Oe luchtaanvallen op Engeland.
lïevaar voor de vrije school
Dagblad voor de Provincie Zeeland
EERSTE BLAD
^EERHERSTEL.
Buitenland
Het Duitsche weermachtbericht.
Göring boven Londen.
Britsche cijfers over den luchtslag.
Londen moet kiezen het lot van
Warschau of dat van Parijs.
DINSDAG 17 SEPTEMBER 1940
54e JAARGANG - No. 293
Uitgave: N. V. Uitgevers-Maatschappij
„Liictor et Emergo" ter exploitatie van
het blad „De Zeeuw"
Bureaux Lange Vorststrant 7 0, doe*
Postrekening 44458 Telefoon 2438
Bijkantoor Middelburg: Fa. Boekhandel
J. J. F A N O Y, Lange Olststraat 34 en
Noordweg 155.
Directeur Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA
Abonnementsprijs S2M per fewsrCaat
Weekabonnementen voor Middelburg
Goes en Vfisstngen f 0.20
Losae nummers 5 cent
Advertentiën 30 cent per ref5e'
ingezonden rnededeefingen 00 eest per regel
Kleine Advertentiën Dinsdags en Vrijdags
f 0.75 bij vooruitbetaling
Advertentiën onder letter of motto
10 cent extra j
BIJ contract BëlaHgfiJKe lêdrtlBg
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
Op droeve wyze is de laatste maan
den de eer van Nederland, van het Ne-
derlandsche volk en zijn regeering aan
getast. En dat niet door buitenlanders,
maar door volksgenooten.
Er was hier niets dat deugde. Alles
was rot geworden en wormstekig.
Een nieuwe koers was daarom nood
zakelijk, met nieuwe leiders.
Het heeft de aandacht getrokken
hoe deze leugenachtige en voor land
en volk schadelijke beweringen slag op
slag, van Duitsche zijde werden
weersproken.
Telkens weer ontdekten zij, dat er in
ons land en de wijze waarop het be
stuurd werd, zeer veel viel te waardee-
ren.
In dit verband mag ook worden ge
noemd een artikel van dr Wohlthat,
den bekwamen adviseur van de directie
der Nederlandsche bank in het Jaar
beursnummer, in de „Deutsche Zeitung
fiir die Niederlanden".
Schrijvende over wat straks econo
misch mogelijk zal zijn zegt hij o.a.:
„Deze gedachten betreffende de oeco-
nomische mogelijkheden zullen nog
meer relief krijgen wanneer de betrek
kingen met het Nederlandsch-Indische
koloniale rijk weder zullen kunnen wor
den hervat.
In de koloniën heeft Nederland in een
geschiedenis van 350 jaar een b ij -
zondere Europeesche
leiding gegeven, waarop
iedere Nederlander met
recht trotsch kan zijn.
De rijkdom en de hooge levensstandaard
van Nederland zijn in de eerste plaats
gegrond op het koloniale rijk. De groote
en zeer waardevolle grondstoffen, die
Nederlandsch-Indië produceert zijn in
het verleden steeds in overwegende
mate door Europa opgenomen daar de
markt in het moederland klein was. On
der de Europeesche verbruikers stond
Duitschland in de eerste plaats en in
de toekomst zal de afzet van de kolo
niale productie een nog grootere markt
in de Europeesche economische levens
ruimte vinden."
Op wat Nederland in Indië presteer
de, mogen wij met recht trotsch zjjn,
zegt deze zeker niet bevooroordeelde
Duitsche deskundige.
Voor deze openhartige uitspraak, die
tevens eer-herstel inhoudt, zijn wij
dankbaar.
„Volk en Vaderland", het weekblad
van de N.S.B., van 6 Sept., deelde mede,
dat in de maanden Juli en Aug. een on-
derwjjs-commissie uit de N.S.B. is werk
zaam geweest. De uitkomsten van haar
werk zijn neergelegd in een rapport, dat
onder de aandacht der onderwys-autori-
teiten is gebracht. Voor het onderwijs in
al zijn geledingen wil men de doorvoering
van de staatsschool, om het benoemings
recht tot den staat te trekken."
Deze uitspraak heeft met name in de
kringen van de voorstanders der vrije
Christelijke school, sterk de aandacht ge
trokken.
Protesten en waarschuwingen zijn niet
uitgebleven.
Zoo schreef b.v. de „Nieuwe Prov.
Gron. Crt.:
De christenouders weten nu wat de
N. S. B. op dit punt wil.
Deze beweging wil de grondwettig ge
waarborgde rechten van de ouders op
hun eigen vrije school „intrekken".
Ze wil de vrije christelijke school doen
verdwijnen.
Ze wil ons datgene ontnemen, waar
voor wij tachtig jaar hebben gestreden,
kn geofferd. En gebeden.
Als de heer Mussert meent dat hij
angs dezen weg de volkseenheid kan be-
verSist hÜ zich. Het christelijk
volksdeel zal zich met alle kracht ver
zetten tegen de poging om het zijn eigen
chool met den Bijbel te ontnemen. Het
zal, als het moet, den tachtig jarigen
schoolstrijd overdoen.
Het gaat hier om het recht der ouders.
Het gaat hier, in laatste instantie, om
ue rechten des H e e r e n.
school^6n af Van °nZe vrije' christelijke
vn^n^0r ^en iHdvuh van de ontvangst
u de conclusie van het rapport gaf
„Volk en Vaderland" in het nummer van
13 September de volgende nadere ver
klaring:
„In het artikel „Herziening van het
onderwijs", voorkomende in ons nummer
van 6 Sept. j.l„ komt een uitdrukking
voor, die misverstand kan teweeg bren
gen en ook heeft teweeg gebracht.
Hierin is sprake van een onderwijs-com-
missie, die in Juli en Augustus is werk
zaam geweest en haar werk heeft neer
gelegd in een rapport, waarin de door
voering van de „staatsschool" wordt ge-
wenscht. Dit rapport is inderdaad opge
steld, maar het ging niet uit van een
onderwas-commissaris, die door de N.S.
B. is ingesteld, en het geeft ook geens
zins de meening van de N.S.B. omtrent
onderwijsvraagstukken weer.
Weliswaar wil de N.S.B. het onderwijs
onttrekken aan de macht van kleine po
tentaatjes, maar zij wil dat doen door
een corporatieve organisatie van het on
derwijs.
De N.S.B. blyft in deze onveranderd
staan op het standpunt, dat door haar
Leider in de bekende brochure over het
„onderwijs" is uiteengezet."
Erg duidelijk is deze tegenspraak niet.
„Het rapport geeft geenszins de mee
ning van de N.S.B. omtrent onderwijs
vraagstukken weer."
Maar het was opgesteld door een com
missie uit de N.S.B.
En het werd zoo belangrijk geacht,
dat het onder de aandacht van de onder-
wijs-autoriteiten werd gebracht.
Maar goed, de N.S.B. maakt zich van
dit rapport los.
Evenwel: het onderwijs moet worden
onttrokken aan de macht van kleine po
tentaatjes.
Met die „potentaatjes" kunnen wel
niet anders bedoeld zijn dan de door de
ouders gekozen schoolbesturen, die over
het onderwijs in het algemeen weinig
zeggenschap hebben daarvoor zorgt
het staatstoezicht maar die wel, in
den geest van de ouders, waken voor de
beginselen waarop het onderwijs is ge
baseerd.
Die „potentaatjes" moeten worden
onttroond. De ouders zullen door middel
van de door hen gekozen bestuurders
geen zeggenschap meer mogen hebben
over de opvoeding van hun kinderen.
Maar wat bljjft er dan nog over van
de grondwettig gewaarborgde rechten
der ouders
Een nieuwe, maar dan ook ondubbel
zinnige nadere verklaring is waarlijk niet
overbodig.
Het opperbevel van de Duitsche weer
macht maakt bekend:
Op 15 September en in den
nacht van 15 op 16 September
zijn onder zeer moeilijke me
teorologische omstandig
heden de vergeldingsvluch-
ten t.egen Londen voortgezet.
Gevechtsvliegers vielen „docks" en
haveninstallaties aan, troffen met een
bom van zwaar kaliber de gasfabriek
van Bromley, staken een opslagplaats
van petroleum in brand en plaatsten
treffers op stations alsmede voor den
oorlog belangrijke industriëele installa
ties in Woolwich en andere deelen van
de stad. Ook de haveninstallaties van
Dover en Portland, waar een petroleum-
opslagplaats in brand geschoten werd,
alsmede de vliegtuigfabrieken te Sou
thampton werden met bommen bestookt.
Aan de Iersche alsmede aan de Schot-
sche en Engelsche Oostkust slaagde men
er bij den aanval op verscheiden kon
vooien in twee koopvaardijschepen van
in totaal 18.000 br. r. t. tot zinken te
brengen, een in brand te schieten en een
zwaar te beschadigen. Een ander koop
vaardijschip van 8000 br. r. t. werd
's nachts in het Kanaal tot zinken ge
bracht.
Formaties gevechtsvliegers onderna
men nachtelijke aanvallen op Liver
pool en Birmingham. Ook hier
ontstonden talrijke branden. Het leggen
van mijnen voor Engelsche havens is
voortgezet.
Pogingen van Britsche vliegtuigen om
in den vorigen nacht Berlijn aan te
vallen mislukten. In enkele steden van
West-Duitschland vielen bommen op
woonwijken. Daarbij werden in een
plaats verscheidene huizen vernield en
een school in brand geschoten. Twee
burgers zijn gedood, verscheidene ge
kwetst. Luchtdoelartillerie en nachtja
gers schoten elk een vliegtuig neer.
De totale verliezen van den vijand
bedroegen 79 vliegtuigen. 43 eigen vlieg
tuigen worden vermist.
HET LOT VAN LONDEN.
Het A. N. P. meldt uit Stockholm:
Bjjna alle te Londen werkzame jour
nalisten hebben de laatste dagen als hun
oordeel te kennen gegeven, dat Londen
thans een lot treft, waarvan de tragiek
slechts naar weinig voorbeelden uit de
geschiedenis van alle oorlogen kan wor
den afgemeten.
Svenska Dagbladet maakte Zondag
morgen de vergelijking met Warschau
en Barcelona.
Neutrale militaire deskundigen wyzen
er op, hoeveel geldverlies en slijtage ver
bonden zijn aan de nieuwe tactiek van
het Engelsche afweergeschut, dat er
naar streeft een ondoordringbare ver
sperring van vuur om Londen te leggen,
zoodra Duitsche vliegtuigen naderen.
Alleen al in den eersten nacht zijn een
half millioen granaten ter waarde van
bijna drie millioen pond sterling ver
schoten. Bovendien slijt het geschut in
buitengewoon sterke mate. Een dergelijk
verbruik van munitie en geschut kan
,zieh zelfs het Britsche rijk, financieel
noch materieel, veroorloven, vooral niet
wanneer Engeland zijn grootste kans
ziet in een langdurigen oorlog. De nieu
we methode is een reusachtige verspil
ling, waarby het resultaat nog zeer twij
felachtig is, daar de Duitschers zich tot
dusverre niet van hun aanvallen hebben
laten afhouden. (D. N. B.)
ENGELSCHE COMMUNIQUE'S.
Het D. N. B. meldt uit New York:
De Engelsche hoofdstad heeft Zondag
volgens Reuter vijf luchtaanvallen te
doorstaan gehad.
In aanmerkelijk verzwakten vorm
geeft het ininisterie van luchtvaart toe,
dat de Duitsche toestellen overdag en
's nachts tot in het hart van het Empire
doordringen en in talrijke gevallen zelfs
schade veroorzaakt hebben.
Volgens mededeeling van het Britsche
ministerie van luchtvaart is 't Bucking
ham paleis opnieuw getroffen. De ver
trekken van de Koningin zouden bescha
digd zijn. De Koning en de Koningin wa
ren niet aanwezig: in het paleis bevindt
zich slechts het sterk gereduceerde per
soneel.
Bijzonderheden over de beschadigin
gen aan voor den oorlog belangrijke ob
jecten worden verzwegen.
Zooals bekend, aldus meldt het D. N.
B. verder, ligt het Buckingham paleis
in de onmiddellijke nabijheid van een
kazerne en een opslagplaats van petro
leum. Of dezen militairen doelen iets is
overkomen, valt op het oogenblik niet
na te gaan.
Het D. N. B. meldt uit Berlijn
Zooals bekend, leidt rijksmaarschalk
Göring persoonlijk de actie van de lucht
macht tegen Engeland van zijn kwartier
in Noord-Frankrijk uit. Van een hoog
officier uit den kring van Görings naaste
medewerkers verneemt het D. N. B. de
volgende bijzonderheden.
Het hoofdkwartier van Hermann Gö
ring bevindt zich in een klein plaatsje
in Normandië. Het is volmaakt bjj de
omstreken aangepast en kan van een
vliegtuig uit nauwelijks herkend wor
den. Van hier geeft de opperbevelheb
ber der Duitsche1 luchtmacht bevelen
voor de aanvallen op Engeland en voor
de luchtverdediging in het Duitsche rijk
en het bezette gebied. Besprekingen met
hooggeplaatste commandanten en offi
cieren van den staf, bezoeken aan troe-
penonderdeelen en nu en dan vliegtoch
ten vormen het programma van den dag.
Vaak grijpt de rijksmaarschalk persoon
lijk in voor de leiding van bijzonder be
langrijke afdeelingen en geeft hij raad
en aanwijzingen.
Zondagavond is Göring opgestegen
voor een nachtvlucht boven Londen. Hij
maakte daarvoor gebruik van het nieu
we type der Duitsche bommenwerpers,
de Ju 88. Hij bestuurde het toestel zelf.
Hij wees een sterk escorte af èn liet zich
slechts begeleiden door twee vernielings
toestellen, die links en rechts achter
hem vlogen.. Na zijn terugkeer was hij
zeer onder den indruk van de groote
uitwerking der bomaanvallen. Hij zeide
woordelijk: „Ik ben blij, dat ik van mijn
luchtwapen een zóó sterk wapen heb ge
maakt. Zij heeft in Polen en Noorwegen
en bij den veldtocht in het Westen de
beslissing gebracht en zal ook in den
strijd tegen Engeland ons scherpste
zwaard zijn".
De Britsche autoriteiten zijn bij haar
mededeelingen over de verliezen bij de
deels zeer heftige luchtgevechten van
Zondag en Maandagochtend, zoo meldt
het frontbericht van het D. N. B., voor
het eerst afgeweken van de gewoonte do
cijfers eenvoudig om te keeren.
Zij hebben ditmaal uit de 79 neerge
schoten Britsche vliegtuigen 179 neer
gehaalde Duitsche toestellen gefabri
ceerd.
Tot deze overdrijving, die verder gaat
dan men gewend is, heeft men zich blijk
baar gedwongen gezien, om de volgende
reden:
Het staat vast en het wordt zelfs
door de Amerikaansche pers toegege
ven dat onder de bevolking van Lon
den een voortdurend stijgende ontevre
denheid heerscht over de maatregelen
ter verdediging van de hoofdstad.
In weerwil van de nieuwe versterking
van het afweergeschut en van de con
centratie der jagers voor de bescherming
van Londen, slagen de Duitsche vlie
gers er steeds weer in ook het „moderne
versperringsnet" te doorbreken en hun
welgerichte bommen te laten vallen. Dat
de schuilgelegenheden in Londen wat het
aantal en aard betreft, volkomen onvol
doende zijn, kan ook in Engeland nie
mand bestrijden.
Op grond van al deze dingen heeft
het Britsche ministerie van Luchtvaart
zijn toevlucht genomen tot de grootste
overdrijving en tot het verspreiden van
berichten over een geweldige overwin
ning boven Londen, zooals dit, wanneer
de toestand door successen van den te
genstander kritiek begint te worden, ge
woonlijk geschiedt.
Het D. N. B. meldt uit Berlijn:
Londen is thans in een stadium ge
komen, waarin het moet kiezen tusschen
het lot van Warschau en dat van Parijs.
Dit is de meening, die in welingelichte
Duitsche kringen tot uiting gebracht
wordt. Dezelfde kringen kenmerken de
Engelsche poging om de hoofdstad hals
over kop te verlaten als een hopelooze
onderneming.
Thans is het daarvoor te laat.
De bevolking van Londen zal daarom
door de schuld van de Engelsche regee
ring verschrikkelijke weken tegemoet
gaan, waarin zij aan honger, koude en
regen zal zijn blootgesteld.
Bevoegde kringen te Berlijn verklaren
dat de eens als bondgenooten van Enge
land voorgestelde factoren van weder,
mist en water, thans vijanden van Groot-
Brittannië zullen blijken te zijn. De veel
vuldig vernomen opvatting, dat na de
verwoestende aanvallen van de Duitsche
bommenwerpers op Londen de vergel
ding tegen Engeland als afgeloopen kan
beschouwd worden, wordt inzefde be
voegde kringen ten sterkste betwist.
De Royal Air Force heeft maanden
lang haar bommen bijna uitsluitend op
burgerlijke doelen laten vallen en vele
honderden Duitsche burgers, onder wie
vele vrouwen en kinderen, gedood.
De Duitsche weermacht, zoo wordt te
Berlijn zeer nadrukkelijk verklaard, be
schouwt dezen oorlog niet als een spel,
waarbij men slagen ontvangt en terug
geeft, om dat quitte te zijn. Veeleer zou
het er thans om kunnen gaan de vernie
tigende slagen van het Duitsche lucht
wapen tegen Londen tot de beslissing
onverminderd voort te zetten. Dit is, zoo
verklaart men, vooral van belang we
gens de militaire overweging, dat Lon
den ruim een derde van het Engelsche
oorlogspotentieel herbergt Bovendien
ging tot dusver 43 pet. van den geheelen
Engelschen invoer over de haven van
Londen.
Alleen daarom reeds zullen de aanval
len op Londen met toenemende hevig
heid worden voortgezet.
De vraag van de meerderheid, vooral
in de lucht, wordt van uur tot uur meer
besproken. Dat de actieradius der Duit
sche luchtmacht onvergelijkelijk veel
grooter is, kan nauwelijks worden ont
kent. De Duitsche vliegtuigbases liggen
in een lange rij van Noorwegen tot de
Westkust van Frankrijk, bijna voor de
poorten van Londen, terwijl de Royal
Air Force zelfs voor het Ruhrgebied een
aanzienlijken afstand moet afleggen.
De uitwerkingscoeëfficient voor een
Britsch vliegtuig, dat Berlijn wil berei
ken staat tot die van een Duitsch vlieg
tuig dat naar Londen vliegt, als 1 tot 10
of zelfs 1 tot 15. Indien men de groote
numerieke meerderheid van de Duitsche
luchtmacht in aanmerking neemt, kan
er over het resultaat der vergelijking
moeilijk twijfel bestaan.
Churchill wist in zijn laatste radiorede
veel te vertellen over groote Duitsche
voorbereidingen voor een landing. Het
gevaar zal dan ook geenszins voorbij zijn
als de beroemde herfst- en wintermist
over de eilanden zal dalen.
HET LONDENSCHE RIOLEERINGS-
STELSEL.
Als gevolg van de talrijke Duitsche
bomaanvallen in de afgeloopen week zjjn
in verscheidene deelen van de stad Lon
den de rioleeringsbuizen volkomen ver
nield. Het is een bekend feit, dat de rio
leeringsbuizen in Londen als gevolg van
de geringe vorst in het koude jaargetijde
slechts op heel geringe diepte onder het
straatoppervlak liggen. In andere hoofd
steden op het vasteland daarentegen lig
gen de rioleeringsbuizen wegens de veel
heviger koude zóó diep, dat zij door bom-
treffers in het algemeen niet beschadigd
kunnen worden.
Wanneer het in Londen niet gelukt,
de beschadigde rioleeringsbuizen snel te
herstellen, hetgeen met het oog op de
toenemende Duitsche aanvallen onwaar
schijnlijk is, moet verwacht worden, dat
binnenkort in de Engelsche hoofdstad
ernstige hygiënische gevaren zullen ont
staan. (D. N. B.)
VLAAMSCHE KRIJGSGEVANGENEN
IN VRIJHEID.
Naar het A.N.P. meldt, werd een com
missie uit in Duitschland gevestigde Vla
mingen eenige maanden geleden in de
gelegenheid gesteld alle Belgische kam
pen van krijgsgevangenen te bezoeken.
Het gevolg van dit bezoek was, dat Vla
mingen, die in de Vlaamsche vrijheids
beweging in de eerste rij hebben ge
staan, onmiddellijk uit de krijgsgevan
genschap ontslagen werden. Thans is be
paald, dat alle Vlaamsche krijgsgevan
genen, die als echte Vlamingen kunnen
worden beschouwd, in vrijheid zullen
worden gesteld, waarmede Zaterdag j.l.
een aanvang is gemaakt.
DE KORENOOGST IN DUITSCHLAND
STAAT ER GOED VOOR.
In verband met het neerwerpen van
brandplaatjes uit Engelsche vliegtuigen,
waardoor op sommige punten de oogst
vernield kan worden, herinnert het Ham
burger Tageblatt eraan, dat Duitsch
land zoowel militair als uit het oogpunt
van de voeding op alles was voorbereid.
De oogst van 1939, die een topcijfer be
reikte, was bq het uitbreken van den
oorlog onder dak. De broodkaart werd
ingevoerd ten einde voor jaren de koren
voorziening te verzekeren. Tengevolge
van toevoer uit het Z.O. en de Sovjet-
Unie zijn de voorraden nauweiyks ver
minderd. De koude winter en het natte
voorjaar werkten wel tegen, maar men
is erin geslaagd een behoorleken graan
oogst binnen te halen, die slechts 2 pet.
ligt onder het jaargemiddelde van den in
Augustus voorloopig geraamden omvang
der laatste vergelykbare jaren van 1934
tot 38.
Dit zou niet mogeiyk geweest zyn als
niet reeds in de voorafgegane jaren de
„productieslag" ware ingeleid door ver
betering van den bodem, selectie van het
zaaigoed en het intensiveeren van den
akkerbouw in het algemeen.
Met dat al moet er zuinig met het ko
ren worden omgegaan. De oogst aan z.g.
hakvruchten is reeds als gunstig geken
schetst en ook het gehalte van aardap
pelen en rapen wordt geroemd.
HET BEKLEMMENDE VRAAGSTUK
VAN DE WERKLOOSHEID IN
FRANKRIJK.
Alle berichten van de vertegenwoordi
gers der Duitsche bladen in Frankrijk
stemmen daarin overeen, dat men er zich
onvoldoende rekenschap van de rauwe
werkeiykheid geeft. In de zoele Septem-
ber-avonden waren de caféterrassen
dicht bezet; aldoor meer Paryzenaars
keeren in hun stad terug. De gesprekken
.geleken op die van andere September-
avonden.
Alleen het geringe aantal auto's en
het aldoor stygende van de rijwielen is
het teeken van een ingrijpende wijziging.
Men wil niet over de toekomst spreken.
Voorloopig hebben ze het nog goed en
baart het hun geen zorg, of ze hun re
serve opmaken.
De correspondent van de Köln. Ztg.
vraagt zich af, wanneer men de harde
werkelijkheid in het gezicht zal zien.
Alleen reeds in de wapenfabrieken wa
ren 7 millioen arbeiders en bedienden
werkzaam, die thans grootendeels op
straat staan. Millioenen arbeiders heb
ben geen appeltje voor den dorst.
Te Parijs krygen de werkloozen 10 fr.
daags en voor de leden van hun gezin
4 of 4,50 en in vele provinciesteden uit
sluitend warme maaltijden of steun van
Duitsche comité's. Al hebben ze geen
huur te betalen, het is duidelijk, dat ze
met deze bedragen, die zelfs niet aan een
uurloon beantwoorden, moeilyk rondko
men.
De wederinschakeling van het leger
werkloozen is nog niet ter hand geno
men. De Fransche overheid houdt het er
voor, dat het daartoe nog te vroeg is,
omdat de toestand nog niet overzien kan
worden.
