Dg Kabinetscrisis
De a.s. blijde gebeurtenis.
GELD
Dagblad voor de Provincie Zeeland
Prinses Armgard te Soestdijk.
Chamberlain over de gevarenzönes
in Europa en het Verre Oosten.
EERSTE BLAD.
IT FIN. 18!!. „ZEELAND1A" - 60ES
DINSDAG 1 AUG, 1939
53c JAARGANG - No. 256
Over de formatie van een
Nationaal Kabinet
De hoop op het behoud van den vrede
nog niet opgegeven.
Buitenland.
Danzig's
militaire paraatheid.
Ouitsche maatregelen aan de
Poolsche grens.
Henderson bij Hitier?
Belangrijkste Nieuws.
beschikbaar voor
den aankoop van
een AUTOMOBIEL
De onderhandelingen met
Moskou.
Uitgave: N. V. Uitgevers - Maatschappij
Luctor et Emergo" ter exploitatie van
het blad „De Zeeuw"
Bureaux Lange Vorststraat 7 0, Goes
Postrekening 44455 Telefoon 11
bijkantoor Middelburg: Pa. Boekhandel
j. J. F A N O V, Lange Burg 40. Telefoon 28
AbonnensentsprSjo ?2,éd ?sr fcwsriesl
Weekabonnementen voor Middelburg
Goes en Vlissingen f 0.20
Losse nummers 5 cent
Directeur - HoofdredacteurR. ZUIDEMA
Advertentiën 30 cent per reg»!
Ingezonden medeaeeiinger. fiO cent per regei
Kleine Advsrtentigff Dlor4ec;p or Vrljdage
10.75 bij vooruitbetaling
Advertentlën onder letter of motto
10 cent extra
Bij contract belangrijke korting
De discussie over de vraag of thans
allereerst gestreefd moet worden naar de
vorming van een Nationaal Kabinet is
nog in vollen gang.
Het oordeel van ,D' e Standaard"
vindt men op een andere plaats in dit
blad.
„Het Vaderland" (Lib.) acht bij
de'huidige constellatie een nationaal kso-
binet een onmogelijkheid, indien men er
ten minste mee bedoelt een Kabinet, waar
aan alle groote partijen hun steun zouden
kunnen verleenen.
„Zou men er mee willen aanduiden een
roomsch-rood-rase kabinet, waartoe dan
ook nog een enkeling uit het protestantsoh
reobtsche kamp zou toetreden (een radi
cale Ghristelijk-historicus b.v.), terwijl het
eohter niet op de A. R. Partij;, de G. H.
Partij en de Liberale Staatspartij zon kun
nen steunen, dan zou de benaming natio
naal toch wel volslagen overdreven, om
niet to zeggen, v-alsch zijn.
Voorloop ig heeft het er
sterk den s c h ij n van, of de
leuze van een nationaal
kabinet slechts is bedoeld
om de bittere pil, die het
NecLerlandsöhe volk in de
afgeloopen week te slikken
heeft gekregen, wat meer
verteerbaar t maken.
Veel waarde is: er eohter niet aan te
hechten".
„De Maasbode" (R. K.) toont zich
verbaasd over de afwijzende 'houding van
de liberale pers, ten opzichte van de vor
ming van een Nationaal Kabinet.
„Men werpt ons tegen: Maar dit deed
Br Golijn reeds, en bij is niet geslaagd.
Natuurlijk niet, .antwoorden wij, want hij
streefde naar de vorming van een Natio-
naaal Kabinet op een program, waarvan
bij te voren wist, dat hoogstens één vier
de van het Parlement er instemming mee
zou betuigen.
Maar wanneer de formateur nu komt
met een program, waarop hij al aanstonds
drie vierde van de Kamer van Honderd
vereenigen kan, en hij streeft er naar, om
aa de bezwaren van het overige vierde
deel zoo ver mogelijk tegemoet te komen,
is het dan onredelijk te verwachten, dat
in dezen ernstigen tijd ook van de zijde
der minderheid eenige 'toenadering be
toond wordt?"
Het 'blad herinnert, dat in 1903 de ka
tholieken geen bezwaar hadden tegen de
vorming van een nationaal kabinet, mits
daarin alle zes do groote Kamerfracties
een of meer vertegenwoordigers zouden
hebben en dat, toen Prof. Aalberse in 1935
zelf opdracht tot Kabinetsformatie kreeg,
hij aanving zich tot de voorzitters der zes
groote Kamerfracties te wenden met de
vraag, of zij, bereid waren een nationaal
parlementair Kabinet, voorkomende uit
de zes groote partijen, te steunen.
"Waarom dan thans deze verbazing van
de N. R. Crt".?
Na er dan op gewezen te 'hebben, dat er
principieel weinig verschil is tussohen li
beralen en socialisten, vervolgt het Room-
sche orgaan:
„Wij staan tegenover Liberalisme en
Socialisme, thans gelijk vroeger. Maar
wanneer 't lands belang het gewenscht
maakt, gelijk dit in een benarden tijd ge-
wenscht is, vooral wanneer zware offers
van ons volk gevraagd moeten worden en
groote volksnooden gelenigd, dat wij met
liberalen en socialisten in een werkelijk
Nationaal Kabinet zitting nemen, dan zijn
wij daartoe bereid, mits in het program
niets voorkomt, waarmee wij ons; krach
tens onze beginselen onmogelijk kunnen
jereenigen, en redelijkerwijze vaststaat,
dat er voldoende samenwerking zal zijn,
om 's lands belangen naar béhooren te
behartigen".
Intusschen heerscht er wat dit betreft
jn het Roomsche kamp geen eenstemmig
heid.
Zoo schrijft de R. K. „R e s i d e n t i e_
bode" O'.m.:
„Er zijn er nu, die pleiten voor een na-
ïonaal Kabinet. En wel met de S. D. A. P.
er m.
Wij zouden zulks niet slechts betreu-
j"en, maar een ramp achten voor Neder-
and. Om dezelfde redenen waarom dit
een ramp is gebleken in tal van andere
landen,
hi £S ^°'pen> dat de toekomstige ka-
ets-formateur ons land daarvoor zal
w«ten te behoeden".
sto^w C'en aarc* ^er zaa-k Keldt dit in ver-
Ka'bin tma';e Vaü 6611 ^■00imsc^"ro°|d-rose
Maar dan komt het optreden van de R.
wnnA a!^®r^racti0 toch wel in een heel
wonderlijk licht te staan.
De Engelscbe minister-president heeft
gisteren in het Lagerhuis verschillende
punten, die thans in het brandpunt van
de belangstelling staan, behandeld.
Chamberlain begon met te zeggen, dal
het de eerste maal was, dat voor het
reces de buitenlandsche politiek bespro
ken werd en dat er zeer zeker niet aan
getwijfeld kon worden, dat er meer dan
één centrum van onrust is, zoodat het
vanzelf sprak, dat het Huis inlichtingen
van hem wenschte.
In een positie als die van het oogen-
blik, waarin een aantal onderhandelingen
met buitenlandsche mogendheden gevoerd
worden, waarvan sommige van een zeer
delicaten aard, meende hij., dat men zeer
voorzichtig moest zijn met wat men zeide
en in het bijzonder geen verschillen moest
overdrijven.
Ten aanzien van Danzig zeide Cham
berlain: De bezorgdheid in Europa 'heeft
op het oogenblik de neiging zich rondom
D'anzig te concentreeren. Op 10 Juli heb
ik in bet Huis een verklaring over Dan
zig afgelegd. Ik besef, dat een toevoe
ging aan die verklaring haar geenszins
zou versterken en ik wensch niets te doen
om haar te verzwakken.
De plaatselijke toestand in Danzig
heeft veel bezorgdheid onder het publiek
veroorzaakt en vereischt klaarblijkelijk
zeer nauwlettende aandacht.
Sommige persberichten over de milita-
risatie, die heeft plaats gehad, waren on
getwijfeld overdreven.
Sedert Lord Halifax zeide, dat hij zich
niet onnoodig bezorgd maakte, hebben
zich grensincidenten voorgedaan, die de
spanning eer 'hebben versterkt dan ver
minderd, doch de Poolsche regeering, die
de meest bewonderenswaardige kalmte
heeft getoond (algemeene toejuichingen)
kan men, daarvan ben ik overtuigd, toe
vertrouwen, ,dat zij zal volharden in een
wijs staatsmanschap en zelfbeheersching."
Sprekende over het Verre Oosten
zeide de minister-president:
„Ook hier wil ik zeggen, dat het onze
zaak niet bevordert, wanneer men sug
gereert, dat in de formule (van de over
eenkomst te Tokio) dingen moeten wor
den gelezen, die de regeering reeds heeft
tegengesproken, en .die aanleiding moe
ten geven tot bezorgdheid en verslagen
heid in China en die niet geboren zijn uit
een voorzichtig en onpartijdig onderzoek
van de formule.
De formule is de vaststelling van een
feit, zij beteekende geen wijziging in de
politiek, noch toekenning van de rechten
van oorlogvoerenden aan Japan.
Zij is ook geen verraad aan de Brit
sche belangen in China en bedoelt niet de
rechten van derde partijen af te staan.
'Ongetwijfeld zijn er vele moeilijkheden
bij de kiesche onderhandelingen, die wor
den voortgezet en niet het minste van die
moeilijkheden is hot aanhouden van de
anti-Dritsohe agitatie in Noord-C'hina,
welke geleid wordt door menschen, die
door de Japanners; beïnfluenceerd, ge
ïnspireerd en gecontroleerd worden
Ik voel mij verplicht te zeggen, dat de
Brltsche regsering genoodzaakt zal zijn
den toestand zeer ernstig onder' oogien
te zien, indien deze agitatie, deze aan
vallen op Britsche belangen en Brltsche
rechten ongebreideld voortduren. Dat zou
een welslagen der onderhandelingen; zeer
moeilijk maken.
Het doel, dat wij ons voor oogen hou
den, is een billijke en rechtvaardige bij
legging van den strijd in China.
Chamberlain betoogde, dat het onge
lukkig was, dat het ongenoegen tusschen
de naties dagelijks wordt aangewakkerd
■door giftige propaganda in de
pers en door andere middelen.
Hij; had het gevoel, .dat wanneer men
dezen woorden-oorlog maar halt kon ge
bieden en daarenboven eenige actie werd
ondernomen om het vertrouwen van de
volkeren in de vredelievende bedoelingen
van alle staten in Europa te versterken,
er geen kwestie is, wélke niet door vreed
zame onderhandelingen kon en moest
worden opgelost.
Indien dat mogelijk was, zou de winst
van alle betrokkenen onberekenbaar zijn.
Wij zouden een periode van toenemende
en voorbeeldelooze welvaart in de inter
nationale industrie en- landbouw tegemoet
gaan welke een algemeene verbetering in
de bestaansvoorwaarden van het volk ten
gevolge zou hébben.
Indien aan dien anderen kant een oor
log zou uitbreken zou niets meer zeker
zijn dan dat wie zich ook op de eind
overwinning beroemde, overwinnaars en
overwonnenen een droevigen oogst van
menschelijk lijden en ellende zouden In
halen.
Chamberlain geloofde dat deze groote,
fundamenteele, diepe waarheid begint door
te dringen tot de geesten van 'heerschers
en volkeren gelijkelijk en het was uitslui
tend in dit geloof da(. C'hambeiiain zijn
h'oop stelde, dat er nog een weg te vinden
zou zijn om aan de huidige nachtmerrie
te ontkomen en weer in het zonlicht van
den vrede te komen.
MEDEDEELINGEN VAN DE
OFFICIEUZE „GAZETA POLSKA".
Voor het eerst spreekt de officieuze
,,'Gazeta Polska" in een correspondentie
uit 'Danzig over militaire voorbereidingen
in de vrije stad, waarover het de volgende
bijzonderheden geeft:
Vóór de crisis van Maart j.l. bevon
den zich in D'anzig duizend manschappen
van de „Landespolizei", die thans gereor
ganiseerd zijn tot drie regimenten van
1500 manschappen, elk.
Twee van deze regimenten zijn reeds
gevormd en met het derde is men bezig.
De S.S. en de „Hei'mwéhr" van Danzig
tellen ongeveer duizend man en de drie
politieregimenten kunnen beschouwd wor
den als een divisie infanterie. 'De S.S.
vormen de technische troepen van Dan
zig.
Al die troepen worden bijna geheel
door Duitschers gevormd, die als „toe
risten" in Mei of Juni over zee naar
Danzig gekomen zijn. Een aantal is ook
over land gekomen.
36 stukken anti-tank-ge'sohut, 36 stuk
ken ander geschut en eenige stukken van
15 c.m. zijn thans geplaats te Heubude
aan de kust. Een deel van deze 'bewape
ning bevindt zich natuurlijk op den grens-
weg tusschen Oost-Pruisen en het ge
bied der vrije stad.
Een groot deel der naar D'anzig ver
voerde wapenen is van Téjechisc'hen oor
sprong.
Alle wegen op het gebied der vrije stad,
welke naar Polen leiden, zijn versterkt en
van anti-tank-gesohut voorzien.
I De correspondent besluit met op te
merken, dat deze voorbereidingen niet be
schouwd kunnen worden als te dienen
tot de verdediging van Danzig tegen een
P'oolschen aanval, want Polen wensch l
geen aanval op de vrije stad te onder
nemen. Het zijn voorbereidingen op den
gevaarlijken weg naar den „Anschluss1"
met het Duitsche rijk.
Men meldt uit het Protectoraat:
De berichten over Duitsche militaire
voorbereidingen langs de Poolsche grens
nemen steeds concreter en dreigender
vorm aan.
In het gebied om Moravisch Ostrawa is
de grens' overal door prikkeldraadversper-
ringen afgesloten en het betreden van de
I bosschen is' verboden. Het passeeren van
de grens is zoo moeilijk gemaakt als hier
slechts mogelijk is. Op vele plaatsen heb
ben de Duitsche autoriteiten de boeren ge
last, oogenblikkelijk met het maaien van
het graan te beginnen, ook dan, wanneer
dit misschien nog niet rijp mocht zijn.
Evenals naar de streken om Brno, Jih-
lava en Olomouc, zijn ook naar het gebied
van Ostrawa groepen Duitsche studenten
gedirigeerd, om bij den oogst te helpen.
Met den aanleg van versterkingen gaat
men in het gebied van Ostrawa met alle
kracht voort. Alle rijwegen naar de Pool
sche grens worden verbeterd en gerepa
reerd.
In scholen worden bedden opgeslagen
en stroozakken neergelegd, van de huizen
waar inkwartiering mogelijk is, worden
lijsten aangelegd. Daarnaast bereidt de
Gestapo in alle stilte de ontruiming van
Gentraal-Moravië door de burgerbevol
king voor.
Het hierop aansluitend deel van Ooste-
Voorbereidingen ln garnizoensplaatsen.
In de verschillende garnizoensplaatsen
van ons land maakt men zich op voor
de a.s. blijde gebeurtenis in ons Prinse
lijk gezin. In de standplaatsen der bevel
hebbers van de militaire afdeelingen,
staan reeds de telex-apparaten gereed,
welke in directe verbinding komen te
staan met het paleis Soestdijk. Op 3
Augustus zal de apparatuur in werking
worden gesteld, de saluutbatterijen der
artillerie treffen nu reeds voorbereiden
de, maatregelen; van den 3en Augustus
af zullen de manschappen van de batte
rijen in de diverse kazernementen van
ons land geconsigneerd blijven.
In de Prinselijke residentie Soestdijk
zal wederom het eerste regiment veld
artillerie, dat voorheen in Utrecht ge
legerd was, doch sinds verleden jaar zijn
intrek in Harderwijk heeft genomen, de
saluutbatterij vormen. Te Harderwijk
maakt men zich op, om vandaag of mor
gen naar Soestdijk te vertrekken. Van
3 Augustus af moet men gereed zijn;
dan is het wachten op het bericht, of
het 50 of 101 schoten moeten zijn.
Gisteravond om halfacht is de moeder
van Z.K.H. Prins Bernhard, prinses Arm
gard, op het paleis Soestdijk aangekomen.
De Prins had zijn moeder per auto te
Amersfoort afgehaald.
lijk Moravië wemelt van Duitsche troe
penformaties, die nog voortdurend ver
sterkt worden. Ook de aanvoer van mate
riaal gaat onafgebroken voort.
Van over <de Slowaakse he grens
komen soortgelijke berichten, waaruit
eveneens groote bezorgdheid spreekt over
hetgeen „vreemde elementen" in het „be
vrijde" Slowakije van plan zouden zijn.
Algemeen is men er daar van overtuigd,
dat wanneer het tot een gewapend conflict
met Polen mocht komen, Slowakije als
slagveld gedacht is. Het feit, dat er voort
durend brieven verloren gaan, brengt men
daarmee in verband, dat het grensgebied
overal vol met Duitsche troepen is, zoodat
de militaire autoriteiten de post misschien
onderscheppen en censureeren, teneinde
te voorkomen, dat over de grens algemeen
bekend wordt, wat in Slowakije gaande is.
Inmiddels trachten Gestapo en natio
naal socialistische kringen aan den over
kant der Poolsche grens reeds een zekere
stemming te maken. Hiertoe worden Tsje
chische arbeiders gebruikt, die in het Pro
tectoraat wonen, doch in Poolsche mijnen
of fabrieken werken. Met allerlei dreige
menten dwingt men hen, tegenover hun
Poolsche kameraden hun meening uit te
spreken, dat Duitschland zeer binnenkort
verandering gaat brengen in den stand
van zaken in het gebied van Silezisch Te-
schen.
Het zou echter een vergissing zijn, wan
neer men uit al deze ondubbelzinnige
maatregelen wilde afleiden, dat er onder
de Duitsche officieren of troepen eenige
geestdrift voor een militair avontuur be
stond. Het tegendeel is waar.
In de garnizoenen heersc'ht een anti-
oorlogsstemming en in hun gesprekken
met Tsjechen maken officieren noch man
schappen er een geheim van, dat zij ten
aanzien van den afloop sceptisch staan.
Voorvallen als die in Pilsen, waar een
deel van een regiment weigerde naar de
Poolsche grens te vertrekken, staan reeds
niet op zichzelf.
ONVERWACHTE REIS NAAR
BAYREUTH.
Uit Berlijn wordt gemeld, dat Sir Nevile
Henderson, de Engelsche ambassadeur
te Berlijn, Zondag onverwacht naar Bay-
reuth is gereisd, waar hij een lang onder
houd met Hitier heeft gehad. Gisteren is
hij naar Berlijn teruggekeerd.
In Berlijnsche diplomatieke kringen
heeft deze korte reis zeer veel opschud
ding verwekt. Men veronderstelt, dat
Henderson in opdracht van zijn regeering
naar Bayreuth is geweest.
In kringen van de Engelsche ambas
sade wordt de reis bevestigd. Men be
weert echter, dat Henderson alleen *aar
Bayreuth is geweest om het Wagnerfeest
bij1 te wonen, heigeen gezien zijn zeer
korte aanwezigheid in die stad eenigszins
onwaarschijnlijk lijkt
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
Binnenland.
De bomende blijde gebeurtenis.
Conferenties in verband met Kabinets
crisis.
Jubileum S.D.O.A. te Middelburg.
Buitenland.
Chamberlain over den algemeenen toe
stand.
Duitsche maatregelen aan de Poolsche
grens.
Henderson bij Hitier?
op gemakkelijke betalingsvoor
waarden. Vraagt inlichtingen.
Beestenmarkt 8, Telefoon 249.
Stationsweg 33, Telefoon 497 (na 5 uur).
Binnenkort militaire besprekingen;.
Het belangrijkste punt van de met
spanning verbeide verklaring, die minis
ter-president Ohamberlain gistermiddag
in het Lagerhuis heeft afgelegd, was 'de
mededeeling, dat zoo spoedig mogelijk
waarschijnlijk n'og deze week Britsche
en Fransche militaire vertegenwoordigers
naar (Moskou gezonden zullen worden
voor het voeren van militaire besprekin
gen in zake het Fransch-Britsoh-Rus-
siséhe pact.
De politieke besprekingen zullen, naar
de premier verklaarde, gelijktijdig wor
den voortgezet, opdat het beoogde ac-
coord definitief gesloten worde.
De Russische commissaris voor Bui-
tenlandsche Zaken, Molotof, zeide Cham
berlain, heeft als zijn meening te kennen
gegeven, dat, wanneer wij' een begin zou
den maken met militaire besprekingen
waaraan hij groote waarde hecht de
politieke moeilijkheden niet onoverkome
lijk zouden blijken te zijn. Die meenings-
uiting heeft bij ons den doorslag gegeven,
toen wij tot dit zeer ongewone besluit
kwamen. 'Het is de oprechte hoop van de
Fransche en van de Britsche regeering,
dat de verwachtingen van Molotof be
waarheid zullen worden.
STALIN VOLGT NIEUWEN KOERS IN
DE OEKRAÏNE.
Oekraïners krijgen thans de hooge posten.
Een zeer ingrijpende reconstructie heeft
plaats gevonden van de regeering der
Sovjet-Oekraïne, welke zonder twijfel po
litieke gevolgen van groote draagwijdte
zal hebben.
Stalin keert daardoor terug naar zijn
oude politiek, namelijk bet speculeeren
op het nationale gevoel der Oekraïners.
Hij; heeft de sedert tal van jaren bestaan
de meerderheid van Groot-Russen in de
leidende functies thans op zijde gezet en
alle belangrijke plaatsen doen bezetten
door nationale Oekraïners.
In de plaats van den Groot-Russischen
regeeringschef Korotsjenkof, die een on
dergeschikte functie in de partij krijgt,
wordt de Oekraïner Kornijetz minister
president der Sovjet-Oekraïne. Ook de
plaats van zijn plaatsvervanger en die
van den president van den oppersten
Oekraïnischen Sovjet worden bezet door
nationale Oekraïners. Voorts komen
Oekraïners aan het hoofd van bijna alle
volkscommissariaten.
TSJECHISCH BLAD KEERT ZICH
TEGEN „VERDUITSCHING" VAN HET
TSJECHISCHE VOLK.
„Wat wit was kan nu niet zwart zijn".
Naar aanleiding van het feit, dat de
Duitsche pers de Tsjechen reeds herhaal
delijk heeft beschuldigd van „traagheid en
lijdelijkheid" publiceert de „Poledni List"
een artikel als „bewijs van den goeden
wil der Tsjechen, om met de Duitschers
samen te werken".
Het blad stelt voor, dat als grondslag
voor de betrekkingen tusschen beide na
tionaliteiten de ontwerpen en eischen der
Sudeten-Duitsche partij worden genomen.
„Wat toen wit was aldus het blad
kan thans niet zwart zijn geworden. De
Duitschers hebben indertijd geprotesteerd
tegen de „vertsjeching", wij protesteeren
thans tegen „verduitsching". Wij kunnen
slechts de waarheid vaststellen, dat din
gen, die op geweld berusten, niet duur
zaam kunnen zijn."
