3 De bevelling van Zeeland. De Nieuwe Kerk en de Koorkerk te Middelburg. De brood distributie. eerste blad Dagblad voor de Provincie Zeeland aard inmiddels and verkocht. [gramma vroeg rooien van aar Buitenland Maarschalk Pétain hoofd van den Franschen staat. STEKETEE, Driewegen. uw verkoop rihoog ZEEUW" >bel zoo lang .choenen die wie weet, U nieuwe oets ze dage- et ERDAL, dt het leder terken duur- sch Fabrikaat. eder trial VRIJDAG 12 JULI 1940 54e JAARGANG - No. 236 maatregelen in verband daarmede. x Het Duitsche legerbericht over de luchtgevechten van Woensdag. Petroleum-distributie. President Lebrun heeft zijn be voegdheden ter beschikking gesteld. Italiaansch troepenschip vergaan. De schade aan de Hood blijkt ernstig te zijn. king te voorkomen, goede wijze reclame, we artikelen ln m de zekerheid, dat ïhtig publiek wordt No. 253 erziken 17.50 per j 4.50, Augurken 12, ten 7.50—16, Wage- |0, Groene Boonen i, Stamsnijboonen 7 ,1.405, id. drielin- el 1.50—2, Doperw ten 4.50—5, Poste- |e 48, Savoyekool sg.; Bloemkool 4— Komkommers 3— 4.10, alles per 100 150—6.50, Rabarber pten 2—3.50, Uien 2—5, alles per Juli 1940. 1,4 M. KRO-uitz. D5 Wij beginnen den io Godsdienstig half- ,15 John Kristal en 145 Ber. ANP, gram. E.15. 2.00 Orgelcon- le acte van de ope- j)l.). 5.00 Voor zie- John Kristal en zijn PRO: Cyclus „Gro°- gen tijden". 6.45 r,Allen die van goe- I Gram. 7.30 Repor- P. 8.15 Propaganda- D-Symphonie-orkest, bn. 9.30 Gram. 9-40 sche schilderkunst Vij sluiten den dag. vTP. j M. AVRO-uitz. 7.15 Ber. Engelsen- i ANP, gram. 9.00 Sliste (opn.) 16. Gram. 10.30 En- 11.15 Ber. En- flaamsch. 11.45 En- 12.30 Ber. Duitseh- ■vent. Gram. 1- rkest en soliste. 1- |tsch. 2.15 Solisten- üngelsch. 3.30 Om I 5.00 Ber. Duitseh- Ihting). 5.45 AVRO Ier. Engelsch. 6.4" ïge. 7.15 Omroep01* Ber. Duitseh. Engelsch. 8.45 B Ti. 9.15 Ber. E»' .45 Ber. Vlaamsen)- l 10.15—10.30 Ber- Ber. Engelsch. Uitgave: N. V. Uitgevers - Maatschappij „Luctor et Emergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw" Bureaux Lange Vorststrant 7 0, Goes Postrekening 11155 Telefoon 2138 Bijkantoor Middelburg: Fa. Bockhandel J. J. FANOY, Lange Glstrtraat 34 en Noordweg 155. Directeur - Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA Abonnementsprijs f2.60 per kwartaal Weekabonnementen voor Middelburg Goes en Vlissingen f 0.20 LossenummersScent Advcrtentiën 36 cent per rage! Ingezonden mededeeFmgen 60 cent per regel Kleine Advertcntiën Dinsdags en Vrijdags f0.75 bij vooruitbetaling Advertentlën onder letter of motto 10 cent extra BIJ contract belangrijke korting Dit nummer bestaat uit twee bladen. Bijzondere aandacht verdient het slotwoord Woensdag door Mr P. Dielo- man gesproken bij de sluiting van de vergaderingen der Z.L.M. te Goes. De heer Dieleman verklaarde gaarne een onderwerp, dat hem al lang bezig houdt, meer uitvoerig te hebben behan deld, n.l. het behoud van onze bevolking ten plat te 1 a n d e en met name in Zeeland, waar de platte landsbevolking grooter en sterker moet worden. Ons platteland is in meerdere deelen van het gewest te weinig bevolkt. „Een middel is zeker het kleinere be drijf. In Nederland heeft 75 pet. der landbouwende bevolking maar een be drijf van 1 tot 10 H.A. Dat is 75 pet. van de goed 230.000 land- en tuinbouwbedrijven, maar in Zeeland is de verhouding geheel anders. Er zijn polders in Zeeuwsch-Vlaanderen met slechts enkele bedrijven, waardoor de landbouw er zeer extensief gedreven wordt. By wat kleiner bedrijf kan de bevolking in grooter getale er arbeid en welvaart, en bestaan vinden. Het vraagstuk der migratie, zoowel als dat van de toeneming der bevolking door geboorte-overschot moet meer onze aandacht hebben in de naaste toe komst en door verkaveling, kleiner be drijf, aanleg van wegen en normalisee ring van onderling verkeer, aanleg van electriciteit, waterleiding e.d. moet het bewonen van het platteland aangewak kerd worden. Daartoe is herziening van ons grondgebied wat polder en gemeen telijke indeeling betreft, dringend nood zakelijk." Hier werden punten aangeroerd, die de volle belangstelling verdienen. Allerlei factoren werken er toe mee, dat de bevolking van het platteland van Zeeland, achteruitgaat. Voor een deel is dit een gevolg van den algemeenen trek naar de groote stéden, en voor een ander deel van den trek naar andere gebieden als b.v. de Wieringermeer. Deze uittocht wordt bevorderd, door de veel te weinige waardeering voor het land- en tuinbouwbedrijf en mede door de onmogelijkheid voor vele ferme jonge krachten om een eigen bedrijf te beginnen. Het is zeker gewenscht dat hierin ver andering komt. Van harte hopen wij dat pogingen zullen worden gedaan om de gedachten door Mr Dieleman vertolkt te verwer kelijken. Het geldt hier meer dan een streek- belang of een provinciaal belang. Versterking van de plattelandsbevol king beteekent versterking van de volkskracht. Het Rijksbureau voor de Voedselvoor ziening in oorlogstijd maakt het volgen de bekend: Daar gebleken is, dat door het optre den van virusziekten groote hoeveelhe den pootaardappelen zijn afgekeurd en bet van zeer groot belang moet worden geacht, dat voor den oogst 1941 kan worden beschikt over gezond pootgoed van onze binnenlandsche consumptie- en fabrieksaardappelrassen, is zeer vroeg rooien een absolute eisch. Daarom is in Principe besloten voor de door den Ne- derlandschen Algem. Keuringsdienst goedgekeurde pootaardappelen van de ate consumptie-, veevoeder- en fabrieks wassen een garantieprijs vast te stellen, welke zoodanig zal zijn, dat ook bij zeer vroeg rooien de verbouw loonend zal zijn. Als eisch moet daarbij gesteld wor- en, dat de pootaardappelen worden ge rooid vóór een bepaalden rooidatum, wel- door den Nederlandschen Alg. Keu- r®gsdienst in overleg met het Rijksbu reau voor de voedselvoorziening in oor- °gstijd zal worden vastgesteld. De Nederlandsche Alg. Keuringsdienst a dezen datum tijdig aan de telers be kendmaken. Zooals wel algemeen bekend is, wordt het oudste gedeelte van Middelburg be grensd door de Markt, Langedelft, St.- Pieterstraat, Wagenaarstraat, Hofplein en Lange Noordstraat. In de vroege Middeleeuwen, waarschijnlijk ten tijde der Noormannen, zochten hier de be woners een toevlucht achter de ver sterkingen. Geen wonder, dat we het Abdijklooster binnen dezen ring aantreffen en dat de bijbehoorende groote Klooster- of Abdij kerk juist aan het middelpunt van de vestiging gelegen was, dus aan de latere Groenmarkt. Het koor werd ook wel afzonderlijk gebruikt en kreeg den naam van Koor- of Achterkerk, in tegenstel ling van de Voorkerk, ook wel Oude Kerk geheeten. Afgezien van de vraag, of deze, die wij als Nieuwe Kerk kennen, nu wel de oudste kerk van Middelburg was, is het buiten twijfel, dat we hier met een der oudste kerkgebouwen te maken hebben, naast de buiten den „burg" gelegen Noordmonster en West monster. Zooals te verwachten is, waren de ge bouwen, waarbij ook de Abdijtoren be hoorde, in vroeg-Gothischen stijl opge trokken, dus met strakke eenvoudige lijnen. Enkele historische bijzonderheden. Dat we hier te maken hebben met een belangrijke kerk blijkt wel hieruit, dat Graaf Floris V, toen hij eindelijk het lijk van zijn vader Willem II in West- Friesland teruggevonden had, het stof felijk overschot van dezen Roomsch- Koning in de Abdijkerk liet begraven en wel in het achterste gedeelte. De nis met dit graf werd in 1546, op last van de landvoogdes Maria, Koningin weduwe van Hongarije, met een eenvou dige tombe versierd. Later is deze in verval geraakt, zoodat de gebroken 'grafsteen in de 19e eeuw naar het mu seum van het Zeeuwsch Genootschap overgebracht werd en de beenderen in de Nieuwe Kerk werden begraven. In onzen tijd is het graf gerestaureerd, zijn de beenderen weer naar hun rustplaats teruggebracht en werd de grafsteen weer op zijn plaats gelegd. Dit gebeurde on geveer tien jaar geleden. De eeuwen gingen niet ongemerkt voorbij! De toren brandde meermalen af: in 1476, 1512, 1568 en 1712. De Beeldenstorm raasde ook in deze kerken. De grootste ramp trof het complex wel, toen .op 24 Januari 1568 de bliksem in den toren sloeg, waarvan de spits ver nield werd, waarna de Voor- of St.-Nico- laaskerk grootendeels en de Koorkerk gedeeltelijk afbrandde. In de gevolgen lijkt deze ramp veel op die'van 1940. Aanstonds werden pogingen aange wend om tot herstel te geraken. De toenmalige (eerste) bisschop van Mid delburg, Nicolaas de Castro, liet eerst de Koorkerk restaureeren en maakte van de gelegenheid gebruik, zijn wapen in het gewelf aan te laten brengen. Met de andere kerk duurde het wat langer. Deze was tijdens het beleg van Middelburg, 1572'776, nog niet gereed, kwam in 1575 in het bezit der Her vormden en werd in 1577 en '78 verder afgebouwd.Tevens kwam de scheidsmuur tuschen beide gebouwen tot stand. Sinds dien werd er over de Nieuwe Kerk ge sproken in tegenstelling met de Oude- of St.-Pieterskerk aan het Hofplein. De Nieuwe Kerk werd regelmatig voor de godsdienstoefeningen gebruikt, maar de Koorkerk wisselde nogal eens van bestemming. Na het beleg diende ze eerst als toevlucht voor armen en zie ken, werd weldra door de Engelschen als kerk gebruikt en in 1592 door hen als kazerne. Na vier jaar namen de Her vormden haar in gebruik als kerkge bouw, scheidden er een gedeelte van af en richtten dat in als consistoriekamer. Tijdens het Twaalfjarig Bestand werd in ons land heftig gestreden tusschen Remonstranten en Contra-Remonstran ten. Het stadsbestuur van Middelburg stond aan de zijde der-rechtzinnigen en wenschte de beginselen der Gomaristen zelfs te bevorderen. Dus werd in 1611 een „Illustre school" opgericht, een theo logische school, waar Gomarus zelf hoogleeraar werd. De lessen werden in de Koorkerk gegeven, die dus weer een andere bestemming kreeg. Tot grooten bloei is deze inrichting echter nooit ge komen. De groote ruimten met uitgestrekte muurvlakten en hooge pilaren maakten toch geen kalen indruk. Het was immers gewoonte in de kerken te begraven en menig graf werd gesierd door een prach tige zerk. Andere voorname families lieten het wapenbord van den gestorvene in de kerk ophangen, zoodat op den duur honderden schilden met grillige figuren en bonte kleuren de wanden sierden. Tijdens de Fransche overheersching werden de wapenborden verwijderd, maar na 1813 herleefde het nationaal bewust zijn en kwamen er weer andere gedenk- teekenen. Het praalgraf voor de gebroeders Jo- han en Cornells Evertsen, in 1680'82 door Rombout Verhulst vervaardigd en in de St.-Pieterskerk geplaatst, werd op last van den koning gerestaureerd en naar de Nieuwe Kerk overgebracht. De „plegtige ontblooting" (onthulling) had plaats in 1818. Dezelfde beeldhouwer W. van Uye, die deze graftombe vernieuwd had, vervaar digde een tweetal zwart-marmeren ge denkplaten ter eere van graaf Willem II en zijn broeder Floris de Voogd, die tij dens de minderjarigheid van Floris V het bewind gevoerd had. Deze kregen een plaats bezijden den preekstoel in de Nieuwe Kerk. Het Zeeuwsch Genootschap versierde in 1862 ook de Koorkerk met een ge denkplaat, nu van wit-marmer, ter eere van Hadrianus Junius, een beroemd ge leerde, die in 1575 als stadsdokter te Middelburg overleed en in deze kerk begraven werd. Ook op ander gebied zjjn veel beroem de namen aan deze kerken verbonden. De Ned. Hervormde gemeente telt vele befaamde mannen onder haar predikan ten. We noemen slechts Herman Fauke- lius, lid der Dordtsche Synode en een der Bijbelvertalers, Antonius Waldeus, eveneens lid van die Synode en revisor voor het O.T. der Statenvertaling, Fran- ciscus Gomarus, de bekende tegenstan der van Arminius, Willem Teellinck, Ja cobus van Miggrode, zoon van den be kenden Veerschen predikant, Smytegelt, wiens werken in sommige kringen nog gelezen worden, en uit onzen tijd de be kende professor en minister Dr Slote- maker de Bruïne. In de vijftiger jaren der vorige eeuw werd de Nieuwe Kerk in- en uitwendig gerestaureerd. De binnenzijde is er uit aesthetisch oogpunt niet op vooruit ge gaan door de verschillende verbouwin gen. Ook de buitenzijde werd naar den toenmaligen smaak zeer verfraaid met wite banden en puntige uitsteeksels. Voor den ingang kwam over de geheele breedte een soort portaal. Maar een dertig jaar geleden heeft men gelukkig den ouden toestand weer hersteld. De dubbele topgevel met zijn strakke lijnen deed het heel goed naast de meer ge- détailleerde voorzijde van de Statenzaal en onder de sierlijke spits van den Langejan. De herdenking van Middelburg's over gang in 1924, was aanleiding tot het plaatsen van een gedenkraam tegenover den preekstoel. De ramp van 17 Mei 1940. De brand, die op 17 Mei een groot deel van Middelburg verwoestte, tastte ook deze gebouwen aan. De Langejan verdween voor de helft, de Nieuwe Kerk brandde geheel en de Koorkerk gedeel telijk uit. Van de Nieuwe Kerk is er dus niets over dan de muren en de pilaren. Enkel het praalgraf der Evertsens is door de goede zorgen van het kerkbestuur ge spaard gebleven. Omstreeks de Pinkster dagen is het met zandzakken bedekt. Nu is het bovenstuk wel wat bruin ge brand en heeft de voet wellicht iets ge leden, maar er is alle hoop, dat het geheel vrij Saaf onder 'tzand vandaan komt. Maar al het andere, de preek stoel, het orgel, de banken, de gedenk platen aan de muren, het is alles ver dwenen. Zelfs de steen van muren en pilaren is door de hitte aangetast. De Koorkerk heeft zijn dak verloren, de hoofdingang is door een wijzerbord van den Langejan getroffen, vele ruiten zijn gesprongen en een der steunbeeren vertoont 'n schampschot of iets derge- lijks.Maar van binnen valt de schad'e mee. Daar is de voorzijde met orgel, preek stoel en banken uitgebrand. Het dak gewelf vertoont er een paar flinke gaten, waar stevige, dikke ijzers van den toren door gevallen zijn. De banken van de achterste helft daarentegen zijn wel wat geblakerd, maar verder ongeschonden. Van de ramen aan de achterzijde is slechts hier en daar een ruitje kapot. Hoe het vuur daar tot staan gekomen is, zal wel altijd een raadsel blijven, want het is vanzelf gedoofd. Maar buiten dit heeft de Ned. Her vormde gemeente het verlies te bétreu- ren van de kosterswoning en de consis torie, met het geheele kerkelijke archief. Daarmee gingen dus ook oude platen en teekeningen verloren, die mogelijk dienst zouden kunnen doen bij een herbouw. Opbouw? Eenige weken voor den brand was de Koorkerk buiten dienst gesteld, daar er momenteel geen gelden beschikbaar wa ren voor dringende reparaties. Maar schade aan de diensten deed dit niet. Het aantal kerkgangers vond in de twee andere kerken voldoende zitplaatsen. Noodgedwongen moet de Ned. Her vormde gemeente zich echter nu met slechts één gebouw, de Oostkerk tevreden stellen. Op den duur zal deze toestand zeker niet bevredigen. Vooral in dezen tijd is het toch gewenscht, dat het Evangelie op meer plaatsen gepredikt wordt. Van het bestaan van vaste plannen b^ het kerkbestuur over den opbouw is niets bekend. Behalve de algemeene on zekere toestand zal ook de financiële draagkracht der gemeente een belang rijke factor zijn. Vele leden toch zijn persoonlijk zwaar getroffen, wat zijn weerslag zal vinden op de kerkelijke in komsten. De nood-collecte over het ge heele land, in de Ned. Herv. kerken ge houden, is bestemd voor den eersten nood van gemeenten en leden, dus niet voor het herstel der gebouwen. In het algemeen gesproken vraagt de opbouw van onze stad ook de restaura tie der beide kerken. Tot het herstel van de Abdij en den toren is immers in be ginsel al besloten, maar zonder de vernieuwde kerken zal toch geen schoon geheel verkregen worden. Indien slechts het minst beschadigde gebouw, de Koorkerk, dat door de eeuwen heen zijn oorspronkelijke zuivere lijnen het best bewaarde, weer in goeden staat gebracht werd, zou de Ned. Hervormde Gemeente over voldoende ruimte be schikken voor haar diensten. Maar dit alleen zou kapitalen kosten. De zorg voor monumenten is nu eenmaal zeer kostbaar en welke kerk kan zulke ge weldige sommen besteden aan een cul tureel doel, dat buiten haar eigenlijke taak ligt? Het is billijk, dat de gemeenschap ook in deze meehelpt bij het herstellen van het verwoeste stedenschoon. Dus hopen wij, dat de maatregelen der regeering dit vraagstuk in het verband met den geheelen opbouw zullen plaatsen en het zoo helpen oplossen. Het opperbevel van de Duitsche weer macht deelde gisteren mede: De reeds in een speciaal bericht ge publiceerde successen van het luchtwa- pen tegen Britsche konvooien hebben geleid tot de vernietiging van een krui ser van 7000 ton en vier koopvaardij schepen met een totalen inhoud van 21.000 br. t. Verder werden een kruiser en zeven koopvaardijschepen, waaronder een tankschip, zoo zwaar beschadigd of in brand geworpen, dat zij als verloren kunnen worden beschouwd. Voorts be haalden onze gevechtsvliegers groote successen by den aanval op vliegvelden in Zuid-Oost-Engeland, op haveninstal laties aan de Zuid- en Zuid-Westkust en ook op fabrieken der bewapeningsindu strie. In den nacht van 10 op 11 Juli werden geen vijandelijke vluchten boven het rijksgebied ondernomen. In totaal werden by de luchtgevechten van Woensdag 35 vijandeiyke vliegtui gen en een kabelballon neergeschoten. Zeven eigen vliegtuigen worden vermist. In den handelsoorlog tegen Engeland stygen de successen dank zy de gunstige uitgangsbases van onze duikbooten. Zoo werd alleen in de laatste zes weken tot en met 8 Juli, 609.000 br. ton vyandelyke handelsscheepsruimte tot zinken ge bracht. Hierdoor is het gemiddelde cyfer van tot zinken gebrachte tonnage door duikbooten gestegen tot meer dan 100.000 br. t. per week. HET ITALIAANSCHE LEGER BERICHT. Het legerbericht van het Italiaansche hoofdkwartier van gisteren luidt: Uit nadere inlichtingenis zonder eeni- gen twyfel gebleken, dat eenheden van ons luchtwapen tijdens de operaties op 9 Juli in het gebied van de Balearen het groote Engelsche slagschip Hood van 42.100 bruto register ton zwaar bescha digd en in brand geschoten hebben. Het vliegtuigmoederschip Ark Royal heeft eveneens twee voltreffers van zwaar ka liber op de brug gekregen. Dit is uit de fotografische opnamen gebleken. BONNEN 61 TOT EN MET 70. Gedurende het tijdvak van 15 Juli tot en met 21 Juli geven de met 6170 ge merkte dubbele bonnen van het brood- bonboekje recht op het koopen van 200 gram brood. Elk der enkele bonnen geeft derhalve recht op het koopen van 100 gram brood. De bonnen die op 21 Juli nog niet ge bruikt mochten zijn, blijven tot en met 25 Juli a.s. geldig. DEN HAAG. De secretaris-generaal, waarnemend hoofd van het Departement van Handel, Nijverheid en Scheepvaart maakt bekend, dat gedurende het tijdvak van Maandag 15 Juli a.s. tot en met Zondag 28 Juli a.s. hef met periode 3 ge merkte petroleumzegel recht geeft op het koopen van 2 liter petroleum. GENEVE. D.N.B. Uit Vichy wordt of ficieel gemeld: Tydens een onderhoud tusschen den president der Fransche republiek Lebrun en maarschalk Petain heeft deze den pre sident meegedeeld, dat hij het voorne men heeft van heden af met het voor zitterschap van den ministerraad ook het ambt van hoofd van den Franschen staat uit te oefenen, om in deze buiten gewone omstandigheden persoonlijk de verantwoordelijkheid van de leiding der openbare aangelegenheden op zich te ne men. De president der Fransche republiek heeft voor deze verklaring terstond be grip getoond en met een onbaatzuchtig heid welke het land zal weten te waar- deeren, de conclusies uit den nieuwen stand van zaken getrokken en zijn be voegdheden aan maarschalk Petain ter beschikking gesteld. By het zeegevecht in de Ionische zee heeft nog een ander slagschip twee vol treffers met bommen van zwaar kaliber gekregen. Gistermorgen en laat in den middag is de marinebasis van Malta opnieuw he vig met bommen bestookt. TWEEHONDERDTWINTIG MILITAI REN OMGEKOMEN. Het schip „Papanini", van de maat- schappy Kyrenia, dat met 920 soldaten en een bemanning van dertig koppen Bari in de richting Durazzo heeft verla ten, is, naar Stefani meldt, op 28 Juni 12 km van Durazzo in brand geraakt en ge zonken. Het Italiaansche hoofdkwartier deelt mede, dat 214 Italiaansche en Albanee- sche soldaten en onderofficieren en 6 Albaneesche officieren zyn omgekomen. Een speciale correspondent van Ste fani geeft de volgende byzonderheden over het Italiaansche bombardement op het Engelsche eskader, dat van Gibral tar kwam en zich ten Zuid-Oosten van de Balearen bevond. Het groote slagschip Hood werd door twee bommen van zeer zwaar kaliber ge troffen en zeer zwaar beschadigd. Aan boord brak brand uit, die, zooals uit de waarnemingen van een Italiaansch ver kenningsvliegtuig eenige uren na het bombardement is gebleken, niet ge- bluscht kon worden. Het slagschip zette zeer langzaam koers naar het Zuid-Oos ten, klaarblykelijk met de bedoeling Gi braltar binnen te loopen. Verschillende torpedojagers begeleidden het schip. De aan de Hood toegebrachte schade is zoo ernstig, dat het repareeren hier van verscheidene maanden in beslag zal nemen. Na den slag in de Ionische zee op 9 dezer, aldus de vlootcorrespondent van

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1940 | | pagina 1