Verklaring van Chamberlain inzake Danzig.
Rusteloos?
AKKERS
GELD
NI Fin. Mij. „Zeelandia" Goes
Dagblad voor de Provincie Zeeland
eerste blad.
DINSDAG 11 JULI 193 9
53e JAARGANG - No. 238
De nieuwe poging tot
Kabinetsformatie.
Krachtige aardbeving te Batavia.
Polen vindt Engeland aan zijn zijde indien het
aanleiding mocht vinden op te treden.
Buitenland.
De buitenlandsche politiek
van Turkije.
Belangrijkste Nieuws.
beschikbaar voor
den aankoop van
een Automobiel
Uitgave: N. V. Uitgevers-Maatschappij
„Luctor et Emergo" ter exploitatie van
het blad „De Zeeuw"
Bureaux Lange Vorststraat 7 0, Goes
Postrekening 44455 Telefoon 11
bijkantoor Middelburg: Fa. Boekhandel
J. J. F A N O Y, Lange Burg 40. Telefoon 28
Abonnementsprijs f3.60 per kwartaal
Weekabonnementen voor Middelburg
Goes en Vlissingen f 0.20
Losse nummers 5 cent
Directeur - Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA
Advsrtentiën 30 cent per regel
Ingezonden mededeeiingen 60 cent per regel
Kleine Advertentiën Dinsdags en Vrijdags
f0.75 bij vooruitbetaling
Advertentiën onder Ietter of motto
10 cent extra
Bij contract belangrijke korting
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
Zal Dr Kooien slagen? Weinig optimisme
in politieke kringen.
Volgens het „A 1 g. H a n d e 1 s b 1."
toonde men zich gisteren in politieke
kringen omtrent de kansen van slagen
van mr Koolens formatie-pogingen, ta
melijk sceptisch gestemd, Niet alleen, dat
men de taak van den formateur in dit
stadium der crisis uiterst moeilijk acht,
maar men is er ook van overtuigd, dat
evenmin als dr Colijn, mr Kooien er de
man naar is, om met een kabinet voor
den dag te komen, dat slechts enkele
maanden zou kunnen stand houden,
Vooral valt het op, dat zelfs in katho
lieke kringen men mr Koolens pogingen
met groote reserve gade slaat. Daarbij
komt, dat men zich steeds duidelijker
realiseert, dat tusschen de financieels op
vattingen van den eersten en den twee
den formateur waarschijnlijk geen funda-
meenteele verschillen bestaan. Mr Koo
ien is vroeger immers bij herhaling een
„Roomsche Colijn" genoemd. Men herin
nert er nu ook aan, dat één der eerste
bezoeken, welke dr Colijn na het uitbre
ken der kabinetscrisis heeft afgelegd, bij
mr Kooien is geweest.
Mocht de nieuwe formatie niet slagen,
zoo acht men het geenszins uitgesloten
dat op één of andere wijze dr Colijn toch
weer als formateur zou worden aange
zocht, De bewoordingen, waarin deze
staatsman ontheffing van de opdracht
heeft verzocht „daar zijn pogingen tot
smenstelling (van een kabinet) in de
richting, welke hij zich had gedacht, niet
waren geslaagd" behoeven niet per so
een nieuwe opdracht en een nieuwe po
ging uit te sluiten.
Toch achtte men in het algemeen de
kansen groot, dat voor het geval ook mr
Kooien de opdracht zou moeten neerleg
gen, eerst een jonger politicus van alge
meen erkend gezag, bijvoorbeeld mr Oud,
aan de beurt zou komen. Maar natuur
lijk is dit alles toekomstmuziek."
Volgens de „Telegr." wordt in par
lementaire kringen ook de naam van Jhr
Mr de Geer genoemd als een mogelijke
verdere formateur.
Naar het schijnt wil Dr Kooien aller
eerst tot klaarheid komen met de katho
lieke fractie. Daarop wijzen zijn lang
durige besprekingen met Dr Deckers,
den voorzitter van de R.-K. Kamerfrac
tie, die gisteren een onderhoud had met
staatsraad Prof. Aalberse.
Inden loop van den m o- r-
gen heeft de heer Kooien
heden bezoek ontvang en van
prof. M r C. P. M. R o m m e,
minster van Sociale Za
ken.
'Gillingen zoo hevig, dat seismograaf
onklaar raakte.
Gistermiddag om acht minuten voor
vee werd Batavia opgeschrikt, door een
Krachtige, voor de hoofdstad betrekkelijk
zeldzame aardbeving.
Het meteorologisch observatorium 'heeft
e beving dermate zwaar geregistreerd,
at de seismograaf onklaar raakte. 'Na
lerstel werd het vaststellen van de na-
ruüngen^ voortgezet. Deze waren echter
voor de inwoners niet voelbaar.
Nader wordt gemeld, dat de beving in
pt hotel der Nederlanden verschillende
euren veroorzaakt. O.a. loopt,
m het plafond van het verdiepingsgebouw
epn scheur over de lengte van adht ka
mers.
In de woning van den directeur be-
mdt zich een scheur van twee meter
ang en een 'halve centimeter breedte,
aeraard wordt door vele bewoners van
pataivia verband gelegd tusschen de Kra-
tau en ,jeze) v00r hoofdstad betrek
kelijk zeldzame beving.
'Gisteren heeft minister-president Cham
berlain in het Lagerhuis zijn lang ver
wachte verklaring inzake Danzig afge
legd. Deze verklaring had den volgenden
inhoud
Ik heb voor het oogenblik niets toe te
voegen aan de inlichtingen, die 'het Huis
reeds heeft gekregen omtrent den plaat
selijken toestand. Misschien echter is het
nuttig, dat ik een overzicht geef van de
elementen dezer kwestie, zooals zij de
Britsche regeering voorkomen.
Naar het ras is Danzig een bijna ge
heel Duitsche stad, doch de welvaart van
zijn inwoners hangt in zeer groote mate
af van den Poolschen handel.
Dc Weichsel is de eenige waterweg van
Polen naar de Oostzee en de haven aan
de monding Is daarom van vitaal strate
gisch en oeconomisch belang voor Polen.'
Een andere, in Danzig gevestigde mo
gendheid, zou, wanneer zij dat wenschte,
Polen's toegang tot de zee kunnen blok-
keeren en aldus oeconomisch en militair
Polen In een wurgende greep kunnen
nijpen.
Zij, die verantwoordelijk waren voor
het opstellen van het huidige statuut der
Vrije Stad, waren zich deze feiten bewu'st
en deden hun best om dienovereenkom
stige voorzieningen te treffen.
Bovendien is er geen sprake van on
derdrukking der 'Duitsche bevolking in
Danzig. Integendeel, het bestuur 'over de
Vrije Stad is in Duitsche handen en de
eenige beperkingen, die haar opgelegd
zijn, zijn niet zoodanig, dat daardoor de
vrijheden 'van haar burgers worden be
snoeid. Ofschoon de huidige regeling
misschien verbeterd zou kunnen worden,
kan zij zelf niet worden beschouwd als
in den grond onrechtvaardig of onlo
gisch.
En in feite was de hand
having van den status quo
gegarandeerd door den D u i t-
sc'hen rijkskanselier zelf tot
1944, door het tien jaar loopende ver
drag, dat hij' met maarschalk Pilsudski
sloot. Tot Maart j.l. schijnt Duitschland
van gevoelen te zijn geweest, dat, terwijl
de positie van Danzig uiteindelijk een 1
herziening noodig zou hebben, de kwestie
noch urgent was, noch waarschijnlijk
leiden zou tot een ernstig geschil.
In Maart echter, toen de Duitsche re
geering een aanbod naar voren bracht in
den vorm van zekere desiderata, begeleid
door een perscampagne, begreep de Pool-
sche regeering, dat zij weldra zou kun
nen 'komen te staan tegenover een unila
terale oplossing, waartegen zij met al
haar krachten weerstand zou moeten bie
den. Zij zag de gebeurtenissen voor zich,
die geschied waren in 'Oostenrijk, Tsje-
cho-Slowakije, het Memelge'bied en hijge
volg weigerde zij 'het Duitsche standpunt
te aanvaarden en. deed zelf voorstellen
voor een mogelijke oplosing van proble
men, waarhij Duitschland geïnteresseerd
i's. Zekere defensieve maatregelen werden
door Polen genomen op 23 Maart en
het antwoord werd op 2 6 Maart naar
Berlijn gezonden.
Ik verzoek het Huis nauwkeurig acht
te slaan op de tijden on de data. Er is
in Duitschland ronduit verklaard, dat het
de waarborg der Britsche regeering was,
die de Poolsche regeering aanmoedigde
om over te gaan tot het optreden, dat ik
beschreven heb. Men zal echter opmer
ken, dat onze garantie niet werd gegeven
voor 31 Maart. Tegen 26 Maart
was er zelfs geen gewag van gemaalkt
bij de Poolsche regeering.
De recente gebeurtenissen in Danzig
hebben onvermijdelijk de vrees doen op
komen, dat het in de bedoeling ligt om
zijn toekomstigen status te regelen door
unilateraal optreden, georganiseerd met
heimelijke methoden, aldus Polen en de
andere mogendheden voor een voldongen
feit plaatsende.
Onder dergelijke omstandigheden zou,
zoo wordt 'opgeworpen, iedere actie, die
door Polen werd ondernomen om den toe
stand te herstellen, voorgesteld worden
als een daad van aggress ie van zijn kant
an wanneer zijn actie gesteund werd door
andere mogendheden, zouden zij beschul
digd worden Polen te helpen en aan te
hitsen tot het gebruik van geweld.
Wanneer het vervolg der gebeurtenis
sen in feite zou zijn, zooals in deze 'hypo
these wordt verondersteld, zullen de
leden van het Huis uit hetgeen ik eerder
gezegd heb, begrijpen, dat de kwestie
niet zou kunnen worden be
schouwd als een zuiver lo
cale aangelegenheid, betrekking
hebbende op de rechten en vrijheden der
Danzigers, welke tusschen twee haakjes
op geenerlei wijze 'bedreigd worden, doc'h
terstond ernstiger kwesties zouden doen
opkomen, welke het Poolsche na
tionale bestaan en de Pool
sche onafhankelijkheid ra
ken.
WIJ hebben den waarborg gegeven,
dat wij onzen bijstand zouden verleenen
aan Polen, In geval van een duidelijke
bedreiging van zijn onafhankelijkheid,
welke het van vitaal belang zou achtien
om te weerstaan met zijn nationale strijd
krachten en wij zijn vastbesloten om deze
verplichting ten uitvoer te leggen.
In zijn rede van den Rijksdag op 28
Maart zeide de 'Duitsche Rijkskanselier,
dat wanneer Polen wenschte te komen
tot nieuwe verdragsregelingen betreffen
de zijn betrekkingen met Duitschland, bij
dit denkbeeld slechts zou kunnen toe
juichen. Hij voegde er aan toe, dat iedere
toekomstige regeling van dien aard ge
baseerd zou moeten zijn op een volstrekt
duidelijke verplichting, gelijkelijk bindend
voor beide partijen.
De 'Britsche regeering is er zich van'
bewust, dat de recente ontwikkelingen in
de Vrije Stad het vertrouwen hebben ver
stoord en het op het oogenblik moeilijk
hebben gemaakt de atmosfeer te vinden,
waarin redelijk overleg kan 'overheer-
scben.
Tegenover dezen toestand blijft de
Poolsche regeering 'kalm en de Engelsche
regeering hoopt, dat de Vrije Stad met
haar oude tradities wederom moge be
wijzen, gelijk zij tevoren in haar geschie
denis heeft gedaan, dat verschillende
nationaliteiten tezamen kunnen werken,
wanneer haar werkelijke belangen samen
vallen.
Intusschen vertrouw ik, dat alle be
trokkenen hun vastbeslotenheid zullen
uitspreken en toornen, dat niet toegestaan
zal worden, dat welke incidenten 'ook met
betrdkking tot 'Danzig een zoodanig ka
rakter zullen aannemen, dat zij1 een be
dreiging zouden kunnen vormen voor den
vrede in Europa.
BEZETTING ALBANIË DEED TURKIJE
DEN WEG DER NEUTRALITEIT
VERLATEN.
De minister van buitenlandsche zaken,
Saradjoglu, heeft bij' de sluiting der debat
ten in de Nationale Vergadering een uit
eenzetting gegeven van de buitenlandsche
politiek van Turkije. Het zette in de eer
ste plaats de beginselen dezer politiek uit
een: vrede in het land en vrede in de we
reld.
„Toch", aldus de minister, „zouden wij
op den dag dat men zou probeeren ons
den vrede duurder te verkoopen dan den
oorlog, laten zien, dat wij: ook oorlog kun
nen voeren en overwinningen behalen.
Nadat door verval van den Volkenbond
de pogingen tot -ontwapening waren mis
lukt, werden assen gevormd. Met geweld
werden eenige landen gedeeltelijk, andere
geheel vernietigd. Deze gebeurtenissen
waren geenszins vereenigbaar met recht
matigheid. Midden- en Oost-Europa
maakten een ernstige crisis door, welke
in Oost-Europa nog niet is verdwenen. En
tenslotte werd Albanië bezet, hetwelk geen
graanschuur is en geen grondstoffen, mi>
nen of vruchtbaren grond heeft.
Toen hebben wij besloten bij het voeren
van onze vredespolitiek, den weg der neu
traliteit te verlaten en hebben wij door
ons gewicht het vredesfront versterkt. "Wij
hebben toen de Engelsch-Turksche ver
klaring aangekondigd.
Mr dr D. A. P. N. Kooien, wien door
H. M. de Koningin do vorming eener
nieuwe rogeering is opgedragen.
Moe en afgemat thuisgekomen
Neem vlug een "AKKERTJE"!
U is dan spoedig weer frisch
en fit, als door een wonder I
De minister verklaarde, dat Turkije
toen eveneens met Frankrijk in contact
was getreden. Na de regeling van de
kwestie van het Sandjak bestaat er geen
enkel probleem meer tusschen Frankrijk
en 'Turkije. Met Frankrijk hebben wij een
gelijkmatige overeenkomst als met Enge
land gesloten en er werden onderhanden
lingen aangeknoopt voor een definitieve
overeenkomst.
De verhouding van Turkije tot Sovjet-
Rusland, aldus de minister verder, is nog
steeds even hartelijk.
Toen wij: toetraden tot het vredesfront,
hadden wij geen ander doel dan den vrede
te consolideeren. Wij: zijn vastbesloten
onze normale betrekkingen met alle staten
i Diuitschland en Italië inbegrepen
voert te zetten. Deze wenscb moet even
wel aan -beide zijden bestaan.
HEVIG LUCHTGEVECHT BOVEN
DE KALKHA.
Japanners zouden 59 vijandelijke
toestellen hebben neergeschoten.
Uit Tokio wordt gemeld: De Japanscbe
luchtmacht heeft 59 Sovjet-Russische en
buiten-Mongoolsche 'vliegtuigen neerge
schoten in een luchtgevecht 'boven de
Kalkha, de grensrivier tusschen Mand-
sjoekwo en buiten-Mongolië. Bovendien
werden nog zes vliegtuigen vermoedelijk
neergehaald, doch daarvan is nog geen
bevestiging gekregen.
De Japanners maakten ruim 50 tanks
en pantserwagens buit, benevens een groot
aantal kanonnen, waaronder -drie 15 era.
houwitsers en twee stukken veldgeschut.
De houwitsers verkeerden in goeden staat
en werden terstond gericht op de vluch
tende Russische 'en Mongoolsche troepen,
die de Kalkha overstaken, waarhij 'hun
zware verliezen werden toegebracht.
Tenslotte meldt het telegram, dat onge
veer ÏOO Russische en buiten-Mongool
sche scherpschutters met 40 tanks en
ruim 100 pantserwagens er in 'slaagden
den Westelijken 'oever te hereiken van de
rivier, waar zij thans echter door de
Japanners zwaar bestookt worden.
STRENGE CONTROLE OP DE RUSSEN
TE TIENTSIN.
Terwijl te Tientsin de incidenten met
Engelschen hebben opgehouden, zijn thans
de controlemaatregelen bij de toegangen
tot de concessies zeer streng -geworden
'voor de Sovjet staatsburgers, van wie er,
volgens Havas, verscheidene zich moes
ten ontkleeden 'en uren opgehouden en
aan een verboor onderworpen zijin.
AMERIKAANSCHE AMBASSADEUR
NAAR DANZIG.
Dïexel Biddle, de Ameri'kaansche am
bassadeur te Warschau, houdt op het
oogenblik in Danzig verblijf. De ambassa
deur maakt een particuliere reis met zijn
vrouw door Noord-Polen. Hij- heeft een
bezoek gebracht aan den Poolschen com
missaris-generaal en aan d'en hoogen vol
kenbondscommissaris in de Vrije Stad.
Binnenland.
De opdracht aan Mr Kooien.
Krachtige aardbeving te Batavia.
Onze groenten-export naar België.
Vergadering Bond Chr. Jonge Boeren- en
Tuindersorganisaties.
Buitenland.
Verklaring van Chamberlain over Danzig.
De indruk in verschillende landen.
Nieuwe centrale regeering in China?
op gemakkelijke betalingsvoor
waarden. Vraagt inlfohtingen.
DE „MOBILISATIE" IN DUITSCHLAND
„Om den oogst binnen te halen".
De Duitsche minister van arbeid Seldte
;die te Stockholm is aangekomen, om
deel to nemen aan het internationale
stedohouwkundig congres, dat van
daag aanvangt, heeft in een in
terview o.a. verklaard, dat hot on-
dor do waponon roepen van zoo talrijke
lichtingen als gisteren in Duitschland is
geschied, niets bijzonders beteekont*. „De
moeste der opgeroepen mannon zullen
gebruikt worden, om te helpen bij het
binnenhalen van den oogst".
EEN NIEUWE CENTRALE
REGEERING IN CHINA?
„Campagne van een renegaat".
De pogingen van Japan om in China
eon nieuwe Chineescho controle regeering
te vormen, die bereid zou zijn met Japan
samen te werken, zijn tot nu toe steeds
mislukt.
Het is trouwens een ietwat gevaarlijke
onderneming. Zij, die zich tot mede
werking in deze richting leenderi, wer
den meestal zeer spoedig het slachtoffer
van een aanslag.
Uit Shanghai wordt thans gemeld, dat
Wang Tsing Wei, op wie de Japanners
in 't bijzonder hun hoop gevestigd had
den, in actie is gekomen.
Uit in nauw contact met hem staan
de kringen verluidt, dat tot de vorming
van een nieuwe Chineesche centrale re
geering onder zijn leiding reeds beslo
ten is.
In verband hiermee krijgt een gisteren
per radio gedane oproep, waarin maar
schalk Tsjiang Kai Sjek de Chineezen
in de bezette gebieden aanspoort op te
staan tegen de Japanners, een bijzonder
belang. Hij sprak daarin n.L van de
„schandelijke en verdraaide interpretatie
van het woord vrede door de verraders".
Onder het opschrift „Campagne van een
renegaat" schrijft de „Daily Telegraph":
„Wang is blijkbaar naar Sjanghai terug
gekeerd om een nieuwe campagne op
touw te zetten. Hij heeft reeds een zestal
persbureaux en dagbladen gekocht om
zijn ideeën te verspreiden.
Een groot huis is voor hem aangekocht
en in een compleet fort veranderd, met
stalen deuren en vier geschutskoepels op
de muren rondom den tuin, die het ge
heel beheerschen."
ITALIË HERINNERT NOG EENS AAN
ZIJN EISCHEN.
De „Resto del 'Carlino" publiceert een
artikel, waarin het blad uiteenzet, -dat een
eventueele regeling van de kwestie-'Danzig
overeenkomstig de verlangens van
Duitschland niet voldoende zou zijn, om
de oorlogsdreiging die over Europa
hangt, af te wenden.
'Om tot een werkelijke kalmeering te
geraken, aldus het blad, z'ou men ook nog
aan Italië Tunis, Suez en Dji-
«boeti moeten geven, aan
Duitschland koloniën, en ten
slotte zou het noodig zijn, dat de „pluto
cratieën" financieel medewerken aan den
overgang van den D'uitschen en Italiaan-
schen handel van de tegenwoordige struc
tuur.
SLUISDEUR IN KIELER KANAAL
VERBRAND.
De met vaten benzine geladen Zweed-
sche motorschoener „Nobles" is voor de
sluis van Brunsbuettelkoog in brand ge
raakt en gezonken. Het brandende schip
werd door den krachtigen wind tegen de
Oostelijke sluisdeur gedreven, zoodat de
vlammen oversloegen en de sluisdeur in
brand staken. D'e sluis moest voor on-
bepaalden tijd buiten werking worden
gesteld.
