Christelijk Dagblad voor Zeeland
„V=VIKTORIA,
DAGKALENDER.
Binnenland
DONDERDAG 16 OCT. 1941
56e JAARGANG - No. 14
Bureaux Lange Vorslslreef 70, Goes*
Postrekening 44455 - Telefoon 2438
Bijkantoor Middelburg:
Firma Boekhandel J. J. FANOY
Lange Giststraat 34 en Noordweg 155
Directeur-Hoofdredacteur:
A. DE LANGE te Goes
Abonnementsprijs 2.73 per kwartea.
Weekabonnementen voor Middelburg
Goes en plaatsen waar een agent is
aangesteld f 0.21
I Losse nummers cent
Slag van Brjansk en Wjasma nadert zijn einde
- Zeer zware verliezen voor de Bolsjewisten -
De ellende te Leningrad -
De stemming in Engeland.
DUITSCHLAND
STRIJDT VOOR
EUROPA.
Tentoonstelling van
„Eeuwig levende teekens".
Opening van het tweede seizoen
van Winterhulp'Nederland.
Zon
op onder'
8.06 18.44
De Engelsche bomaanvallen.
Familieberichten 33 cent per regel
Overige odverlentiën 30 cent per regel
Ingezonden mededeelingen 60 cent per regel
Kleine advertentièn f 0.55 bij vooruitbetaling
Advertentiën onder'letter of motto 10 ct. extra
Bij contract belangrijke korting
Het opperbevel van de Duitsche
weermacht maakt bekend:
Zooals in een extra-bericht is
bekendgemaakt, zijn de strijd
krachten van den vijand, die in
de omgeving van Wjasma zijn in
gesloten, thans definitief vernie
tigd.
Ook in de omsingelde gebieden
rondom Brjansk schrijdt de ont
binding van den vijand onophou
delijk voort. Het aantal in dezen
geweldigen dubbelen slag gemaak
te gevangenen is inmiddels tot
boven de 500.000 gestegen. Het
totale aantal der Sowjet-gevange-
nen, die sedert het begin -van den
veldtocht in het Oosten zijn ge
maakt, is reeds thans tot ver bo
ven de drie millioen gestegen.
Gevechtsvliegtuigen hebben in
den nacht van 14 op 15 Oct. be
langrijke militaire inrichtingen te
Moskou aangevallen. Er ont
stonden verscheidene branden in
installaties, die van belang zijn
Xoor de economische oorlogsvoe
ring.
Voor Gibraltar werd een
Britsche torpedojager door een
duikboot tot zinken gebracht.
De Britsche luchtmacht vloog
vannacht met vrij zwakke strijd
krachten naar West - en Zuid-
Duitschland. Door het wer
pen van brisant- en brandbommen
ontstond er in verschillende plaat
sen geringe schade. Zes Britsche
vliegtuigen werden omlaag ge
schoten.
WANT DUITSCHLAND WINT OP
ALLE FRONTEN VOOR EUROPA"
EXTRA-BERICHT.
Het opperbevel der Duitsche
weermacht maakt bekend:
De dubbele slag van Brjansk en
Wjasma nadert het einde. In den
loop van heden zijn ook de strijd
krachten, die ten Noorden van
Brjansk zijn ingesloten, onder
zeer zware, bloedige verliezen
voor den tegenstander verplet
terd.
De zuivering van het bosch-
ge^ied ten Zuiden van Brjansk
van de aldaar omsingelde overblijf
selen der verslagen vijandelijke
legers heeft nog voortgang.
De groote massa der Duitsche
strijdkrachten, die hebben deel-;
genomen aan dezen geweldigen
doorbraak- en omsingelingsslag,
is reeds vrijgekomen voor de
voortzetting varf de operaties.
Tot nog toe zyn 560.000 gevan
genen bijeengebracht en 888 vecht-
wagens en 4133 stukken geschut
buitgemaakt of vernietigd.
MISLUKTE TEGENAANVALLEN.
In den loop van 14 October hebben
de bolsjewisten, naar van militaire zijde
medegedeeld wordt, in den sector van
een Duitsch legercorps in het Zuiden van
het Oostelijk front verscheiden tegen
aanvallen gedaan. Door aanwending
van zeer zware pantserwagens tracht
ten de bolsjewisten den voortdurenden
Duitschen opmarsch tegen te houden,
waarbij zij met zware verliezen terugge
slagen werden. De Duitsche troepen ver
nietigden vele bolsjewistische pantser
wagens en maakten talrijke gevangenen.
ELLENDE TE LENINGRAD
NEEMT TOE.
(D. N. B.) De correspondent van
de „Chicago Tribune" te Helsinki meldt
op grond van verhalen van vluchtelin
gen, die de Finsche linies hebben bereikt,
over de toestanden in het belegerd Le
ningrad het volgende
De sneeuw ligt 8 c.M. dik in de stra
ten.
Ia de bosschen ten Noordwesten van
Leningrad huizen meer dan 250.000 men-
schen, honger en koude lijdende, in ellen
dige hptten, die gemaakt zijn van tak
ken en mos: Dit zijn boeren en arbeiders
uit de dorpen en steden in de omgeving,
die door de bolsjewistische autoriteiten
werden gedwongen de vlucht te nemen.
De inwoners van Leningrad leven als
haringen in een ton. lederen morgen
worden mannen en vrouwen met vracht
auto's naar de voorsteden gebracht om
loopgraven aan te'leggen. Het middag
eten, dat deze op zich zelf reeds ver
zwakte arbeiders krjjgen, bestaat uit een
soep van zouteviseh en een half pond
brood.
In de straten en parken van de stad
worden de inwoners door middel van
groote luidsprekers door dè communisti
sche leiders aangespoord, zich tot den
laatsten druppel bloed te verdedigen.
Brood wordt in den sluikhandel ver
kocht. Een brood kost het loon, dat een
geschoolde monteur in twee dagen ver
dient.
De ellende in Leningrad is thans groo-
ter dan ooit. Tienduizenden zijn reeds
dood, honderdduizenden loopen met den
dood in de schoenen.
De menschen lachen bitter over de en
kele Engelsche vliegtuigen, die in Moer-
mansk zijn aangekomen en maken grap
pen over de „Britsche hulp'". Hun angst
voor de Duitsche soldaten is verdwenen.
Zij wachten met een Oostersche kalmte
en onverschilligheid op de inneming van
de stad.
DR GöBBELS OVER DUITSCH-
LANDS KRACHT.
(D. N. B.) Het Duitsche volk kan
door de blokkade niet meer worden uit
gehongerd en wat de grondstoffen be
treft, treedt in het bijzonder thans onze
ondubbelzinnige superioriteit tegenover
onze vijanden duidelijk aan den dag, al
dus de rijksminister van propaganda, dr
Göbbels in een .rede te Berlijn,
De vijand heeft langzamerhand moéten
ervaren, dat het Duitsche rijk zoowel
in militair als in economisch opzicht on
aantastbaar is geworden. Toch ligt het
binnen het bereik van de mogelijkheden,
dat de overgebleven bolsjewistische divi
sies nog gedurende bepaalden tijd een to
taal nutteloozen, wanhopigen weerstand
zullen bieden. De oorlog tegen de Sowjet-
unie is weliswaar beslist, doch nog niet
geëindigd.-Het Duitsche volk heeft ech
ter thans de zekerheid, dat het dreigen
de gevaar uit het Oosten definitief be
zworen is.
DE BRITSCHE SOLDATEN
TE ARCHANGELSK.
United Press meldt uit Londen:
Naar men hier verneemt zijn eenige
honderden Britsche soldaten in Archan-
gelsk aangekomen. De aanwezigheid van
deze soldaten is blijkbaar de oorzaak,
zoo Zegt men hier, voor de in de Scan
dinavische landen verbreide geruchten
over de aankomst van een Britsch expe-
ditieleger in Archangelsk.
Officieel wordt uit Londen gemeld, al
dus S.P.T., dat het Britsche troepen
transport naar Archangelsk slechts uit
eenige honderden Britsche soldaten heeft
bestaan, die een materieel-transport heb
ben begeleid.
TOENEMENDE ONTEVRE
DENHEID ONDER HET EN
GELSCHE VOLK.
(D. N. B.) Wanneer de Sowjet-Unie
is verslagen, kan Duitschland niet meer
worden overwonnen. Dit is de meening
van het Engelsche volk, zegt de publi
cist Spearman in een telegram uit Lon
den, dat gepubliceerd wordt door het Ar-
gentijnsche blad „La Nacion"'.
Spearman bericht daarin voorts over
de toenemende ontevredenheid onder het
Engelsche volk over de onvoldoende
militaire hulpverleening aan dè Sowjets.
In de Engelsche pers en in particulie--
re gesprekken wordt scherpe critiek ge
oefend op het gebrek aan actie van de
Engelsche regeering. Het publiek eischt
de grootst mogelijke hulp, niet alleen
door het zenden van wapens, doch ook
door een invasie op het continent. Naar
de meening van bepaalde kringen is een
invasie echter moeilijk uit te voeren.
Groot-Brittannië is van Duinkerken nog
altijd niet hersteld. Een troepentrans
port over het Kanaal zou bovendien
Uiterts moeilijk gaan.
DE VOEDSELVOORZIENING
IN FRANKRIJK.
(D.N.B.) Vice-admiraal Darlan heeft
in een rede verklaard, dat de regeering
alles zal doen om de voedselvoorziening
van de bevolking te waarborgen. De
sluikhandel zal met alle middelen be
streden en de bestaande strafbepalingen
zullen in afzienbaren tijd verscherpt
worden. Men overweegt de doodstraf in
te voeren op misdaden tegen de voedsel;
voorziening.
TURK8CHE GENERAALS
NAAR .BERLIJN.
(D.N.B.) Op uitnoodiging van de,
Duitsche regeering hebben twee Turk-
sche généraals zich van Istanboel naar
Berlin begeven, om deel te nemen aan
een studiereis naar het Oostelijk front.
BESPREKINGEN TE TOKIO.
(Domei.) De Japansche minister-pre
sident, Konoye, heeft na een audiëntie
by den keizer, een bespreking gehad met
den lordgrootzegelbewaarder, markies
Koitsji Kido, en den voorzitter van het
kabinetsbureau voor het ontwerpen van
plannen, generaal Soezoeki. Naar ver
luidt, hebben cl"e drie staatslieden gecon
fereerd over een „ernstige aangelegen
heid".
In de bovenzalen van het Gemeente
museum te 's Gravenhage is een ten
toonstelling van volksche zinnebeelden
onder den kentitel: „Eeuwige levende
teekens" geopend.
Niet minder dan 24 zalen en kamers
treft men op deze tentoonstelling aan,
die alle aan belangwekkende uitbeeldin
gen van volksche teekens in de deelen
van ons land gewijd zijn.
De heer J. H. Feldmeyer, stichter van
de Volksche Werkgemeenschap, wees er
op, dat dit nu is een tentoonstelling op
het gebied der volkseigen cultuur.
Er zijn perioden in het leven der vol
ken en zeker van de volken in het Noor
den, waarin de eigen levensstijl ont
breekt.
Maar ook in de volken eischt het le
ven telkens weer zijn rechten op.
Het is de zin dezer tentoonstelling, me
de te helpen ons zelf te hervinden.
Vervolgens voerde Prof. Dr T. Goede-
waagen, secretaris-generaal van het de
partement van Volksvoorlichting en Kun
sten, het woord. Een teeken kan alles
beteekenen, aldus spr. Maar de diepste
beteekenis hebben de teekens, die ge
tuigen van wat de mensch het diepste
raakt. Dit zijn de teekens, die de heilig
ste waarden en goederen der menschen
vertellen, vertolken en vertalen. In de
eindelooze stilte van de wereld worden
de teekenen sprekend en vindt een men-
schengemeenschap haar weg.
De teekenen, waarmee onze voor
ouders de natuur en zichzelf hebben ge
duid, zijn slechts schy'ndood. Zij slapen
op den bodem tot een nieuw zelfbewust
geslacht hen weer naar zich toetrekt.
Welk een perspectieve openen zich niet
voor de bouwkunst, de beeldende kun
sten en het kunstambacht.
Maar de kunsten hebben ten slotte
hun zin in hun geestelijken inhoud. En
ook daarom bezinnen wij ons op de eeu
wige teekens van ons ras.
„DER SOLDAT IN HOLLAND".
De op initiatief en onder protectoraat
van den bevelhebber der weermacht in-
Nederland, den generaal der vliegers
Fr. Christansen georganiseerde photo-
graphische tentoonstelling 1 „Der Soldat
in Holland" werd gisterochtend in de
Gothieche zaal te 's Gravenhage geopend
met toespraken van generaal-major
Schwabedissen, chef van den staf der
weermacht hier te lande, en van den
Rijkscommissaris, rijksminister Seyss
Inquart.
Generaal-majoor Schwabedissen zette
in zyn inleidend woord uiteen, dat het
doel dezer tentoonstelling drievoudig is:
de bekroning van den wedstrijd, een ex
positie van de voornaamste inzendingen
en hieruit te doen voortvloeien een ten
toonstelling in Duitschland van in Ne
derland vervaardigd werk dezer militai
ren. De wedstryd heeft ten doel gehad
onze Duitsche soldaten te helpen hun
vrijen tyd zoo nuttig mogeiy'k te beste
den, land en volk van Nederland te lee-
ren kennen en het landschap in beeld te
brengen. De tentoonstelling laat zien wat
Nederland aan schoonheid biedt en hoe
de kijk van den Duitschen soldaat daar
op is.
Spreker zeide te hopen, dat ook vele
niet-militairen deze tentoonstelling zul
len bezoeken, omdat zij vooral bedoeld is
als versteviging van de verbinding tus-
schen het Nederlandsche volk en den
Duitschen soldaat.
De Rijkscommissaris, daarna de ten
toonstelling openend, deed dit met een
kort woord, waarin hij zeide gaarne zijn
medewerking hieraan te hebben willen
verleenen, omdat hij hierin een onder
deel ziet van den hem door den Führer
gegeven opdracht, alles te doen wat de
taak der weermacht kan verlichten en
de verhouding tusschen het Nederland
sche volk en den Duitschen soldaat kan
verbeteren.
Hierna werd een rondgang langs de
tentoongestelde werken gemaakt.
De stichting WinterhulpNederland
heeft haar tweede tijdvak van actie in
gezet met een byeenkomst van genoodig-
den en medewerkers in Pulohri Studio
te 's-Gravenhage.
De groote zaal was geheel bezet, het
podium was met het embleem van de
W. H. N., het klaverblad, en met de
Nederlandsche driekleur, versierd.
Mr Dr K. J. F r e d e r i k s, voorzitter
van het landeiyk eere-comité, sprak een
rede uit.
Het vaderland, dat ons zoo na aan
het hart ligt, aldus spr., beleeft een zwa-
ren', duisteren tyd, niet alleen op politiek,
maar ook op maatschappeiyk gebied.
Men moet echter door de slagschadu
wen van den tyd weten heen te zien. En
dan zie ik aan de zonnezyde van dit
tydsgewricht, dat 't Nederlandsche volk
zichzelf is gebleven, zichzelf bewust de
pandhouder te zyn van een groot verle
den en verplicht tegenover het voorge
slacht dat pand weer onbevlekt over te
geven aan de kinderen van het heden,
die de traditie zullen voortzetten.
Het saamhoorigheidsgevoel, dat thans
nog sterker zich uit dan in het verleden
moet zich ook demonstreeren in posi
tieven, opbouwenden zin.
Dezen winter zal heel veel leed ver
zacht moeten worden, vele nooden zul
len luide roepen om leniging. Door alle
eeuwen heen is het Nederlandsche volk
bekend geweest om zyn zin voor welda
digheid.
Laat dit ook nu zoo zyn en weest mild
dadig, geeft met ruime hand aan hen,
die u na staan.
In het midden van de weldadigheids
campagne, die voor de deur staat, staat
de Winterhulp-Nederland.
Hoe men zich ook tegenover de stich
ting stelt, vast staat, dat zy het eenige
kanaal is, waarlangs het sociale werk
van de georganiseerde weldadigheid mag
worden beoefend. En nu staat men voor
de vraag: hoe denkt men den nood het
hoofd te bieden, indien dit kanaal niet
gebruikt wordt?
Onloochenbaar is in ons volk een stem
ming, die de Winterhulp-Nederland op
zijn zachtst uitgedrukt, niet welgezind is.
Maar dan zeg ik tot liet Nederlandsche
volk: biyf by uw oordeel toch altyd
staan op den bodem van de nuchterheid
en de zakehjkheid, die het kenmerk van
ons volk is, vertroebel de verhoudingen
niet door overdry'ving, misken niet de
lessen der historie.
Maar van den anderen kant richt ik
my tot de leiders van de Winterhulp-
Nederland om hun op het hart te bin
den zoo reëel te zyn, dat zq begrijpend
staan tegenover de gevoelens, die in het
Nederlandsche volk leven.
In dat licht van de gevoelens in het
Nederlandsche volk moeten de leiders
van de Winterhulp-Nederland ook de
moeiiyke positie zien van de Nederland
sche burgemeesters.
De Nederlandsche burgemeesters ver
richten him zware taak in dezen ernsti-
gen tyd op een wyze, den hoogsten lof
waardig.
Zy moeten leiding geven by hun ar
beid voor de Winterhulp, evenzeer als
in het uitgebreide veld van hun bestuurs
taak. Maar by het geven van die leiding
moeten zy zich ook steeds voor oogen
houden de massieve, ware staatsmans-
wysheid, dat kracht, niet geschraagd
door beleid, gedoemd is in onvruchtbaar
heid onder te gaan. Miskennen zy dezen
primairen regel van publieke gezagsuit
oefening, dan boeten zy in het onmisken
bare vertrouwen van hun burgerij. De
leiders van de Winterhulp-Nederland, die
zich reeds zooveel arbeid in de maanden,
die achter ons liggen, hebben getroost,
mogen zich deze realiteit klaar voor
oogen stellen.
Van beide zyden is een goéde wil noo-
dig om te komen tot een resultaat, dat
waard is ernaar te streven, daar er zoo
groote belangen op het spel staan.
Met dezen wensch, dat alle Nederlan
ders zich hiervan bewust zyn, wil ik mgn
inleidend woord besluiten.
De heer C. P i a k, directeur-generaal
zette tenslotte in een uitvoerige rede de
resultaten van de winterhulp-actie in het
afgeloopen tijdvak uiteen.
De inzamelingen en vry'willig toege
zegde bijdragen leverden een totaal van
f 7.200.000 op. Alleen aan aardappelen
werd aan behoeftigen een hoeveelheid
verstrekt overeenkomende met den in
houd van een aaneengesloten rij vracht
auto's van 's-Gravenhage tot Leiden. Er
werden 316.000 porties warm voedsel
verstrekt en 5.179.000 waardebonnen,
voorts giften en goederen in natura.
Aan de speldjes is veel zorg besteed,
waardoor meer handwerk kon worden
verkregen, dat vreugde bracht aan de
genen, die ze vervaardigden.
Iedere burgemeester kan getuigen, wat
DONDERDAG 16 OCT. 1941.
Werp uw zorg op den Heere, en HU
zal u onderhoudenHy zal in eeuwigheid
niet toelaten, dat de rechtvaardige wan
kele. Ps. BB 23.
Maan
op onder
2.34 16.66
20 Oct. Nieuwe maan.
27 Oct. Eerste kwartier.
de Winterhulp doet: ieder te helpen, die
in nood verkeert.
Critiek zal er altyd biyven, de mede
werkers van de Winterhulp stellen daar
tegenover telkens opnieuw de daad, we
tende, dat honderdduizenden in Neder
land daarop wachten.
Spr. eindigde zy'n rede met de verze
kering, dat alle Winterhulpwerk uitslui
tend ten goede komt aan onze behoefti
ge landgenooten.
EEN KRACHTIG PROTEST.
Er is reeds veel geschreven over de
Britsche luchtbombardementen. Maar
hoe meer men hoort van de onbeschrijfe
lijke ellende, die er door is aangericht
des te dieper komt men onder den in
druk van het leed, dat is veroorzaakt.
Steeds krachtiger wordt het protest te
gen deze wyze van oorlogvoering, die
van Engelsche zijde wordt toegepast,
waarvan onschuldige Nederlandsche bur
gers het slachtoffer worden. Ook wg
willen in dit protesteeren niet achter biy-
ven en onze sterkste afkeuring er over
uitspreken.
Behalve te Rotterdam zyn nu ook,
zooals Winterhulp in dit nummer mee
deelt, bommen geworpen op 'n Zeeuwsch
stadje, waar geen enkel militair doel
aanwezig is. En toch zijn daar weer men
schen gedood en huizen vernield of be
schadigd. Men vraagt zich af, wat de
Britsche luchtmacht bezielt om dergeiy'-
ke bombardementen uit te voeren. De
Nederlandsche burger, en uit zyn naam
de Nederlandsche pers, kan helaas niet
anders dab protesteeren en nog eens pro
testeeren tegen deze ongehoorde, zinne-
looze bombardementen. Laat ons hopen,
dat ook de Nederlandsche autoriteiten
een krachtig protest laten hooren, dat
dit Londen bereikt en dat men daar er
naar luistere.
Moet het nu zóó worden, dat wij, Ne
derlanders, beven van angst, als een
Britsch vliegtuig gesignaleerd wordt,
dat geen -stad, geen dorp, geen schip,
ook al is er geen sprake van militair be
lang, meer veilig is?
Waar oorlog wordt gevoerd, daar
kunnen slachtoffers vallen. Maar moe
ten er nu bommen vallen op Nederland
sche steden en dorpen, als er geen mili
taire objecten zyn te bekennen? Moeten
onze dichtbevolkte steden jachtgebied
van Britsche piloten worden?
In het belang van onze burgerbevol
king moet geëischt worden, dat de En
gelsche luchtmacht uitsluitend militairè
doelen bombardeeert en dat zij alleen
strydt tegen het militaire apparaat van
haar tegenstander. Aangedrongen moet
worden bp de grootst mogelijke zorg
vuldigheid by het kiezen dezer doelen.
Kan of wil men dat niet, dan kan zij re
kenen op de verontwaardiging van het
Nederlandsche volk. Ons land mag geen
jacht- of oefenterrein van onervaren of
onverschillige Britsche vliegers worden.
Bombardementen in het wilde weg
kunnen in geen enkel opzicht verdedigd
of gerechtvaardigd worden.
Wordt hiermede voortgegaan, dan
wordt het leven hier te lande onhoud
baar.
Dat dient men toch te Londen te be
grijpen.
DE 31/2 PCT STAATSLEENING.
De commissaris voor niet-commer-
cieele vereenigingen en stichtingen
maakt bekend, dat hij op grond van
art. 6 der verord. 41/1941 aan niet-
commercieele vereenigingen en stich
tingen vergunning verleent in te schrij
ven op de 3V2 pet. Nederlandsche staats-
leening 1941 II.
Zoodra de toewijzing heeft plaats
gehad, dienen de bedragen, waarvoor
is deelgenomen, onverwijld aan den com
missaris voornoemd te -worden meege
deeld.
BURGEMEESTERS.
Met ingang van 1 November a.s. is J.
C. Haspels opnieuw tot burgemeester
van de gemeente Enkhuizen benoemd.
