Ml ®i«ji :h f&k ftïf 3*1 «B1| s?ir i|ïf llïlfi ilï'lf IgSal^l Tsp jtK'K i eerste blad Redevoeringen van Dr. H. Colijn en Prof. Slotemaker de Bruïne. Dagblad voor de Provincie Zeeland S|!S?|8r Geestelijke zorg. Onaanvaardbaar. WELKE BONNEN? 2 Ie. 3 ïSP&a MAANDAG 12 AUGUSTUS 1940 54e JAARGANG - No. 262 ff 10 cent extra j §8- Japan en Ned.Jndiö. De Nederlandsche Unie en het Nederlandsche Volkskarakter. p K-w a 8 LgSTgB P I, g e cr 8 P- a SfaElff ila*Slr p i 8188 g*8 a2 P* ea JL ST ty4 Cfl ög p sg-ll 2 fi SI P P S-^ a P tj- M pj w ^,-_,o *"(§8 2 ft w <S f g-e Q«g**" 4 &l g öfe: I P <D i 51 hIIBJ - |p|S S'fl'oSa a b-B O.^ p p'l B E&&fog, 8:1 zriM? o tt> B" B 2 d* 0£q B if ft "S &'B Uitgave: N. V. Uitgevers-Maatschappij Luctor et Emergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw" Bureaux Lange Vorststraat 7 0, Qoes postrekening 44455 Telefoon 2438 Bijkantoor Middelburg: Fa. Bockhundcl j. J. F A N O Y, Lange Giststraat 34 en Noordweg 155. directeurHoofdredacteur: R. ZUIDEMA Abonnementsprijs 12310 per kwsrteat Weekabonnementen voor Middelburg Goes en Vlissingen ff 0.20 Losse nummers 5 cent Advertentiën 30 cent per reg6l Ingezonden mededeellngen 60 cent por regel Kleine Advertentiën Dinsdags en Vrijdags ff 0.75 bij vooruitbetaling Advertentiën onder letter off motto Bij contract belangrijke korting 2. S 2- 2 "5 1 0-~ P 5: B-CS rif! p p. P4 Q B2§i§'&!!8 P <t> eg g »»H*8 <5 pit nummer bestaat uit twee bladen. Wat wij Zaterdag schreven over de geestelijke verzorging van de leden van den Opbouwdienst, heeft bijzondere ac tualiteit gekregen door wat onder „Bin nenlanden hetzelfde blad werd gemeld. Daarin werd er óp gewezen, dat de werkobjecten zich ln veel gevallen op grooten afstand van de steden bevinden, waarom het voor de hand ligt, dat men ook de organisatie van den vrijen t|jd der leden binnen zekere grenzen ter hand zal moeten nemen en in leder geval daaraan richting zal moeten geven. In verband daarmee zou zjjn besloten tot de uitgifte van een weekblad, dat o.a. nuttige wenken kan bevatten voor goede ontspanning en ontwikkeling. De situatie is duidelijk. Onze mannen en jongens zullen straks den winter met zijn lange avonden in meer afgelegen plaatsen moeten door-" brengen. De Opbouw-leiding wenscht aan de or ganisatie van den vrijen tijd richting te geven. O.m. door de uitgifte van een blad. Natuurlijk een z.g. neutraal blad. Wij kennen dat. Voorts ontspanning en ontwikkeling. Daarvan weten we zoo langzamerhand ook wel een en ander. De bedoelingen zijn goed, daar niet van. Maar wat hier gedaan wordt is ten eenenmale onvoldoende. De geestelijke verzorging mag niet ontbreken. Onze mannen en jongens hebben daar recht op. En ons volk heeft daar recht op. Wij twijfelen niet, of de leiding van den Opbouwdienst zal dit verstaan en niet nalaten de noodige maatregelen te nemen. Dit kan te gemakkelijker, omdat de op wachtgeld gestelde leger- en vlootpredi- kanten, naar mag worden aangenomen, gaarne hun medewerking zullen verlee- nen. In een te Rotterdam gehouden verga dering heeft het Kamerlid, de heer J. Schouten het woord gevoerd over het eenheidsstreven van dezen tijd. Hij wees er daarbij op, dat elke Ne derlander de roeping heeft naar de grootst mogelijke samenwerking op den grondslag van echt Nederlandsche ge dachten te streven. Maar elke concentratie, welke inhoudt een opgeven van de geestelijke vrijheid en een gelijkschakeling op geestelijk ge bied, moet worden veroordeeld. De Anti-Revolutionairen hebben zich bereid verklaard, tot samenspreking met de leidslieden van andere politieke rich tingen en van bepaalde stroomingen en waren ook tot samenwerking bereid. De grondslag voor de samenwerking moest echter zijn het wezenlijk Nederlandsche, bat uiting geeft aan het Christelijke, het schriftuurlijke. Tusschen het essentieel Nederlandsche en het Christelijke, het chriftuurlijke, is een zoodanige samen- abg, dat scheiding niet mogelijk is. e a verder een overzicht te hebben ge- 1 van wat aan de oprichting van Nederlandsche Unie vooraf ging en d®uitspraken van de voormannen wln, vervolgde Spr.: ri nu wel duidelijk, dat men ln Nederlandsche Unie niet streeft X ,Bam®nwerking van alle Nederland- vnn „acten' maar naar de oprichting Mei Parttli waardoor aan alle tot 14 kiinvil* staande partijen een einde zou dan A.Worden gemaakt. Daardoor zou zehiJi alle or&anisatie op politiek eeliik °P P"nciPieelen grondslag onmo- Jk worden gemaakt. die °7i J!°mt men eckter tot een eenheid, Dart-K openbaart in een beweging of dat ió ,e ten slotte negeert het feit, en dat j?n^e tweedracht heeft gebracht hierin f5 tweedracht door Gods genade schen A m1tdrukking' komt, dat er men- ven. in A e naar de Schrift willen le- hiensnKoJ:le verhoudingen en naarnaast leven n' naar de Schrift niet willen no:? 3 IP o" 2 B! H co B o B C+ en. de van1'w"' dat hÜ dit allesbeheerschen- stellen njenschenleven ter zijde kan toet oA/eeft naar een eenheid in strijd °htkent a ;V1 611 wet en woord en die thhdamenf .waaiheid, dat er maar één bouwd j1?'waarop kan worden ge- ÏÏhan AiS Jezus Christus, de drie Vln? van het respect voor annen der Nederlandsche Unie, moet toch het grondkarakter der Unie voor ons ónaanvaardbaar worden ge noemd. Het is niet onze wensch geweest, dat het zoo geloopen is. Met erkenning van de geestelijke verscheidenheid wilden wij de grootst mogelijke samenwerking van alle Nederlandsche krachten". Zoo iB het. Nationale samenwerking is eisch van dezen tijd. Maar dan ook op waarlijk nationalen grondslag. Samenwerking, maar met erkenning van de geestelijke vrijheid en van de geestelijke verscheidenheid. Het D.N.B. meldt uit Tokio: De Ne derlandsche gezant, generaal Pabst, heeft gisteren met den leider van de Aziatische afdeeling van het departe ment van buitenlandsche zaken een on derhoud van een uur gehad over de be trekkingen tusschen beide landen, ln verband met de voorgenomen oeconomi- sche zending van generaal Koiso naar Nederlandsch-Indië. Zaterdag is in de Apollohal te Amster dam een vergadering gehouden, welke door het provinciale comité van de A. R. Kiesvereenigingen in Noord-Holland, in overleg met de betrokken instanties der Chr. Hist. Unie was belegd en in welke vergadering als sprekers het woord heb ben gevoerd de heeren Dr H. Coljjn en Prof. Dr Slotemaker de Bruïne. Voor de vergadering bestond een zóó groote belangstelling, dat de groote zaa.1 die plm. 7000 personen, kan bevatten, bij lange na geen plaats bood om allen, die de vergadering wilden bijwonen, plaats te bieden. Daarom werden drie vergade ringen achter elkaar belegd, n.l. des mid dags half twee en te vier uur en des avonds te half acht. De voorzitter van het provinciaal co mité van A. R. Kiesvereenigingen in N.- Holland, Prof. Dr V. H. Rutgers, ging na de opening voor in gebed en sprak een openingswoord, waarin hij alle aan wezigen, en in het bijzonder de beide sprekers, hartelijk welkom heette. Vervolgens verkreeg Dr H. Colijn het woord. Rede Dr H. Colijn. Dr Colijn begon met de herinnering aan den titel van zijn jongste geschrift. Hij heeft de critiek vernomen, dat men niet op de grens van twee werelden moet blijven staan, doch moedig de nieuwe wereld, die voor ons lag, moest binnen treden. Op zichzelf vereischt die critiek geen wederlegging, omdat spr. het er er mee eens is. Echter is het niet juist het nieuwe, dat nog grootendeels onbekend is, onge zien te aanvaarden en het oude als waar deloos weg te werpen. En toch zjjn er velen, die dit laatste zonder eenige be denking doen. Met name geldt de critiek dan ons staatsbestel en het p a r- t ij w e z e n. Wanneer spreker met die critiek ge deeltelijk instemt, dan is dat geen no vum. Twintig jaar lang heeft hij in woord en geschrift op de fouten van de moderne democratie gewezen. Fouten, die tot gevolg hadden onzelfstandigheid van kabinetten, afhankelijkheid van poli tieke partijen, verzwakking van het eigen recht der overheid. Ook de volksverte genwoordiging zelf is in de vervulling van haar taak dikwerf gehinderd door druk van buiten de Kamer. Maar omdat men op fouten uit liet ver leden wijst, behoeft men nog niet alles, wat als nieuw wordt aangeprezen, met gretigheid te aanvaarden. Van alle kanten klinkt het haastig ge roep: er moet wat gebeuren, er moet wat worden gedaan. Men is daarbij al spoedig tevreden en denkt iets gedaan te hebben, wanneer men ergens een kaartje heenstuurt met een adhaesiebe- tuiging. Maar om iets te doen is méér noodig. Om iets te doen is het hebben van bestuursmacht vereischt en de vrijheid om die bestuursmacht uit te oefenen. Aan die voorwaarde is op het oogenblik echter niet te voldoen. In dit verband wilde spreker iets mee- deelen over den gang van zaken met de Nederlandsche Unie en van deze gele genheid gebruik maken, om zijn advies aan de kiesvereenigingen in het open baar toe te lichten. Den eersten Juli van dit jaar zijn te 's-Gravenhage bijeen gekomen twaalf personen, twee aan twee afkomstig uit de zes groote politieke partijen. Voor de anti-revolutionairen waren dat de heer Schouten en spreker zelf. Deze twaalf personen, overtuigd van de noodzakelijk heid van grooter eensgezindheid, beslo ten er naar te streven dat de politieke partijen haar verschillen laten rusten en dat zjj zich zouden vereenigen op een kort program van actie, dat aller instemming zal moeten hebben. Die algemeene instemming werd ge makkelijk verkregen en vijf dagen later (6 Juli) werd een tweede vergadering gehouden, waarbij ook aanwezig waren drie heeren van de Nederlandsche Ge meenschap. Weer twee dagen later, den achtsten Juli, werd ook met deze heeren overeenstemming verkregen over een ge meenschappelijk door de vijftien heeren uit te vaardigen manifest. Op 18 Juli was er dus eers Nederland sche Unie, een gemeenschappelijk geko zen naam, die geacht kon worden na verloop van tijd waarschijnlijk 90 pro cent van het Nederlandsche volk te re- presenteeren. Om redenen, die niet gelegen zijn in verschil tusschen de vijftien heeren, heeft de uitvaardiging van dit manifest geen voortgang kunnen hebben. Een goede veertien dagen later duikt nu plotseling een nieuwe Nederlandsche Unie op, geleid door dezelfde personen (althans twee personen van de drie), die aan de vorming der eerste Neder landsche Unie hadden deelgenomen; dit optreden ging vergezeld van een geheel nieuw program, dat sterk afweek van het program, waarover overeenstem ming was verkregen in de eerste Neder landsche Unie. Dit nieuwe program wekte al dadelijk het vermoeden, dat voor sommige volks groepen het moeilijk zou zijn met deze tweede Unie, waarover zij trouwens niet geraadpleegd waren, mee te gaan. Voor al de toelichtingen, die van tijd tot tijd in interviews op het program werden ge geven, versterkten dien twijfel.En na den derden Augustus werd die twijfel zeker heid. Het blijkt niet het doel te zijn om te trachten de bestaande organisaties en stroomingen in ons volksleven in één bedding te brengen, teneinde een groote nationale beweging te verkrijgen, maar feitelijk te komen tot de stichting van een nieuwe partij, met de daarbij gedachte algeheele oplossing van de andere op be ginselen opgebouwde partijen. Ook is vrij duidelijk aangekondigd, dat bijv. onze jeugdbeweging, die bijna een eeuw oud is, zal moeten worden samen gesmolten met de andere onder éénhoof dige leiding. Toen spreker op 31 Juli In zijn advies aan de kiesvereenigingen den raad gaf zich voorshands te onthouden, zal dit voorshands thans dienen te vervallen. Zóó, aldus vervolgde spr., zoo kan het niet, want zoo wordt het voor een derde van het Nederlandsche volk onmogelijk mee te doen. Dit doet spreker leed voor de zaak, die hem zeer ter harte ging. Het doet hem ook leed voor het driemanschap, dat van goeden wille is, maar dat door onvoldoende inzicht in de structuur van het Nederlandsche volk het spoor bijs ter is geraakt. Op allerlei detailbezwaren tegen het program gaat spreker thans niet in. Want veel belangrijker blijft de vraag: als het dan niet zoo kan, wat kan er dan wèl geschieden? Spreker begint op den voorgrond te stellen, dat hij voor zioh nog altijd be reid is tot samenwerking op zoo breed mogelijke basis. De samenwerking was verkregen in het program van de eerste Nederlandsche Unie. Die samenwerking is nóg mogelijk, indien men zich niet verliest in fantasieën, maar de nuchtere, klare werkelijkheid tot uitgangspunt neemt. Die nuchtere, klare werkelijkheid be- teekent internationaal, dat men de ge wijzigde toestanden op het continent van Europa als feit moet aanvaarden. Hoe de oorlog ook eindigt, naar den monsch gesproken kan men geen andere uit komst zien dan dat het Duitsohe over wicht op het vasteland van Europa moet worden aanvaard. Dat een nieuwe oriënteering op n a- t i o n a a 1 terrein noodzakelijk is, be hoeft wel geen betoog. Maar even dui-. deljjk is het, dat w|j aan een vernieu wing van ons staatsbestel tijdens de be zetting niet kunnen bouwen en ook niet moeten willen bouwen, al zijn er tal van begeerten die wij in ons hart koesteren en al mogen wj de omtrekken van het toekomstbeeld voor ons zelf trachten in gereedheid te brengen. Her-oriënteering is ook op sociaal en econo misch gebied noodzakelijk, al was het alleen maar door de veranderde verhou dingen, die op het continent van Euro pa geboren zijn. Maar hierbij zal men er wel op hebben te rekenen, dat sommi ge sociale of economische hervormingen zoodanig afhankelijk zijn van de toe standen, zooals die n a den oorlog zullen zijn, dat het dwaasheid is er nu reeds bespiegelingen over te houden. Dit beteekent niet, dat men op sociaal- economisch gebied intusschen niets kan verrichten; alles wat kan strekken tot versterking van het gemeenschapsbesef, tot hechter samenbinding van het Ne derlandsche volk met eerbiediging van de geestelijke verscheidenheid, verdient met kracht te worden gesteund. Het ia dan ook verheugend te kunnen zeggen dat' anti-revolutionairen en chris- telijk-historischen begonnen zijn om hun eigen organisaties met elkander in aan raking te brengen, door een contact-com missie in het leven te roepen, waarin die organisaties met elkaar haar parallel loopendë belangen kunnen bespreken. Spreker besloot met de betuiging van zijn inzicht, dat de vormen, waaronder een groote nationale beweging zich moet openbaren, bijzaak z|jn, mits de leidende gedachte van die vormgeving Neder- landsch is in den historischen zin, dat volksinvloed niet wordt buitengesloten. Ook de vraag, welke personen leiding moeten geven is bijzaak, mits deze lei ders inderdaad berekend zijn voor hun taak, zuiver Nederlandsch denken en voelen en een goede dosis historisch be sef bezitten, en tegelijk beseffen, dat de Nederlandsche bevolking is samengesteld uit een derde roomsch katüolieken, een derde orthodox protestanten en een der de op wie het humanisme beslag heeft gelegd. Met alle twee aspecten zal reke ning moeten worden gehouden, wil men op vruchtbare resultaten kunnen reke nen. Rede Prof. Slotemaker de Bruïne. Vervolgens sprak Prof. Dr J. R. Slotemaker de Bruïne over het Nederlandsche volkskarakter. Wij zijn samen aldus spr. om ons bewust te worden van ons volkska rakter en van onze eigen plaats in het volksgeheel. Een volk draagt een stem pel. Het ls niet maar een verzameling van personen, wonend op eenzelfde stuk grond, het volksleven is niet maar de som van maatregelen op administratief economisch en ander gebied. Een volk ls een grootsche innerlijke eenheid met een eigen ziel en eigen stempel. Het is geen toeval, dat meer dan vroe ger de menschheid zich daarvan bewust wordt. Alom waar Duitschers wonen, breekt de eene Duitsche ziel naar buiten. Zoo willen wij een klaar naar buiten tre- ten van de Nederlandsche ziel. De diepste geestelijke overtuigingen hebben dan slechts recht van bestaan, indien zij zich in de volksverbondenheid laten invoegen en daaraan ondergeschikt willen zijn. Neeim ons, zoo vragen wij, ten bate van ons volk, zooals wij zijn; vraag ons niet het heiligste, dat wij bezitten buiten het openbare leven te willen plaatsen, vraag dat niet, Juist ter wille van ons volk. Vooreerst zoudt g|j door anders te doen, onszelf verzwakken en daarmede dus het volksgeheel. Met verzwakte stukken kan men niet een krachtig ge heel bouwen. Wat w\j zijn, zjjn wjj door Christus, niet enkel voor de binnenka- BROOD: Bons 91 tot en met 100 (broodbonboekje). Geldig van 5 Aug. t/m 11 Aug., recht gevende op totaal 2000 gram brood of 2500 gram rogge brood. Van 12 t/m. 18 Augustus geven de met 1 genummerde bonnen van het nieuwe broodbonboekje recht op het koopen van 2500 gram roggebrood of 2000 gram ander brood. THEE OF KOFFIE: Bon 53 (alge meen distributieboekje). Geldig van 3 tot en met 30 Augustus, recht gevende op pond koffie of ya ons thee. BLOEM OF BAKMEEL: Bon 40 (al gemeen distributieboekje). Geldig tot en met 6 September, recht gevende op 2ya ons tarwebloem, of tarwemeel, of roggebloem, of roggemeel, of zelfrij- i zend bakmeel of boekweltmeel. SUIKER: Bon 60 (algemeen distri butieboekje). Geldig tot en met 31 Aug. recht gevende op één kg suiker. PETROLEUM: Petroleumzegel „Pe riode 5", voor hen, die over geen an dere kookgelegenheid beschikken, dan met petroleum. Geldig van 12 Augustus tot en met 8 September, recht gevende op 2 liter petroleum. Bon „Periode 4" is ongeldig ver klaard. BOTER, MARGARINE EN VET: Van 29 Juli tot en met 23 Augustus geeft elke van de met 01 t/m. 04 ge nummerde bonnen van de boterkaart recht op het' koopen van 250 gram boter. Elk van de met 01 en 02 genummerde bonnen der vetkaart geeft in die periode recht op het koopen van 250 gram mar garine, gesmolten vet, voorzoover voor radig, of boter. De met 03 en 04 genummerde bon nen der vetkaart geven gedurende het genoemde tijdvak elk recht op het koo pen van 250 gram boter, op den prijs waarvan een reductie van 10 cent per 250 gram zal worden verleend door de winkeliers. GRUTTERSWAREN: Bon 14 (alge meen distributieboekje). Geldig van 12 Aug. tot en met 6 Sept., recht gevende op 250 gram rijst of rijstemeel of rijste bloem. Bon 27 (algemeen distributieboekje). Geldig van 12 Aug. tot en met 6 Sept., elk recht gevende op 250 gram haver mout, havervlokken, gort of grutten. Bon 105 (algemeen distributieboekje). Geldig van 22 Juli tot en met 8 Sep tember, elk recht gevende op 100 gram maizena, griesmeel of pddingpoeder. Bon 110 (algemeen distributieboekje). Geldig van 22 Juli tot en met 11 Sep tember, elk recht gevende op 100 gram macaroni, vermicelli of spaghetti. LEVERTRAAN. Mag slechts worden afgeleverd op recept van een arts of tegen overgave van een, door een in Nederland gevestigden arts, afgegeven bon. Een grootere hoeveelheid dan 200 cc per hoofd en per week is niet toe gestaan. Per bon mag de arts niet meer uitschrijven dan noodig is voor 2 we ken; voor meer personen uit één gezin kan met één bon worden volstaan. Voor het verstrekken van levertraan moeten goede medische gronden bestaan. mer, doch ook voor het openbare leven. Maak niet van ons halve menschen of minder dan dat. Bovendien zal het natio nale, het „volksche" een geestelijken in houd moeten hebben; anders bl^kt het hol. Terwijl 1789 leidt tot secularisatie van het openbare leven, bewaart 1508 ons het geestelijk goed. Dit is specifiek Ne derlandsch karakter; de r ij k a c o m- missaris wil het ons be waard zien. Laten Neder landers niet pogen hetons te ontnemen. Men moet nog een stap verder gaan in het bepalen van het Nederlandsche volk. Niemand verstaat de Duitsche ziel buiten Luther om; niemand verstaat de Nederlandsche buiten Calvijn om. Hier mede wordt natuurlijk niet speciaal ge doeld op kerkelijke of dogmatische groot heden; het stempel van het gansche volksleven is in geding als wjj in Neder land vragen, dat hetgeen God ons heeft geschonken, doordringe niet alleen in de kerk, doch ook in de opveoding, de school de jeugdbeweging, den barmhartigheids- dienst. Onze Christelijke instituten willen w|j met man en macht bewaren; wie daar van afdoet, verarmt het Nederlandsche nationale karakter. Het christelijke is niet het sectarische doch het nationale b|j uitnemendheid.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1940 | | pagina 1