eerste blad
Ons Volkskarakter.
Nationale concentratie.
Duitsche vliegers bombardeeren
opnieuw Londen en andere
Engelsche plaatsen.
Wat als Identiteitsbewijs
wordt beschouwd.
Dagblad voor de Provincie Zeeland
VRIJDAG 13 SEPTEMBER 1940
54e JAARGANG - No. 290
De aflevering van
brandstoffen.
Buitenland
Welke stukken men kan gebruiken.
Een goedgelijkend portret.
Uitgave: N. V. Uitgevers - Maatschappij
„Luctor et Emerge" ter exploitatie van
het blad „De Zeeuw"
Bureaux Lange Vorststrant 70, Goes
Postrekening 14455 Telefoon 2438
Bijkantoor Middelburg: Fa. Bockhandel
J. J. F A N O Y, Lange Giststraat 34 en
Noordweg 155.
Directeur - Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA
Abonnementsprijs *2.60 per kwartaal
Weekabonnementen voor Middelburg
Goes en Vlissingen f 0.20
Losse nummers 5 cent
Advertentlën 29 cent per f®Se<
ingezonden mededeefingen 60 cent por regel
Kleine Advertentlën Dinsdags en Vrijdags
f0.75 bij vooruitbetaling
AdVertentiën onder letter of motto
10 cent extra J
BIJ contract belangrijk* kofiing
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
In de dezer dagen gehouden meetings,
waarin Antirevolutionaire en Chr. His
torische voormannen als sprekers optra
den, is o.m. gewezen op het feit, dat het
Nederlandsche volkskarakter uitgespro
ken Calvinistische trekken vertoont.
Van R. K. zijde is hiertegen bezwaar
gemaakt, terwijl tegelijkertijd de vraag
werd gesteld, of het in de bedoeling lag
aan te sturen op een nationale concen
tratie met uitsluiting van de R.
K. landgenooten.
Wat betreft het eerste punt schrijft
„De Standaard" o.m. het volgende:
„In art. 1 van het A. R. beginselpro
gram, wordt naar het jaar 1572 verwe
zen, als naar het tijdstip waarop de
grondtoon van ons volkskarakter zijn
stempel ontving. Natuurlijk is zulk een
jaartal op zichzelf gezien iets vol
komen willekeurigs. Mer. zou evengoed
1568 of 1579 er voor in de plaats kun
nen zetten. Immers zeggen we zelf om
streeks 1572.
De nadruk behoort dan ook niet op
het jaartal te worden gelegd, maar op
„den invloed der Hervorming". Die her
vorming was ten onzent de reformatie
naar Calvijn. Niet Luther, niet Zwingli,
maar de man van Genève heeft zijn
stempel gedrukt op de Kerkhervorming
in Nederland en daarom is het ook het
Calvinisme geweest, dat hier te lande
Invloed op het volkskarakter
heeft geoefend.
Waarbij dan niet over het hoofd ge
zien mag worden dat de „leiding van
Oranje" bij de ontwikkeling van het
Calvinistische gedachtenleven er een bij
zondere kleur aan heeft gegeven.
Het is volkomen juist, dat, gelijk door
de Roomschen vaak is opgemerkt, bij
den aanvang van onzen worstelstrijd te
gen Spanje de overgroote meerderheid
des volks nog den R. K. godsdienst be
leed, maar dit doet niet tekort aan de
door ons verkondigde stelling, dat het
Nederlandsche volkskarakter uitgespro
ken Calvinistische trekken vertoont.
Alle volkskringen hebben dien Cal-
vinistischen invloed ondergaan; de
Roomsch Katholieken niet uitgesloten.
Maar zeker mag dit worden gezegd van
hen, die zich tot de humanistische op
vattingen aangetrokken gevoelden, die
zich geestelijk verwant gevoelden aan
de Hooft's en de Coornhert's.
En tot op dezen dag is die Protestantsch
puriteinsche trek aan ons volk eigen ge
bleven. De Calvinistische traditie
doet ook nu nog haar invloed gelden,
zelfs in kringen waar men eerst een of
ander boek moet opslaan om te weten
wat onder Calvinisme te verstaan zij.
Daarom was 't heelemaal niet vreemd
dat de H.H. Slotemaker en Pollema in
bun te Amsterdam en Leeuwarden ge
bonden redevoeringen er op wezen, dat
een groot deel van het Nederlandsche
volk ongeveer een derde nog be
wust uit deze gedachten leeft, terwijl
Dn. Colijn er aan toevoegde, dat er nog
een ander derde bestond, dat in elk ge
val op het stuk der „geestelijke vrijheid"
ongeveer dacht, zooals de eerste groep
Pleegt te denken. Daardoor is inderdaad
uitgedrukt, dat het Protestantisme in
«ederland een eigen opvatting heeft om
trent het begrip „geestelijke vrijheid".
Die opvatting is een andere dan die
°er Roomsch Katholieken. Deze toch
n?J1yaSrden de &eestelijke vrijheid niet
ais leidend beginsel, doch slechts
op grond van de omstandigheid, dat in
een land als Nederland, met zijn gecom
pliceerde geestelijke structuur, een an-
Blotengis".agSiyn Practisch uitSe-
Jï? ïet tweede punt> de vraaS of een
ationale concentratie begeerd wordt
ondom het Calvinisme, met u i t s 1 u i-
WnrJ? J 7an de R-K- landgenooten,
T ?r de Standaard behandeld,
on ,verband hiermede wordt gewezen
laatct oonoentratie-pogingen van den
da \t e,n en de voorgeschiedenis van
ae Nederlandsche Unie.
dan 8 Iraag komt op aldus de S t a n-
d„ n. "waarom Rome zoo ijvert voor
(tweede) Nederlandsche Unie eh
e,,™111 d® leidende Protestantsche fi
le b afwijzend tegenover staan. Men
daoVif-pZ1£nie} vrÜmaken van de ge-
hef at °?k hiert)ii verschil inzake
de?p Jr^heidsbeginsel wel ter
bijna yen.r° speelt. Vanwaar anders de
N rr hartat°ohtelijke verdediging, die de
u- vindt bij verscheidene R.K. bladen
en de koelheid, zoo niet afwijzing, van de
zijde van het Protestantsche volksdeel."
In dit verband wordt er verder op ge
wezen, dat de 15 heeren het op 8 Juli
volkomen eens waren over den inhoud
van een gemeenschappelijk program.
Het driemanschap heeft dat pro
gram ter zjjde gelegd, en is met een ge
heel nieuw program gekomen, dat blik
baar instemming der R.K. geniet en by
de Protestanten op bezwaar stuit. Met de
niet-R.K. is over de nieuwe poging gee
nerlei overleg gepleegd. Van overleg met
R.K. is niets bekend. Maar wel kon de
vraag worden gedaan of de liefde van de
R.K. voor de (tweede) N. U. wellicht een
gevolg is hiervan, dat met hun inzichten
bij de opstelling van het program wèl
gerekend is.
In ieder geval gaat het verwyt, dat de
Protestantsche leiders de godsdienstige
tegenstellingen in ons volk toespitsen,
geheel langs die leiders heen.
Z ij hebben cordiaal meegewerkt aan
de vorming der eerste Unie, waaraan ook
de R.K. meededen. Ze houden aan de
toen verkregen overeenstemming nog
steeds vast. Als er sprake is van prijs
geving van die gevonden overeenstem
ming dan moet men de schuld daarvan
niet zoeken by de orthodox-Protestant-
sche groepen en evenmin bij de Libera
len en Vryzinnig-Democraten. Ook niet
by de voormalige leiding der S.D.A.P.
Het is het driemanschap geweest, dat
gekomen is met een nieuwen opzet
en een geheel nieuwen grondslag.
En het zyn de R.K. die met dezen nieu
wen grondslag klaarblijkelijk instemmen.
Dat alles geeft op zichzelf geen enkele
aanleiding tot critiek. Het driemanschap
kon doen wat het deed. De R.K. pers is
vrij, volkomen vry, daarmee haar in
stemming te betuigen.
Maar wat niet door den beugel kan,
is het volgende:
Wy, d.i. het driemanschap, stichten
een Unie. Wij stellen zelfstandig een pro
gram op. Wy raadplegen U daarbij niet.
En als gy nu straks een afwyzende hou
ding aanneemt, als ge U verre van ons
houdt, als ge ons program niet aan
vaardt, dan laadt ge tegenover het va
derland een zware verantwoordelijkheid
op U, want iedereen behoort ons te vol
gen.
Wy, d.i. de Roomsch-Katholieken, wy
zijn ingenomen met de Unie. Gy Protes
tanten hebt bezwaren. En als ge daaraan
uiting geeft, dan spitst ge de godsdien
stige tegenstellingen toe, doordat ge ver
wijst naar een historisch feit, dat wij,
zoo we het als als feit erkennen, in elk
geval een betreurenswaardig feit achten
te zijn."
De Standaard besluit aldus
„Waar de tydsomstandigheden om
grootere volkseenheid roepen, brengt dit
mee, dat een deel des volks niet moet
trachten van die bijzondere omstandig
heden gebruik te maken om eigen wen-
schen te realiseeren. Het is nu eenmaal
niet anders: de grootst gemeene deeler
levert het eenige resultaat waarop allen
ja kunnen zeggen.
Natuurlijk behoort onbeperkte vryheid
te blyven bestaan om een andere weg
in te slaan, maar wie dat doet, mag niet
eischen dat anderen, die gevaren zien op
dien ingeslagen weg, toch zullen volgen.
Dit alles heeft niets te maken met oud
of met jong: het is een zaak van over
tuigingen hoe dieper die overtuiging
gefundeerd is, hoe moeilyker het is om
te zwy'gen, hoe meer de plicht tot getui
gen zich doet gevoelen.
We denken er geen oogenblik aan te
ontkennen, dat onze Calvinistische le
vensovertuiging invloed oefent op onze
Staatkundige, sociale en (soms ook)
economische opvattingen. Datzelfde moet
gezegd van de R.K. levensbeschouwing.
Dat die twee soms met elkaar in botsing
komen, is een feit, dat niet alleen voor
de laatste weken geldt. Maar dit feit
geeft geen recht tot de beschuldiging,
dat „godsdienstige tegenstellingen"
worden toegespitst. Het bewijst alleen,
dat verschil in levensbeschouwing met
terdaad leidt tot verschil in staatkun
dige en andere opvattingen.
Wat Rome aanvaarden kan, moet door
ons soms worden afgewezen en wat by
ons leeft, moet Rome wel eens bestrij
den. Eenheid is daarom slechts te ver
krijgen, als men de dubia voorloopig laat
rusten. En onder die dubia vallen nu
eenmaal enkele vraagstukken van staat
kundigen, socialen en economischen
aard."
DE TURKSCHE REGEERING
GEMACHTIGD SOLDATEN OP TE
ROEPEN.
ISTAMBOEL. Het Turksche parlement
is tot 1 October verdaagd. Het heeft nog
een dringend wetsontwerp aangenomen,
dat de Regeering machtigt onder be
paalde voorwaarden geoefende soldaten
voor onbeperkten tyd op te roepen.
GEEN SCHADE, WANNEER MEN DE
20 PCT. NIET TIJDIG ONTVANGT.
De Bond van Ned. Handelaren in
Brandstoffen schryft:
By een groot deel van de bevolking
bestaat nog steeds groote vrees, dat
men het kwantum kolen, waarop men
recht heeft, niet zal ontvangen. Met al
len nadruk moge er daarom ter gerust
stelling de aandacht op worden geves
tigd, dat men er niet de minste schade
van zal ondervinden, wanneer men op
1 October a.s. zyn 20 pet. niet in huis
zou hebben. Er is wel in de bladen door
het Rijkskolenbureau medegedeeld, dat
degenen, die hun 20 pet. vóór 1 October
niet hebben ontvangen, na dien datum
geen recht meer hebben op levering van
deze hoeveelheid of het resteerende ge
deelte daarvan, doch het schynt de aan
dacht van velen te zyn ontgaan, dat in
dezelfde publicatie vermeld werd, dat zy
daarvan geen schade zullen ondervinden,
omdat „rekening zal worden gehouden
met den dan aanwezigen voorraad by
de verbruikers".
Op deze laatste mededeeling moge alle
nadruk vallen. Afnemers, die op 1 Oc
tober dus hun 20 pet. niet mochten
hebben ontvangen, worden niet ten
achtergesteld by degenen, die dat wel
hebben ontvangen. Zy zullen by de per
1 October in werking tredende distri
butieregeling o.i. stellig den voorrang
hebben, terwyl degenen, die reeds hun
20 pet. ontvingen, dan zullen moeten
wachten totdat ieder zyn deel heeft ont
vangen. Hier komt het op aan. Er komt
op 1 October een nieuwe regeling, welke
rekening houdt met de vraag of en hoe
veel men tot dien datum al dan niet
ontvangen heeft.
In verband met het bovenstaande
moge nog worden verzocht van de han
delaren niet het onmogelyke te vragen.
Het kan nu wel als een vaststaand feit
worden aangenomen, dat het niet moge-
lyk zal zyn iedereen voor 1 October zyn
20 pet. te bezorgen. Maar dit behoeft
geen enkelen verbruiker zorgen te baren,
omdat dit door de in te voeren distri
butieregeling vanzelf in orde komt. Ieder
blyve daarom by zyn ouden leverancier,
aangezien men dan zyn rechtmatig aan
deel zal ontvangen.
Het D.N.B. meldt:
Duitsche gevechtsformaties hebben
gisteren laat in den namiddag opnieuw
de Zuid-Engelsche afweerversperringen
doorbroken. Het opgeklaarde weer
maakte het mogelijk over de versper
ringsballons heen te vliegen. Het Engel
sche afweervuur trof geen doel. De Duit
sche vliegtuigformaties konden boven
Londen byna ongestoord haar bommen-
last uitwerpen. Andere formaties had
den tot taak, de verwoestingen in de
Londensche stadsdeelen fotografisch
vast te leggen. Op vele plaatsen verhin
derden nog steeds dikke rookwolken het
zicht. De Duitsche vliegtuigen onder
namen hun bewapende verkenning niet
alleen tegen Londen. Ook andere plaat
sen, die de laatste dagen hevig gebom
bardeerd zijn, werden weer opgezocht.
De Duitsche practyk onderscheidt
zich van de Engelsche hierdoor, aldus
het D. N. B., dat het Duitsche luchtwa-
pen principieel slechts militair belang
ryke en voor den oorlog belangryke
doelen aanvalt. Dat b.v. de haveninstal
laties van Londen of de gas- en elec-
triciteitsbedryven van groote steden als
voor den oorlog belangryke installaties
gelden, is zoowel door de Amerikaan-
sche pers als van Engelsche zyde uit
drukkelijk erkend. Eerst recht geldt dit
voor kruit- en wapenfabrieken, voor de
vliegtuigfabrieken of olieopslagplaatsen.
In het Westen en in het centrum van
het Londensche stadsgebied, van Water-
loobrug af tot aan de bocht van de
Theems werden als gevolg van de nieu
we aanvallen nieuwe groote branden,
voornamelyk in de havens, veroorzaakt.
Stroomafwaarts woeden sedert 8 en 9
September in de olieopslagplaatsen al
daar nog branden. In Victoria boven aan
de monding van de Theems werd een
van de grootste Britsche tankinstallaties
in brand geworpen.
Het industrieele leven aan de beide
oevers van de Theems is ongetwyfeld
zeer zwaar getroffen. Hand in hand met
In een circulaire aan de burgemeesters
schryft de secretaris-generaal, wnd.
hoofd van het dep. van Binnenlandsche
Zaken o.a.:
Als identiteitsbewijs in den zin der ver
ordening wordt beschouwd:
A. Een geldig Nederlandsch paspoort,
afgegeven door de bevoegde Nederland
sche autoriteiten;
B. Een niet langer dan een Jaar gele
den, door de bevoegde Nederlandsche
autoriteiten uitgereikt geldig bewijs van
Nederlanderschap, voorzien van een
goedgelijkend, met den gemeentestempel
gewaarmerkt portret.
C. Een distributiestamkaart voor een
Nederlander, voorzien van een met den
gemeentestempel gewaarmerkt goed ge
lijkend portret.
D. Een door of namens den burge
meester voor den duur van ten hoogste
een jaar afgegeven identiteitsbewijs.
E. Een door of namens den comman
dant van den Nederlandschen Opbouw-
dienst uitsluitend aan personeel van dien
dienst afgegeven identiteitsbewys, voor
zien van een met den stempel gewaar
merkt goed gelykend portret.
F. Een door of namens den directeur-
generaal der posteryen, telegrafie en te
lefonie, uitsluitend aan het personeel der
P.T.T. afgegeven identiteitsbewys, voor
zien van een met den dienststempel ge
waarmerkt goed gelykend portret.
G. Een door of namens het hoofd der
rykspolitie van de bevolkingsregisters by
het Departement van Binnenlandsche
Zaken afgegeven identiteisbewys, voor
zien van een met den dienststempel ge
waarmerkt goed gelykend portret.
Een en ander op voorwaarde, dat het
paspoort, het bewys of de kaart ook ove
rigens voldoet aan de in de verordening
gestelde eischen.
Personen, die in het bezit zyn van een
te hunnen name gesteld(e) geldig(e) be
wys van Nederlanderschap of distribu
tiestamkaart, kunnen dat bewijs of die
stamkaart persoonlyk aanbieden, hetzy
bij de plaatselyke politie, terzy ter secre
tarie (afdeeling bevolking), teneinde het
noodige, voor het als identiteitsbewys
geldend te maken, te doen verrichten.
Alvorens over te gaan tot het geldend
maken van een bewys van Nederlander
schap of een distributiestamkaart of tot
het afgeven van een identiteitsbewys,
overtuigt de ambtenaar zich door onder
vraging aan de hand van de gegevens
van de persoonskaart, door raadpleging
van over te leggen legitimatiebewijzen
en desnoods door middel van getuigen,
dat de op het bewijs of op de distributie
stamkaart beschreven persoon inderdaad
identiek is aan den verschenen persoon,
wiens portret en wiens beroep moeten
worden aangebracht en gewaarmerkt.
Met nadruk wordt gewezen op de ver
antwoordelijkheid van den ambtenaar en
op de ernstige gevolgen, welke voor hem
uit de ontdekking van een vervalsching,
mystificatie of onrechtmatig gebruik
van een aan een ander toebehoorend(e)
bewys of kaart, kunnen voortvloeien.
Onder: „goedgelijkend portret" is te
verstaan elke (pas)-foto, welke den per
soon duideiyk kenbaar weergeeft. Het is
de bedoeling, dat de bevolking, met het
oog op de kort spanne tyds, zoo weinig
mogelyk moeilykheden in den weg wor
den gelegd met betrekking tot de ei
schen, waaraan een foto eigenlyk be
hoort te voldoen.
Niettemin verdient het aanbeveling
dat zij, die voor het onderhavige doel
toch z.g. pasfoto's moeten doen maken,
reeds thans rekening houden met de
eischen, welke bij de invoering te zijner
tijd van eenvormige identiteitsbewijzen,
aan een goed gelijkend portret zullen
worden gesteld, te weten:
a. afmetingen 3y2 cm breed, by 4y2
cm. hoog;
b. de foto mag uitsluitend het hoofd
en eventueel het bovendeel van den borst
van den afgebeelden persoon weergeven;
c. de foto moet den afgebeelden per
soon zonder hoofdbedekking weergeven;
d. de afbeelding van het hoofd moet
ongeveer 2 c.m. in doorsnede of grooter
zijn;
e. de foto moet den afgebeelden per
soon half „en face" en half „en profil"
naar rechts toonen, zoodanig dat het
linkeroor duidelijk zichtbaar is;
f. de beeldtrekken moeten scherp en
niet geretoucheerd zyn (geen wazige of
z.g. kunstfoto's)
g. de foto moet den afgebeelden per
soon duidelijk kenbaar weergeven;
h. gelijkmatige (z.g. egale) kleur; wit
te of gryze achtergrond)
i. de foto mag geen nevenafbeeldingen
bevatten (geen andere personen, geen
huis,,geen landschap, geen hond, enz.
enz.
j. de foto mag geen stempelafdruk of
deel van een stempelafdruk bevatten;
k. de achterzijde der foto's moet zijn
van wit papier, zonder eenigen stempel
afdruk, opdruk of anderszins.
de bomaanvallen op de Britsche hoofd
stad gingen nieuwe succesvolle acties
van de Duitsche gevechtsescaders tegen
de West- en Zuidkust van Engeland. In
het haven- en industriegebied van Li-
v e r p o o 1 en Birkenhead, van Car
diff en Bristol werden overal
oude nog smeulende brandhaarden op
gemerkt, waaraan thans nieuwe en nog
grootere zyn toegevoegd.
DE UITWERKING DER AANVALLEN
Duitsche verkenningsvliegtuigen heb
ben gistermorgen vroeg geconstateerd,
dat het beeld van enkele buitenwyken
en stadsdeelen van Londen van uit de
lucht uit niet meer te herkennen itf. In
totaal zyn 33 branden uitgebroken, on
der welke één brandhaard met een mid-
deliyn van plm. 500 m.
De door de Duitsche vliegtuigen uit
geworpen bommen, met een tot duvser
voor onmogeiyk gehouden vernielings
kracht, hebben in de olie-opslagplaatsen
van Port Victoria in de fabrieken, pak-
en koelhuizen aan weerszyden van de
Theems groote verwoestingen aangericht
De plaats van de Silvertowndokken aan
den benedenloop van de Theemsmonding
kan nog alleen aan de hand van oriën-
teeringskaarten worden nagegaan.
Woensdagmiddag zyn een groote elec-
trische centrale, de Beckton-gasfabrie-
ken en het arsenaal van Woolwich door
Duitsche bommen getroffen.
Een voltreffer, gekenmerkt door een
steekvlam van honderden meters, kwam
terecht op een gieterij van het arsenaal
van Woolwich, een der grootste wapen
fabrieken van Londen.
De militaire medewerker van de New
York Post bespreekt de uitwerking van
de Duitsche luchtaanvallen op Londen.
Hy gelooft, dat de bombardementen zóó
doeltreffend zyn, dat de ontruiming van
de Britsche hoofdstad binnen afzienba-
ren tyd overwogen moet worden en con
stateert, dat de Duitsche vliegers in
staat zyn hun aanvallen, zooals zy dat
willen, voort te zetten, omdat geen door
tastende verdediging mogelijk is. Indien
men er in mocht slagen de dokken en
fabrieken te vernielen, waarvan een bui
tengewoon groot deel in Londen gecon
centreerd is, heeft men al bereikt, dat
de hoofdstad voor het grootste deel ver
lamd is. De organisatie van de Britsche
industrie wordt getorpedeerd zoodra de
Londensche centrales falen, de kantoren
ontruimd, het leidende personeel ver
strooid en de arbeiders op de vlucht zyn.
Volgens de jongste berichten zyn er
voltreffers in Fleetstreet ingeslagen,
zoodat de meeste gebouwen van de groo
te Engelsche bladen zwaar getroffen zyn.
Byzonderheden zyn tot dusver nog niet
verkrygbaar, maar het staat vast, dat
het gebouw van Reuter, dat pas verle
den jaar gereed is gekomen, bescha
digd is.
De correspondent van het Finsche
blad Uusi Suomi maakt melding van de
vlucht der Londensche bevolking uit de
stad. Alle wegen naar het Noorden en
het Noord-Westen zyn vol menschen. De
regeering heeft vele kasteelen en land
goederen in beslag genomen om df
vluchtelingen te herbergen.
DOVER BESCHOTEN.
Woensdag heeft een Britsch convooi,
naar het D.N.B. verneemt, getracht de
haven van Dover te verlaten. De Duit
sche kustartillerie nam den havenuit
gang onder vuur. Gevechtsvliegtuigen
