Nationaal Kabinet op komst?
N.V. Hendrikse C= Bank Goes
Het vergaan van de Thetis.
Dagblad voor de Provincie Zeeland
Rustiger sfeer rond Danzig.
WOENSDAG 5 JULI 1939
53e JAARGANG - No. 233
De financieele geschil
punten in het Kabinet.
T.FABERYDEJOMGE
Buitenland.
Collectieve stap van drie
landen te Berlijn?
De bultenlandsche
leeningsdienst
in Danzig.
Verkiezingen in Finland
Begon men te laat met reddingspogingen?
Verklaringen van Kapitein ter zee Oram*
Belangrijkste Nieuws.
Compagnie Fran$aise des
Fétroles
4K% OBLIGATIËN a 97H
Bezoek van Minister Funk
aan ons land.
Binnenland.
Uitgave: N. V. Uitgevers - Maatschappij
„Luctor et Emergo" ter exploitatie van
het blad „De Zeeuw"
Bureaux Lange Vorststraat 7 0, does
Postrekening 44455 Telefoon XI
jIJkantoor Middelburg: Fa. Boekhandel
J. J. F A N O Y, Lange Burg 40. Telefoon 26
Directeur - Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA
Abonnementsprijs f2,59 per kwartaal
Weekabonnementen voor Middelburg
Goes en Vlissingen f 0.20
Losse nummers 5 cent
Advertentiën 30 cent per regel
Ingezonden mededeeüngen 60 cent per regel
Kleine Advertentiën Dinsdags en Vrijdags
10.75 bij vooruitbetaling
Advertentiën onder letter of motto
10 cent extra
Bij contract belangrijke korting
Uit Den Haag wordt gemeld, dat
Dr Colijn streeft naar een Kabinets
formatie op zoo breed mogelijke basis.
Een bespreking met de voorzitters
van de zes groote Kamerfracties, die
hedenmiddag zal plaats hebben, wijst
in deze richting.
Dit bericht doet eenigszins vreemd
aan.
Dr Colijn heeft er toch herhaaldelijk
op gewezen, dat de moeilijkheden in
den boezem van het Kabinet, door ver
breeding van de basis, zeker niet min
der zouden worden.
Het is niet onmogelijk dat de Kabi
netsformateur de internationale span
ning van dien aard acht, dat de vor
ming van een „nationaal Kabinet" aan
beveling verdient.
Maar hoe zullen de interne moeilijk
heden worden opgelost, als in het Ka
binet ook zitting krijgen een of meer
Soc. Democraten, die ten opzichte van
de door Dr Colijn gewenschte finan-
cieele politiek beslist afwijzend staan?
Het heeft eenige verwondering gewekt,
toen dezer dagen de R. K. „Maasbode"
meedeelde, dat het bij de Kabinetscrisis
tenslotte om een bedrag van slechts f 10
millioen ging.
Onwillekeurig kwam de vraag op: Was
het noodig het daarvoor en dan in
dezen gespannen t ij d, tot een
Kabinetscrisis' te laten komen?
In verband hiermede verdient de aan
dacht, wat de parlementaire redacteur
van „De Standaard" schrijft:
Minister de Wilde had eigenlijk minder
bezwaren tegen bepaalde uitgaven
dan wel tegen bet ontbreken van denoo
dige bezuinigingen, die bet
tegenwicht hadden behooren te vormen
van nieuwe voor bet eerst opgebrachte of
uit het normaal accres voortvloeiende uit
gaven.
Zien wij het goed, dan werd waarlijk
niet alleen aan minister Hommei de eisoh
tot bezuiniging gesteld. Onlangs hebben
wij becijferd, dat het voor de begrooting
voor 1939 ging om ongeveer f50
millioen te vinden en bet zou dwaas
zijn een dergelijk bedrag op één departe
ment te willen bezuinigen. Wanneer „De
Maasbode" d'an ook weet te vertellen, dat
het om slechts f 10 millioen gaat, moet het
Had zich vergissen. Misschien gaat het
om tien millioen bij' Sociale Zaken, maar
dan moeten de andere departementen toch
nog veertig millioen bezuinigen.
Wiji zullen ongetwijfeld de plank niet
ver misslaan, wanneer wij aannemen, dat
Br 'Colijn aan alle ministers heeft ge
vraagd de grootste zuinigheid te betrach
ten. Dat daaraan bier en daar nog wel
wat ontbrak, hebben wij bij de behande
ling der verschillende begrootingen wel
gehoord.^ Wij berinneren er aan, hoe b.v.
het vorig jaar bij de 'behandeling dor
justitiebegrooting de heer van Dijken pro
testeerde tegen de uitzetting der uitgaven
met rond 1K millioen boven de begroo
ting van 1938. Dit bedrag werd aange
vraagd voor allerlei mooie dingen, die
eohter met het oog op de budge-taire po
sitie moeilijk konden worden verantwoord
In December maakte de heer Van den
Heuvel zioh ongerust over de stijging met
6 7 pot. van de uitgaven op de begroo
ting van Economisch© Zaken.
Trouwens, ook bij1 Sociale Zaken waren
het niet alleen de directe uitgaven voor
steun, welke een accres te zien gaven. Be
zwaar moest ook worden gemaakt tegen
de verhooging van verschillende artikelen
voor personeelsuitgaven, zoo
wel bij, het departement als bij; de daaron
der resso-rteerende diensten, zooals de Ar
beidsinspectie.
Het zou dan ook, in het licht van deze
klachten, begrijpelijk zijn, dat een einde
werd gemaakt aan alle extra sa 1 a-
risver hoogingen en dat boven
dien streng werd gewaakt tegen het over
schrijden der verschillende begrootings-
Posten, een euvel, dat maar al te dikwijls
voorkomt, gezien de vele suppletoire be
grootingen.
Een ander punt van belang betreft de
verder© overheveling naar
buitengewoon. Men zal zich ver
moedelijk nog herinneren, hoe minister
De Wilde op dit terrein een deel der Ka
mer zoo ver mogelijk tegemoet kwam, zoo
ver zelfs, dat mocht worden gevraagd, of
men zoodoende niet de grenzen van een
voorzichtig beleid overschreed. In ieder ge
val moet men daar naar toe, dat de on
derscheiding gewoonbuitengewoon weer
scherp in het oog wordt gevat.
En hoe staat het met Indië? De uitla
ting van minister Wel ter in de Tweede
Kamer doet vermoeden, dat ook met be
trekking tot de d e f e n s i e b ij d r a g e
van Nederland aan Indië
in het thans demissionaire Kabinet ver
schil van gevoelen bestaat.
Zoo ziet men, dat. er inderdaad, zooals
„De Volkskrant" concludeert, nog wel an
dere geschilpunten (kunnen) zijn dan de
uitgaven voor werkloosheidsbestrijding.
Wiji begrijpen, dat de Roomsche bladen
dit punt naar voren schuiven; maar billijk
is bet niet. Zoo wekt het den schijn, dat
bezwaar wordt gemaakt tegen een reëele
verantwoorde werkloosheidsbestrijding,
terwijl het toch voor de band ligt, dat be
zwaar bestond tegen kostbare plannen,
waarvan de nood-zakelijkheid niet kan
worden aangetoond.
Dat minister Romme, zo-oals „De Maas
bode" mededeelt, tooh reeds met zij-n be
grooting beneden het eindcijfer van 1939
was, is- in bet licht van het dalend werk
loosheidscijfer, begrijpelijk. Dat is geen
bezuiniging en kan dus onmogelijk dezen
bewindsman als een verdienste worden
aangerekend.
JUWELIER - HORLOGER
LANGE KERKSTRAAT 30 - GOES
Poolsche ambassadeurs uit Londen en
Parijs plegen overleg met Beek.
Uit Warschau wordt gemeld, dat Rac-
zyns-ki, -de Poolsche ambassadeur te Lon
den, die gisteravond per vliegtuig te
Warschau is aangekomen, 'direct vers-lag
zal uitbrengen aan minister Beek.
Het feit, dat -de Poolsche commissaris-
generaal te Danzig nog geen nota aan
den -Senaat-heeft overhandigd, -de aanwe
zigheid van R-aczynski te Warschau en
het overleg van den Britschen en den
F-namschen ambassadeur resp. met Hali
fax -en Bonnet, hebben aanleiding gege
ven tot de meening, dat een gemeen-
schappe-lijke stap der drie
mogendheden zo-u worden overwogen.
Naar Havas uit Warschau meldt, is
ook No-el, de Fransohe ambassadeur te
Warschau!, aldaar uit Parijs aangeko
men.
Geen Britsche pressie op Polen.
Na de dagen van koortsachtige span
ning op het einde der vorige week schijnt
voorlo-opig een kalmer periode te ver
wachten.
De Duitsche pers heeft met haar ge
bruikelijke uitbundigheid het buitenland
aansprakelijk gesteld voor de paniek
stemming der laatste dagen en verklaart
thans, dat alles in Danzig in orde is, al
wordt daaraan toegevoegd, dat Duitsch-
land methodisch zijn doel zal verwezen
lijken.
F!r is, zoo zegt men, nog maar de
kwestie, de vereischte formule te vinden.
De Duitsche bladen zetten nu bun cam
pagne weer voort tegen de z.g. omsinge-
lingspolitiek van Engeland. Tégenover
Frankrijk poogt de pers een gematigde
houding aan den dag te leggen.
Reuter meldt uit Londen: Een mede-
deeling in een der Londenscbe bladen,
volgens welke thans pressie wordt uitge
oefend op de Po-olscbe regeering, om met
Dhitscbland in onderhandelingen te tre
den, wordt in officieele E-ngelsche krin
gen categorisch tegengesproken.
Verklaard wordt, aldus de diplomatieke
medewerker van Reuter, dat er volkomen
en absoluut vertrouwen heerscht tusschen
Polen, Frankrijk en Groot-Brittannië.
WAT POLEN ALS EEN VIJANDIGE
DAAD ZAL BESCHOUWEN.
„Iedere poging, het statuut van Danzigi
te schenden".
Ofschoon de Poolsche regeering tot
dusver nog geen nota aan Berlijn gezon-
denbeeft, noch aan Danzig, is bet toch
zeker, dat iedere poging, het statuut van
Danzig te schenden, door Polen be
schouwd zal worden als een vijandige
daad en dat in overeenstemming hier
mede zal worden gereageerd.
Volgens -de „Kurjers Polski" zal Cho-
dacki inlichtingen inwinnen omtrent de
beteekenis van de versterkingswerken in
de vrije stad en er op wijzen, dat zij met
alle statuten in strijd zijn.
De leenlngsnv waarop dei betalingen
zijn gestaakt.
De bank van Danzig heeft een verorde
ning gepubliceerd, waarin wordt medege
deeld, dat tot nader order de betaling op
den dienst der buitenlansche leeningen
wordt stop gezet.
Het betreft met name de leening van de
stad Danzig van 1925 op het tabaksmono-
polie, de leening van 1927 der haven-com
missie, de tramleening van 1927, de lee
ning van het lucifersmonopolie van 1928
en de pondsterlingleening voor de haven
en tramwegen.
Deze maatregel schijnt te zijn genomen
om de Bank van Dan-zig in staat te stellen
in de tengevolge van de jongste militaire
maatregelen toegenomen financieele be
hoeften der Vrije Stad te voorzien.
Er worden volgens Reuter pogingen
gedaan om te voorkomen, dat het toeris
tenverkeer en -de transito-handel te lijden
zullen hebben van de nieuwe monetaire
maatregelen.
-Ook wordt gezegd, dat de Poolsche boy
cot van uit Danzig afkomstige goederen
een sl-echte uitwerking beeft gehad op de
financieele positie van Da-nzig. Verder is
het een hek-end feit, dat de handel in hout,
haring en zaden na de invoering der anti-
Joo-dsche wetten voor een belangrijk deel
uit Danzig is- verdwenen, daar deze- be
drijven geheel in J-oodsche handen waren.
De nieuwe wetten kunnen worden uit
gelegd als te- zijn een nieuw wapen, dat
veeleer tegen Polen is gericht dan dat
'het wordt ingegeven -door financieele
noodzaak.
MONGOOLSCHE TROEPEN
OMSINGELD?
Japansche perschef vervangen.
Van -de Mongoolsch-Mandsjoekwosche
gren-s wordt ge-meld, dat de Japansche
troepen er in geslaagd zijn, Maandag
avond hiji de Khalarivier ongeveer 4000
Mongo-O'lsche soldaten te omsingelen. Ne
gen Mo-ngoolsche vliegtuigen werden neer
geschoten.
Havas meldt, dat kolonel Kawahara, de
leider van den persdienst van het Kwan-
toengleger, reeds verleden week door ko
lonel Ka-tob vervangen is. Het is Kawa
hara geweest, die de sensationeele berich
ten over de groote overwinningen van de
Japansche luchtmacht in den strijd met
de Mongool-sche vliegtuigen seinde.
Nabiji Nomo-nhan worden 4000 man
Mongoolsche troepen samengetrokken.
Dé Japansche- troepen maken zioh ge
reed een tegenaanval te doen.
DE OPENING VAN HET
ALBERTKANAAL IS UITGESTELD
TOT HET VOLGEND JAAR
De officieele opening van het Albert-
kanaal is met instemming van den koning
uitgesteld tot het volgend jaar. De minis
ter van Openbare Werken is van oordeel,
dat het verkeer niet hervat kan worden,
voordat algeheele veiligheid is bereikt.
Een bijzondere commissie, bestaande
uit ingenieurs, hooge ambtenaren en
hoogleeraren, is heiast alle werken na te
gaan en alle maatregelen te nemen, welke
de veiligheid en de sterkte van de dijken
kunnen waarborgen. De minister is voor
nemens ook een beroep te doen op Neder-
landsohe deskundigen, ten einde ook hun
oordeel te vernemen.
MUSSOLINI TEVREDEN OVER
DEN OOGST.
In een bijeenkomst van -de graancorpo-
ratie heeft Mussolini verklaard, dat de
graanoogst dit jaar bevredigend is en on
geveer het cijfer van verleden jaar, n.l.
80 millioen quintaal, benadert. De Duce
wees er -even-wel op, dat voor de dekking
van de behoeften der bevolking 85 milli
oen quintaal noodig is.
De corporatie -besloot vervolgens een
standaardtype voor het meel vast te stel
len, waardoor de kwaliteit van het brood
nog verbeterd kan worden. Ook heeft zij
de- prijzen van mais en rij-st vastgesteld
en bepaald, hoeveel mais er in de voor
raadschuren moet worden opgeslagen.
FASCISTISCHE PARTIJ GEHALVEERD
Zaterdag en Maandag zijn in Finland
verkiezingen voor den Rijksdag gehouden.
Blijkens den niet-officieelen uitslag heb
ben de regeeringspartijen (sociaal-demo
craten, agrariërs en liberalen) winst ge
boekt, evenals' de conservatieve partij.
Het aantal zetels van de fascistisch ge
tinte vaderlandsche volksbeweging, de
I. K. L. (de beginletters van den Finschen
naam), de opvolgster van de verboden
Lappo-beweging, werd gehalveerd.
De sociaal-democraten kwamen van 83
op 85 zetels, de agrariërs van 35 op 56,
de liberalen van 7 op 8.
De conservatieven gingen van 20 tot 23
zetels vooruit, -de Zweedsohe volkspartij
daalde van 21 op 17 zetels, de vaderland
sche volksbeweging zag haar zeteltal van
14 tot 7 inkrimpen.
Het échec der vaderlandsche volksbe
weging is daarom te merkwaardiger, om
dat zij- den wind in zeker opzicht me© had.
In November van verleden jaar was zij
door -de regee-ring verboden, welk verbod
door den rijksdag was goedgekeurd. Niet
temin verklaarde de rechtbank te Hel-
sin-ski, door welke bet verbod moest wor
den bekrachtigd, -dit voor onwettig.
Gisteren is het gerechtelijk onderzoek
inzake -den -ondergang van de „Thetis"
voortgezet met het kruisverhoor van ka
pitein-ter-zee Oram, -die verklaarde, 'dat
de laatste proefvaart van een onderzee
boot voor de overdracht niet noodzakelij
kerwijs als een gevaarlijke onderneming
behoeft te worden beschouwd.
Hiji zeide verder, dat er niet abnormaal
.veel menschen aan boord waren, omdat
het hij zulk een proefvaart noodzakelijk
is een groot-er aantal opvarend-en aan
boord te hebben, -daru alleen -de beman
ning. Hij: .verklaarde dat -de admiraliteit
om 4.40 des middags een signaal had
moeten krijgen dat de -onderzeeboot weer
boven gekomen was. Toen -omT 4.45 uur,
dus vijf minuten -over tijld, dit signaal nog
niet ontvangen was, hadden onmiddellijk
maatregelen genomen moeten worden.
„He-t is altijd een zaak voor onmiddellijke
attentie, als een onderzeeboot niet het
signaal geeft, dat zij weer boven geko-men
is," aldus -deze getuige.
In-dien imien -de sleepbooten -om b.v. half
z-es 's middags gelast had om uit te varen,
zouden zij' -om acht uur 's avonds al boven
-de Thetis zijin aangekomen. Indien men
onmiddellijk een vliegtuig had uitgezon
den, zou het -tot negen uur 's avonds nog
v-oldo-ende licht 'hebben -gehad om het
S.OiS.-te-ek-en van de onderzeeboot, de
signaalroepboei, waar te nemen.
Voorts verklaarde Oraml, -dat in ver
band m-et het getij- de tijd voor het prac-
tisch mogelijke reddingswerk te kort was.
Hem werd toen de vraag gesteld: Is de
red'dingsmogelijkheid verminderd door
het uitstel bij -het waarschuwen van -de
sleepboot?
„Dat zou ik niet -durven beweren," was
het antwoord. De volgende vraag was:
Noemt u het niet te laat, -dat pas om 6.45
u. 's middags de Brazen, die op 55 imijl
afstand was, werd gewaarschuwd, in
plaats van -da-t onmiddellijk alarm werd
gemaakt voor alle schepen in de buurt?
Hierop antwoordde 'Oïam: Ik was in de
onderzeeboot,, dus daar 'kan ik niet over
o-ordeelen.
Hierop izeide een van de advocaten van
de civiele partij: „Ik zou de stelling wil
len verdedigen, dat de ware oorzaak van
-de ramp 'het uitstel is bij het zenden
van red-dingsimateriaal.Ik zo-u ook de stel
ling willen verdedigen -dat er te veel men
schen aan boord waren."
Oramj: Ik heb al gezegd, dat zooiets
slechts een veronderstelling kan zij'ni. Ik
heb -gisteren al gezegd, dat ik geloofde,
dat er nog genoeg lucht was tot d-rie uur
's middags."
Een andere ad-vocaat sprak to-en o-ver
de mogelijkheid, de -gecomprimeerde
lucht, die in de onderzeeboot aanwezig
was, te gebruiken. Het antwoord van ka-
pitein-ler-zee -Oram was, -dat dan door
den verhoogden luchtdruk in het schip de
atmosferische toestand slechter inplaats
van beter geworden zou zijn, -en dat daar
om geen gecomlP'riimreerde lucht gebruikt
kon worden.
Op een andere vraag 'aangaande de vier
personen, die -dood uit de reddingskamer
werden -gehaald, verklaarde kapitein
Oram, dat hij inderdaad van meening
was, -dat de ontsnapping met Davis-ap-
paraten slechts met twee personen tege
lijk behoorde te geschieden.
Binnenland.
H. M. -de Koningin bezoekt de „Oranje".
Vergadering Staten van Zeeland. Verkie
zing Gedeputeerden.
De Kabinetscrisis.
Bezoek van Dr Funk aan ons land.
Buitenland.
Eeni-ge ontspanning om Danzig.
Verkiezingen in Finland.
UITGIFTE VAN
112.000.000.— waarvan reeds
f 6.000.000.is geplaatst 20-jarige
in stukken van f 1000.
Inschrijvingen worden gaarne aangenomen
door
WAT JAPANSCHE MAGNATEN AAN
BELASTING BETALEN.
Baron Takakimi Mits-oei staat aan het
hoofd van de lijst der Japansche belas
tingbetalers. Hij1 betaalt aan inkomsten
belasting dit jaar een bedrag van
2.874.3-70 yen, d.i. ongeveer 600 maal
zooveel als minister-president baron Hi-
rano-ema, die aangeslagen is voor 4890
yen tegenover verleden jaar 5170 yen.
Hiko-yata Iwasaki moet 2.282.076 yen be
talen en komt hiermede op de tweede
plaats. Baron Koyota Iiyasaki betaalt
1.874.037 yen, terwijl zes andere leden
van de families Iwasaki en Mitsoei onge
veer 1.800.000 yen betalen.
HET ENGELSCHE KONINGSPAAR
NAAR BELGIë.
Het Engelsche koningspaar heeft de
uitnoodiging van den Belgischen koning
voor een bezoek aan Brussel officieel
aanvaard. In October a.s. vindt het be
zoek plaats.
DOOR DE MINISTERS COLIJN EN
STEENBERGHE ONTVANGEN.
Dr Funk, de Duitsche minister van Eco
nomische Zaken en president van de
Duitsche Rijksbank, is met zijn eebtge-
noote uit Berlijn vertrokken voor een be
zoek aan ons land, ter beantwoording van
het bezoek van minister Steenberghe aan
Dnitsohland.
Dr Funk is vanochtend met den nacht
trein uit Berlijn te 's-Gravenhage aange
komen.
Hij was vergezeld van zijn echtgeno-ote
en eenige hoofdambtenaren van zijn de
partement.
Bij' den uitgang van het station was
een haag gevormd door leerlingen van -de
Duitsche scholen te 's-Uravenhage.
In den loop van den ochtend heeft Dtr
Funk een bezoek gebracht aan -de minis
ters Colijn en Steenberghe.
Ter eere van dit bezoek hebben de Duit
sche gezant en gravin von Zeokburgers-
rodaheden aan het Duitsche gezantschap
een lunch gegeven.
Behalve den Duitschen Minister en Me>-
vrouw Funk behoorden o.a. tot de gasten
Minister-President Dr Colijn en de Minis
ters Steenberghe, "Welter en Van Buuren.
PRINSES JULIANA TE ZEIST.
Prinses Juliana heeft gisteren met
Prinses Beatrix in een auto een bezoek
gebracht aan haar vroegere -gouvernante,
freule van dor Poll te Zeist.
DE PRINS OP HOUTRUST.
Bezoek aam „Het Leger".
Prins Bernhard heeft gistermiddag een
bezoek gebracht aan de tentoonstelling
„Het Leger" op Houtrust. De Prins, ver
gezeld van zijn adjudant, kapitein De Roo
van Alderwerelt, en zijn secretaris-, Jhr
G. Dedel, was gekleed in -de uniform van
kapitein der grenadiers. Hoewel -er geen
ruchtbaarheid aan het bezoek was gege
ven waren tegen tweeën toch veel toe^
schouwers aanwezig toen Prins Bernhard
in een open auto van het landhuis „Rui-
genhoek" op Hou-trust aankwam.
Dé Prins werd onder geleide van het
bestuur van „Het Leger" direct naar de
tentoonstellingshal geleid, waar Z, K. H.
langdurig de verschillende stands in
oo-genschouw nam en alle standhouders
aan zich liet voorstellen,