Onze gemobiliseerd
Hare Majesteit Koningin Wilhelmina
spreekt, tot haar volk.
Henderson met Engelands
antwoord bij Hitier.
Het wordt, met Hitiers brief,
heden na de Engelsche
Parlementszitting
gepubliceerd.
GELD
Dagblad voor de Provincie Zeeland
De lasten gezamenlijk en
voor elkander dragen.
Belangrijkste Nieuws.
H.V. FIK. Mil. „ZEELANDIA" GOES
DINSDAG 29 AUG. 1939
53c JAARGANG - No. 280
beschikbaar voor
den aankoop van
een AUTOMOBIEL
Uitgave: N. V. Uitgevers-Maatschappij
„Luctor et Emergo" ter exploitatie van
het blad „De Zeeuw"
Bureaux Lange Vorststraat 7 0, Qoes
Postrekening 44455 Telefoon 11
Jijkantoor Middelburg: Fa. Boekhandel
j, J. F A N O Y, Lange Burg 40. Telefoon 28
Directeur - Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA
Abonnementsprij* f2.A0 per kwartaal
Weekabonnementen voor Middelburg
Qoes en Vlissingen f 0.20
Losse nummers 5 cent
Advertentiën 30 cent per regei
Ingezonden mededcelingen 60 cent per regel
Kleine Advertentiën Dinsdags en Vrijdags
f 0.75 bij vooruitbetaling
Advertentiën onder letter of motto
10 cent extra
Bij contract belangrijke korting
H. M. de Koningin heeft gisteravond
de volgende rede tot Haar volk gehou
den:
„Landgenooten,
Op het ernstige uur waarop wij ons
verplicht hebben gezien maatregelen te
nemen om land- en zeemacht op voet van
oorlog te brengen, is het mij een behoefte
een woord tot U allen te richten.
De toestand is ernstig.
Niet in dien zin, dat alle hoop op een
vreedzame oplossing tussehen de betrok
ken mogendheden als vervlogen zal moe
ten worden beschouwd. De besprekingen
zijn nog niet afgebroken, en zoo lang
er geen breuk is, is niet gebleken dat de
vrede moet wijken voor den oorlog.
Maar wel moet de toestand als ernstig
worden beschouwd in dien zin, dat he
laas ernstig rekening moet worden ge
houden met de mogelijkheid dat een con
flict zal uitbreken.
Mocht deze afschuwelijke mogelijkheid
werkelijkheid worden, niettegenstaande
alle pogingen die zijn en worden gedaan
om de wereld voor een ramp zonder we
dergade te bewaren, dan zal Nederland
in dat conflict naar alle zijden en met in
spanning van alle krachten en middelen
waarover ons land beschikt, een strikte
onzijdigheid in acht nemen en handha
ven. Ik bevestig dit in de onderstelling
en het vertrouwen, dat geen der strij
dende partijen Nederland in den oorlog
zal willen betrekken. Onze zelfstandig-
heidspolitiek, bij voortduring en met
nauwgezetheid gevolgd, heeft niemand
aanleiding kunnen geven, daartoe over te
gaan.
Neutraliteitshandhaving eischt de mo
gelijkheid, aan den wil tot onzijdigheid
de vereischte krachten te kunnen bijzet
ten. Ten einde daartoe tijdig bereid te
zijn, heeft de Regeering heden gemeend
niet langer te mogen wachten met het
nemen van den uitersten voorzorgsmaat
regel. Zij heeft dien zoo buitengewoon in
grijpenden maatregel zoo lang mogelijk
uitgesteld, doch meent dat nu de tijd ge
komen is hem te nemen, ten einde tijdig
paraat te zijn. In alle duidelijkheid
wensch ik hierbij te doen uitkomen, dat
Nederland zich van geen enkele zijde be
dreigd behoeft te gevoelen. Het geldt
hier een voorzorgsmaatregel, waarvan
de uitzonderlijke omvang door de nu een
maal heerschende uitzonderlijke omstan
digheden wordt gewettigd.
Ook indien mocht blijken, wat wij allen
vurig hopen, dat ons besluit overbodig
zou zijn geworden, dan nog zal een ieder
moeten erkennen, dat Nederland tegen
over zichzelf zoowel als naar buiten een
plicht heeft vervuld waarvan verzuim,
gelet op de thans bestaande verhoudin
gen, nalatigheid zou zijn geweest.
Ik twijfel niet, of gij staat allen om
Uw regeering geschaard, bereid om haar
te schragen, eendrachtig en vastberaden.
Ten volle vertrouw ik dat leger en
vloot onder alle omstandigheden hun
plicht zullen doen.
Allen moeten wij nu het hoofd koel
houden en zonder ons te laten verontrus
ten opgewekt en nauwgezet doen wat
onze plicht is. Niet alleen naar leger en
vloot gaan thans mijn gedachten uit. Ik
denk ook aan de velen in Rijksdienst
die in deze dagen van spanning voor een
zware taak worden gesteld.
In het bijzonder gaan mij ter harte de
tallooze gezinnen, die echtgenoot, vader
of zoons moeten afstaan en ik geef mij
ook rekenschap van de groote materieele
moeilijkheden die dit voor zoo heel velen
meebrengt.
Maar evenzeer weet ik, dat de Neder-
landsche vrouwen in volle berusting en
Godsvertrouwen bereid zijn de offers die
het vaderland van hen vraagt te bren
gen.
Allen tezamen moeten wij vooral in
een tijd als deze blijk geven doordrongen
te zijn van een geest van eendracht en
liefde tot den naaste, waardoor alleen
het ons mogelijk zal zijn de lasten die ons
worden opgelegd gezamenlijk en voor el
kander te dragen.
Terwijl naar het schijnt de strijdkrach
ten aan beide fronten blijkbaar gereed
staan, den oorlog in te gaan, is, na een
langdurig beraad van het Engelsche ka
binet, het antwoord opgesteld op Hitler's
boodschap en door ambassadeur Hen
derson per vliegtuig gisteravond naar
Berlijn overgebracht.
De Duitsche hoofdstad zag vol span
ning uit naar den inhoud van dit, naar
Duitsche meening „over vrede en oorlog
beslissende" document, dat in den avond
aan Hitler is overhandigd.
Henderson is gisteravond om 20 uur
30 op het vliegveld Tempelhof aangeko
men. Hij begaf zich terstond naar de
Britsche ambassade en om kwart over
tien naar de rijkskanselarij, waar hij
door Hitier werd ontvangen.
Voordat Henderson de ambassade ver
net, ontving hij bezoek van den Fran-
schen ambassadeur.
Bij het onderhoud in de rijkskanselarij
waren minister Von Ribbentrop en de
tolk Dr Schmidt aanwezig.
Bij' zijn vertrek van het vliegveld Hes
ton om even over 17 uur had Henderson
m antwoord op de goede wenschen van
de aanwezige journalisten geantwoord:
"Dank u. Ik zal alle geluk noodig heb
ben, dat ik krijgen kan!"
Het wordt niet waarschijnlijk geacht,
dat de tekst van de boodschap van Rijks
kanselier Hitier en het antwoord van de
Britsche regeering te Londen gepubli
ceerd zullen worden, voordat vandaag
minister-president Chamberlain en Lord
Halifax in Lager- en Hoogerhuis zullen
hebben gesproken.
Het schijnt, dat men te Londen wenscht
den Rijkskanselier alle gelegenheid te
geven het Britsche antwoord te bestu-
deeren, alvorens het zal worden gepubli
ceerd.
Chamberlain zal vanmiddag het woord
voeren in het Lagerhuis om 14.45 uur
Engelsche tijd.
Ofschoon de toestand uiterst ernstig
is, is de deur niet geheel gesloten voor
de mogelijkheid van een vreedzame rege
ling.
Te Londen is men van meening, dat
Hitier nog de keuze heeft tussehen oor
log en vrede.
De duur der parlementsbijeenkomst
zal bepaald worden door den toestand.
Alle noodige politieke maatregelen
voor het geval een oorlog ophanden zijn
mocht, zijn gereed en zouden in enkele
uren ten uitvoer kunnen worden gelegd.
Deze maatregelen voorzien in de instel
ling van een oorlogskabinet van onge
veer zeven leden met een uitgebreider
lichaam, dat het departementale werk
zal leiden.
DE HOUDING VAN ENGELAND.
NOG EENIGE KANS OP BEHOUD
VAN DEN VREDE?
In spanning en afwachting.
Zoo schetst men het best de sfeer, die
gisteravond in de Duitsche hoofdstad
hing, aldus Reuter. Men wachtte op de
resultaten van Henderson's gewichtig be
zoek aan Hitier en besefte, dat van dit
antwoord het lot van Europa kan afhan
gen.
Men heeft het gevoel dat na dit avond
lijk bezoek aan de rijkskanselarij de ver
dere gebeurtenissen zich snel zullen ont
wikkelen en spoedig een beslissing in een
of anderen zin voor de deur zal staan.
Het antwoord van Engeland is, naar
United Press verneemt krachtig gesteld,
doch laat de deur wijd open voor verdere
vredesonderhandelingen.
Te Londen is men van meening, aldus
Reuter, dat Hitier thans nog kan kiezen
tussehen het gehoor geven aan vreed
zame raadgevingen of tussehen een ca
tastrofe voor Europa, die niet te over
zien valt.
Intusschen verneemt de Un. Press in
politieke kringen der Britsche hoofdstad,
dat het antwoord van het Britsche kabi
net aan Hitier hierop neerkomt, dat
Engeland bij zijn houding
volhardt.
Naar verder verluidt, zou de Britsche
regeering, ter bijlegging van het geschil
tussehen Duitschland en Polen, „een wa
penstilstand" van drie tot zes maanden
hebben voorgesteld. In het antwoord
zou bovendien nogmaals worden ver
klaard, dat Engeland besloten is, Polen
bij te staan.
In politieke kringen neemt men aan,
dat in het Britsche antwoord het vol
gende vastgelegd zal worden.
1. Engeland zal zijn verplichtingen te
genover Polen niet verzwakken.
2. Engeland gelooft nog steeds, dat er
geen Europeesch probleem is, dat niet op
vriendschappelijke wijze opgelost kan
worden.
3. Er moet echter eerst een sfeer van
vertrouwen gewekt worden. Daarom
stelt Engeland 'n „wapenstilstand" voor.
Gedurende dezen tijd moeten van beide
zijden de troepen van de grenzen worden
terug getrokken. Er moet een demobili
satie worden doorgevoerd. Ook de pers-
strijd moet worden gestaakt.
4. De vraagstukken, die men gaat be
handelen, moeten te voren vastgesteld
worden.
5. Iedere oplossing, die uit de onder
handelingen voortvloeit, moet voor Po
len aannemelijk zijn. De regeling moet
door een internationale garantie worden
bevestigd.
Engeland is bereid hieraan deel te ne
men.
Wat de voorstellen inzake de
Poolsch-Duitsche kwestie betreft, ver
neemt United Press, dat de Britsche re
geering ook nog de mogelijkheid van een
uitwisseling van de bevolking aan de
Poolsch-Duitsche grens onder oogen ge
zien zou hebben. De Britsche nota zou
voorts zóó zijn opgesteld, dat het Hit-
Ier niet moeilijk zou vallen om, zonder
aan prestige in te boeten, terug te komen
op zijn weigering, rechtstreeks met Polen
te onderhandelen.
Men acht het mogelijk, dat Henderson
vandaag per vliegtuig naar Londen zal
terugkeeren, indien n.l. de Duitsche re
geering hem tijdig van haar weder-ant-
woord voldoende op de hoogte gesteld
heeft.
Volgens welingelichte Duitsche krin
gen konden vanmorgen geen nieuwe me-
dedeelingen van Duitsche zijde over het
onderhoud tussehen Hitler en Henderson
worden verwacht. Men doet uitkomen,
dat het onderhoud bijna IV2 uur heeft
geduurd en dat de inhoud door de be
voegde Duitsche kringen moet worden
bestudeerd. Het schijnt dat voor Duitsch
land geen zeer belangrijke beslissingen
worden genomen.
Hitier heeft zijn belangrijkste mede
werkers om zich heen verzameld. Deze
conferentie zal geruimen tijd duren.
INDRUK TE BERLIJN:
NIET TEN VOLLE ONBEVREDIGEND
In Duitsche kringen verluidt, dat het
Britsche antwoord op Hitler's voorstel
len, alhoewel zeker niet ten volle bevre
digend, toch wellicht de mogelijkheid
De Regeering heeft het noodig geoor
deeld land- en zeemacht op voet van oor
log te brengen.
Een diep ingrijpende maatregel.
Maar een maatregel die genomen werd
omdat het belang van land en volk in de
zeer buitengewone omstandigheden in
welke wij leven, zulks gebiedend eischen.
Wij zullen den last die hiermee op ons
volk werd gelegd dan ook gewillig heb
ben te dragen, en alles hebben te doen,
wat mogelijk is om in deze zware tijden
de Regeering bij' de uitoefening van haar
taak te steunen.
Dit neemt niet weg, dat inzonderheid
zij, die onder de wapenen werden geroe
pen, en vooral degenen onder hen, die
de zorg voor een gezin hebben, mèt die
gezinnen een zware last hebben te dra
gen.
Wij willen daarom onderschrijven de
woorden gisteravond door H. M. de Ko
ningin in haar radio-rede gesproken:
„In het bijzonder gaan mij ter harte
de tallooze gezinnen, die echtgenoot, va
der of zoons moeten afstaan en ik geef
mij ook rekenschap van de groote mate
rieele moeilijkheden die dit voor zoo heel
velen meebrengt.
Maar evenzeer weet ik, dat de Neder-
landsche vrouwen in volle berusting en
Godsvertrouwen bereid zijn de offers,
die het Vaderland van hen vraagt, te
brengen.
Allen tezamen moeten wij vooral in
een tijd als deze blijk geven doordrongen
te zijn van een geest van eendracht en
liefde tot den naaste waardoor alleen het
ons mogelijk zal zijn de lasten die ons
worden opgelegd gezamenlijk en voor
elkander te dragen".
Wij kunnen van ons meeleven daad
werkelijk blijk geven, door als werk
gever het mogelijke te doen, dat de
plaatsen van de gemobiliseerden open
blijven, en dat de financieele schade voor
hen zooveel mogelijk wordt beperkt.
Wij kunnen als afnemers het mo
gelijke doen om de zakenmenschen die op
geroepen werden te helpen, door ze, ook
al zijn ze niet in staat op de gewone
wijze hun klanten te bedienen, tóch te
blijven begunstigen, opdat zij niet wer
keloos behoeven aan te zien, dat hun
zaak zou verloopen.
Wij kunnen, ieder in eigen kring, mee
helpen, door de achtergeblevenen waar
noodig met raad en daad bij' te staan.
Mobilisatie is vooral als zij van eeni-
gen langen duur is, voor een deel der be
volking een diep ingrijpende zaak.
Maar als er waarlijk een streven is
om naar Gods gebod, de lasten die ons
werden opgelegd, gezamenlijk te dragen,
dan zal het mogelijk zijn voor velen den
opgelegden last aanmerkelijk te verlich
ten.
open laat voor verdere onderhandelingen
De lange duur der besprekingen recht
vaardigt de hoop, dat het misschien tóch
nog mogelijk zal zijn een uitweg uit de
impasse te vinden.
Frankrijk heeft zijn grens met
Duitschland gesloten.
Er zijn geen treinen uit Duitschland
meer aangekomen aan de Gare de l'Est
te Park's, terwijl ook aan de Gare du
Nord het verkeer uit Duitschland is ge
staakt.
MOBILISATIE IN ZWITSERLAND
De federale raad van Zwitserland heeft
besloten, met ingang van heden alle mi
litairen onder de wapenen te roepen tot
het beschermen van de grenzen.
In de laatste paar dagen was het aan
tal extra treinen uit Zwitsersche grens
stations, Bazel en Genéve, welke buiten-
landsche toeristen in der haast naar hun
landen, Frankrijk, Nederland en Enge
land, terug brengen, zeer groot. In Ge
néve trekt een voortdurende stroom bui-
tenlandsche wagens, op terugreis, door
de stad.
DE STEMMING IN BERLIJN.
Afgezien van vrachtauto's met solda
ten, die van tijd tot tijd voorbij' rijden, en
enkele militaire vliegmachines, die over
Berlijn ronken, was er gisteren wei
nig te zien van militaire bedrijvig
heid in de Duitsche hoofdstad. De huis
vrouwen beproefden het rantsoeneering-
systeem. Aan alle winkels is bevel gege
ven hun voorraden op te geven.
Binnenland.
Vandaag mobilisatiedag.
Radio-rede van H. M. de Koningin.
Opperbevelhëbber van land- en zeemacht
benoemd.
Maatregelen tegen het hamsteren.
Beperking telefoonverkeer.
Er zijn voldoende voorraden benzii e,
olie, steenkolen, enz.
Generale Synode der Geref. Kerken bij
een.
Buitenland.
Henderson oveihandigde aan Hitier het
E'ngelsche antwoord. De vermoedelijke
inhoud van dit antwoord.
Vandaag spreekt Chamberlain.
Bemiddelingspogingen van Mussolini?
Ook Zwitserland mobiliseert.
Frankrijk sluit de grens met Duitschland.
op gemakkelijke betalingsvoor
waarden. Vraagt inlichtingen.
Beestenmarkt 8, Telefoon 249.
StationswegN33, Telefoon 497 (na 5 uur).
„De Duitsche eischen in het Oosten
terugkeer van den corridor en Danzig
moeten ingewilligd worden. Zonder een
oplossing van het probleem van het Oos
ten zal de wereld nooit rust krijgen."
Als een draad loopen deze zinnen door
alle commentaren van de Duitsche
nieuwsbladen.
LONDEN EN PARIJS ZULLEN
BELGIë'S NEUTRALITEIT
EERBIEDIGEN.
Koning Leopold heeft gisteren au
diëntie verleend aan den Britschen en
aan den Franschen ambassadeur, die te
genover den Koning de houding van En
geland en van Frankrijk tegenover Bel
gië hebben uiteengezet ingeval een con
flict in Europa niet vermeden zou kun
nen worden.
De ambassadeurs hebben plechtig ver
klaard, dat indien België in het veronder
stelde geval zijn neutraliteit handhaaft,
de Britsche en de Fransche regeering
vastbesloten zijn, overeenkomstig hun
traditioneele politiek, deze te eerbiedigen.
Deze verklaring stelt voorop dat de
neutraliteit van België ook door alle an
dere mogendheden geëerbiedigd zal wor
den. Frankrijk en Engeland zullen na
tuurlijk trouw blijven aan de door hen
aangegane garantieverplichtingen.
Havas meldt uit Brussel dat in de
commentaren op den stap, welken de
Duitsche ambassadeur te Brussel bij Ko
ning Leopold heeft gedaan, teneinde te
verklaren dat Duitschland de neutrali
teit van België zal eerbiedigen, verschei
dene bladen herinneren aan de verkla
ring, welke von Bülow Saleske op 2 Aug.
1914, aan het blad „Le Soir" aflegde en
waarin hij eveneens zeide dat de neutra
liteit van België geëerbiedigd zou wor
den, doch dat deze nochtans onmiddel
lijk daarop werd geschonden.
Ongeveer 14 of 15 klassen reservisten
zijn in België weer opgeroepen. De stra
ten van Brussel zijn vol militairen. De
stad is echter kalmer dan in September
van het vorige jaar.
HITLER'S BRIEFWISSELING MET
DALADIER.
De publicatie van de briefwisse
ling tussehen Daladier en Hitier
door de Duitsche propaganda wordt te
Parijs beschouwd als een politiek gebaar,
dat bedoeld is, om de Duitsche opvatting
voor de openbare meening te verdedigen.
Wat de Fransche openbare meening
betreft, deze was ingelicht over de ont
wikkeling van de Duitsche politiek van
de laatste maanden en zij weet de argu
menten van den rijkskanselier naar
waarde te schatten.
Tegenover de bewering, dat in Polen
een groote Duitsche minderheid woont,
staat het feit, dat ook in Duitschland een
Poolsche minderheid woont. Bovendien
zijn 700.000 Duitschers Poolsch gewor
den en niet twee millioen, zooals Hitier
heeft gezegd. Overigens is het rassenbe-
ginsel vernield op den dag, dat de Duit
sche troepen Praag binnenrukten.
Hitier heeft thans Danzig en den cor
ridor opgeëischt en dus heeft hij zijn
eischen van 28 April uitgebreid. Indien
die van thans zouden worden ingewilligd,
zou Polen toch van de zee afgesneden
zijn, waardoor het overgeleverd zou zijn
aan de pressie van zijn buren.