DE KABINETSCRISIS. De spanning nm Danzig. N.V.Hendrikse&C0 Sank Soes Groot en klein. Dagblad voor de Provincie Zeeland Nieuwe opdracht aan Dr Colijn. Medewerking van de Katholieken, volgens „de Maasbode9', vrijwel uitgesloten. EERSTE BLAD. ELE(TRfS(HfCcKe*. <4 &X AA Vraagt inlichtingen bij de erkende installateurs. Buitenland. Belangrijkste Nieuws. Compagnie Fran^aise des Pétroles 4M% 0BLEGATIËN a 97H% ZATERDAG 1 JULI 1939 53e JAARGANG - No. 230 Uitgave: N. V. Uitgevers-Maatschappij „Luctor et Emergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw" Bureaux Lange Vorststraat 7 0, Goes Postrekening 44485 - Telefoon XX bijkantoor Middelburg: Fa. Boekhandel J. J. F A N O Y, Lange Burg 40. Telefoon 28 Abonnementsprijs f2,60 per kwartaal Weekabonnementen voor Middelburg Goes en Vlissingen f 0.20 Losse nummers 5 cent Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA Advertentlën 30 cent per regel Ingezonden n-.edtdesüngen 60 sent per rsgel Kleine Advcrtentiën Dinsdags en Vrijdags 0.75 bij vooruitbetaling Advertentlën onder letter of motto X0 cent extra Bij contract belangrijke korting Onder de beschouwingen in de verschil lende bladen over de Kabinetscrisis, trekt vooral de aandacht die van de „Maase bodtf'. Na er op gewezen te hebben, dat spoe dige oplossing van de crisis gewenscht is en een Kabinet op een basis die een behoorlijke samenwerking met de Staten-Generaal garandeert, ver volgt dit R. K. orgaan: Een ding mogen wij1 gerust voorop zetten: het staat wel vast, dat. het geschil in het Kabinet voornamelijk, zoo niet uitsluitend zal zijn ontstaan door een verschil van inzicht tusschen Colijn met de hem volgende ministers eenerzijds en de ka tholieke ministers anderszijds. Als dit zoo is dan is er slechts één ge volgtrekking mogelijk: medewer king van de katholieken is vrijwel uitgesloten aaneen nieuw K 'a b i n e t - C o 1 ij n. Op' een compromis is op bet oogenblik geen kians of uitzicht meer en wellicht zou dit zelfs niet gewenscht zijn, aangezien dit de kiem van een snel uitbrekend nieuw conflict al te zeer in zich zou dragen. Voor beide partijen, Colijn en de katholieken, is het gewenscht, dat zij; thans, althans tijdelijk, scheiden. Het doet ons leed, dat wij het niet anders kunnen zien". Tot nu toe heeft dit orgaan steeds de samenwerking met Dr Colijn verdedigd. „Thans meenen wij echter, evenzeer in 's lands belang, te moeten adviseeren: la ten wij; het niet probeeren met een nieuwe samenwerking, die tot mislukking is ge doemd. Met volledige waardeering van ieders inzicht, dienen wij thans na zoo lang mo gelijke samenwerking, uiteen te gaan, naar wij hopen, voor zoo kort mogelijk. De katholieke fractie zal dan natuur lijk ook tegenover een buiten haar om ge vormd Kabdnet-Colijn zich steden op een objectief standpunt, bet beoordeelend en kel en alleen naar zijn daden. Wel is met 'groot© vreeze te vreezen, dat dit oordeel niet gunstig zal zijn, al hopen wij het tegendeel. Komt dan het conflict, dan zal het ontstaan en worden uitgevochten, daar, waar dit het meest gewenscht is, in het parlement, en dan kan de oplossing van de nieuwe crisis moge deze uitblijven! j gezocht worden in de richting, door het gevallen Kamer-votum aangewezen". „De Rotterdammer" (A.R.) betreurt den gang van zaken, gezien de internationale spanningen en nationale moeilijkbeden. Op de vraag: „Wat nu?" luidt het antwoord: „Dr Colijn wil pogen een nieuw Kabinet te vormen. Dat kan, indien hij slaagt, niets anders zijn dan een zakenkabinet, zij het dan met een breed program". „Er zullen onmiddellijk stemmen opgaan om te komen tot de in 1937 verlaten bree ds basis. We zeggen er niets kwaads van, maar vast staat, dat de moeilijkheden de zelfde zullen blijven. Over de principieels vraagstukken waren de leden van het hui dige Kabinet het eens.; het vraagstuk der financiën gaat andere scheidslijnen trek ken, maar de tegenstellingen zijn gelijk nu bleek onverzoenlijk. Daarom is de situatie zoo hopeloos in gewikkeld. Het geeft eenige gerustheid, dat Dr Colijn onmiddellijk bereid is een nieuwe poging te wagen en dat de Ko ningin in hem zoo groot vertrouwen stelt; doch of hij slagen zal durven wij niet verzekeren. Bovendien is. er nog geen voldoende klaarheid over aard en omvang van het conflict. Er zal een zware gang op gaan om een bevredigende oplossing te vinden". Het „Alg|. Handelsblad" laat zich o.m. als volgt uit: „Zooals bekend ging de strijd in het Kabinet over hetgeen men de „oude" en de „nieuwe" economie genoemd heeft. De vraag kan echter rijzen, of te midden van een gespannen internationalen toestand zelfs de uiterst gewichtige vraagstukken niet naar een tweede plan moeten worden geschoven. In dien zin zou ons volk dan ook de opdracht aan Dr Colijn, niet slechts als politicus en staatsman, maar vooral °ok als nationale figuur, verstaan. De opdracht „een" Kabinet te vormen laat, evenals in 1937, den door de Konin gin aangewezen formateur volledige vrij heid omtrent de wijze, waarop bij de crisis trachten op te lossen. Maar het vermoeden ligt voor de hand, dat Dr Colijn het ditmaal niet opnieuw in een rechtsch coalitie-kabinet zal zoe ken, om de eenvoudige reden, dat zulk een Kabinet reeds na twee jaren door inner lijke meeningsverschillen het bijltje er bij heeft moeten neerleggen. Theoretisch mogelijk is een parlemen tair Kabinet op een breedere of zeer bree- de basis. Verder een extra-parlementair of een zaken-kabinet. Maar hierover reeds op dit oogenblik voorspellingen te doen, zou meer dan voorbarig zijn". De „Nieuwe' Roti Crtf' wijst er op, dat aan het bezwijken van het Kabinet ver schillende persoonlijke nederlagen van mi nisters vooraf gingen. „Als, zoodanig waren te beschouwen de verwerping door de Tweede Kamer van Minister Van Buuren's aanvulling van de Electriciteitswet, de Vliegveldhistorie van denzelfden minister, en zijn met Minister Geseling gedeelde teleurstelling over de verwerping van een wijziging van de pri vaatrechtelijke Belemmeringswet in de Eerste Kamer. Voorts de schorsing, welke Minister Slotemaker de Bruine moest vra gen zoowel van de behandeling van het Tandartsenwetje als van die van het Kweekschoolontwerp, waarover hij het met de Tweede Kamer niet eens kon wor den. Minister Goseling's gezag leed door zijn overijld optreden in de bussenkwestie. Toen volgde bet aftreden van Minister De Wilde, waardoor met betrekking tot het centrale financieel® vraagstuk, dat reeds èn ip het Kabinet èn tusschen het Kabinet en de Tweede Kamer zooveel ha ken en oogen had gegeven, de homogeni teit van het Kabinet zelf sterk aangevre ten bleek, mede door de verklaring van Minister Colijn daaromtrent. Daarop had de voor Minister Goseling zoo pijnlijke behandeling van de zaak Oss plaats. En nu is dan gebleken, dat de na het aftre den van Minister De Wilde door Minister Colijn in het werk gestelde pogingen om de financieele geschilpunten uit den weg te ruimen, mislukt zijn". Wat betreft de vorming van een nieuw Kabinet: „De opdracht aan den heer Colijn luidt tot vorming van „een Kabinet" zon der meer, gelijk in 1937. Hij kan dus alle kanten uit, maar èn uit zijn verleden èn uit wat hij. bij het aftreden van den Minis ter van Financiën heeft verklaard, mag men afleiden, dat zijn pogingen althans niet zullen gaan in een richting van fi nancieele buitenissigheden, als bij de s.-d., een groot deel der r.-k„ en een klein deel der c.-h. bepleit worden". „De Telegraaf" betreurt niet het aftre den van dit Kabinet. Maar de tijdsomstandigheden eischen een snelle oplossing van de crisis. „H. M. de Koningin, die zonder con sultatie der Kamervoorzitters en der par tijleiders, Dr Colijn opnieuw tot Kabi netsformateur heeft benoemd, toont den ernst van den toestand te beseffen. Het is op het oogenblik niet de kwes*- tie der werkloosheid, die in de eerste plaats de aandacht van hot land vraagt, maar wel die van een parate defensie. Op een tijdstip, dat de geheele wereld in spanning verkeert over den loop der bui- tenlandsche gebeurtenissen, kunnen wij' in Nederland niet gaan debatteeren over mil- lioenen meer of millioenen minder ter bestrijding van de werkloosheid. Het ziet er trouwens naar uit, dat de eischen, die leger en vloot aan ons land stellen en nog zullen stellen de werkloosheid automatisch zullen terug dringen, zooals dat ook in Duitschland en Engeland is gebeurd. Een ■spoedige oplossing, dat is wat het oogen blik eiseht". Zoo ongeveer alle Maden bevatten be schouwingen over de Kabinetscrisis en de opdracht aan Dr Colijtn. 'Op de eerste pagina hebben wij enlkele uitspraken vermeld. H)ier mogen er nog twee volgen. In de eerste plaats van bet „Alg. H a n d e 1 s b 1." (Lib.) „Wij hopen aldus dit orgaan) dat dr Colijn zich bij zijin poging tot for matie van een nieuwe regeering op een zóó breed en practisoh nationaal stand punt zal stellen. Wij hopen, dat hij in den sterksten zin des woords een breede basis voor samenwerking zal leggen, zon- P.Z.E.M fóm. mi* n# K/rfCt*., "wvoi... der al te veel te letten op de numerieke verhoudingen der politieke groepen in hej parlement, nnaar in de eerste plaats op het karakter en de bekwaamheid van de mannen, welke hij! zich als zijin medewer kers wil kiezen, en op de overtuigende kracht van een duidelijk opgebouwd werkprogram voor de naaste toekomst, dat zich in hoofdzaak aal moeten bemoei en met de twee voornaamste „fronten": het defensie-froinit en het sociaal-econo mische front. De rest zal voorloopig naar het tweede plan der regeeringsbelangstel- ling moeten treden, tot er betere tijden aanbreken." En het voegt hieraan toe: „Wij gelooven, dat ons volk het in bree de lagen zou toejuichen, wanneer d r C o 1 ij mi, die nog a 11 ijl d door zeer velen als een der gaafste nationale figuren wordt vertrouwd, met een derge lijke regeeringsploeg, geschaard achter een sterk en eenvoudig urgentie-program, voor den dag kwam." Daarnaast dit oordeel van de eveneens Liberale „M i d d e 1 b. C r t": En wat te zeggen van de nieuwe op dracht aan Colijn? Het is jammer, dat het zoo kort na den zeventigsten verjaardag van dezen o-p zichzelf voortreffelijken man koimit, die niemand behalve de onwaardigen zullen het ontkennen veel voor ons volk ge daan heeft en geweest is. Gedaan heeft en geweest i s. De voltooid tegenwoordige tijd is dit. Maar: met die zeventig jaren zal het, dunkt ons, en wij weten ons daarbij de tolk van zeer vele voortreffelijke Ne- derl'anièrs, goede vaderlanders dan oolk maar meteen en voorgoed van den voltooid tegenwoordigen in den verleden tijd moeten overgaan. Colijn heeft zijln tijd gehad. Er is nu eenmaal, zelfs voor de grooten dezer aar de waartoe wij Nederlanders dezen zoon van het Nederlandsche volk reke nen, en mogen rekenen een tijd van koimlen en een tijd van gaan. Wel hem, die niet alleen weet, wanneer zijn tijd gekomen is,, om op te treden, maar die ook weetwanneer hij gaan moet. Hierover alleen dit: 'Ons kleine volk heeft altijd moeite gehad waarlijk groote mannen naar waarde te schatten. De Poolsohe militaire autoriteiten heb ben op een tweetal plaatsen in den weg van Gdynia naar Danzig versperringen tegen gevechtswagens opgericht. De „Dianziger Vorposten" noemt deze voorzorgsmaatregelen „kinderlijke de monstraties, bestemd om de door de oor- logscampagne der Poolsohe pers opge wekte angst der Poolsohe bevolking te kalmeeren. Omtrent het vrijwilligerskorps ver klaart dit Mad, dat het onjuist is te bewe ren, dat er zich „Duitsche soldaten" te Danzig bevinden. Op het raadhuis heeft gouwleider For- ster gistermiddag een langdurig onder houd met zijln medewerkers gevoerd. In de stad ziet men een ongewoon groot aantal S.S,-lieden met armbanden, waar op de woorden „Danziger Heimwehr". De onlangs gebouwde kazernes en ba rakken liggen vol met jonge lieden, af komstig uit 0'ost-Pruisen. Hiet gerucht loopt, dat er artillerie in de stad is aan gekomen. De N. H. Gt.-correspondent te Londen mleldt: Hoewel de ontwikkeling van de situa tie te Danzig ongerustheid baart, is men toch in goed ingelichte kringen te Londen niet geneigd onmiddellijk een militairen coup tegemoet te zien. De informaties, die men uit Berlijn ontvangt, wijzen er eer der op, dat Diuitschland omzichtig te werk zal gaan. De verwachting is dan ook, dat er in de eerstvolgende twee weken niet veel meer zal gebeuren althans van Duit- schen kant dan een progressieve be zetting van Danzig; door de Duifsche toe risten, die al sinds eenige dagen in groo ten getale naar de vrijstad stroomen. 'Men spreekt van een totaal aantal van ca. 40.000. Zoolang zij als „toeristen" naar Danzig gaan, is het moeilijk te zien hoe Polen op juridische gronden daar een stokje voor zou kunnen steken. Voor de „bezetting" nog compleet is, zou dan de volgende stap genomen moe ten worden; een van de Duitsche leiders, mogelijkerwijs Hitier zelf, zou een bezoek aan Danzig brengen. Volgens een der ge ruchten zou Hitier een uitnoodiging ont- 'vangen om als „©ereburger" in Danzig te komen spreken, wat de organisatie Kraft D'urch Freucle dan aanleiding zou geven tallooze extra-treinen naar Danzig te sturen, ten behoeve van de vele Duit- schers die den Führer willen hooren spreken. 'Het zou voor goed inge lichte kringen geen ver rassing z iji n, als de geest drift te D'ianzig dan zoo hoog steeg, dat de Danzi ger Senaat of een voor aanstaand Danziger in een uitbarsting van spon tane emotie ,J> a n z i g's te rugkeer tot het rijk" zou uitroepen. Dat zou echter een min of meer pla tonische verklaring zijh, die nog niet on middellijk in de ipractijik ten uitvoer zou worden gebracht door het binnenhalen van Duitsche troepen, of het uitwijlzen van Poolsohe ambtenaren. 'Men zou eerst de Poolsehe Ikat uit den boom willen kijken, en de zaak sleepend houden in de hoop, dat Polen beetje voor beetje aan den nieuwen toestand zou wennen of anders zich tot een optreden zou laten verleiden dat door Duitschland als agressie zon kunnen worden voorge steld. Geweld inzake Danzig als een redem tot oorlog beschouwd. Gespannen toestand. De woordvoerder der Poolsehe regeering heeft gisteravond de volgende verklaring afgelegd: De regeering bewaart haar volledige koelbloedigheid en zal zich niet tot eenige overijlde actie laten provoceeren. Zou er echter inzake Danzig welk initiatief ook ondernomen worden, dan is de Poolsohe regeering voorbereid om tegenmaatrege len te nemen. Men behoeft er niet aan te twijfelen, dat een geweldige actie in D'anzig, hetzij van binnen- of van buitenaf ondernomen, in Polen evenals in Engeland, zooals duidelijk uit Halifax's rede blijkt - als e!en casus belli en een casus foederis (contractbreuk) beschouwd zal worden". Polen zal zich niet laten prikkelen, doch slechts tegenmaatregelen nemen, naar ge lang de gebeurtenissen in D'anzig dit eischen. De woordvoerder van de Engelsche re geering bevestigde tegenover Un. Press dat elke ppging om den status van D'anzig te ver anderen in die mate, dat daardoor de onafhankelijk- heid van Polen bedreigd wordt, n oodzakelijkerwij' ze tot een algemeenen oor log zou leiden, waarin ook Engeland betrokken zou worden. De Poolsehe commissaris-generaal is uit Danzig vertrokken naar Warschau, waar hij; de Poolsehe regeering verslag zal uitbrengen over militaire' voorberei dingen, die thans worden getroffen en nieuwe instructies zal vragen. Dit nummer bestaat uit 2 bladen. ■■■■■HnMHHanRBinHaBMHBBBsa Binnenland. Beschouwingen over de kabinetscrisis. De oorzaak van het conflict. Buitenland. De spanning om Danzig. .Chamberlain zal morgen het woord voeren. UITGIFTE VAN f 12.000.000.— waarvan reeds f6.000.000.is geplaatst 20-jarige In stukken van f lOOO.—. Inschrijvingen worden gaarne aangenomen door Uit Poolsehe bron wordt vernomen, dat gisternacht verscheidene koopvaardijsche pen uit Oost-Pruisen in de havens van D'anzig en Schihau zijn aangekomen en daar allerlei soorten wapens, onder meer luchtafweergeschut ontscheept hebben. Deze wapens zijn voor het meerendeel naar Danzig gebracht. Zij zullen worden geïnstalleerd aan de kust en op de hoog ten rondom de vrije stad. D'e instelling van het vrijwilligerskorps waarvoor vrijwilligers uit alle deelen van Duitschand zich aanmelden, wordt voort gezet. Zij' zullen waarschijnlijk den naam Danziger Heimwehr aannemen, gelijk uit den armband blijkt, dien de nationaal-so- oialistisohe militie-manschappen sinds kort in D'anzig dragen. De Britsche ambassadeur te Warschau, Kennard, is te Londen per vliegtuig aan gekomen. Er wordt geen bijzondere beteekenis ge hecht aan 'dit bezoek. Men wijst er n.l. op, dat Kennard uit Warschau is vertrokken voor zijn normale vacantie, waarvoor reeds eenigen tijd geleden regelingen zijn getroffen. Ook de Fransche ambassadeur te War schau is naar zijn vaderland terug ge keerd. In n'ationaal-sooialistische kringen in Duitschland houdt men vol, dat Dan zig in den herfst weer een deel van 'het Duitsche rijk zal zijn, zonder dat een al ge m e n e oorlog zal z ij n uitgebroken. Dit beteekent echter niet dat Duitschland niet ge reed zou zijn. Integendeel, strategische punten van de o O' s t e 1 iji k verdedigings linie naderen hun voltooi ing. De defensie van D'anzig zelf wordt blijkbaar snel versterkt. In Duitschland is alles in gereedheid gebracht, zoodat de geheele machinerie tot in de kleinste details in werking zal kunnen treden, zoodra een oorlog, hetzij beperkt tot Polen, 'hetzij' een algemeenen krijg, uitbreekt. Enorme voedselvoorraden zijn opgesla gen en wanneer de oogst binnen is. zou Duitschland met een welgevulde voorraad schuur vijandelijkheden kunnen beginnen. De toestand is vrijwel identiek met dien van vorig jaar September. De Poolsehe pers brengt nadere bijzon derheden over de maatregelen van den se naat van Danzig, in het bijzonder over het oprichten van een vrijwilligerskorps. Gis ternacht zijn vier stukken geschut van zwaar kaliber over zee aangekomen en 32 paarden waren noodig om dat geschut den Bishofsberg op te trekken. Deze is nu voor burgers verboden. De Poolsehe pers bericht bovendien, dat op het gebied vein de vrije stad in allerijl wordt gebouwd aan barakken. Meer dan 3000 werklieden arbeiden hieraan. De 'leden van het vrijwilligerscorps zijn jongelieden van 19 tot 23 jaar, die uit Oost-Pruisen zijn gekomen. Schoen- en kleermakers hebben de op dracht gekregen 400 uniformen te maken. Hiervoor zijn aanzienlijke sommen be steed en het leer en de stof werden door nationaal-socialistische agenten geleverd. In bevoegde kringen te Parijs wordt de positie, zooals door de semi-officieele Pöolsehe kringen wordt verklaard, beves tigd, n.l. dat Polen slechts zal vechten, in dien het zijn voorrechten in de vrije stad zou moeten verdedigen en dat een vreed zame oplossing nog gevonden zou kunnen worden, indien Duitschland dit wenscht.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1939 | | pagina 1