De ondergang van de „Spaarndam".
Dagblad voor de Provincie Zeeland
DINSDAG 28 NOVEMBER 1939
54e JAARGANG - No. 50
't Finsohe antwoord aan Moscou - Anti-Finsche
actie in Rusland - De verscherpte handels
oorlog - Duitsche critiek op Nederlands houding
De ondergang van den Britschen hulpkruiser
Gezonken schepen.
Finland zal troepen van de grens
terugtrekken als Rusland het
ook doet.
De verscherpte handelsoorlog.
Belangrijkste Nieuws.
De ondergang van de „Rawalpindi".
Vijf opvarenden omgekomen.
Uitgave: N. V. Uitgevers-Maatschappij
„Luctor et Emergo" ter exploitatie van
het blad „De Zeeuw"
Bureaux Lange Vorststraat 7 0, Goes
Postrekening 44455 Telefoon 2438
Jijkantoor Middelburg: Fa. Boekhandel
j. J. F A N O Y, Lange Burg 40. Telefoon 28
Abonnementsprijs f2.60 per kwartaal
Weekabonnementen voor Middelburg
Goes en Vlissingen f 0.20
Losse nummers 5 cent
Directeur - Hoofdredacteur: R. ZU1DEMA
Advcrtentiër. 30 cent per regel
Ingezonden mcdedeelingen 60 cent per regel
Kleine Adycrtsntiën Dinsdags en Vrijdag*
«0.75 bij vooruitbetaling
Advertentiën onder letter of motto
10 cent extra
Bij contract belangrijke korting
De Finsohe regeering heeft haar ant
woord op de nota van de regeering der
Sovjet-Unie gepubliceerd.
Vastgesteld wordt, dat van Finsche
zijde niet is geprovoceerd: geen enkel
kanonschot werd gelost, terwijl dit niiet
gezegd kant worden van Sovjet-Russische
zijde.
Toch verklaart de regeering van Fin
land zich bereid, haar troepen van de
grens op deni door dei Sovjet-Russische
rogeering gewenschten afstand terug te
trekken, op voorwaarde, dat van Sovjet-
Russische zijde oen soortgelijke maatregel
wordt genomen.
Volgens United Press stelt Helsinki in
het antwoord aan Moskou nog voor de
aangelegenheid voor te leggen aan de
reeds -vroeger benoemde gemengde com
missie voor Russisch-Finsche grenskwes
ties.
Het zou kunnen zijn, zoo -wordt gezegd,
dat aan de Russische zijde der grens een
ongeluk is geschied, maar van een vijan
dige daad door de Finsche troepen tegen
de Sovjet-Unie is geen sprake.
Deze ontkenning wordt gesteund door
een rapport, opgemaakt door de Finsche
grenswacht, voordat deze iets wist van
het geschil. Zij telde zeven schoten en
eenige granaatontploffingen aan de Rus
sische -zijde der grens.
De Engelsche Minister Halifax heeft
den Russischen ambassadeur Maisky gis
termiddag ontvangen.
Hij heeft tegenover Maisky
uitdrukking gegeven aan de
hoop van de Britsche regee
ring, dat het conflict in der
minne geschikt zal worden.
Daarop zou Maisky geantwoord heb
ben, dat de ontwikkeling der dingen van
de houding -der Finsche regeering af
hangt.
Verder zou de ambassadeur Finland er
van beschuldigd hebben, een provoceeren-
de politiek ten opzichte van Sovjet-Rus
land te voeren. Hij' zou daaraan heb
ben toegevoegd, dat zelfs in de eerste
dagen van de Russisch-Finsche onder
handelingen Finland reeds 7 divisies had
gemobiliseerd, dat de Finsche regeering
Helsinki geëvacueerd had en geregeld
verduisteringsproeven -hield.
Halifax van zijn kant zou Maisky ge
vraagd hebben, om -hem mede te deelen,
of Moskou handelsonderhandelingen met
Engeland wen-scht.
Maisky heeft deze vraag naar Moskou
doorgegeven.
DE SOVJET-PROPAGANDA IN
VOLLEN GANG.
-Gistermiddag "verkondigden de ver
schillende Russische omroepstations, dat
„de Finsche regeering onverwijlde con
clusies uit de Sovjetnota moet trekken, en
onverwijld haar troepen van de grens
van de Sovjet-Unie moet terugtrekken".
De omroepstations blijven talrijke re
soluties vermelden, welke in den morgen
door verschillende arbeidersorganisaties
aangenomen zijn -en welke behelzen, d a t
de Sovjet-Unie door de regee
ring te Helsinki uitgedaagd
is. Wij zijn, aldus de resoluties, gereed
om den eersten oproep, welken de regee
ring tot ons zal richten, te volgen. Alle
resoluties eindigen met den uitroep: „Leve
het onoverwinnelijke Roode Leger!"
Het Sovjetteleg-raaf-agentschap meldt,
dat „de onbeschaamde provocatie van de
Finsche militaire kliek aan de Sovjet-
Finsche grens een storm van woede en
verontwaardiging door -het geheele land
ontketend heeft".
Gisteren -zijn er over het geheele land
vergaderingen gehouden. In de gehouden
redevoeringen werd algemeen de eisch
van de Sovjet-regeering om de Fin-sc'he
troepen van de grens bij Leningrad terug
ie trekken, ondersteund. Het Sovjet-volk
zal geen nieuwe provocaties dulden en
zal in staat zijn om de veiligheid van
Leningrad en van de grenzen te ver
zekeren.
De Finsche pers heeft gistermiddag
melding gemaakt van de anti-Finsche
betoogingen te Leningrad, waarover men
zich niet verbaasde.
Men was van meening, dat alles te
mooi .in elkaar paste, dan dat het niet
tevoren zou zijn georganiseerd.
Volgens telefonische berichten uit Le
ningrad zouden reeds een uur na het
zoogenaamde grensincident pamfletten in
de fabrieken uitgereikt zijn.
Finland geeft een voorbeeld van
kalmte, het leven in de hoofdstad is nor
maal.
In een publicatie van het Fransche
departement voor de blokkade wordt het
volgende medegedeeld:
Het besluit der geallieerde regeerin
gen om op te treden tegeni den uitvoer
van den vijand, zal den schepen, die af
komstig zijn van Duitschland of naburige
landen, de verplichting opleggen zich aan
dezelfde controlemaatregelen te onderwer
pen als de schepen, die zich naar deze
landen begeven.
De Fransche controlebases zijn Duin
kerken, Le Havre, Marseille en Oran. De
Britsche bases zijn Kirkwall, Weymouth,
Duins, Malta, -Haiffa, Port-Said en
Gibraltar.
De schepen, die niet vrijwillig een der
bases aandoen, kunnen verplicht worden
van hun koers af te wijken, ten einde
zich aan een onderzoek te onderwerpen.
Men zal alle maatregelen nemen, ten
einde niet-gerec-htvaardigde tijdverliezen
voor de s-chepen te vermijden.
Te Londen is officieel medegedeeld, dat
de „Order in Council" tegen den Düit-
sch-en uitvoer vergezeld -zal gaan van een
toelichtende verklaring, waaruit -zal blij
ken, dat de regeering zorgvul
dig aandacht heeft besteed
aan de belangen der neutrale
staten.
Opnieuw wordt verzekerd, dat dë
Britsche regeerirog; vastbesloten is op
zoodanige wijze op te treden, dat de
neutrale scheepvaart zoo weinig, mogelijk
geschaad wordt.
Te zelfder tijd worden echter die maat
regelen genomen, die noodig zijn „om
Duitschland te laten boeten voor zijn on
wettige wijze van oorlogvoering".
Ook wordt vernomen, dat de „Order in
Councill" niet onmiddellijk van kracht zal
worden. De toepassing -zal echter slechts
een paar dagen worden uitgesteld.
DUITSCHLAND EISCHT VAN DE
NEUTRALEN KRACHTIG VERZET.
Critiek op NederlaVid.
Men neemt te Berlijn aan, aldus het
„Alg. Handelsblad" dat de beloofde con
cessies van Britsche zijde ten gunste
van den neutralen handel niet veel om
het lijf zullen hebben.
Te verwachten is, dat Duitschland met
een verscherping van den duikbootoor
log zal antwoorden, maar ook in
de verhouding tusschen
het Duitsche Rijk en ze
kere neutrale staten zal
een en ander zeer waar-
schijnlijk een nieuwe
spanning brengen, daar be
kend is, dat de Duitsche regeering en
vele partijleiders en publicisten der N. S.
D. A. P. reeds maanden geleden als hun
meening te kennen hebben gegeven, dat
de „ware neutraliteit" die Duitschland
meent te mogen eischen, niet tot offi-
cieele verzekeringen en waar noodig pro
testen aan het adres van oorlogvoe
renden beperkt mag blijven, maar wel
degelijk activiteit en „burgerlijken moed"
vereischt, die het eerlijk streven met
alle macht de neutraliteit te verdedigen
overtuigend naar voren behoort te bren
gen.
Het is geen geheim, dat in Berlijnsche
regeeringskringen en ook in reisbrie
ven in de Duitsche pers, welke brieven
nu niet bepaald vriendelijk voor ons land
zijn uitgevallen in het bijzonder de
neutrale houding van Nederland, als
naar Duitsche meening allesbehalve
correct, aan duidelijke en onwelwillende
critiek onderworpen is geweest.
Zeker is ook de waarschuwing, welke
de „Deutsche Allgemeine Zeitung" tot
de neutrale staten richt, in verband met
de door Londen aangekondigde verscher
ping der controle op de neutrale scheep
vaart, niet in de laatste plaats tot Ne
derland gericht. Het Berlijnsche blad
gaat in zijn hoofdartikel, getiteld: „Pro
testen zyn nutteloos" uit van de stel
ling, dat Groot-Brittannië de neutralen
in gevaar brengt door ze als werktuigen
van de Britsche oorlogvoering te be
schouwen, en zegt dan onder meer: „de
neutralen hebben te overwegen of zij dit
misbruik zullen dulden. Zy zijn immers
thans niet meer het hulpelooze groepje
van 1914, dat naar de Engelsche pijpen
danste.
Met een brutale openhartigheid tre
den de Engelschen de neutrale rechten
met voeten en laten het aan de neutra
len over aan de gevaren, die daaruit
voorvloeien, het hoofd te bieden. Als
daarover op het oogenblik in vele neu
trale hoofdsteden de hoofden by elkaar
worden gestoken, zal elk der neutralen
er goed aan doen de gevolgen te over
wegen."
Het s.s. „Spaarndam" van de Holland-Amerika Lijn is Maandag in de Theems-
monding op een mijn geloopen. Wij geven hierbij een foto van het s.s. „Leerdam",
dat een zusterschip is van de „Spaarndam".
Binnenland.
Het vergaan van de Spaarndam. Vijf
dooden.
De bemanning van de Sliedrecht als ver
loren beschouwd.
Militaire verlofregeling voor de a.s.
feestdagen.
Het grensincident by Venlo.
Buitenland.
Het Finsche antwoord aan Rusland.
De verscherpte handelsoorlog.
Duitsche critiek op Nederland.
De ondergang van de Rawalpindi.
DE „DEUTSCHLAND" BRACHT HET
SCHIP TOT ZINKEN.
De Britsche admiraliteit heeft de vol
gende verklaring doen publiceeren:
De hulpkruiser „Rawalpindi" maakte
deel uit van een Noordeiyke patrouille,
welke de contrabande-controle door
voert op den Duitschen handel.
Op 23 November des middags half
vier varende Zuid-Oosteiyk van IJsland,
zag de „Rawalpindi" een vyandelijk
schip. Toen kapitein Kennedy dit vaar
tuig had waargenomen, zeide hij„Het
is de „Deutschland" Aan de beman
ning werd terstond gelast zich op haar
post te begeven en de richting van het
schip werd gewijzigd, teneinde den vij
and aan stuurboord te krijgen. Er werd
rook ontwikkeld, om de Rawalpindi" in
staat te stellen te ontkomen.
Echter verscheen weldra een tweede
vijandelijk schip aan stuurboordzijde. De
„Deutschland" naderde en gaf de „Ra
walpindi" een teeken te stoppen. Toen
deze waarschuwing in den wind werd
geslagen, werd een eerste salvo gelost
door de 11 inch-kanonnen van de
„Deutschland".
De „Rawalpindi" beantwoordde het
vuur met al haar vier 6 inch-kanonnen
aan stuurboord.
MOGELIJKHEID VAN BERGING VAN
HET SCHIP NIET UITGESLOTEN.
Gisteravond is bij de directie van de
Holland-Amerika-Lijn te Rotterdam be
richt ontvangen dat bij de ramp van de
Spaarndam vijf opvarenden om het leven
zijn gekomen, n.l. vier leden van de be
manning en de eenige vrouwelijke pas
sagier.
De namen van de slachtoffers luiden:
Dirk Hendrik de Boer, 22 jaar, en
Willem van der Vis, 19 jaar, beiden hof
meester; mevr. SteffenGobel, 74 jaar;
Johan Cornelist Mikkelsen, 18 jaar, ma
troos en Lubertus Luchtenborg, 62 jaar,
chef-hofmeester. De laatste twee zijn
aan boord van het reddingsvaartuig
overleden.
DE GEREDDEN AAN LAND
GEBRACHT.
Bij de HollandAmerika Lijn is van
haar agent uit Londen bericht ontvan
gen, dat de geredden in goeden toestand
aan land zijn gebracht. Maatregelen zijn
getroffen om hen zoo spoedig mogelijk
naar Londen te laten vertrekken.
DE VEERTIG GEREDDEN TE
LONDEN.
Het relaas van de ramp.
De correspondent te Londen van het
„Vaderland" meldde de volgende bijzon
derheden
Voor de tweede maal binnen korten
tijd heeft 't Nederl. Bangor Hotel te
Londen zijn deuren moeten open zetten
voor de overlevenden van een op een
mijn geloopen Nederlandsch koopvaar
dijschip. De veertig overlevenden van de
Spaarndam, die er in twee omnibussen
uit Sheerness aankwamen, boden geluk
kig een heel wat minder meelijwek-
kenden aanblik dan het geval was met
de schipbreukelingen van de Simon Bo
livar.
De officieren waren allen in hun uni
formen, die geen enkel spoor droegen
van de beproeving, die de mannen twaalf
uur geleden hadden moeten doorstaan
en ook de bemanning zou men het nau
welijks hebben aangezien, dat zij 's och
tends om 9 uur het slachtoffer van een
scheepsramp waren geworden.
Uit de verklaringen, die zij ons afleg
den, treedt het volgende beeld naar vo
ren:
EEN GEWELDIGE SLAG.
De Spaarndam, die op de thuisreis van
New-Orleans naar Rotterdam was, had,
na veertig dagen in de Duins en acht
dagen te Londen te hebben gelegen, op
Vrijdag toestemming tot voortzetting
van de reis gekregen. Daar het om ver
schillende redenen onmogelijk was Tilbu
ry reeds op Zaterdag te verlaten, ver
trok het schip in den loop van Zondag.
De Maandagochtend brak aan met
stormachtig weer. De bemanning van de
Spaarndam trok zich daar echter niets
van aan, en het scheepsleven ging zijn
gewonen gang, toen om negen uur plot
seling een geweldige slag ergens onder
het voorschip weerklonk, en, zooals een
van de overlevenden mij vertelde, „alles
om onze ooren vloog". Het luik op het
ruim van het voorschip vloog de lucht
in en de ijzeren binten, waarop het dek
rust, kwam gekromd naar boven te
staan. Gelukkig bevond er zich op het
oogenblik van de ramp niemand op het
voorschip, hetgeen te danken i.3 aan een
bevel, dat de kapitein met het oog op
het gevaar van mijnen, voor het vertrek
van het schip had uitgevaardigd.
Bij de eigenlijke ontploffing heeft dan
ook slechts een lid van de bemanning
het leven verloren. Het was de 17-jarige
koksmaat Mikkelsen, die op weg naar
het sloependek was en daar in het hoofd
getroffen werd door een stuk ijzer, dat
door de lucht vloog. Naar de kapitein
vertelde, lijdt het geen twijfel, dat de
ongelukkige op slag dood was.
De rest van de bemanning ondervond,
dank zij de voorzorgsmaatregelen van
den kapitein, geen letsel v?,n de ontplof
fing, zoodat de verscheping in de red
dingbooten dan ook zonder moeilijkhe
den kon plaats hebben. Er was ruimte
genoeg, daar de Spaarndam, dat vroeger
een passagiersschip is geweest, acht red
dingbooten, elk plaats biedend aan veer
tig personen, aan boord had, en de totale
bemanning van het schip op deze reis
niet meer dan 46 personen bedroeg.
EEN DER REDDINGBOOTEN
ONKLAAR GERAAKT.
Drie van de reddingbooten waren met
goed gevolg gestreken en van het schip
losgekomen, toen de vierde in moeilijk
heden kwam. Deze boot hing nog slechts
een halven meter boven het water, toen
een hooge zee haar plotseling opnam en
naar boven smeet. Een seconde later
was de golf langs het schip weggeloo-
pen en viel de boot in haar takels terug.
Daarbij is toen iets verkeerd gegaan,
doordat een van de mannen aan boord,
die de boot moesten vieren, haar aan
den voorkant te ver heeft laten door
schieten. Misschien is ook de takel door
den smak onklaar geworden.
In ieder geval kwam de boot aan een
takel vrijwel verticaal te hangen, met
het gevolg, dat de inzittenden er allen
uitvielen. Ik zelf, aldus een der slacht
offers, dreef in mijn zwemvest op het
water en heb zoo veertig minuten rond
gedreven, totdat de loodsboot, waarvan
wij nog slechts een half uur geleden af
scheid hadden genomen, en die dus nog
in de buurt was, mij en een aantal an
dere inzittenden van de onklaar geraak
te reddingboot kwam oppikken. In die
veertig minuten heb ik echter vreese-
lijke dingen doorgemaakt. Vlak nadat ik
in het water viel, klampt^ een andere
drenkeling, die geen reddingvest aan
had, zich aan mij vast. Ik heb hem zoo
lang mogelijk drijvende trachten te hou
den, wat niet meeviel bij de hooge zeeën,
die er liepen, maar op het laatst liet
hij los en verdween in de diepte. Dat
was het einde van Willem van der Vis,
een bediende op de Spaarndam.
Tezelfdertijd deed de 18-jarige steward
De Boer wanhopige pogingen om de
eenige passagier te redden. Het was de
74-jarige mevrouw Steffen, die met zes
leden van de bemanning in de veronge
lukte reddingboot had gezeten en even
eens in het water was gevallen. De Boer
zwom naar haar toe, maar de in doods
angst verkeerende vrouw, die voortdu
rend „ik sterf, ik sterf" riep, worstelde
zoo hevig, dat hij haar ten langen leste
moest laten gaan.
Hoe de overblijvende twee van de vijf
verongelukte schipbreukelingen zijn om
gekomen is niet bekend.
DE VOORZORGSMAATREGELEN
VAN DEN KAPITEIN.
De kapitein, die reeds 27 jaar in de
vaart is, vertelde nog, dat de betrekke
lijk goede afloop van het geval gedeel
telijk te danken is aan de voorzorgs
maatregelen, die voor het vertrek uit
Tilbury waren genomen. Niet alleen had
hij order gegeven, dat niemand zich ge
durende de reis door het gevaarlijke ge
bied op het voordek mocht begeven,
maar ook had hij de ruiten van de offi
ciershutten op de brug met strepen pa
pier laten beplakken.
Hoe krachtig de ontploffing is ge
weest, vervolgde de kapitein, moge blij
ken uit het feit, dat er over de heele
hoogte van het voorschip een overlang-
sche scheur is geslagen. Niettemin be
hoeft het schip nog niet geheel opgege
ven te worden. Het staat nog niet vast
of het ook werkelijk in tweeën is ge
broken en daar het in ondiep water is
gezonken, is de mogeiykheid van ber
ging niet uitgesloten.
