Ml
®i«ji
:h
f&k
ftïf
3*1
«B1|
s?ir
i|ïf llïlfi
ilï'lf IgSal^l
Tsp
jtK'K i
eerste blad
Redevoeringen van Dr. H. Colijn en
Prof. Slotemaker de Bruïne.
Dagblad voor de Provincie Zeeland
S|!S?|8r
Geestelijke zorg.
Onaanvaardbaar.
WELKE BONNEN?
2 Ie. 3
ïSP&a
MAANDAG 12 AUGUSTUS 1940
54e JAARGANG - No. 262
ff
10 cent extra j
§8-
Japan en Ned.Jndiö.
De Nederlandsche Unie en het Nederlandsche
Volkskarakter.
p K-w a
8 LgSTgB
P I, g e cr
8 P- a
SfaElff
ila*Slr
p i
8188
g*8 a2
P* ea JL
ST
ty4 Cfl
ög p sg-ll
2 fi SI P P S-^
a P tj- M pj w
^,-_,o *"(§8
2 ft w
<S f g-e
Q«g**"
4 &l
g öfe:
I P <D i
51 hIIBJ
- |p|S
S'fl'oSa
a b-B O.^ p
p'l
B E&&fog,
8:1 zriM?
o tt>
B" B
2 d*
0£q
B if ft
"S &'B
Uitgave: N. V. Uitgevers-Maatschappij
Luctor et Emergo" ter exploitatie van
het blad „De Zeeuw"
Bureaux Lange Vorststraat 7 0, Qoes
postrekening 44455 Telefoon 2438
Bijkantoor Middelburg: Fa. Bockhundcl
j. J. F A N O Y, Lange Giststraat 34 en
Noordweg 155.
directeurHoofdredacteur: R. ZUIDEMA
Abonnementsprijs 12310 per kwsrteat
Weekabonnementen voor Middelburg
Goes en Vlissingen ff 0.20
Losse nummers 5 cent
Advertentiën 30 cent per reg6l
Ingezonden mededeellngen 60 cent por regel
Kleine Advertentiën Dinsdags en Vrijdags
ff 0.75 bij vooruitbetaling
Advertentiën onder letter off motto
Bij contract belangrijke korting
2. S 2- 2 "5
1 0-~ P 5: B-CS rif!
p p. P4 Q
B2§i§'&!!8
P <t> eg g
»»H*8
<5
pit nummer bestaat uit twee bladen.
Wat wij Zaterdag schreven over de
geestelijke verzorging van de leden van
den Opbouwdienst, heeft bijzondere ac
tualiteit gekregen door wat onder „Bin
nenlanden hetzelfde blad werd gemeld.
Daarin werd er óp gewezen, dat de
werkobjecten zich ln veel gevallen op
grooten afstand van de steden bevinden,
waarom het voor de hand ligt, dat men
ook de organisatie van den vrijen t|jd
der leden binnen zekere grenzen ter
hand zal moeten nemen en in leder geval
daaraan richting zal moeten geven.
In verband daarmee zou zjjn besloten
tot de uitgifte van een weekblad, dat o.a.
nuttige wenken kan bevatten voor goede
ontspanning en ontwikkeling.
De situatie is duidelijk.
Onze mannen en jongens zullen straks
den winter met zijn lange avonden in
meer afgelegen plaatsen moeten door-"
brengen.
De Opbouw-leiding wenscht aan de or
ganisatie van den vrijen tijd richting te
geven. O.m. door de uitgifte van een
blad.
Natuurlijk een z.g. neutraal blad.
Wij kennen dat.
Voorts ontspanning en ontwikkeling.
Daarvan weten we zoo langzamerhand
ook wel een en ander.
De bedoelingen zijn goed, daar
niet van.
Maar wat hier gedaan wordt is ten
eenenmale onvoldoende.
De geestelijke verzorging
mag niet ontbreken.
Onze mannen en jongens hebben daar
recht op.
En ons volk heeft daar recht op.
Wij twijfelen niet, of de leiding van
den Opbouwdienst zal dit verstaan en
niet nalaten de noodige maatregelen te
nemen.
Dit kan te gemakkelijker, omdat de op
wachtgeld gestelde leger- en vlootpredi-
kanten, naar mag worden aangenomen,
gaarne hun medewerking zullen verlee-
nen.
In een te Rotterdam gehouden verga
dering heeft het Kamerlid, de heer J.
Schouten het woord gevoerd over het
eenheidsstreven van dezen tijd.
Hij wees er daarbij op, dat elke Ne
derlander de roeping heeft naar de
grootst mogelijke samenwerking op den
grondslag van echt Nederlandsche ge
dachten te streven.
Maar elke concentratie, welke inhoudt
een opgeven van de geestelijke vrijheid
en een gelijkschakeling op geestelijk ge
bied, moet worden veroordeeld.
De Anti-Revolutionairen hebben zich
bereid verklaard, tot samenspreking met
de leidslieden van andere politieke rich
tingen en van bepaalde stroomingen en
waren ook tot samenwerking bereid. De
grondslag voor de samenwerking moest
echter zijn het wezenlijk Nederlandsche,
bat uiting geeft aan het Christelijke, het
schriftuurlijke. Tusschen het essentieel
Nederlandsche en het Christelijke, het
chriftuurlijke, is een zoodanige samen-
abg, dat scheiding niet mogelijk is.
e a verder een overzicht te hebben ge-
1 van wat aan de oprichting van
Nederlandsche Unie vooraf ging en
d®uitspraken van de voormannen
wln, vervolgde Spr.:
ri nu wel duidelijk, dat men ln
Nederlandsche Unie niet streeft
X ,Bam®nwerking van alle Nederland-
vnn „acten' maar naar de oprichting
Mei Parttli waardoor aan alle tot 14
kiinvil* staande partijen een einde zou
dan A.Worden gemaakt. Daardoor zou
zehiJi alle or&anisatie op politiek
eeliik °P P"nciPieelen grondslag onmo-
Jk worden gemaakt.
die °7i J!°mt men eckter tot een eenheid,
Dart-K openbaart in een beweging of
dat ió ,e ten slotte negeert het feit,
en dat j?n^e tweedracht heeft gebracht
hierin f5 tweedracht door Gods genade
schen A m1tdrukking' komt, dat er men-
ven. in A e naar de Schrift willen le-
hiensnKoJ:le verhoudingen en naarnaast
leven n' naar de Schrift niet willen
no:?
3 IP
o"
2 B! H
co B o B
C+
en.
de van1'w"' dat hÜ dit allesbeheerschen-
stellen njenschenleven ter zijde kan
toet oA/eeft naar een eenheid in strijd
°htkent a ;V1 611 wet en woord en die
thhdamenf .waaiheid, dat er maar één
bouwd j1?'waarop kan worden ge-
ÏÏhan AiS Jezus Christus,
de drie Vln? van het respect voor
annen der Nederlandsche Unie,
moet toch het grondkarakter der Unie
voor ons ónaanvaardbaar worden ge
noemd.
Het is niet onze wensch geweest, dat
het zoo geloopen is. Met erkenning van
de geestelijke verscheidenheid wilden wij
de grootst mogelijke samenwerking van
alle Nederlandsche krachten".
Zoo iB het.
Nationale samenwerking is eisch van
dezen tijd.
Maar dan ook op waarlijk nationalen
grondslag.
Samenwerking, maar met erkenning
van de geestelijke vrijheid en van de
geestelijke verscheidenheid.
Het D.N.B. meldt uit Tokio: De Ne
derlandsche gezant, generaal Pabst,
heeft gisteren met den leider van de
Aziatische afdeeling van het departe
ment van buitenlandsche zaken een on
derhoud van een uur gehad over de be
trekkingen tusschen beide landen, ln
verband met de voorgenomen oeconomi-
sche zending van generaal Koiso naar
Nederlandsch-Indië.
Zaterdag is in de Apollohal te Amster
dam een vergadering gehouden, welke
door het provinciale comité van de A. R.
Kiesvereenigingen in Noord-Holland, in
overleg met de betrokken instanties der
Chr. Hist. Unie was belegd en in welke
vergadering als sprekers het woord heb
ben gevoerd de heeren Dr H. Coljjn en
Prof. Dr Slotemaker de Bruïne.
Voor de vergadering bestond een zóó
groote belangstelling, dat de groote zaa.1
die plm. 7000 personen, kan bevatten, bij
lange na geen plaats bood om allen, die
de vergadering wilden bijwonen, plaats
te bieden. Daarom werden drie vergade
ringen achter elkaar belegd, n.l. des mid
dags half twee en te vier uur en des
avonds te half acht.
De voorzitter van het provinciaal co
mité van A. R. Kiesvereenigingen in N.-
Holland, Prof. Dr V. H. Rutgers, ging
na de opening voor in gebed en sprak
een openingswoord, waarin hij alle aan
wezigen, en in het bijzonder de beide
sprekers, hartelijk welkom heette.
Vervolgens verkreeg Dr H. Colijn het
woord.
Rede Dr H. Colijn.
Dr Colijn begon met de herinnering
aan den titel van zijn jongste geschrift.
Hij heeft de critiek vernomen, dat men
niet op de grens van twee werelden moet
blijven staan, doch moedig de nieuwe
wereld, die voor ons lag, moest binnen
treden. Op zichzelf vereischt die critiek
geen wederlegging, omdat spr. het er
er mee eens is.
Echter is het niet juist het nieuwe,
dat nog grootendeels onbekend is, onge
zien te aanvaarden en het oude als waar
deloos weg te werpen. En toch zjjn er
velen, die dit laatste zonder eenige be
denking doen. Met name geldt de critiek
dan ons staatsbestel en het p a r-
t ij w e z e n.
Wanneer spreker met die critiek ge
deeltelijk instemt, dan is dat geen no
vum. Twintig jaar lang heeft hij in
woord en geschrift op de fouten van de
moderne democratie gewezen. Fouten,
die tot gevolg hadden onzelfstandigheid
van kabinetten, afhankelijkheid van poli
tieke partijen, verzwakking van het eigen
recht der overheid. Ook de volksverte
genwoordiging zelf is in de vervulling
van haar taak dikwerf gehinderd door
druk van buiten de Kamer.
Maar omdat men op fouten uit liet ver
leden wijst, behoeft men nog niet alles,
wat als nieuw wordt aangeprezen, met
gretigheid te aanvaarden.
Van alle kanten klinkt het haastig ge
roep: er moet wat gebeuren, er moet
wat worden gedaan. Men is daarbij al
spoedig tevreden en denkt iets gedaan
te hebben, wanneer men ergens een
kaartje heenstuurt met een adhaesiebe-
tuiging. Maar om iets te doen is méér
noodig. Om iets te doen is het hebben
van bestuursmacht vereischt en
de vrijheid om die bestuursmacht uit te
oefenen. Aan die voorwaarde is op het
oogenblik echter niet te voldoen.
In dit verband wilde spreker iets mee-
deelen over den gang van zaken met de
Nederlandsche Unie en van deze gele
genheid gebruik maken, om zijn advies
aan de kiesvereenigingen in het open
baar toe te lichten.
Den eersten Juli van dit jaar zijn te
's-Gravenhage bijeen gekomen twaalf
personen, twee aan twee afkomstig uit
de zes groote politieke partijen. Voor de
anti-revolutionairen waren dat de heer
Schouten en spreker zelf. Deze twaalf
personen, overtuigd van de noodzakelijk
heid van grooter eensgezindheid, beslo
ten er naar te streven dat de politieke
partijen haar verschillen laten rusten en
dat zjj zich zouden vereenigen op een kort
program van actie, dat aller instemming
zal moeten hebben.
Die algemeene instemming werd ge
makkelijk verkregen en vijf dagen later
(6 Juli) werd een tweede vergadering
gehouden, waarbij ook aanwezig waren
drie heeren van de Nederlandsche Ge
meenschap. Weer twee dagen later, den
achtsten Juli, werd ook met deze heeren
overeenstemming verkregen over een ge
meenschappelijk door de vijftien heeren
uit te vaardigen manifest.
Op 18 Juli was er dus eers Nederland
sche Unie, een gemeenschappelijk geko
zen naam, die geacht kon worden na
verloop van tijd waarschijnlijk 90 pro
cent van het Nederlandsche volk te re-
presenteeren.
Om redenen, die niet gelegen zijn in
verschil tusschen de vijftien heeren, heeft
de uitvaardiging van dit manifest geen
voortgang kunnen hebben.
Een goede veertien dagen later duikt
nu plotseling een nieuwe Nederlandsche
Unie op, geleid door dezelfde personen
(althans twee personen van de drie),
die aan de vorming der eerste Neder
landsche Unie hadden deelgenomen; dit
optreden ging vergezeld van een geheel
nieuw program, dat sterk afweek van
het program, waarover overeenstem
ming was verkregen in de eerste Neder
landsche Unie.
Dit nieuwe program wekte al dadelijk
het vermoeden, dat voor sommige volks
groepen het moeilijk zou zijn met deze
tweede Unie, waarover zij trouwens niet
geraadpleegd waren, mee te gaan. Voor
al de toelichtingen, die van tijd tot tijd
in interviews op het program werden ge
geven, versterkten dien twijfel.En na den
derden Augustus werd die twijfel zeker
heid.
Het blijkt niet het doel te zijn om te
trachten de bestaande organisaties en
stroomingen in ons volksleven in één
bedding te brengen, teneinde een groote
nationale beweging te verkrijgen, maar
feitelijk te komen tot de stichting van een
nieuwe partij, met de daarbij gedachte
algeheele oplossing van de andere op be
ginselen opgebouwde partijen.
Ook is vrij duidelijk aangekondigd, dat
bijv. onze jeugdbeweging, die bijna een
eeuw oud is, zal moeten worden samen
gesmolten met de andere onder éénhoof
dige leiding.
Toen spreker op 31 Juli In zijn advies
aan de kiesvereenigingen den raad gaf
zich voorshands te onthouden, zal dit
voorshands thans dienen te vervallen.
Zóó, aldus vervolgde spr., zoo kan het
niet, want zoo wordt het voor een derde
van het Nederlandsche volk onmogelijk
mee te doen.
Dit doet spreker leed voor de zaak,
die hem zeer ter harte ging. Het doet
hem ook leed voor het driemanschap,
dat van goeden wille is, maar dat door
onvoldoende inzicht in de structuur van
het Nederlandsche volk het spoor bijs
ter is geraakt.
Op allerlei detailbezwaren tegen het
program gaat spreker thans niet in.
Want veel belangrijker blijft de vraag:
als het dan niet zoo kan, wat kan er dan
wèl geschieden?
Spreker begint op den voorgrond te
stellen, dat hij voor zioh nog altijd be
reid is tot samenwerking op zoo breed
mogelijke basis. De samenwerking was
verkregen in het program van de eerste
Nederlandsche Unie. Die samenwerking
is nóg mogelijk, indien men zich niet
verliest in fantasieën, maar de nuchtere,
klare werkelijkheid tot uitgangspunt
neemt.
Die nuchtere, klare werkelijkheid be-
teekent internationaal, dat men de ge
wijzigde toestanden op het continent van
Europa als feit moet aanvaarden. Hoe
de oorlog ook eindigt, naar den monsch
gesproken kan men geen andere uit
komst zien dan dat het Duitsohe over
wicht op het vasteland van Europa moet
worden aanvaard.
Dat een nieuwe oriënteering op n a-
t i o n a a 1 terrein noodzakelijk is, be
hoeft wel geen betoog. Maar even dui-.
deljjk is het, dat w|j aan een vernieu
wing van ons staatsbestel tijdens de be
zetting niet kunnen bouwen en ook niet
moeten willen bouwen, al zijn er tal van
begeerten die wij in ons hart koesteren
en al mogen wj de omtrekken van het
toekomstbeeld voor ons zelf trachten in
gereedheid te brengen. Her-oriënteering
is ook op sociaal en econo
misch gebied noodzakelijk, al was het
alleen maar door de veranderde verhou
dingen, die op het continent van Euro
pa geboren zijn. Maar hierbij zal men
er wel op hebben te rekenen, dat sommi
ge sociale of economische hervormingen
zoodanig afhankelijk zijn van de toe
standen, zooals die n a den oorlog zullen
zijn, dat het dwaasheid is er nu reeds
bespiegelingen over te houden.
Dit beteekent niet, dat men op sociaal-
economisch gebied intusschen niets kan
verrichten; alles wat kan strekken tot
versterking van het gemeenschapsbesef,
tot hechter samenbinding van het Ne
derlandsche volk met eerbiediging van
de geestelijke verscheidenheid, verdient
met kracht te worden gesteund.
Het ia dan ook verheugend te kunnen
zeggen dat' anti-revolutionairen en chris-
telijk-historischen begonnen zijn om hun
eigen organisaties met elkander in aan
raking te brengen, door een contact-com
missie in het leven te roepen, waarin die
organisaties met elkaar haar parallel
loopendë belangen kunnen bespreken.
Spreker besloot met de betuiging van
zijn inzicht, dat de vormen, waaronder
een groote nationale beweging zich moet
openbaren, bijzaak z|jn, mits de leidende
gedachte van die vormgeving Neder-
landsch is in den historischen zin, dat
volksinvloed niet wordt buitengesloten.
Ook de vraag, welke personen leiding
moeten geven is bijzaak, mits deze lei
ders inderdaad berekend zijn voor hun
taak, zuiver Nederlandsch denken en
voelen en een goede dosis historisch be
sef bezitten, en tegelijk beseffen, dat de
Nederlandsche bevolking is samengesteld
uit een derde roomsch katüolieken, een
derde orthodox protestanten en een der
de op wie het humanisme beslag heeft
gelegd. Met alle twee aspecten zal reke
ning moeten worden gehouden, wil men
op vruchtbare resultaten kunnen reke
nen.
Rede Prof. Slotemaker de Bruïne.
Vervolgens sprak Prof. Dr J. R.
Slotemaker de Bruïne over
het Nederlandsche volkskarakter.
Wij zijn samen aldus spr. om
ons bewust te worden van ons volkska
rakter en van onze eigen plaats in het
volksgeheel. Een volk draagt een stem
pel. Het ls niet maar een verzameling
van personen, wonend op eenzelfde stuk
grond, het volksleven is niet maar de
som van maatregelen op administratief
economisch en ander gebied. Een volk ls
een grootsche innerlijke eenheid met een
eigen ziel en eigen stempel.
Het is geen toeval, dat meer dan vroe
ger de menschheid zich daarvan bewust
wordt. Alom waar Duitschers wonen,
breekt de eene Duitsche ziel naar buiten.
Zoo willen wij een klaar naar buiten tre-
ten van de Nederlandsche ziel.
De diepste geestelijke overtuigingen
hebben dan slechts recht van bestaan,
indien zij zich in de volksverbondenheid
laten invoegen en daaraan ondergeschikt
willen zijn.
Neeim ons, zoo vragen wij, ten bate van
ons volk, zooals wij zijn; vraag ons niet
het heiligste, dat wij bezitten buiten het
openbare leven te willen plaatsen, vraag
dat niet, Juist ter wille van ons volk.
Vooreerst zoudt g|j door anders te
doen, onszelf verzwakken en daarmede
dus het volksgeheel. Met verzwakte
stukken kan men niet een krachtig ge
heel bouwen. Wat w\j zijn, zjjn wjj door
Christus, niet enkel voor de binnenka-
BROOD: Bons 91 tot en met 100
(broodbonboekje). Geldig van 5 Aug.
t/m 11 Aug., recht gevende op totaal
2000 gram brood of 2500 gram rogge
brood. Van 12 t/m. 18 Augustus geven
de met 1 genummerde bonnen van het
nieuwe broodbonboekje recht op het
koopen van 2500 gram roggebrood of
2000 gram ander brood.
THEE OF KOFFIE: Bon 53 (alge
meen distributieboekje). Geldig van 3
tot en met 30 Augustus, recht gevende
op pond koffie of ya ons thee.
BLOEM OF BAKMEEL: Bon 40 (al
gemeen distributieboekje). Geldig tot
en met 6 September, recht gevende op
2ya ons tarwebloem, of tarwemeel, of
roggebloem, of roggemeel, of zelfrij-
i zend bakmeel of boekweltmeel.
SUIKER: Bon 60 (algemeen distri
butieboekje). Geldig tot en met 31 Aug.
recht gevende op één kg suiker.
PETROLEUM: Petroleumzegel „Pe
riode 5", voor hen, die over geen an
dere kookgelegenheid beschikken, dan
met petroleum. Geldig van 12 Augustus
tot en met 8 September, recht gevende
op 2 liter petroleum.
Bon „Periode 4" is ongeldig ver
klaard.
BOTER, MARGARINE EN VET:
Van 29 Juli tot en met 23 Augustus
geeft elke van de met 01 t/m. 04 ge
nummerde bonnen van de boterkaart
recht op het' koopen van 250 gram boter.
Elk van de met 01 en 02 genummerde
bonnen der vetkaart geeft in die periode
recht op het koopen van 250 gram mar
garine, gesmolten vet, voorzoover voor
radig, of boter.
De met 03 en 04 genummerde bon
nen der vetkaart geven gedurende het
genoemde tijdvak elk recht op het koo
pen van 250 gram boter, op den prijs
waarvan een reductie van 10 cent per
250 gram zal worden verleend door de
winkeliers.
GRUTTERSWAREN: Bon 14 (alge
meen distributieboekje). Geldig van 12
Aug. tot en met 6 Sept., recht gevende
op 250 gram rijst of rijstemeel of rijste
bloem.
Bon 27 (algemeen distributieboekje).
Geldig van 12 Aug. tot en met 6 Sept.,
elk recht gevende op 250 gram haver
mout, havervlokken, gort of grutten.
Bon 105 (algemeen distributieboekje).
Geldig van 22 Juli tot en met 8 Sep
tember, elk recht gevende op 100 gram
maizena, griesmeel of pddingpoeder.
Bon 110 (algemeen distributieboekje).
Geldig van 22 Juli tot en met 11 Sep
tember, elk recht gevende op 100 gram
macaroni, vermicelli of spaghetti.
LEVERTRAAN. Mag slechts worden
afgeleverd op recept van een arts of
tegen overgave van een, door een in
Nederland gevestigden arts, afgegeven
bon. Een grootere hoeveelheid dan 200
cc per hoofd en per week is niet toe
gestaan. Per bon mag de arts niet meer
uitschrijven dan noodig is voor 2 we
ken; voor meer personen uit één gezin
kan met één bon worden volstaan. Voor
het verstrekken van levertraan moeten
goede medische gronden bestaan.
mer, doch ook voor het openbare leven.
Maak niet van ons halve menschen of
minder dan dat. Bovendien zal het natio
nale, het „volksche" een geestelijken in
houd moeten hebben; anders bl^kt het
hol.
Terwijl 1789 leidt tot secularisatie van
het openbare leven, bewaart 1508 ons
het geestelijk goed. Dit is specifiek Ne
derlandsch karakter; de r ij k a c o m-
missaris wil het ons be
waard zien. Laten Neder
landers niet pogen hetons
te ontnemen.
Men moet nog een stap verder gaan
in het bepalen van het Nederlandsche
volk. Niemand verstaat de Duitsche ziel
buiten Luther om; niemand verstaat de
Nederlandsche buiten Calvijn om. Hier
mede wordt natuurlijk niet speciaal ge
doeld op kerkelijke of dogmatische groot
heden; het stempel van het gansche
volksleven is in geding als wjj in Neder
land vragen, dat hetgeen God ons heeft
geschonken, doordringe niet alleen in de
kerk, doch ook in de opveoding, de school
de jeugdbeweging, den barmhartigheids-
dienst.
Onze Christelijke instituten willen w|j
met man en macht bewaren; wie daar
van afdoet, verarmt het Nederlandsche
nationale karakter.
Het christelijke is niet het sectarische
doch het nationale b|j uitnemendheid.