Dagblad voor de Provincie Zeeland
EERSTE BLAD
CHRISTEL! J K-NATIONAAL.
Gerust gesteld.
Buitenland
DONDERDAG 3 OCTOBER 1940
55e JAARGANG - No. 3
Woensdag zesmaal alarm te Londen
Het Duitsche weermachtbericht.
Madrid eind dezer week
voor de beslissing.
Engeland's politiek in
het Verre Oosten.
De onderhandelingen
tusschen Japan en
Nederlandsch-lndië.
Het pact van drie en Rusland.
Uitgave: N. V. Uitgevers - Maatschappij
„Luctor et Emergo" ter exploitatie van
het blad „De Zeeuw"
Bureaux Lange Vorststrnnt 7 0, Qocs
Postrekening d4d5S Telefoon 2438
tiijkantoor Middelburg: Fa. Bockhandel
J. J. F A N O Y, Lange Giststraat 34 en
Noordweg 155.
Directeur - Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA
Abonnementsprijs Ei.wi per kwartMi
Weekabonnementen voor Middelburg
Goes en Vlisslngen f 0.20
Losse nummers 8 cent
Advertentiën 20 cent ger F?geJ
Ingebonden naededeeüugen cent per
Kleine Advertentiën Dinsdags es Yrlldag4
f0 78 bij vooruitbetaling
Advertentiën onder letter óf Ühottö
10 cent extra
Bij contract belangrijke Böcileg
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
Ook de „Nieuwe Meerbode" toont zich
verheugd over de op velerlei wijze aan
den dag tredende nauwere samenwerking
tuschen Antirevolutionairen en Christe
lijk Historischen.
Onze lezers zullen zich herinneren, dat
we steeds gepleit hebben voor een veel
nauwer samengaan van deze groepen.
Allerlei, veelal ingewortelde, gevoelig
heden waren tot dusver een beletsel voor
vereeniging dezer beide partijen.
We hebben in het verleden geëerbie
digd het gescheiden blijven, omdat ook
naar onze meening de tijd nog niet rijp
was voor een algeheele vereeniging.
Deze behoort van onderop te groeien.
Een fusie, welke alleen in den top ge
sloten wordt, is niet blijvend. Ze moet
wortelen in de fusie ter plaatse, in fusie
der geesten. Daarom verheugt het on3,
dat op vele plaatsen contact-commissies
in het leven worden geroepen, ten einde
ter plaatse een nauwe samenwerking te
verkrijgen tusschen Chr.-Hist. en Anti-
Rev.
Door de uitschakeling van de auto
zullen politieke streekvergaderingen wel
zeer moeilijk zijn te houden. Men zal dus
zyn kracht moeten zoeken in plaatselijke
vergaderingen.
Laat men door gemeenschappelijke
vergaderingen van de Protestantsche
Christenen in elke plaats, elkaar sterken
in het geioof aan onze roeping, om op
elk terrein van het leven God te dienen.
Met inachtname van de daarvoor ge
stelde regelen mogen we weer vergade
ren. Laten we gedurende den tijd, dat
ons dit voorrecht nog gelaten is, het ge
bruiken, ten einde als 'tware beginsel-
kennis en liefde te hamsteren voor een
misschien schaarscher periode onzer
Christelijke activiteit".
In verband hiermede stelt het blad de
vraag of we ook de Staatkundig Gere
formeerden moeten zoeken te betrekken
in het gemeenschappelijk protestantsche
Christelijk werk.
Hier moeten zekere moeilijkheden
overwonnen worden.
We hadden principieel verschil met
de Staatkundig Gereformeerden over de
overheidstaak inzake geestelijke dingen.
Dit behoeft echter samenwerking niet
uit te sluiten.
„De verschillen die er vroeger waren
en misschien in de gedachtenwereld nog
zijn, kunnen thans blijven rusten.
De nood van ons vaderland, het een
parig hartstochtelijk begeeren naar be
houd onzer geestelijke en herstel onzer
burgerlijke vrijheden is een zoo sterk
vereenigingspunt, dat het tot een Chris
telijk nationale samenwerking in staat
stelt".
Niet minder dan de „N, Meerbode"
verheugen wij ons over de toenadering
tusschen Antirevolutionairen en Christe
lijk Historischen en niets zou ons liever
zijn, dan dat de thans begonnen samen
werking zou leiden tot samensmelting,
volkomen éénwording.
En het zou zeker zijn toe te juichen,
wanneer ook de Staatk. Gereformeerden
in deze samenwerking konden worden
betrokken.
Of dit echter mogelijk zal zijp, is een
andere vraag. Sinds den lOden Mei geeft
„De Banier" bijna uitsluitend artikelen
van stichtelijk karakter. Maar de enkele
malen, dat van dezen regel werd afge
weken was er van toenadering geen spra
ke, maar veeleer een opnieuw afstand
bepalen.
„De Banier" heeft voor het optreden
van de Antirevolutionaire en Christelijk
Historische voormannen en voor de pers
van deze groepen alléén maar afkeuring.
Natuurlijk is daarmee niet alles ge
zegd.
Van meerdere kanten werd verklaard,
ook door veldpredikers, dat er geduren
de den mobilisatietijd een hartelijke en
royale samenwerking was tusschen veld
predikers en aalmoezeniers, Ds Kersten
niet uitgezonderd. Toen geen afstand-
nemen, maar, ondanks de verschillen,
een collegiale samenwerking.
Dit geeft ons hoop, dat ondanks het
afwijzend gebaar van „De Banier" toch
misschien ook op politiek gebied in deze
ernstige dagen, nu zóó groote belangen
voor de Christenen van alle richtingen
op het spel staan, meerdere toenadering
niet als uitgesloten behoeft te worden
beschouwd.
Onder dit kopje schryft de „Neder
lander":
„Gerust waren wij niet, toen wij in de
„Deutsche Volkswirt" van 13 Sept. j.l.
een artikel van Hans W. Aust lazen, dat
in zijn titel al constateerde, dat de Ne-
derlandsche industrieele politiek „op
een tweesprong" zou staan.
De schrijver stelt daar, dat de Ne-
derlandsche industrie slechts zeer ten
deele op eigen pretalies steunde, doch
zich voor een ander, en zeer groot deel
ontwikkeld heeft door beschermende
maatregelen in het binnenland en door
gebruikmaking van goedkoope halfbe-
werkte materialen, die het uit de omlig
gende productielanden verkreeg.
Daarmede zal en moet het nu uit zijn,
meent de schrijver in de „Deutsche
Volkswirt"; de industrieën, waarvoor
Nederland wèl een „gesloten economi
sche ruimte" is (wat het in het alge
meen niet mag heeten), zullen als van
ouds kunnen voortwerken. Wij zullen
hier wel kunnen denken aan de bedrijfs
takken als zuivelindustrie, steenbakkerij
en derg.
Dien ondernemingen echter, die steun
den op goedkoope halffabrikaten uit het
buitenland en/of op binnénlandsche be
scherming, wordt een vrij somber lot
voorspeld. Zij zullen in de toekomst van
geen van beide hulpmiddelen kunnen
profiteeren, en door vergaande rationa
lisatie en zoo noodig een geheel andere
oriënteering moeten trachten te redden,
wat er van hun economische positie te
redden valt. Zóó mogen wij in het kort
den inhoud van het artikel weergeven,
dat dus, indien het de inzichten van
Duitschlands leidende economisten ver
tolkte, voor onze industrie het storm-
sein heesch.
Een minder bewolkte hemel ontwa
ren wij echter, als wij de rede van com
missaris-generaal dr Hans Fischböck
lezen.
Ook de heer Fischböck stelt eenige
feiten vast, die veranderingen in ons
economisch leven noodzakelijk maken.
Hij spreekt over werkloosheid en belas-
tingverhooging, wat voorwaar geen
aangename zaken zijn. Maar de commis
saris-generaal voor financiën en econo
mie stelt ons toch niet het droevige
toekomstbeeld onzer industrie voor
oogen, dat de schrijver in de „Deutsche
Volkswirt" ontwierp. Dr Fischböck
weet, dat onze industrie moeilijkheden
ondervindt, doordat zij b.v. verschei
dene grondstoffen, die van overzee kwa
men, thans moet ontberen.
Het deed ons goed te lezen, dat voor
zoover de beschikbaarstelling van
grondstoffen, die in het binnenland niet
te verkrijgen zijn, voor de volle activi
teit van de Nederlandsche indus
trie noodzakelijk is, „er op gere
kend kan worden, dat deze grondstof
fen in gelijke hoeveelheid en onder de
zelfde voorwaarden verkregen en gele
verd kunnen worden, als in het Duit-
sche Rijk".
Ook de commissaris-generaal belooft
in zijn artikel geen gouden bergen. Dat
is onder de huidige omstandigheden ook
onmogelijk. Maar wij treffen in zijn ar
tikel den goeden wil aan, om de Neder
landsche industrie niet aan de laten
wjj hopen: tijdelijke moeilijkheden
ten onder te laten gaan, doch haar zoo
veel mogelijk de helpende hand te rei
ken. Dat stelt gerust."
(D. N. B.) Londen is gisteren door eien
voortdurende golf van Duitsche forma
ties gevechtsvliegtuigen aangevallen.
Zesmaal loeiden de sirenes in de Brit
se he hoofdstad, waardoor de bevolking
gedwongen werd opnieuw de kelders en
schuilplaatsen op te zoeken.
Door het gunstige wolkendek konden
de Duitsche vliegers de stad in goede po
sitie naderen en de van te voren opge
stelde aanvalsplannen uitvoeren. Weder
om waren voor den oorlog belangrijke in
stallaties langs de Theems en in het Oos
ten en Zuidoosten van de stad, het doel
wit. Branden, ontploffingen en zware
rookwolken getuigden van het efect der
Duitsche aanvallen.
Een groep Duitsche bommenwerpers
deed in duikvlucht een aanval op een
vliegveld in het Zuidoosten van Enge
land. Alle bommen troffen doel. Loodsen
en onderkomens stonden in vlammen. De
startbaan werd omgewoeld en onbruik
baar gemaakt.
Voor het eerst, sedert het begin der
vergeldingsvluchten, is ook de belang
rijkste fabrieksstad van Engeland, Man
chester, aangevallen.
Na Londen en Glasgow Is Manchester
de grootste stad van Engeland. Zeesche
pen tot een inhoud van 11.000 ton kun
nen de haven van Manchester aandoen.
Hier bevindt zich de op één na belang
rijkste olie-opslagplaats van Engeland,
die 600.000 ton kan bevatten.
Verder is een belangrijke wapenfa
briek in het graafschap Essex ten Noor
den van Londen, door een Duitsch ge
vechtsvliegtuig bestookt. Groote ver
woestingen werden aangericht.
Ook werd een nachtvliegveld aange
vallen, dat klaarblijkelijk diende voor ja
gers, die de wapenfabriek moesten be
schermen. Hier werden zoo zware tref
fers op de startbaan en loodsen geplaatst
dat het veld onbruikbaar werd.
Bevestigd wordt, dat de Britsche af
weer geheel op Londen geconcentreerd
is. Groote steden en zeer gewichtige mili
taire en strategische objecten bleken
volkomen onbeschermd te zijn.
DE NOODTOESTAND DER
DAKLOOZE EN SCHUILPLAATS-
ZOEKENDE LONDENAARS.
Het D. N. B. meldt uit New-York:
De ochtendbladen, zooals de New York
Times en de New York Herald Tribune
melden uit Londen, dat men zich een
voorstelling kan maken van de vreese-
lijke omstandigheden, waaronder de
meerderheid van de bevolking thans den
nacht doorbrengt, wanneer men een be
zoek brengt aan de schuilkelders van de
rijken in Westend en de schuilgelegen-
heden der arme bevolking in Eastend en
het centrum.
Die der welgestelden zijn voorzien van
bedden, stroomend warm en koud water,
gemakkelijke stoelen, radio, filminstal
latie en ventilatoren. Voor het ter ruste
gaan worden warme dranken geserveerd
en het is alles zeer gezellig.
Hoe verandert echter het beeld, als
men een bezoek brengt aan de stations
van de ondergrondsche in het centrum!
Een rit van Liverpoolstreet naar Picca
dilly geeft een ontstellende ervaring. In
de duistere catacomben van de onder
grondsche ziet men tooneelen, die men
onbestaanbaar geacht had. Reeds op het
uur, dat de kantoorbedienden zich naar
huis begeven, verdringt zich de menigte
op de trappen. Op dozijnen perrons was
geen meter ruimte ongebruikt gelaten.
Op enkele meters van voorbijrazende
treinen speelden kinderen. Moeders voed
den haar zuigelingen, terwijl oude man
nen kaart speelden. De slapers hebben
oude dekens en jassen op den smerigen
grond uitgespreid. Er hing een ondrage
lijke lucht, want het ventilatiesysteem,
dat in normale tijden reeds niet voldeed,
is thans volkomen onvoldoende. De hygi
ënische inrichtingen kunnen niet tegen
het massabezoek op en men moet voor
bereid zijn op de mogelijkheid van het
uitbreken van besmettelijke ziekten.
Het opperbevel van de Duitsche weer
macht maakt bekend:
Het luchtwapen heeft op 1 Oct. en in
den nacht van 1 op 2 Oct. weer talrijke
'voor de oorlogvoering belangrijke doelen
in Londen, alsmede in Zuid- en Midden-
Engeland aangevallen.
Omvangrijke branden en ontploffingen
konden worden waargenomen.
Deelen van een gevechtsformatie bom
bardeerden ondanks het sterke afweer
geschut de luchthaven van Pembroke-
Carew, plaatsten treffers van zwaar ka
liber op de hangars, beschadigden een
aantal vijandelijke gevechtsvliegtuigen
door bommen en machinegeweervuur op
den beganen grond en keerden zonder
verliezen naar hun punt van uitgang te
rug.
Andere formaties gevechtsvliegtuigen
deden aanvallen op de havencomplexen
van Liverpool, alsmede op de haven en
industrie-complexen van Manchester.
Branden en ontploffingen veroorzaak
ten zware schade.
Voorts gelukte het door een verras
senden aanval van de afzonderlijke ge
vechtsmachines, een wapenfabriek ten
Noorden van Londen en een in de buurt
gelegen vliegveld voor nachtvluchten
met voltreffers van zwaar kaliber te be
stoken.
De verliezen van den vijand op 1 Oct.
en in den nacht van 1 op 2 Oct. bedragen
17 vliegtuigen. Twee Duitsche vliegtui
gen worden vermist.
BRITSCHE VLIEGTUIGEN BOVEN
DUITSCH GEBIED.
Britsche vliegtuigen, aldus het Duit
sche weermachtsbericht, werden overdag
noch boven het Rijksgebied, noch boven
de door Duitschland bezette gebieden
gesignaleerd. Des nachts viel de tegen
stander met meerdere vliegtuigen een
reeks van steden in West-Duitschland
aan, waar aan talrijke woonhuizen groo
te brandschade werd veroorzaakt.
Eenige Britsche bommenwerpers vlo
gen via Noord-Duitschland ook naar de
Rijkshoofdstad, doch werden daar door
een goed liggend versperringsvuur van
de luchtdoelartillerie uit hun aanvals-
koers weggedrongen.
Ten Oosten van Berlijn hebben de Brit
sche vliegtuigen tal van brandbommen
en explosieve bommen op een steenbak
kerij geworpen. Verdere schade aan ge
bouwen of personen werd hier niet aan
gericht.
ENGELSCHE BERICHTEN OVER
NIEUWE VLIEGTUIGEN.
In de afgeloopen dagen is in een ge
deelte van de wereldpers van Londen uit
een bericht gelanceerd, dat melding
maakte van zoogenamde nieuwe Engel-
sche uitvindingen voor het luchtwapen,
o.a. van een nieuw gebouwden bommen-
werper van een bijzonder type.
In politieke en militaire kringen te
Berlijn beschouwt men dit bericht als
een van de gebruikelijke tendentieuze be
richten, met het doel de meer en meer
dalende bedrijvigheid van de Royal Air
Force op grond van de stijgende succes
sen van de Duitsche luchtaanvallen op
iEngeland te verdoezelen en door dreige
menten tenminste een gedeelte van het
verloren gegane prestige te herwinnen.
Deze Engelsche beweringen hebben in
Berlijn, aldus verklaart men in Duitsche
kringen, ten hoogste een belachelijken
indruk gewekt.
United Press meldt uit Rome:
De belangrijke beslissing, of Spanje
aan den oorlog deel zal nemen, zal, naar
de meening van toonaangevende kringen
te Rome nog aan het einde dezer week
in Madrid genomen worden, zoodra Su-
ner na zijn conferenties met Hitier en
(Mussolini teruggekeerd is. Suner is
voornemens vandaag per vliegtuig te
vertrekken. Hij zal Vrijdag in de Spaan-
sche hoofdstad aankomen en onmiddel
lijk aan Franco verslag uitbrengen.
Naar te Rome verluidt, hebben zoo
wel Mussolini als Hitler met Suner zeer
openhartig gesproken over de positie van
Spanje in het huidige conflict.
DE EERSTE FRANSCHE
JODENWETTEN.
Uit Vichy seint United Press:
Dinsdag is in den ministerraad de
tekst van de Fransche Jodenwetten op
gesteld. Dit wordt de eerste rassenwet
in de geschiedenis van den Franschen
staat. De nieuwe verordening, die eerst
over eenigen tijd afgekondigd wordt,
verdeelt de Joden in verschillende klas
sen. In Frankrijk geboren Joden, die in
het leger gediend hebben, worden gelijk
gesteld met de andere Franschen, Alle
andere Joden zullen aan speciale regelen
onderworpen worden.
DUITSCH-RUSSISCHE
SPOORWEGOVEREENKOMST.
Gistermiddag is te Berlijn tusschen
Rusland en Duitschland een spoorweg
overeenkomst geteekend, tengevolge
waarvan een regelmatig passagiersver
voer tusschen Berlijn en Moskou over
een aantal spoorlijnen zal worden inge
steld, alsook een geregeld vrachtgoede-
renverkeer.
HET ITALIAANSCHE
WEERMACHTSBERICHT.
Het Italiaansche weermachtsbericht
meldt o.a.
De vijandelijke luchtmacht heeft eeni
ge aanvallen ondernomen, waarbij vijf
personen te Boeg gewond werden en een
te Tobroek. De aangerichte schade is
zeer gering.
In het centrale deel van de Middelland-
sche Zee heeft onze duikboot Medusa
een viermotorig Engelsch toestel neer
geschoten. In het oostelijke bekken van
de Middellandsche Zee heeft onze lucht
macht een vlootformatie aangevallen,
bestaande uit twee kruisers. De lucht
basis van Aden is door een van onze
luchtformaties gebombardeerd. Alle toe
stellen zijn behouden terug gekeerd.
De vijandelijke luchtmacht bombar
deerde Gherilli (Somaliland) zonder er
slachtoffers te maken of schade aan te
richten. Tijdens een aanval op de spoor
lijn ten Noordoosten van Diredaoea is
een Askari gedood; er werd geen mate-
rieele schade aangericht.
CHINA ALS BONDGENOOT.
United Press meldt:
In politieke kringen te Londen is men
van meening, dat na het sluiten van het
bondgenootschap tusschen Japan en de
Uit Tokio wordt aan het D.N.B. ge
meld:
Tegenover vertegenwoordigers van
de Japansche pers heeft de chef van het
Nederlandsche propagandabureau in
Batavia verklaard, dat naar zyn mee
ning het driemogendhedenpact betrek
king heeft op alle gebieden van Oost-
Azië, met uitzondering van Neder-
landsch-Indië, waarvoor door het pact
geen nieuwe toestand wordt geschapen.
In de betrekkingen van Japan tot Ne-
derlandsch-Indië is naar zijn meening
niets veranderd. Hij hoopt ook, dat de
tegenwoordige oeconomische onderhan
delingen tusschen Japan en Neder-
landsch-Indië in vriendschappelijken
geest zullen worden voortgezet.
Van bevoegde zijde wyst men erop,
zegt de „N. R. Crt.", dat reeds te Ber
lin verklaard is, dat de positie van Ne-
Üerlandsch-Indië by de onderhandelin
gen tusschen Berlyn, Rome en Tokio
niet ter sprake gekomen is. Men wijst
erop, dat het gesloten verdrag de lei
dende, maar niet de totale heerschers-
macht van ieder in hun eigen ruimte er
kent, met uitsluiting van aan deze ruim
ten vreemde machten.
Overigens, zoo vervolgde onze zegs
man, maakt de gouverneur-generaal van
Nederlandseh-Indië de zaak niet gemak
kelijker, wanneer hij zich door zijn zwij
gen van verbinding met het moederland
en met de regeering van het Duitsche
rijk afsnijdt.
mogendheden van de spil de Engelsche
politiek in het Verre Oosten zich zal
bewegen in de richting, dat China als
een bondgenoot van Engeland behan
deld zal worden.
Men is reeds bezig er aan te werken,
dat niet slechts de weg door Birtna weer
voor transporten naar Tsjoenking open
gesteld zal worden, doch ook dat aan
Tsjang Kai-sjek rechtstreeksche hulp
zal worden verleend. Er gaan geruchten,
dat de Engelsche regeering reeds ver
scheidene maatregelen in die richting in
studie heeft genomen.
Voorts zal mogelijk een militaire en
oeconomische missie naar China gezon
den worden,
JAPAN ZAL KRACHTIG OPTREDEN.
Het van Engelsche zijde bekend ge
maakte voornemen om den weg door
Birma weer voor leveringen aan Tsjiang
Kai-sjek te openen trekt, naar de Jo-
mioeri Sjimboen meldt, ten zeerste de
aandacht van de Japansche regeering.
Men betoogt, dat Engeland op deze
wijze niet alleen het openen van nieuwe
onderhandelingen, zooals destijds over
eengekomen bij het treffen van een re
geling voor drie maanden, bruusk ne
geert, maar ook definitief zich voor
nemens toont in het geheel niet te treden
in eischen van Japan. Deze plotselinge
wijziging van de Engelsche houding is
hoofdzakelijk een uitvloeisel van druk
uit de Vereenigde Staten.
De Japansche regeering zal, naar of-
ficiëele kringen met klem verzekeren,
de hindernissen met alle kracht weten
opzy te schuiven. (D.N.B.)
Het driemogendhedenpact en zijn mo
gelijke gevolgen vormen nog steeds het
voornaamste thema van de Japansche
pers.
Op den voorgrond staan thans Japan's
betrekkingen met de Sowjetunie. Alge
meen wordt de wensch naar een ver
strekkende verbetering tot uitdrukking
gebracht.
De Hotsji meent, dat het sluiten van
een pact tusschen Japan en de Sowjet
unie niet slechts voor geheel Oost-Azië,
maar ook in het algemeen voor de ver
dere betrekkingen tusschen de mogend
heden van het Berlijnsche pact en de
Sowjetunie dienstig zou zijn. Voorwaar
de is de normaliseering van de betrek
kingen van Japan met Rusland.
Een oplossing van alle tusschen Ja
pan en Rusland hangende kwesties is
mogelijk. Rusland moet echter zijn neu
traliteit ook uitbreiden tot Tsjiang Kai-
sjek.
Ook de Jomioeri wijst op de noodzake
lijkheid van diplomatieke onderhandelin
gen tusschen Rusland en Japan. Enge
land en Amerika trachten deze toenade
ring door tendentieuze berichten te ver
hinderen. De benoeming van Tatekawa
tot ambassadeur te Moskou wijst on
dubbelzinnig op den wil van Japan tot
verbetering van de tegenwoordige be
trekkingen.