Een misgreep en hare gevolgen. Nog steeds de Kabinetscrisis. Jhr. Hr. De Geer is klaargekomen met de Kabinets-formatie. GELD Dagblad voor de Provincie Zeeland rogramma. Buitenland. De kwestie Danzig Britsche experts op weg naar Danzig T.FABERY DE JONGE Groote Manoeuvres in verschillende landen. Belangrijkste Nieuws. N V. FIK. HU. „ZEEUNDIA" - HOES Ontruiming van Zuid-Tirol WOENSDAG 9 AUG. 1939 53c JAARGANG - No. 263 DEN HAAG. Hedenochtend is in verband met de Kabinets formatie de constitueerende vergadering gehouden, welke tot resultaat had dat hedenmiddag de lijst van nieuwe Ministers aan H.M. de Koningin zal worden aangeboden. Naar wij vernemen zal de Kabinetsformateur Jhr. Mr. D. J. de Geer zich belasten met de portefeuille van Financiën. een beschikbaar voor den aankoop van AUTOMOBIEL een Engelsch aviateur iegtuig een tocht naar llen maken dwars over chter iets gaan hape- zoodat hij een nood- Het euvel was spoe- Le wielen van de ma tt het zand gezakt, dat stijgen. Dit verhaal ij der veronge- iddag omstreeks kwart torrijder F. Sigtermans de bocht van het West- echt by het inhalen van »tsing gekomen met een estelde richting komen- De motorrijder werd n overleed op weg naar Dordrecht. S., die op de duo was iet den schrik vrij. iten met muis- entoonstelling jmmissie voor de Neder- ing aan de tentoon&tel- ft gezorgd, dat alle be- t paviljoen Zaterdag op oranje muisjes werden ig 9 Aug. 1939. I. 1875 en 414,4 M. 10,20 v.m. en 7,30— 8,16 Ber. 9,30 Causerie 10,00 Morgenw. 10,20 ontinubedr. 12,00 Gram. ,30 VARA-orkest (opn.). -1,45 en 2,00 Esmeralda 3ohème", opera (gram.), leren, 4,30 Gram. 5,25 a.). 0,28 Ber. 6,30 Gram. erie „Bijbelsche kunst", nder. 7,05 Felicitaties, lyclus „Ons werk en ons h. SO'S-Ber. 8,03 Ber. na. 8,17 Causerie „De ivraag". 8,20 Orgel. 8,30 3,45 Orgel. 9,00 Declam. Ihineesche Syncopaters. Ber. ANP. 10,10 Gram, ino. 11,3012,00 Gram. I. 301,5 M. NCRV-Uitz. fonds voor de Scheepv. nedit. 8,15 Ber., gram. 10,30 Morgend. 11,00 12,00 Ber. 12,15 Gram. ilonorkest eö gram. 2,00 1,40 Gram. 3,45 Zang, 45 Felicit. 5,00 Voor de Ca. 6,30 Ber. 0,30 Cau- 0. aan Schipperskinde- 15 Land- en tuinbouw- ',55 Gram. 8,00 Ber. -Ber. 8,15 Orgel. 9,15 opmerkingen over de Statenbijbel in onze te- eluitgaven is overge- Chr. Radiokoor. 10,00 ïalfuur. 10,30 Ghr. Ra il,00 Gram. Ca. 11,50 H WEERBERICHT. tnd van hedenmorgen ingen: weer: zwaar be- g Z.Z.-W.; temperatuur nnacht 14; neerslag af- Idig van hedenavond tot eveer 19 uur: e land: meest zwaar be- eenige regen, zwakke W. wind, weinig veran- ,tuur. ïedenmiddag 8 u.: Uitgave: N. V. Uitgevers - Maatschappij „Luctor et Emergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw" Bureaux Lange Vorststraat 7 0, Goes Postrekening 44455 Telefoon 11 bijkantoor Middelburg: Fa. Boekhandel j.J.FANOY, Lange Burg 40. Telefoon 28 Abonnementsprijs Z.óQ par kwvrtaal Weekabonnementen voor Middelburg Goes en Vlissingen f 0.20 Losse nummers 5 cent Directeur - HoofdredacteurR. ZU1DEMA Advertsiritiën 30 cent per regei Ingezonden mededcclingen (50 cent per regel Kleins Ad verten! iliiï Dinsdags en Vrijdags f 0.75 hij vooruitbetaling Advertentlën onder letter of motto 10 cent extra Bij contract belangrijke korting |ermorgen 10 u.: voor fietsers: min. Met de opiossing van de Kabinetscri sis door Mr de Geer gaat het niet van een leien dakje. Voor een niet gering deel ls dit een ge volg van de weigering van vooraan staande Antirevolutionairen en Libera len, om in de gegeven omstandigheden in een te vormen Kabinet zitting te nemen. De vraag komt op, of deze weigering in 's lands belang moet worden geacht. De verklaring van Mr de Geer, dat het Kamervotum als een ernstige misgreep dient te worden beschouwt, vindt in breede kringen instemming. Maar zoo wordt opgemerkt, is het nu wel met het landsbelang overeen te brengen, degenen die voor dezen mis greep verantwoordelijk zijn, op te jagen naar een consequentie, die zoowel uit na tionaal- als uit internationaal oogpunt bezien, in hooge mate bedenkelijk moet worden geacht Hierop kan worden geantwoord, dat zóó de zaak toch niet zuiver wordt ge steld. Het gaat hier niet om het opjagen naar een uiterste consequentie, maar om het zuiver houden van onze constitutioneele instellingen. Het laten vallen van een Kabinet op de manier als 27 Juli gebeurde is geen kleine zaak. En het gebeurde door een combinatie, die precies wist wat de ge volgen zouden zijn en die voor haar daad ook in alle opzichten verantwoordelijk kan worden gesteld. Het wegstemmen van een Kabinet is geen onverantwoordelijk kinderspel en mag het ook niet worden. Volkomen terecht schreef nog gisteren De Standaard, het als een ernstig bezwaar tegen een formatie onder lei ding van Mr de Geer te beschouwen, dat niet is gebleken, of in aansluiting aan en in overeenstemming met het Kamervo tum van 27 Juli al dan niet een Kabinet kon worden gevormd. „Wij noemen het een ernstig bezwaar, omdat' het onze constitu tioneele zeden en gebrui ken raakt, de positie en de taak van de Volksver tegenwoordiging betreft, en van groote beteekenis is voor de verhouding tus- schen de Regeering en het parlement. De meerderheid der Kamer besloot tot het aannemen van een motie, welke den val van het pas opgetreden Kabinet tot gevolg moést hebben. Zij deed dit, al hoewel er van een zakelijk conflict tus- schen de Regeering en de Kamer nog in geen enkel opzicht sprake was. Zg ging daartoe over, o.m. omdat naar haar ge voelen niet kon worden aangenomen, dat het gevormde Kabinet het eenig moge lijke was in de toenmalige omstandighe den, omdat zij de overtuiging was toege daan, dat een of meer mogelijkheden tot formatie van een Kabinet, hetwelk beter klopte op of meer rekening hield met de opvattingen van de meerderheid der Ka mer, niet voldoende waren onderzocht. Daarom was het aangewezen aan een der vooraanstaande figuren uit die meer derheid, in de eerste plaats aan een Roomsch-Katholiek, een opdracht te ver- leenen. Langs dien weg had kunnen blij ken, of de meerderheid der Kamer be teekenis heeft in positieven zin, of de verantwoordelijkheid voor het Kamervo tum wordt aanvaard, en, zoo ja, van welke strekking die verantwoordelijk heid moet worden geacht." „Z ekerheid en klaarheid zijn hier noodig, wijl an ders het gevaar ontstaat, dat de Kamer zou over gaan tot het nemen van hesluiten, welke een licht- v aardig karakter dragen. Men zou immers kunnen zeggen: wij worden toch niet voor de daaruit voort vloeiende consequenties geplaatst. En uit achten wij funest voor de werking van ons parlementaire stelsel P'j; bezwaar is voor ons zoo belangrijk, dat het feit van de opdracht aan den neer De Geer er ons niet toe kan bren gen, het prijs te geven, dan wel er een geringere beteekenis aan toe te kennen." Dit komt overeen met wat de Avond- P 0 s t (Lib.) schrijft, en die, na er op ge wezen te hebben, dat de beginselen van »tair play*' geschonden werden door het onmiddellijk en ruw wegstemmen van het vijfde Kabinet-Colijn „Maar zij zullen evenzeer geschonden worden wanneer de bedrijvers van die aad van dien „ernstigen misgreep" igMijk mr de Geer zeide) niet voor d e v oil e verantwoordelijk- e d van hun daad worden gesteld. En anneer het Christelijk-Historische or gaan (De Nederlander) spreekt van „de jacht op de R-R-R-groepen", dan zeggen wtj: dit is de jacht van den voorbijgan ger, die eenen wègvluchtenden jongen achterna zit, om hem te grijpen en hem met zijn neus tegen de ruit te duwen, die hy met opzet gebroken heeft". Erkend kan intusschen worden, dat deze zaak ook een anderen kant heeft. De combinatie, die het Kabinet ten val bracht heeft hare verantwoordeiykheid, maar dit geldt ook van hen, die worden aangezocht in een Kabinet zitting te ne men, teneinde een roomsch-rood bewind te voorkomen. Zulk een bewind, het iydt geen twyfel, zou noodlottig worden voor ons land, zoowel wat betreft de financiën, als de weermacht. Het zou de positie van ons land in elk opzicht verzwakken. Het zou aanleiding geven, dat de extremistische partyen, die het op den ondergang van ons parlementaire stelsel gemunt heb ben, op een geweldige manier de wind in de zeilen zouden krijgen. Men ziet, de zaak is niet eenvoudig. En het is een bedenkelijk verschynsel, dat de fractie die het Kabinet ten val bracht, onmiddellijk op de vlucht sloeg toen zy aan haar verantwoordelijkheid herinnerd werd. Forsfler's bezoek aan Hitier. Gemeld wordt, dat gouwleider Forster gisteravond te Berchtesgaden is gearri veerd en onmiddellijk een onderhoud met Hitler had. Vandaag zijn de besprekingen voort gezet. Aan Foster's bezoek aan Hitier wordt, aldus meldt de „United Press" uit Ber lijn, groote beteekenis gehecht. Dit blijkt wel uit een opmerking van de Wilhelm- strasse, dat de besprekingen belangrijk geacht moeten worden. Men noemt het een stap op den weg tot regeling van de Danzigsche kwestie. Sommige goed-ingelichte personen ge- looven, dat Forster er bij Hitier op aan zal dringen in een eventueelen crisis aan Danzig diplomatieken steun te verleenen. Sommigen gaan zoover, dat zij beweren, dat Duitschland de zorg voor Danzigs buitenlandsche politiek zal overnemen. Men verwacht geen afneming van de spanning in Danzig voor de beëindiging van den nationaal-socialistischen partij dag in Neurenberg. Over de besprekingen in Berchtesga den zijn geen bijzonderheden gepubli ceerd. Men gelooft, dat er verschillende problemen zijn besproken, w.o. de vraag of Duitschland zijn economisehen steun aan de vrije stad kan voortzetten. De geruchten houden aan ,dat de vol kenbondscommissaris Burckhardt spoe dig zich geheel uit Danzig zal terugtrek ken. Burckhardt treedt in de practijk op als een vriendschappelijk bemiddelaar tusschen Polen en Danzig ondanks het feit, dat de volkenbond vele jaren gele den besloten heeft geen beslissende rol meer te spelen in de Danzigsche kwestie. Onderzoek naar die beteekenis der vrije stad voor Polen. Laubour ducht „tweede Miinchen". Merkwaardige uitlating van professor Riley. In de kringen der labour partij heb ben zekere opmerkingen van prof. Harry Riley andermaal ongerustheid gewekt aangaande de standvastigheid van Chamberlain's politiek. De verdenking, dat Chamberlain geen tegenstander zou zijn van een „tweede Miinchen" heeft daardoor nieuw voedsel gekregen. Professor Riley is de leider van een missie van tien Britsche experts, die op weg zijn naar Danzig. Onlangs moet Ri ley gezegd hebben: „In Engeland zijn wij geenszins ervan overtuigd, dat Danzig voor Polen van vitale beteekenis is. Deze meening wordt zelfs gedeeld door een aantal leden der regeering. De taak van de missie zal zijn, een onpartijdig oor deel te krijgen over de economische si tuatie van Danzig en Gdynia." Filey ging zelfs zoover, dat hij zeide, dat de missie op reis ging „onder inspi ratie van de regeering". „Ik ben er van overtuigd, verklaarde hij, dat de uit komst van ons onderzoek van het groot ste belang zal zijn, zoowel voor ons land als voor Danzig." Hoewel, naar verluidt, het ministerie van buitenlandsche zaken ontkent, dat de missie officieel is, wordt het feit, dat de missie onderweg is, daar toch niet ontkend. FORMATIEPOGINGEN IN EEN BESLISSEND STADIUM. Omtrent de pogingen van Jhr de Geer om een Kabinet te vormen wordt uit Den Haag aan het „Hdbld" gemeld: De oplossing van de kabinetscrisis schijnt langzamerhand een andere rich ting uit te gaan dan de formateur, Jhr De Geer, zich aanvankeiyk had voorge steld. De weigeringen van de A. R. hee- ren Van Dyk en Terpstra en van den liberalen demissionairen minister Van Lidth de Jeude, plaatsen den formateur voor nieuwe moeiiykheden. Wel heeft hy, zooals gemeld, met het Eerste Kamerlid Prof. Dr R. H. Woltjer besprekingen gevoerd, maar, naar ver luidt, bleek ook deze A. R. politicus niet tot toetre ding bereid. De kans is echter groot, dat Jhr de Geer wèl op de medewerking van Prof. Mr. P. S. G e r b r a n d y zal kunnen rekenen. Ook de bespreking met den liberaal georiënteerden demissionairen minister van Financiën, den heer Bodenhausen, heeft slechts een negatief resultaat op geleverd en, naar wij thans vernemen, zou ook de deelneming in het kabinet door een V. D. politicus zy het dan Mr Oud of Mr Joekes in geen enkel opzicht zeker zijn. Nu de zaken zoo staan, krijgt het te vormen kabinet een geheel ander accent dan aanvankelijk in de bedoeling van Jhr de Geer moet hebben gelegen. Toch acht men het in Haagsche politieke krin gen tamelijk waarschijnlijk dat, hoe dan ook, Jhr de Geer in den loop van deze week met zijn formatie zal slagen. In den loop van den middag heeft gis teren Jhr de Geer te zijnen huize gedu rende anderhalf uur met oud-minis ter Steenberghe geconfereerd. Toen Mr Steenberghe te half zes het huis van den formateur verliet, deelde hij mee, dat hem de portefeuille van Economische Zaken was aangeboden. Over de aanvaarding wenschte hy zich niet uit te laten. Op de vraag, of hij van meening was, dat de heer De Geer spoe dig zou slagen, wenschte de oud-minis ter evenmin te antwoorden. Jhr de Geer heeft op het eind van den middag ook met den luit-kol. van den generalen staf, den heer A. Q. H. D y x - hoorn een bespreking gehouden. Tusschen zes uur en half zeven heeft de formateur den directeur van het ka binet der Koningin, Jhr M r G. C. W. van Tets van Goudriaan te zynen huize ontvangen. De „N. R. C r t" wyst er nog op, dat van katholieke zyde de wensch wordt gehoord, dat 't in een kabinet op engeren grondslag dan de aanvankeiyke opzet was, niet uitgesloten moet worden ge acht, dat de katholieken aanspraak zul len maken op een zetel méér, met andere woorden, dat er op den grondslag van C. H„ R. K„ S. D. en V. D. met eventueel een „lossen" A. R. als Prof. Gerbrandy drie katholieke ministers zullen behooren te zy'n. Dit zou voor den formateur een moei- ïykheid te meer kunnen beteekenen wan neer ten minste dit katholieke verlangen voorwaarde zou worden voor ka tholieke deelneming aan het te vormen kabinet. Hoe dit ook zij, ook ten deze zal er wel spoedig meer klaarheid komen, want er zijn teekenen, welke er op zouden kunnen wijzen, dat de formatiepogingen thans weldra in het beslissende stadium zullen komen, hetzij in positieven, hetzij in een negatieven zin. Wellicht is voor deze veronderstelling ook een aanwijzing het bezoek, dat de directeur van het Kabinet der Koningin, Jhr Mr G. C. W. van Tets van Goudriaan gistermiddag laat aan den formateur ge bracht heeft. Gemeld wordt voorts, dat het feit, dat de heer De Geer afgeweken is van zijn oorspronkelijken opzet en reeds oogen- blikkelijk is tegemoet gekomen aan de eischen van sociaal-democratische zijde, die o.m. bevatten opneming van een tweede S. D. A. P.-er (in casu den heer Albarda) geenszins bevorderlijk is ge weest voor den lust van anderen om tot zijn kabinet toe te treden. De labours vreezen nu, dat Chamber lain tijdens het zomerreces zal „bewij zen", dat Danzig voor Polen niet van zoo veel belang is. Men wijst er, niet zonder ontstemming op, dat Chamberlain wist, dat de missie op weg was, zooals hij ook wist, dat Strang van plan was, Moskou te verlaten en dat hij, desondanks, het lagerhuis van beide feiten onkundig heeft gelaten. JUWELIER - HORLOGER LANGE KERKSTRAAT 30 - GOES EEN VLOOT VAN 500 BOMMEN WERPERS STELT DE BRITSCHE DEFENSIE OP PROEF. Duitsche gemotoriseerde troepen bij Dresden in actie. Uit Londen wordt gemeld: 500 Brit sche bommenwerpers donderden gister avond over het Kanaal. Zq stelden de aanvalsvloot voor van Oostland, een denkbeeldig gebied ergens in de Noord zee. Gedurende de eerste 40 minuten van den „oorlog" werden boven dit gebied elf onverwachte aanvallen uitgevoerd. Ondanks de intense activiteit der aan vallers en ondanks 't onbestendige weer en het slechte zicht boven de Oostelijke graafschappen werkte de luchtwacht dienst uitstekend. Alle vliegtuigen, wel ke de kust passeerden, werden door de luisterposten van den luchtwachtdienst gemeld. Vele eskaders Westlandsche bommenwerpers werden direct uitge stuurd. Zij deden tegenaanvallen op het Oostland terwijl Westlandsche gevechts vliegtuigen den strijd tegen den vijand aanbonden. Aan de manoeuvres namen meer dan 1300 vliegtuigen deel, 1400 stuks afweer geschut, 500 ballons en 15 burgerlgke waarnemingsgroepen. Uit Berlijn wordt gemeld, dat de eer ste fase van de groote manoeuvres der Duitsche gemotoriseerde troepen giste ren is begonnen met het leggen van pon tons over de Elbe ten Noordwesten van Dresden. Waarschijnlijk zullen de ma noeuvres in de volgende weken worden uitgebreid tot een Noordelijker en Oos telijker gelegen gebied. Het is nog steeds mogelijk voldoende hoeveelheden benzine in Berlijn te krij gen, doch berichten uit de provincie doen veronderstellen, dat een tekort steeds dreigender wordt. De aan tankstations gegeven instructies reservevoorraden voor militaire doeleinden aan te leggen, hebben het in vele gevallen voor parti culieren moeiiyk gemaakt zooveel ben zine te krijgen als zij noodig hadden. ITALIAANSCHE MANOEUVRES GEEN SUCCES? De Parijsche „Excelsior" meldt, dat de Italiaansche manoeuvres in de Po- vlakte tot dusver geen groot succes zijn gebleken. Het spreekt vanzelf, dat offi cieel de resultaten 'aan de Italiaansche bevolking zoo gunstig mogelijk worden voorgesteld. In de kringen van de bui tenlandsche waarnemers, voornamelijk van de Duitsche rijksweer, en ook in de hooge Italiaansche legerleiding, zou men echter niet tevreden zijn. De manoeuvres die voornamelijk de deugdelijkheid van de afweer van een offensief uit het wes ten van de Po-vlakte moesten bewijzen, Binnenland. Jhr. de Geer conforeert met candidaat- ministors. De versterking van do Weormacht. Stand van groonton en fruit. De Kabinetsformatie geslaagd. Buitenland. In Engeland vrees voor een tweede München. Dc ontruiming van Zuid-Tirol. op gemakkelijke betalingsvoor waarden. Vraagt Inlichtingen. Beestenmarkt 8, Telefoon 249. Stationsweg 33, Telefoon 497 (na 5 uur). zouden volgens het Parijsche blad heb ben aangetoond, dat de bevolking van Noord Italië tegen aanvallen via ck wes telijke Alpen geenszins veilig is en dat binnenvallende troepen, de groote stede lijke centra van Je Po-vlakte zeer wel zouden kunnen bedreigen. Italiaansche bevolking moet zich van gasmaskers voorzien. Alle bladen publiceeren een commu niqué, waarin de bevolking aangeraden wordt zich zoo spoedig mogelijk van gas maskers te voorzien en niet de sancties af te wachten die de militaire autoritei ten zullen nemen tegen degenen, die geen maskers zouden bezitten. Hef Duitsche publiek weet niets van verzet in Zuid-Tirol. De bijzonderheden van den uittocht van Duitschers uit Tirol blijft voor het Duitsche publiek zorgvuldig verborgen. De DuitschItaliaansche regeling voor de overplaatsing van de Duitsche bevol king naar Duitsch gebied is niet nauw keurig bekend. Men weet slechts, dat de verhuizing is begonnen ondanks de hef tige protesten van de Duitsche leiders in Zuid-Tirol. Deze leiders hebben vergeefs getracht persoonlijk tot Hitier door te dringen om hun grieven uiteen te zetten. Een deel der Duitsche bevolking, dat overtuigd Roomsch-katholiek is, en welks voorvaderen sedert de zesde eeuw in Tirol woonden, weigert te vertrekken. Het z.g. Duitsche comité van actie en oppositie te Parijs deelt, naar Havas meldt, den tekst mede van een manifest, hetwelk zijn voorzitter, Heinrich Mann, in Zuid-Duitschland heeft laten versprei den. De voornaamste passages hiervan luiden als volgt: „sedert ruim tien eeu wen hebben geslachten Duitsche boeren Zuid-Tirol bewoond. Nu moeten zij ver trekken; Hitier heeft hen verkocht. Niet voor geld, maar voor de haven van Triëst. Duitschers, ziet in het lot van die Tirolers uw eigen lot. Ziet nu wat ge voor Hitier waard zijt, en wat ge hem dus verschuldigd zult zijn." NAUWERE SAMENWERKING TUSSCHEN LEGER EN HITLERJEUGD 60.000 jeugdleiders worden jaarlijks door officieren geïnstrueerd. De opperbevelhebber van het Duitsche leger, generaal Keitel en de leider van de Hitler-jeugd, Baldur von Schirach, heb ben een overeenkomst gesloten, waarin bepaald wordt, dat de Hitier jeugd voortaan nauwer zal samenwerken met het Duitsche leger. De overeenkomst, die naar United Press meldt, reeds van kracht is gewor den, bepaalt, dat voortaan 60.000 jeugd leiders elk jaar veertien dagen lang een militaire opleiding zullen ontvangen. Met deze bepaling is de invloed van het leger op de Hitlerjeugd aanmerkelijk uitge breid, daar tot nu toe slechts 30.000 jeugdleiders een militaire opleiding ge noten. De officieren, die hen instruee- ren, worden bij voorkeur gekozen uit de genen die vroeger zelf jeugdleiders ge weest zijn. Door de overeenkomst met het leger wordt het mogelijk, dit aantal in het vervolg te verdubbelen. Met deze hulp van het leger bij de opleiding wordt bereikt, dat de velddienst een algemeene dienst van de Hitlerjeugd wordt, gelijk thans reeds met den schietdienst het ge val is, die zich thans zoo heeft uitge breid ,dat in het afgeloopen jaar bij de oefeningen der Hitlerjeugd in totaal 60 millioen schoten gelost werden." FELLE ANTI-POOLSCHE TAAL DER DUITSCHE PERS. De Duitsche ochtendbladen schrijven in felle bewoordingen over een gisteren door het Poolsche blad Czas gepubli-

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1939 | | pagina 1