden op den
Oceaan doen plaats vinden als in Wall Street
zelf.
Behalve de genoemde Oceaanschepen zullen
ook de bekende Fransche schepen „Ile de
France", Paris en France in de gelpgenheid
worden gesteld een eigen „effectenbeurs" te
stichten.
De groote feestdag.
Op den 21 sten October zal in de eerste
plaats de inwijding plaats vinden van de „Edi
son School of Technology". Dit belooft een
indrukwekkende plechtigheid te worden.
's Avonds biedt Henry Ford in een der zalen
van deze school een diner aan Edison laan,
waaraan vele vooraanstaande Amerikanen en
natuurlijk ook de „Edison-Pioneers" zullen
deelnemen.
Na het diner zuilen de gasten zich naar het
oude laboratorium begeven, waar geheel de
zelfde sfeer zal heerschen als vijftig jaar ge
leden. Het vertrek zal slechts verlicht zijn door
olielampen. Op de werktafels zijn echter elec-
trische kooldraadlampen geplaatst, zooals ze
in 1879 door Edison werden geconstrueerd.
Edison zal de oude generatoren opnieuw in
werking brengen, en hij zal wederom de lam
pen inschakelen. Alle aanwezigen zullen zich
het groote oogenblik kunnen voorstellen, waar
op Edison's eerste kooldraadgloeilamp voor
het eerst haar licht in het vertrek verspreidde.
Door middel van den radio-omroep zal van
alle plechtigheden een verslag worden gegeven
en vanuit een vliegtuig zal een omroeper mede-
deelen hoe de speciaal geïllumineerde steden
van Amerika er uitzien, zoodat de radioluis
teraars over heel de wereld de verschillende
gebeurtenissen zullen kunnen meemaken..
HOE DE KOOLDRAAD-GLOEILLAMP WERD
UITGEVONDEN.
Vijftig jaar geleden legde Edison den
grondslag voor onze electrische ver
lichting.
Toen men in het begin van den negentiende
eeuw iets meer van de eigenschappen van
electriciteit te weten begon te komen, waren
er verscheidene geleenden, die een methode
zochten om de electriciteit voor verlichting te
benutten. Voordat Edison het vraagstuk van
de electrische verlichting in studie nam, was
men reeds een vijftigtal jaren aan het experi-
menteeren, echter steeds zonder succes. Wel
iswaar slaagden enkele natuurkundigen er in
een kostbaar apparaat samen te stellen, dat
gedurende korten tijd eenig licht gaf, doch
deze apparaten bleken in de practijk niets te
be teekenen te hebben.
Eerste proefnemingen van Edison.
Thomas Al va Edison begon zijn eerste stu
dies met betrekking tot dit vraagstuk in den
herfst van 1877. Reeds verscheidene belang
rijke uitvindingen, zooals een methode om
vier telegrammen tegelijkertijd langs één lijn
te zenden, de kool-microfoon en de phono
greaf. waren voor dien tijd door hem ge
daan. zoodat men ook met belangstelling zijn
proefnemingen op het gebied der electrische
verlichting tegemoet zag.
Edison begon met de experimenten van zijn
voorgangers te bestudeeren en hun fouten
nauwkeurig na te gaan.
In Juli 1878 moest hij zijn werk echter sta
ken, daar zijn gezondheid, door de te ingespan
nen werk ondermijnd was. Voor herstel van
zijn gezondheid ging hij met een expeditie
van sterrekundigen mee naar Wyoming, om
daar een zonsverduistering te bestudeeren. Ook
gedurende deze periode heeft hij uitmuntend
werk verricht.
Toen Edison na deze „vacantle" van twee
maanden in z!jn laboratorium in Menlo Pai«v
terug was, begon hij weer direct aan het op
lossen van de vele vraagstukken, waarmee hij
ziVh bezig hield, en waarvan het electrische
verhchdngsprobleem er een was.
Om zijn proefnemingen op grootere schaal
mogelijk te maken organiseerde Edison in 1878
een vennootschap Verscheidene vooruitstre
vende Amerikanen namen aandeelen In deze
venootschap, die den 17en October officieel
opgericht werd onder den naam Edison Elec
tric Light Company. Het aandeelenkapitaal
bedroeg 300.000 dollar. Later is deze vennoot
schap in een andere maatschappij opgegaan.
Eerste lamp met hoogen inwendige»
weerstand.
Na een diepgaand estudie over de wetten
van Ohm, die door de meeste electro-technici
van dien tijd slechts zeer oppervlakkig gekend
werd, kwam Edison tot de conclusie, dat een
gloeilamp, om een goed practisch resultaat
te kunnen geven, een hoogen inwendigen weer
stand moest hebben. Hij besloot daarom in
zijn lampan een langen en dunnen platina-
draad te gebruiken. Hij bevestigde dezen gloei-
draad aan een voetstukje van pijp-aarde, en
overtrok den draad met een laagje zirconium-
oxyde, om tegen te gaan, dat het platina zou
oxydeeren. In Februari 1879 werd voor deze
lamp patent aangevraagd, hetgeen verkregen
werd in Mei 1880.
Deze lamp was echter in de practijk onbruik
baar, daar de gedragingen van het zirconium -
oxyde ten gevolge hadden, dat de lamp na
verlcjop van korten tijd zich zelve kortsloot.
Nog verscheidene andere proefnemingen had
den plaats met lampen met een platinargloei-
draad. maar fltoeds bleek het dat de resulta
ten in de pracUjk onbruikbaar waren.
Proefnemingen met een gioeidraad van
koolstof.
Edison had reeds uitvoerige proefnemingen
gedaan met koolstof in verband mot zijn uit
vinding van de kool-microfoon. Daardoor w$s
hij uitstekend op de hoogte met de eigenschap
pen en gedragingen van de koolstof.
In den herfst van 1879 begon Edison er
over te denken, of men niet een gioeidraad
zou kunnen gebruiken, die uit koolstof bestond.
Reeds verscheidene van zijn voorgangers had
den dit met negatief resultaat beproefd en de
natuurkundigen waren algemeen van opinie,
dat het benutten van koolstof voor een gioei
draad een onmogelijkheid was. Edison deelde
deze meening echter niet. Zoodoende begon
hij proefnemingen te doen met een kool-gloei-
draad. Hij berekende, dat een dergelijk draadje
een diameter van ongeveer l/26ste cM. moest
hebben, en gebruikte hiervoor in den beginne
draadjes dik naaigaren, die hij in een lucht
dicht kolfje verkoolde. De draadjes waren on
geveer 15 cM. lang, en werden zoo in het kolfje
bevestigd, dat ze er als U-vormige gloeidraad
jes uitkwamen. Later gebruikte hij dn plaats
van verkoolde draadjes naaigaren verkoolde
bamboevezels.
Na verscheidene proefnemingen slaagde Edi
son erin een dergelijken gioeidraad te produ-
ceeren. De uiteinden werden bevestigd aan een
tweetal platina-draadjes. Ook dit kostte veel
frioeite, daar het kooldraadje makkelijk kon
breken. Vervolgens werd de gioeidraad in
een ballonnetje geplaatst.
Tenslotte moest het "ballonnetje luchtledig
gemaakt worden, terwijl men tegelijkertijd de
gassen uit den gioeidraad dreef, hetgeen ge
schiedde door een zwak electrisch stroompje
door den gioeidraad te zenden, terwijl het bal
lonnetje luchtledig gepompt werd.
Het groote oogenblik.
Den 21sten October 1879 was het groote
oogenblik aangebroken, waarop de perste kool
draadgloeilamp beproefd zou worden. Niemand
had echter veel vertrouwen in het experiment.
Terwijl er een groot aantal belangstellenden
om hem heen stond, schakelde Edison de lamp
langzaam in. De gioeidraad gaf een zwak licht
en brak niet. Plotseling werd de volle stroom
ingeschakeld; de lamp verspreidde een helder
wit licht, en de gioeidraad bleef heel.
Zoo bleef deze lamp twee dagen achtereen
doorbranden, waarna ze den geest gaf. Doch
met dit experiment was aangetoond, dat Edi
son den goeden weg was ingeslagen.
De eerste practische toepassing.
De kooldraad-gloeilamp werd voor het eerst
toegepast voor de verlichting van een stoom
schip, de „Columbia". Er werden vier dyna
mo's op het schip geplaatst, en elke dynamo
leverde stroom voor zestig lampen. De instal
latie voldeed goed en werd gedurende vijftien
jaar gebruikt.
Na deze eerste toepassing volgden de bestel
lingen elkaar in een snel tempo op en langza
merhand verkreeg de electrische gloeilamp
He populariteit, die. zij thans bereikt heeft.
Weliswaar heeft de moderne techniek eenige
veranderingen en verbeteringen in Edison's
gloeilamp aangebracht, doch het grondprincipe
is nog steeds hetzelfde, als het door Edison
uitgedachte.
DE TOOVENAAR VAN MENLO-PARK.
In dagen van strijd.
Toen Thomas Al va Edison 21 October 1879
de practisch bruikbare gloeilamp uitvond, was
hij 32 jaar oud.
Jeugd.
Zijn jeugd was hard geweest; toen de knaap
zeven jaar oud was, verloor zijn vader al zijn
geld en werd het gezin in armoede gedompeld.
Thomas Alva, die aanvankelijk een zwak kind
was, moest al vroeg mee verdienen en reeds
op zijn 12de jaar verkocht hij ooft en snoepe
rijen langs den trein. Daarna werd hij kran-
tcn-verkooper en reisde daartoe In den Irein
mede. Dat er wat in den knaap stak, bleek,
toen hij met behulp van een zetkastje en een
drukpersje in den bagagewagen, zijn eigen
treinkrant [uitgaf, die hüj vulde met nieuws,
dal hij telkens aan de stations oppikte. De op
lage van dit blad bedroeg ongeveer 300 exem
plaren en de jeugdige journalist, drukker, uit
gever verdiende 40 dollar per maand.
Na deze periode werd Edison spoorwegtele
grafist; in deze functie moest hij elk half uur
een controle-sein aan het naburig station ge
ven, doch Edison construeerde een telegrafi
sche wekkerklok, die zijn werk overnam, zoo
dat hijzelf kon studeeren.
Wij naderen hiermede het tijdperk der uit
vindingen. Een electrische stemmenopnemer en
een electrische koersaanwijzer bewijzen dat
Edison de beide groote machten: parlement
en beurs binnen zijn gezichtskring heeft getrok
ken. Dan vindt hij een methode uit om over
éénzelfde draad in twee richtingen te telegra-
feeren. Het begin van zijn financieel succes.
De onderneming, die aan de New-Yorksche
beuris de koersen telegrafisch uitzendt had
op een goeden, of beter gezegd, een kwaden
dag het ongeluk dat haar zendapparaat defect
raakte.
Natuurlijk heerschte er juist dien dag een
wilde stemming op de beurs. De abonné's
werden ongeduldig en meenden, dat ze met
een truc van speculanten te doen hadden.
Temidden der grootste opwinding bood Edison
aan om binnen het uur het toestel te herstel
len, van welke moeilijke taak hij zich uitste
kend wist te kwijten. Als gevolg hiervan kreeg
hij een vaste aanstelling op 300 dollar per
maand.
t Als hij dan een automatiscch telegraafap-
paraat uitvindt, waarmede 1000 woorden per
minuut kunnen worden overgeseind, is zijn
naam als uitvinder voor goed gevestigd. Edison
is ruim bij kas en hierdoor in staat een lieve-
lingswensch van hem te verwezenlijken.
Menlo-Park.
Te Menlo-Park, op 40 K M; afstand van New-
York liet hij een groot laboratorium bouwen
met bibliotheek; moderne fabrieksgebouwen
verrezen, woonhuizen enz. In 1870 hield de
29-jarige Edison zijn intocht in Menlo-Park.
Hij was gehuwd en vader van drie kinderen
en had bovendien de verantwoordelijkheid te
dragen voor zijn vrij talrijk personeel van as
sistenten en krbeiders. Te Menlo-Park is enorm
hard gewerkt .Edison Zelf gaf het voorbeeld,
toonde de juistheid van zijn definitie, dat het
genie voor 1 procent in- en voor 99 transpi
ratie is. Meermalen arbeidde hij tot drie of
vier uur in den morgnn en soms vond men hem
bij het aanbreken van den dag in slaap g^vaL
len op een tafel van het laboratorium. Hij had
slechts enkele uren rust noodig. legde hij zich
neer, dan scheen de slaap op zijn bevel te ko
men. Een record vestigde hij door vijf dagen
en nachten achtereen door te werken.
Vaak was het middernacht vóór het avond
eten voor Edison en zijn staf werd binnen
gebracht. De leider wist zijn meedwerkers te
begeesteren en te inspireeren door zijn voor
beeld. De verhouding te Menlo-Park moet wel
eenigszins patriarchaal zijn geweest, immers,
wanneer een succes bereikt was, toog Edison,
met zijn staf uit visschen. Edison was eem ge
duldig hengelaar, de legende vermeldt, dat
hij eens twee dagen en twee nachten heeft
zitten visschen, zonder beet te krijgen.
(Slot volgt).
